Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Afganistan Krallığı (Peştuca: د افغانستان واکمنان, Dǝ Afġānistān wākmanān; Darice: پادشاهی افغانستان, Pādešāhī-ye Afghanistān), Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, birlikte sona erdi.
Afganistan | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1926–1973 | |||||||||
 Bayrak (1930–1973) | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Kabil | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Peştuca, Darice | ||||||||
| Hükûmet | Üniter mutlak monarşi (1926-1964) Üniter anayasal monarşi (1964-1973) | ||||||||
| (Kral) | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Loya Jirga | ||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem · Soğuk Savaş | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
| 1973 | 647500 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
| |||||||||
| Para birimi | Afgani | ||||||||
| Telefon kodu | 93 | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Afganistan | ||||||||
Tarihi
Emanullah Han, ülkeyi modernleştirmeye hevesliydi fakat bu çabası muhafazakar güçlerin birkaç kez toplumsal kargaşasına sebep oldu. Emanullah Han, 1927'de Avrupa'yı ziyaret ederken yeniden isyan patlak verdi. Emanullah Han, isyanın lideri Habibullah Kalakani'nin iktidarı ele geçirmesinden ve emirliği yeniden kurmasından önce sadece üç gün hüküm süren kardeşi İnayetullah Han'ın lehine tahttan çekildi.
10 ay sonra, Emanullah Han'ın Savaş Bakanı Muhammed Nadir, Hindistan'daki sürgünden döndü. Muhammed Nadir'in İngiliz destekli ordusu Kabil'i yağmalayarak Habibullah Kalakani'yi bir ateşkes görüşmesi yapmaya zorladı. Fakat Muhammed Nadir'in kuvvetleri daha sonra ateşkes yerine, Kalakani'yi yakaladı ve ardından idam etti. Muhammed Nadir krallığı yeniden kurdu, Ekim 1929'da Afganistan Kralı ilan edildi ve son kral Emanullah Han'ın reformist yolunu geri almaya devam etti. Muhammed Nadir'in 1933'teki ölümünün ardından yerine 39 yıl saltanat süren oğlu Muhammed Zahir Şah geçti. Afganistan'ın son kralı Muhammed Zahir Şah, sonunda asırlarca süren monarşiyi başarıyla sona erdiren ve cumhuriyetçi bir Afgan hükümeti kuran, kuzeni Muhammed Davud Han tarafından devrildi. Afgan hükümeti dış dünyayla, özellikle de Sovyetler Birliği, Fransa, Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkiler kurmaya Zahir Şah'ın önderliğinde başladı.
27 Eylül 1934'te Zahir Şah döneminde Afganistan Krallığı Milletler Cemiyeti'ne katıldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Afganistan tarafsız kaldı ve diplomatik bir bağlantısızlık politikası izledi. Afganistan, II. Dünya Savaşı'nda tarafsız olmasına rağmen, Nazi Almanyası ile iyi ilişkilere sahipti, ancak bu ilişkiler İran'ın İngiliz-Sovyet işgalinden sonra koptu.
Afganistan, 29 Ağustos 1946'da Birleşmiş Milletler'e üye oldu. 1947'de Afganistan, Pakistan'ın Birleşmiş Milletler'e kabul edilmesine karşı oy kullanan tek Birleşmiş Milletler üyesiydi. Bunun sebebi daha çok Afganistan'ın Peştunistan'a yaptığı çağrı nedeniyleydi. Nikita Kruşçev, Kabil'in başkentini ziyaret etti ve 1955'te Afganların Peştunistan'a ilişkin iddialarını onayladı. Afganistan da 1961'de Bağlantısızlar Hareketi'ne üye oldu. Dönemin Afganistan Başbakanı Muhammed Davud Han, ülkede modern endüstrilerin ve gelişmesi için çok çalıştı. Temmuz 1973'te Davud Han, Zahir Şah ülkede değilken . Ertesi ay, Zahir Şah iç savaştan kaçınmayı umarak resmen tahttan çekildi. Bu, Afganistan Krallığı'nın sonunu ve cumhuriyetin başlangıcını belirledi.
