İkonoklazm, bir kültürün kendi dini ikona ve diğer sembollerine ya da anıtlarına dini ya da politik güdülerle planlı saldırısıdır. Sıklıkla iç politik ya da dini değişimlerin ana parçasıdır. Genellikle, İspanyolların Amerika'nın fethinde yaptıkları gibi, bir kültürün diğer bir kültürün resimlerini yok etmesinden ayrılır. Bu terim, bir hükümdarın ölmesi ya da iktidardan düşmesinden sonra, özellikle onun resimlerinin yok edilmesini kapsamaz. (Damnatio Memoriae), örneğin Antik Mısır'da Akhenaten.
İkonoklazma dahil olan ya da destekleyen kişilere "ikonoklast" (putkırıcı) denir. Tersine, resimlere saygı duyan kişilere ise "ikonolater" denir, Bizans kaynaklarında bu tür kişiler, "ikonodül" ya da "ikonofil" olarak adlandırılmışlardır.
İkonoklazm, farklı dinlere mensup insanlar tarafından gerçekleştirilmiştir, fakat genellikle aynı dinin hizipleri arasında mezhepsel çekişmelerin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. 8. ve 9. yüzyıllar boyunca yaşanan iki Bizans ikonoklazma hareketi, resim kullanılmasının ana başlık olduğu bir tartışma ile istisna gösterir. Hristiyanlıkta, ikonoklazmın en büyük sebebi "10 emir"in yorumundan çıkan "kazınmış resimlere" tapılmasının yasaklanmasıdır.
Ana Olaylar
- Yahudilik'te Kral Hezekiya, Kudüs'te Süleyman Tapınağı'nı ve içindeki Nehuştan (bakır yılan) dahil olmak üzere tüm figürleri imha etmiş. Onun bu hareketi, oğlu Menaşe döneminde geri alınmıştır.
- Genesis Rabba'da geçen bir Midraş ikonoklazmı peygamber İbrahim'e dayandırmaktadır. Bu her zaman ikonoklazmı tasdik edilmesi anlamına gelmese de Yahudi geleneğinde önemli etkisi olmuştur.
- Roma İmparatorluğu'nda devlet dininin figürleri, Hristiyanlığa geçişle yok edilmiştir.
- Ortodoks Kilisesi'nin Bizans İmparatorluğu döneminde kendi dinsel resimlerine ve İsa motiflerin,üstelik iki döneme şahitlik etmiştir.
- Avrupa'da Protestan Reform ve din savaşları döneminde Protestanlar Katolik Kilisesinin resimlerini tahrip etmiştir, bazen de Protestan resimler yok edilmiştir.
- Paskalya Adası'nda bulunan birçok heykel iç savaş sırasında tahrip edilmiştir.
- Fransız Devrimi sırasında dini ve sivil resimlere karşı çok geniş bir yıkım yaşanmıştır.
- Ekim Devrimi sırasında ve sonrasında, dini ve sivil resimlere karşı çok geniş bir yıkım yaşanmıştır.
- Çin'de komünist rejimin iktidara gelmesiyle, özellikle Kültür Devrimi'nde dini ve sivil resimlere karşı Çin ve Tibet'te çok geniş bir yıkım yaşanmıştır.
Bizans İkonoklazmı
Bizans dönemindeki diğer doktrinsel konularda olduğu gibi, ikonoklazm üzerindeki ihtilaf hiçbir suretle din adamları ya da dinî bilimlerden gelen argümanlarla sınırlandırılmamıştır. İslam ile devam eden kültürel ihtilaf, İslam'dan gelen askerî tehdit, ikonoklazm üzerindeki ihtilafın taraflarının davranışlarına muhtemelen tahammüle neden olmuştur. İkonoklazm, imparatorluğun doğusunda özellikle Müslümanlar tarafından ele geçirilen vilayetlerden gelen muhacirler başta olmak üzere çok destek bulmuştur. Dönemin başlangıcındaki ikonoklastların ordudaki güçleri, dönem sonunda ordudaki güçlü ikonoklast duygulardan yoksun Balkan güçlerinin büyüyen etkisi, başlangıç ve bitişte ikonoklazm için emperyal desteği etkileyen önemli faktörler olduğu genel kabul görür. İkonaklast harekete giden yıllarda, resimlerin kullanılması muhtemelen artmıştır. Bir önemli değişiklik 695 yılında geldi, II. Justinianos, altın paralara İsa'nın tüm yüzünü gösteren bir resmini koydu. Bunun ikonoklast fikirlere etkisi bilinmemektedir, ancak bu değişim Halife Abdülmelik'in Bizans paralarını benimseyen politikaları kalıcı olarak terk ederek yalnızca İslâmî paraları kullanmasına neden olmuştur. 726 yılından önce, Patrik Germanus, iki ikonoklast kardinale yazdığı mektupta şöyle der: "şimdi, bütün kasabalar ve halk yığınları, bu konu üzerinde büyük bir ajitasyon içindeler." Fakat tartışmanın gelişimi hakkında çok az delil günümüzde mevcuttur.
İlk ikonoklazm dönemi: 730-787
726-730 yılları arasında bir zaman, Bizans İmparatoru III. Leon ikonoklazm hareketi başlattı. Bu konuda en belirgin eylem, Ayasofya tarafından imparatorluk sarayının girişi olan Halki Kapısı'nın üstünde duran (Hristos Halkitis) (Yunanca: Χριστός Χαλκίτης) ismiyle anılan İsa peygamber ikonasının kaldırılması ve yerine bir haç konulması emridir. Bu emri yerine getirenlerin bir kısmı, Dinsel ikonaların yüceltilmesini destekleyen ikonodülistlerce öldürülmüşlerdir. Papa Aziz III. Gregory, 730 yılında sinod meclisini toplamış, resmi olarak ikonoklazmı din dışı olarak mahkûm etmiş ve takipçilerini aforoz etmiştir. Papalık mektubu İstanbul'a, ulakların Bizans'a bağlı Sicilya'da engellenip, tutuklanması nedeniyle hiçbir zaman ulaşamadı.
İkinci İznik Konsili 787
780 yılında, VI. Konstantinos İstanbul'da taç giydi, fakat annesi taht naibi imparatoriçe İrini tarafından yönetildiği için etkisizdi. İkonoklazm ile ilgili konuların tüm adreslerce ve tek seferde kabul göreceği bir Ekümenik konsil'e ihtiyaç duyulduğuna karar verdi ve bu isteğini Roma'da bulunan Papa I. Hadrian'a (772-795) iletti. Papa aynı fikirde olduğunu ilan etti ve 1 Ağustos 786 tarihinde imparator ve imparatoriçenin katılımı ile bir toplantı çağrısı yaptı. Başlangıçta toplantı, V. Konstantinos anısına saygı duyan ikonoklast askerlerin şiddeti nedeniyle kesintiye uğradı. Bu olay, konsilin güvenilir bir ordunun herhangi bir kesintiye karşı güvenliği sağlamasına kadar ertelenmesine neden oldu. Konsil, İznik'te 24 Eylül 787 tarihinde yeniden toplandı. Bu konsil tarihe İkinci İznik Konsili olarak geçmiştir. Toplantılarda aşağıdaki karar alınmıştır:
"... biz açıklarız ki, bize emanet edilmiş olan yazılı ya da yazılı olmayan tüm kilise geleneklerini yeniliklerden ayrı olarak savunuruz. Bunlardan biri de temsili sanatların üretimidir, bu konu gayet aşikardır ki Hristiyanlığın esaslarının yayılmasının tarihi ile uyumludur, bu bize Tanrının Dünyasında insan olmanın sadece hayal değil fakat gerçek olduğunun onayını sağlar. Birini resmeden eşyalar, aynı zamanda bir diğerinin şüphesiz mesajına sahiptir. ... biz tam bir hassasiyetle karar verdik ve itina gösterdik ki onurlu ve hayat veren haç figürü gibi, boyanmış olsun, mozaikten yapılmış olsun ya da diğer uygun malzemelerden yapılmış olsun kutsal resimlere de saygı duyulmalı ve Tanrı'nın kutsal kiliselerinin mübarek araçlarında, elbiselerinde, duvarlarının üzerlerinde ve panellerinde, evlerde, kamuya açık yollarda gösterilmelidirler, bunlar Tanrımız, kurtarıcımız İsa Mesih, Lekesiz anamız, kutsal tanrı taşıyıcıları, saygı duyulan melekler ve aziz insanların resimleridir. Çok sıklıkla onlar temsili sanatlarda görülürler; bir çoğumuza, bunlar hatırlamayı ve model olarak hizmet etmeyi sağlasınlar diye çizilmişlerdir, onlara gerekli selamı ve saygıyı göstermeliyiz. Kesinlikle, bu kutsal tabiatımıza inanan imanımıza göre bir tapınma değil, yalnızca onurlu ve hayat veren haç ve kutsal kitaplar ve diğer mübarek nesneleri gösteren figürleridirler."