Coğrafya
Afganistan Krallığı batıda İran, kuzeyde Sovyetler Birliği, doğuda Çin ve güneyde Pakistan ile sınır komşusuydu. Dağlık ve çoğunlukla kurak olan ülke 652,24 kilometrekaredir. Garip şekli ve sınırları, Afganistan'ın Rusya ve İngiltere arasında bir tampon haline getirilmesinin sonucuydu. Vahan Koridoru, tampona bir örnektir. Kış aylarında çoğu bölgede kar yağışı yaygındı ve yağmur yağışı azdı.
Demografi
Ülke, Peştunlar, Tacikler, Hazaralar, Özbekler ve diğerleri gibi çeşitli etnik gruplardan oluşuyordu.
Afganların çoğunluğu Müslümandı, yani nüfusun yaklaşık %99'u. Müslüman nüfusun yaklaşık %90'ı Sünni, geri kalanı Şii'ydi.
Dari (Farsça) ve Peştuca ulusun resmi dilleriydi. Birçok Afgan iki dili de biliyordu ve her iki dili de kendi aralarında konuşabiliyorlardı.
Ekonomi
Geçmiş ve günümüz Afganistan'ı gibi, ekonomi büyük ölçüde tarım ve madenciliğe dayanıyordu.
Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği, Soğuk Savaş sırasında nüfuz kazanmaya çalışmak için tarafsız Afganistan ekonomisine yatırım yaptı. Bu yatırım, 1951'de Afganistan ve ABD'nin ekonomideki ekonomik kalkınmaya yardımcı olmak için Kabil'de bir anlaşma imzaladığı Dört Nokta Programı'nı ve Sovyet teknisyenlerinin 1954'te başladığı Tirmiz'den Mezar-ı Şerif'e 100 km'lik bir boru hattının inşasını içeriyordu. Afganistan, Helmend Nehri vadisi geliştirme projesi için ABD'den malzeme, ekipman ve hizmet satın almasına yardımcı olmak için 18.500.000 $ aldı.
Ağustos 1961'de Pakistan, Başbakan Davud Han'ın Peştunistan'a yönelik güçlü duruşu nedeniyle Afganistan sınırını kapattı, ancak Han'ın istifasının ardından sınır mayıs ayında yeniden açıldı.
Ülke talk, mika, gümüş, kurşun, beril, kromit, bakır, lapis lazuli ve demir cevheri yataklarına sahiptir.
Askeri
Kral Zahir Şah'ın kuzeni Muhammed Davud Han, 1956'da Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ile 3 milyon dolarlık bir silah anlaşması ve Sovyetler Birliği ile 32,5 milyon dolarlık bir silah anlaşması imzaladı. Anlaşma, Afgan ordusuna ihraç edilen T-34 tankları ve MiG-17 jet avcı uçaklarını verdi. 1973 yılına kadar tüm Afgan subaylarının dörtte biri ila üçte biri Sovyetler Birliği'nde eğitim görmüştü.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ The Hazaras and the Afghan State: Rebellion, Exclusion and the Struggle for Recognition. Oxford University Press. 2017. ISBN .
- ^ Rubin, Barnett. "DĀWŪD KHAN". Ehsan Yarshater (Ed.). Encyclopædia Iranica (Online bas.). United States: Columbia University. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2009.
- ^ a b c d (PDF). 23 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "United Nations member states". 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ekim 2021.
- ^ The kingdom of Afghanistan: a historical sketch.
- ^ Farangis Najibullah. "Afghanistan: Status Of Dari, Pashto Languages A Sensitive Topic". Radio Free Europe. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2003.