Bizans ikonoklazmının sonuçları
İkonoklazm hakkında en geniş bilgiler ikonalara saygı gösteren yazılarda kalmıştır. İkonoklazm tartışmalarını anlamak isteyen bir kişi bazı temel noktaları bilmelidir:
- İkonoklazm, resim ya da heykel gibi İsa ya da azizlerden birini temsil eden uzun ömürlü görüntülerin lanetlenmesidir. 754 yılında İkonoklastik içerikli Hieria Konsili açıklaması:
"Kutsal yazmalar ve Baba'nın desteği ile, biz açıklarız ki, kutsal üçlemenin adıyla, Hristiyan kiliselerde bulunan ve ressamların şeytani sanatı ile yapılmış hangi malzemeden ve hangi renkten yapılmış olurlarsa olsunlar bütün nesneleri reddediyor, kaldırıyor ve lanetliyoruz.... Kim, kutsal Tanrı'nın İsa'da vücut bulmuş Dünya'sının imajını (χαρακτήρ, charaktēr) renkli malzemelerle temsil etmeye teşebbüs ederse, onu aforoz edeceğiz! .... Kim, kendisinde olan erdemlerini temsil etmek yerine, Azizleri değersiz renkli malzemelerle yapılmış uzun ömürlü formlarla temsil etmeye çabalarsa, bilsin ki çabası beyhude ve şeytanidir, onu aforoz edeceğiz!"
- İkonaklast için, gerçek dini imaj sadece -kendilerince imkânsız kabul edilen- prototipin tıpkısı olmalıdır, tahta ve boyada hayatın ve ruhun boşluğunu görürler. Böylece İkonaklast için sadece gerçek (ve izin verilen) ikona, İsa'nın gerçek kan ve bedeni olduğuna inanılan Efkaristiya gizeminde O'nun resmedilmesidir.
- İsa'nın herhangi bir gerçek imajı hem kutsal tabiatını (ki bu görülemeyeceği için imkânsızdır) hem de insan tabiatını temsil edebilmelidir. Fakat İsa'nın ikonasını yaparak birisi yalnızca insan çizebileceği için onun kutsal ve insan tabiatlarını ayırmaktadır ya da kutsal ve insan tabiatlarını karıştırmakta onları tek düşünmektedir (kutsal ve insan tabiatlarının birleştirilmesi Monofizit düşünce kabul edilir).
- Dini sebeplerle ikona kullanılması, kilisede yenilik olarak görülür, Hristiyanları pagan eylemlerine döndüren şeytani şaşırtmacalardır.
Ayrıca yazılı dini imajlara muhalefet eden kayıtları olan eski kilise geleneğinden ayrılmak olarak görülmektedir."Şeytan, insanı kandırırarak, Yaratıcı yerine yaratılana tapmasına neden olur. Musa'nın kanunları ve peygamberler beraberce bu yıkıntıyı kaldıracaktır...Fakat önceden söylendiği gibi şeytanın bizi yok edecek oyunudur...sonuçta Hristiyanlık görünümü altında putperestliğin geri getirilmesidir."
İkonoklazmın en önemli dini muhalifleri Müslüman egemenliğinde yaşayan ve Şam'da bulunan halifeye danışmanlık yapan, böylece Bizans İmparatorunun intikamından kurtulabilen keşiş Mansur (Şamlı John) ve İstanbul'da bulunan Stoudios Manastırı baş rahibi Theodore'dur.
John, bu soruna, sorunun yaratıcısından dolayı saygı duymadığını açıklamıştır. Fakat, ayrıca "Kutsal enerji ve Allah'ın inayetinin dolmuş olmamdaki kurtuluşun bana gelmesinden dolayı soruna saygı duyuyorum" demiştir. Ayrıca İncil'de kullanılan mürekkebinde resimler, Haç'ın tahtası ve İsa'nın et ve kanını gibi sonraki kategoriye dahil olduğunu eklemiştir.
İkonoklazma, iconodule cevap:
- İncil'de Tanrı'nın imajının yasaklandığı iddiası, Teslis'in ikinci kişisi İsa'nın Tanrı'nın görülür şekilde cisme bürünmesi ile yürürlükten kalkmıştır. Böylece, onlar görünmeyen Tanrı'yı değil, ete bürünmüş halini betimlemektedirler. Onların iyi niyetindeki cisimleşme meselesi, ikonoklastlar tarafından onlara karşı cisimleşme meselesine dönüştürülmektedir.
- Ayrıca, onların görüşüne göre, putlar, özleri olmayan insanları ya da gerçek insanları betimlediklerinde gerçeği betimlemektedirler. Esasen, tartışma, "İnancımıza ait olmayan tüm dini imajlar puttur, inancımıza ait olan tüm dini imajlar saygı duyulan ikonalardır." Eski Ahit'te diğer tanrılara değil ama Tanrı'ya yanık kurman teklif etme pratiği ile de karşılaştırılabilir.
- Tanrı, Musa'ya Exodus, 25:18'te Ahit Sandığı'nın kapağındaki altından güzel yüzlü kanatlı çocuk melekleri yapmasını öğretmektedir. Mısır'dan Çıkış, 26:31'e göre, Tanrı, Musa'ya Tapınak'taki kutsalların kutsalını ayıran perdeye güzel yüzlü kanatlı çocuk melekleri nakşetmeyi öğretmiştir.
- İmajların yapılması ya da onlara saygı duyulmasına muhalefet eden yazılı geleneklere göre, ikonaların yazılı olmayan sözlü (parádosis) geleneğin parçası olduğu iddia edilmektedir.
- Gösterilen kanıtlar, Acheiropoieta ismi verilen insan tarafından yapılmamış mucizelerden gelmektedir. Aziz Luka'nin, Bakire Meryem'i onun izni ile resmetmesi ve ikonalar konusunda oluşan diğer mucizevi olaylar, iconodule uygulamaların kutsal onayıdır.
- İconoduller ayrıca, ikonalara saygı duyulması meselesinin İmparator tarafından kiliseye zorlanarak değil kilise tarafından toplanacak konsillerde tartışılmasını istemekteydiler. Böylece Kilise ile devlet arasındaki uygun ilişki meseleye dahil olmuştur. Buna bağlı olarak, insan imparatora özgürce Tanrı'ya verilen mertebe verilmiştir.
İslam'da ikonoklazm
İslam tarihi'nde, Kâbe'deki putların kırılması, inananlar açısından sembolik ve tarihi bir öneme sahiptir.
Müslümanlar tarafından işlenen ilk ikonoklazm 630 yılında Mekke'de bulunan Kabe'de yerleşik Arap mitolojisine ait putların yok edilmesidir. Bu hareket, Müslüman bakışı ile, Cahiliye Dönemine son verilmesini temsil eder. Genellikle, Müslüman toplumlar yaşayan canlıları (hayvanlar ve insanlar) ev,cami ya da medrese gibi alanlarda betimlemekten sakınırlar. Resimsel temsiliyete bu muhalefet Kur'an tabanlı değildir, daha ziyade hadislerin taşıdığı çeşitli uyarı ve emirlerden kaynaklanır. Kuran içerdiği birçok emir ve yasakta peygambere uyulmasını işaret eder.,,
Aşağıda verilecek olayların, İkonoklazm tanımında bir kültürün diğer bir kültürün resimlerini yok etmesinin dahil edilmemesi nedeniyle, ikonaklastik olup olmadıkları tartışmalıdır.
- Mekke'de bulunan putların kırılması, halifelerle beraber büyüyen İslam egemenliği altında yaşayan diğer dinlere inanan cemaatlere gösterilen uygulamayı tanımlamaz. Müslüman yönetimi altında yaşayan Birçok Hristiyan örneğin istedikleri şekilde ikonalar üretmeyi onlarla kiliseleri süslemeye devam etmişlerdir. Erken İslam tarihinde bu genel gözleme uymayan önemli bir istisna 722-723 yılında Emeviler halifesi II. Yezid tarafından yayınlanan "Yezid fermanı" olarak bilinen uygulamadır. Bu ferman ile Halifelik topraklarında tüm haç ve Hristiyan imajlarının yok edilmesi emredilmiştir. Bu hareketin bir dereceye kadar uyulduğu görülmektedir, özellikle günümüz Ürdün'ünde, arkeolojik kanıtlar günümüzde hala ayakta kalmış kiliselerin hepsinde olmasa da bazılarının yer mozaiklerindeki imajların kaldırıldığını göstermektedir. Fakat, Yezid'in ikonoklast politikaları onu takip edenler tarafından devam ettirilmemiştir. Hristiyan cemaatler, 6. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar önemli bir engel olmadan ikona üretmeye devam etmişlerdir.