- ^ . Encyclopædia Britannica. 2 Mart 2020. 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Afganistan Kralligi Pestuca د افغانستان واکمنان Dǝ Afġanistan wakmanan Darice پادشاهی افغانستان Padesahi ye Afghanistan Guney ve Orta Asya da 1926 da Afganistan Emirligi nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarsiydi Tahta ciktiktan yedi yil sonra ilk krali Emanullah Han tarafindan emirligin kralliga donusumu ilan edildi Monarsi birlikte sona erdi Afganistanد افغانستان شاهي دولت Pestuca Dǝ Afġanistan Sahi Dawlat پادشاهی افغانستان Darice Padesahi ye Afġanistan Afganistan Kralligi1926 1973Bayrak 1930 1973 Arma 1931 1973 Milli mars 1926 1943 Turkce Milli Mars source source 1943 1973 Cesur ve Asil Kralimiz source source BaskentKabilYaygin dil ler Pestuca DariceHukumetUniter mutlak monarsi 1926 1964 Uniter anayasal monarsi 1964 1973 Kral 1926 1929Emanullah Han 1929 1933Muhammed Nadir Sah 1933 1973Muhammed Zahir SahBasbakan 1929 1946 ilk 1972 1973 son Yasama organiLoya JirgaTarihi donemIki savas arasi donem Soguk Savas Afganistan Emirligi nin yerine kurulus9 Haziran 1926 17 Temmuz 1973Yuzolcumu1973647500 km2Nufus 197311 966 400Para birimiAfganiTelefon kodu93Onculler ArdillarAfganistan Emirligi Afganistan CumhuriyetiGunumuzdeki durumuAfganistanTarihiEmanullah Han ulkeyi modernlestirmeye hevesliydi fakat bu cabasi muhafazakar guclerin birkac kez toplumsal kargasasina sebep oldu Emanullah Han 1927 de Avrupa yi ziyaret ederken yeniden isyan patlak verdi Emanullah Han isyanin lideri Habibullah Kalakani nin iktidari ele gecirmesinden ve emirligi yeniden kurmasindan once sadece uc gun hukum suren kardesi Inayetullah Han in lehine tahttan cekildi 10 ay sonra Emanullah Han in Savas Bakani Muhammed Nadir Hindistan daki surgunden dondu Muhammed Nadir in Ingiliz destekli ordusu Kabil i yagmalayarak Habibullah Kalakani yi bir ateskes gorusmesi yapmaya zorladi Fakat Muhammed Nadir in kuvvetleri daha sonra ateskes yerine Kalakani yi yakaladi ve ardindan idam etti Muhammed Nadir kralligi yeniden kurdu Ekim 1929 da Afganistan Krali ilan edildi ve son kral Emanullah Han in reformist yolunu geri almaya devam etti Muhammed Nadir in 1933 teki olumunun ardindan yerine 39 yil saltanat suren oglu Muhammed Zahir Sah gecti Afganistan in son krali Muhammed Zahir Sah sonunda asirlarca suren monarsiyi basariyla sona erdiren ve cumhuriyetci bir Afgan hukumeti kuran kuzeni Muhammed Davud Han tarafindan devrildi Afgan hukumeti dis dunyayla ozellikle de Sovyetler Birligi Fransa Buyuk Britanya ve Amerika Birlesik Devletleri ile iliskiler kurmaya Zahir Sah in onderliginde basladi 27 Eylul 1934 te Zahir Sah doneminde Afganistan Kralligi Milletler Cemiyeti ne katildi Ikinci Dunya Savasi sirasinda Afganistan tarafsiz kaldi ve diplomatik bir baglantisizlik politikasi izledi Afganistan II Dunya Savasi nda tarafsiz olmasina ragmen Nazi Almanyasi ile iyi iliskilere sahipti ancak bu iliskiler Iran in Ingiliz Sovyet isgalinden sonra koptu Afganistan 29 Agustos 1946 da Birlesmis Milletler e uye oldu 1947 de Afganistan Pakistan in Birlesmis Milletler e kabul edilmesine karsi oy kullanan tek Birlesmis Milletler uyesiydi Bunun sebebi daha cok Afganistan in Pestunistan a yaptigi cagri nedeniyleydi Nikita Kruscev Kabil in baskentini ziyaret etti ve 1955 te Afganlarin Pestunistan a iliskin iddialarini onayladi Afganistan