- Resimsel temsiliyetin yasaklanması her zaman seküler dünyaya taşınmamıştır, Resimsel temsiliyetin güçlü geleneği (İslam sanatı) içinde kalmıştır. Buna karşılık, batılı yazarlar İslam dünyasında "şiddet dolu ikonoklastik hareketlerin uzun, kültürel olarak tanımlanmış ve değişmez bir gelenek olduğuna inanma eğilimi göstermişlerdir. Örneğin Afganistan'ın Bamyan vilayetinde bulunan Buda heykellerine 2001 yılında Taliban tarafından zarar verilmesi Batı medyasında, resimsel temsiliyete karşı Müslüman yasaklamasının bir sonucu olarak algılanmıştır. Böyle bir yaklaşım, bu olaydan önce Budistlerle Müslümanların 1.000 yıldan fazladır beraberce yaşamalarını küçümsemektir. Buda heykelleri geçmişte Nadir Şah ve I. Alemgir Şah tarafından iki kere daha az etkili topçularının saldırısına uğramıştır. Taliban'ın kendi açıklamaları analiz edildiğinde, bu heykellere zarar verilmesine nedeni dini endişelerden daha çok politiktir.
- Gize'de bulunan Sfenks'in burnu Sufi Müslüman fanatikler tarafından kırılmıştır.
Reform ikonoklazmı
Bazı protestan reformcular, özellikle Andreas Karlstadt, Huldrych Zwingli ve John Calvin, 10 Emir'in putları ve Tanrı'nın yontulmuş imajının üretimini yasaklanmasından etkilenerek dini resimlerin kaldırılmasını teşvik etmişlerdir. Sonuçta heykellere ve imajlara onaylanmamış ikonoklast şiddet eylemleri kadar kendinden gelişen bireysel ataklar ile zarar verilmiştir. Fakat, birçok durumda, Avrupa'da çok yeni reform edilmiş şehirlerinin sivil yetkililerinin emirleri ile imajlar kaldırılmıştır.
Önemli ikonoklast şiddet eylemleri 1523 yılında Zürih'te, 1530 yılında Kopenhag'da, 1534 yılında Münster'de, 1535 yılında Cenevre'de, 1537 yılında Augsburg'da, 1559 yılında İskoçya'da ve 1562 yılında Saintes ve La Rochelle'ta yaşanmıştır. 1566 yılının yaz aylarında günümüz Belçika, Hollanda ve kuzey Fransa'sını kapsayan bölgelerini, büyük bir protestan ikonoklast dalga vurmuştur. Bu olaya, "Beeldenstorm" denilmektedir.
- "Foxe's Book of Martyrs" kitabının 1563 baskısından bir çizim
- geç 1300 – erken 1400 tarihinde tahrip edilmiş parçalar, 16. yüzyıl ortası.
- Reform İkonoklazmından arta kalan, Clocher Saint-Barthélémy, La Rochelle, Fransa.]]
Kaynakça
- ^ Literally, "image-breaking" from Grekçe: εἰκών and κλάω. İkonoklazm ayrıca ikonaklast kelimesinin kökeni olarak kabul edilebilir (Yunanca εἰκοκλάστης). The corresponding Greek word for iconoclasm is εἰκονοκλασία - eikonoklasia.
- ^ Robin Cormack, Writing in Gold, Byzantine Society and its Icons, 1985, George Philip, London,
- ^ C Mango, "Historical Introduction", in Bryer & Herrin, eds., Iconoclasm, pp. 2-3., 1977, Centre for Byzantine Studies, University of Birmingham,
- ^ "Byzantine iconoclasm". 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2022.
- ^ Cf. (ed.) F. GIOIA, The Popes - Twenty Centuries of History, Libreria Editrice Vaticana (2005), p. 40.
- ^ see Theophanes, Chronographia
- ^ Cf. (ed.) F. GIOIA, The Popes - Twenty Centuries of History, Libreria Editrice Vaticana (2005), p. 41.
- ^ Tanner, Norman P., Alberigo, G., Dossetti, J. A., Joannou, P. P., Leonardi, C., and Prodi, P., Decrees of the Ecumenical Councils Volume OneNicaea I to Lateran V, p. 132-136, Sheed & Ward and Georgetown University Press, London and Washington, D.C., []
- ^ Epitome, Iconoclast Council at Hieria, 754
- ^ A. Grabar, L'iconoclasme byzantin: le dossier archéologique (Paris, 1984), 155-56.
- ^ G.R.D. King, "Islam, iconoclasm, and the declaration of doctrine", Bulletin of the School of Oriental and African Studies 48 (1985), 276-7.
- ^ F.B. Flood, "Between cult and culture: Bamiyan, Islamic iconoclasm, and the museum", The Art Bulletin 84 (2002), 643-44.
- ^ F.B. Flood, "Between cult and culture: Bamiyan, Islamic iconoclasm, and the museum", The Art Bulletin 84 (2002), 641.
- ^ F.B. Flood, "Between cult and culture: Bamiyan, Islamic iconoclasm, and the museum", The Art Bulletin 84 (2002), 654.
- ^ F.B. Flood, "Between cult and culture: Bamiyan, Islamic iconoclasm, and the museum", The Art Bulletin 84 (2002), 651-55.
- ^ , writing in the fifteenth century CE, attributes the damage to , a Sufi Muslim fanatic from the khanqah of Sa'id al-Su'ada, in 1378 CE.
- ^ Fortress of the soul: violence, metaphysics, and material life by Neil Kamil p.148 [1] 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Konuyla ilgili yayınlar
- (2009). The Forbidden Image: An Intellectual History of Iconoclasm. University of Chicago Press. ISBN .
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- by Kerry Skemp, April 5, 2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ikonoklazm bir kulturun kendi dini ikona ve diger sembollerine ya da anitlarina dini ya da politik gudulerle planli saldirisidir Siklikla ic politik ya da dini degisimlerin ana parcasidir Genellikle Ispanyollarin Amerika nin fethinde yaptiklari gibi bir kulturun diger bir kulturun resimlerini yok etmesinden ayrilir Bu terim bir hukumdarin olmesi ya da iktidardan dusmesinden sonra ozellikle onun resimlerinin yok edilmesini kapsamaz Damnatio Memoriae ornegin Antik Misir da Akhenaten 16 nci yuzyildan Protestan Reform ikonoklazmi Nijmegen de bulunan St Stevenskerk teki rolyef heykellere Beeldenstorm taki saldirisi Ikonoklazma dahil olan ya da destekleyen kisilere ikonoklast putkirici denir Tersine resimlere saygi duyan kisilere ise ikonolater denir Bizans kaynaklarinda bu tur kisiler ikonodul ya da ikonofil olarak adlandirilmislardir Ikonoklazm farkli dinlere mensup insanlar tarafindan gerceklestirilmistir fakat genellikle ayni dinin hizipleri arasinda mezhepsel cekismelerin sonucu olarak ortaya cikmistir 8 ve 9 yuzyillar boyunca yasanan iki Bizans ikonoklazma hareketi resim kullanilmasinin ana baslik oldugu bir tartisma ile istisna gosterir Hristiyanlikta ikonoklazmin en buyuk sebebi 10 emir in yorumundan cikan kazinmis resimlere tapilmasinin yasaklanmasidir Ana OlaylarYahudilik te Kral Hezekiya Kudus te Suleyman Tapinagi ni ve icindeki Nehustan bakir yilan dahil olmak uzere tum figurleri imha etmis Onun bu hareketi oglu Menase doneminde geri alinmistir Genesis Rabba da gecen bir Midras ikonoklazmi peygamber Ibrahim e dayandirmaktadir Bu her zaman ikonoklazmi tasdik edilmesi anlamina gelmese de Yahudi geleneginde onemli etkisi olmustur Roma Imparatorlugu nda devlet dininin figurleri Hristiyanliga gecisle yok edilmistir Ortodoks Kilisesi nin Bizans Imparatorlugu doneminde kendi dinsel resimlerine ve Isa motiflerin ustelik iki doneme sahitlik etmistir Avrupa da Protestan Reform ve din savaslari doneminde Protestanlar Katolik Kilisesinin resimlerini tahrip etmistir bazen de Protestan resimler yok edilmistir Paskalya Adasi nda bulunan bircok heykel ic savas sirasinda tahrip edilmistir Fransiz Devrimi sirasinda dini ve sivil resimlere karsi cok genis bir yikim yasanmistir Ekim Devrimi sirasinda ve sonrasinda dini ve sivil resimlere karsi cok genis bir yikim yasanmistir Cin de komunist rejimin iktidara gelmesiyle ozellikle Kultur Devrimi nde dini ve sivil resimlere karsi Cin ve Tibet te cok genis bir yikim yasanmistir Bizans IkonoklazmiYedinci Ekumenik konsil in ikonasi 17 yuzyil Novodevici Manastiri Moskova Bizans donemindeki diger doktrinsel konularda oldugu gibi ikonoklazm uzerindeki ihtilaf hicbir suretle din adamlari ya da dini bilimlerden gelen argumanlarla sinirlandirilmamistir Islam ile devam eden kulturel ihtilaf Islam dan gelen askeri tehdit ikonoklazm uzerindeki ihtilafin