da 1961 de Baglantisizlar Hareketi ne uye oldu Donemin Afganistan Basbakani Muhammed Davud Han ulkede modern endustrilerin ve gelismesi icin cok calisti Temmuz 1973 te Davud Han Zahir Sah ulkede degilken Ertesi ay Zahir Sah ic savastan kacinmayi umarak resmen tahttan cekildi Bu Afganistan Kralligi nin sonunu ve cumhuriyetin baslangicini belirledi CografyaAfganistan Kralligi batida Iran kuzeyde Sovyetler Birligi doguda Cin ve guneyde Pakistan ile sinir komsusuydu Daglik ve cogunlukla kurak olan ulke 652 24 kilometrekaredir Garip sekli ve sinirlari Afganistan in Rusya ve Ingiltere arasinda bir tampon haline getirilmesinin sonucuydu Vahan Koridoru tampona bir ornektir Kis aylarinda cogu bolgede kar yagisi yaygindi ve yagmur yagisi azdi DemografiUlke Pestunlar Tacikler Hazaralar Ozbekler ve digerleri gibi cesitli etnik gruplardan olusuyordu Afganlarin cogunlugu Muslumandi yani nufusun yaklasik 99 u Musluman nufusun yaklasik 90 i Sunni geri kalani Sii ydi Dari Farsca ve Pestuca ulusun resmi dilleriydi Bircok Afgan iki dili de biliyordu ve her iki dili de kendi aralarinda konusabiliyorlardi EkonomiGecmis ve gunumuz Afganistan i gibi ekonomi buyuk olcude tarim ve madencilige dayaniyordu Amerika Birlesik Devletleri ve Sovyetler Birligi Soguk Savas sirasinda nufuz kazanmaya calismak icin tarafsiz Afganistan ekonomisine yatirim yapti Bu yatirim 1951 de Afganistan ve ABD nin ekonomideki ekonomik kalkinmaya yardimci olmak icin Kabil de bir anlasma imzaladigi Dort Nokta Programi ni ve Sovyet teknisyenlerinin 1954 te basladigi Tirmiz den Mezar i Serif e 100 km lik bir boru hattinin insasini iceriyordu Afganistan Helmend Nehri vadisi gelistirme projesi icin ABD den malzeme ekipman ve hizmet satin almasina yardimci olmak icin 18 500 000 aldi Agustos 1961 de Pakistan Basbakan Davud Han in Pestunistan a yonelik guclu durusu nedeniyle Afganistan sinirini kapatti ancak Han in istifasinin ardindan sinir mayis ayinda yeniden acildi Ulke talk mika gumus kursun beril kromit bakir lapis lazuli ve demir cevheri yataklarina sahiptir AskeriKral Zahir Sah in kuzeni Muhammed Davud Han 1956 da Cekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ile 3 milyon dolarlik bir silah anlasmasi ve Sovyetler Birligi ile 32 5 milyon dolarlik bir silah anlasmasi imzaladi Anlasma Afgan ordusuna ihrac edilen T 34 tanklari ve MiG 17 jet avci ucaklarini verdi 1973 yilina kadar tum Afgan subaylarinin dortte biri ila ucte biri Sovyetler Birligi nde egitim gormustu Ayrica bakinizBarakzay hanedani Sunni Musluman hanedanlarinin listesi Afganistan Ic Savasi 1928 1929 Kaynakca The Hazaras and the Afghan State Rebellion Exclusion and the Struggle for Recognition Oxford University Press 2017 ISBN 1849047073 Rubin Barnett DAWuD KHAN Ehsan Yarshater Ed Encyclopaedia Iranica Online bas United States Columbia University 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2009 a b c d PDF 23 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi United Nations member states 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Ekim 2021 The kingdom of Afghanistan a historical sketch Farangis Najibullah Afghanistan Status Of Dari Pashto Languages A Sensitive Topic Radio Free Europe 2 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2003 Encyclopaedia Britannica 2 Mart 2020 13 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020