taraflarinin davranislarina muhtemelen tahammule neden olmustur Ikonoklazm imparatorlugun dogusunda ozellikle Muslumanlar tarafindan ele gecirilen vilayetlerden gelen muhacirler basta olmak uzere cok destek bulmustur Donemin baslangicindaki ikonoklastlarin ordudaki gucleri donem sonunda ordudaki guclu ikonoklast duygulardan yoksun Balkan guclerinin buyuyen etkisi baslangic ve bitiste ikonoklazm icin emperyal destegi etkileyen onemli faktorler oldugu genel kabul gorur Ikonaklast harekete giden yillarda resimlerin kullanilmasi muhtemelen artmistir Bir onemli degisiklik 695 yilinda geldi II Justinianos altin paralara Isa nin tum yuzunu gosteren bir resmini koydu Bunun ikonoklast fikirlere etkisi bilinmemektedir ancak bu degisim Halife Abdulmelik in Bizans paralarini benimseyen politikalari kalici olarak terk ederek yalnizca Islami paralari kullanmasina neden olmustur 726 yilindan once Patrik Germanus iki ikonoklast kardinale yazdigi mektupta soyle der simdi butun kasabalar ve halk yiginlari bu konu uzerinde buyuk bir ajitasyon icindeler Fakat tartismanin gelisimi hakkinda cok az delil gunumuzde mevcuttur Ilk ikonoklazm donemi 730 787 Bizans Ikonoklazmi 9 yuzyil 726 730 yillari arasinda bir zaman Bizans Imparatoru III Leon ikonoklazm hareketi baslatti Bu konuda en belirgin eylem Ayasofya tarafindan imparatorluk sarayinin girisi olan Halki Kapisi nin ustunde duran Hristos Halkitis Yunanca Xristos Xalkiths ismiyle anilan Isa peygamber ikonasinin kaldirilmasi ve yerine bir hac konulmasi emridir Bu emri yerine getirenlerin bir kismi Dinsel ikonalarin yuceltilmesini destekleyen ikonodulistlerce oldurulmuslerdir Papa Aziz III Gregory 730 yilinda sinod meclisini toplamis resmi olarak ikonoklazmi din disi olarak mahkum etmis ve takipcilerini aforoz etmistir Papalik mektubu Istanbul a ulaklarin Bizans a bagli Sicilya da engellenip tutuklanmasi nedeniyle hicbir zaman ulasamadi Ikinci Iznik Konsili 787 780 yilinda VI Konstantinos Istanbul da tac giydi fakat annesi taht naibi imparatorice Irini tarafindan yonetildigi icin etkisizdi Ikonoklazm ile ilgili konularin tum adreslerce ve tek seferde kabul gorecegi bir Ekumenik konsil e ihtiyac duyulduguna karar verdi ve bu istegini Roma da bulunan Papa I Hadrian a 772 795 iletti Papa ayni fikirde oldugunu ilan etti ve 1 Agustos 786 tarihinde imparator ve imparatoricenin katilimi ile bir toplanti cagrisi yapti Baslangicta toplanti V Konstantinos anisina saygi duyan ikonoklast askerlerin siddeti nedeniyle kesintiye ugradi Bu olay konsilin guvenilir bir ordunun herhangi bir kesintiye karsi guvenligi saglamasina kadar ertelenmesine neden oldu Konsil Iznik te 24 Eylul 787 tarihinde yeniden toplandi Bu konsil tarihe Ikinci Iznik Konsili olarak gecmistir Toplantilarda asagidaki karar alinmistir biz aciklariz ki bize emanet edilmis olan yazili ya da yazili olmayan tum kilise geleneklerini yeniliklerden ayri olarak savunuruz Bunlardan biri de temsili sanatlarin uretimidir bu konu gayet asikardir ki Hristiyanligin esaslarinin yayilmasinin tarihi ile uyumludur bu bize Tanrinin Dunyasinda insan olmanin sadece hayal degil fakat gercek oldugunun onayini saglar Birini resmeden esyalar ayni zamanda bir digerinin suphesiz mesajina sahiptir biz tam bir hassasiyetle karar verdik ve itina gosterdik ki onurlu ve hayat veren hac figuru gibi boyanmis olsun mozaikten yapilmis olsun ya da diger uygun malzemelerden yapilmis olsun kutsal resimlere de saygi duyulmali ve Tanri nin kutsal kiliselerinin mubarek araclarinda elbiselerinde duvarlarinin uzerlerinde ve panellerinde evlerde kamuya acik yollarda gosterilmelidirler bunlar Tanrimiz kurtaricimiz Isa Mesih Lekesiz anamiz kutsal tanri tasiyicilari saygi duyulan melekler ve aziz insanlarin resimleridir Cok siklikla onlar temsili sanatlarda gorulurler bir cogumuza bunlar hatirlamayi ve model olarak hizmet etmeyi saglasinlar diye cizilmislerdir onlara gerekli selami ve saygiyi gostermeliyiz Kesinlikle bu kutsal tabiatimiza inanan imanimiza gore bir tapinma degil yalnizca onurlu ve hayat veren hac ve kutsal kitaplar ve diger mubarek nesneleri gosteren figurleridirler Bizans ikonoklazminin sonuclari Ikonoklazm hakkinda en genis bilgiler ikonalara saygi gosteren yazilarda kalmistir Ikonoklazm tartismalarini anlamak isteyen bir kisi bazi temel noktalari bilmelidir Ikonoklazm resim ya da heykel gibi Isa ya da azizlerden birini temsil eden uzun omurlu goruntulerin lanetlenmesidir 754 yilinda Ikonoklastik icerikli Hieria Konsili aciklamasi Kutsal yazmalar ve Baba nin destegi ile biz aciklariz ki kutsal uclemenin adiyla Hristiyan kiliselerde bulunan ve ressamlarin seytani sanati ile yapilmis hangi malzemeden ve hangi renkten yapilmis olurlarsa olsunlar butun nesneleri reddediyor kaldiriyor ve lanetliyoruz Kim kutsal Tanri nin Isa da vucut bulmus Dunya sinin imajini xarakthr charakter renkli malzemelerle temsil etmeye tesebbus ederse onu aforoz edecegiz Kim kendisinde olan erdemlerini temsil etmek yerine Azizleri degersiz renkli malzemelerle yapilmis uzun omurlu formlarla temsil etmeye cabalarsa bilsin ki cabasi beyhude ve seytanidir onu aforoz edecegiz Ikonaklast icin gercek dini imaj sadece kendilerince imkansiz kabul edilen prototipin tipkisi olmalidir tahta ve boyada hayatin ve ruhun boslugunu gorurler Boylece Ikonaklast icin sadece gercek ve izin verilen ikona Isa nin gercek kan ve bedeni olduguna inanilan Efkaristiya gizeminde O nun resmedilmesidir Isa nin herhangi bir gercek imaji hem kutsal tabiatini ki bu gorulemeyecegi icin imkansizdir hem de insan tabiatini temsil edebilmelidir Fakat Isa nin ikonasini yaparak birisi yalnizca insan cizebilecegi icin onun kutsal ve insan tabiatlarini ayirmaktadir ya da kutsal ve insan tabiatlarini karistirmakta onlari tek dusunmektedir kutsal ve insan tabiatlarinin birlestirilmesi Monofizit dusunce kabul edilir Dini sebeplerle ikona kullanilmasi kilisede yenilik olarak gorulur Hristiyanlari pagan eylemlerine donduren seytani sasirtmacalardir Seytan insani kandirirarak Yaratici yerine yaratilana tapmasina neden olur Musa nin kanunlari ve peygamberler beraberce bu yikintiyi kaldiracaktir Fakat onceden soylendigi gibi seytanin bizi yok edecek oyunudur sonucta Hristiyanlik gorunumu altinda putperestligin geri getirilmesidir Ayrica yazili dini imajlara muhalefet eden kayitlari olan eski kilise geleneginden ayrilmak olarak gorulmektedir Ikonoklazmin en onemli dini muhalifleri Musluman egemenliginde yasayan ve Sam da bulunan halifeye danismanlik yapan boylece Bizans Imparatorunun intikamindan kurtulabilen kesis Mansur Samli John ve Istanbul da bulunan Stoudios Manastiri bas rahibi Theodore dur John bu soruna sorunun yaraticisindan dolayi saygi duymadigini aciklamistir Fakat ayrica Kutsal enerji ve Allah in inayetinin dolmus olmamdaki kurtulusun bana gelmesinden dolayi soruna saygi duyuyorum demistir Ayrica Incil de kullanilan murekkebinde resimler Hac in tahtasi ve Isa nin et ve kanini gibi sonraki kategoriye dahil oldugunu eklemistir Ikonoklazma iconodule cevap Incil de Tanri nin imajinin yasaklandigi iddiasi Teslis in ikinci kisisi Isa nin Tanri nin gorulur sekilde cisme burunmesi ile yururlukten kalkmistir Boylece onlar gorunmeyen Tanri yi degil ete burunmus halini betimlemektedirler Onlarin iyi niyetindeki cisimlesme meselesi ikonoklastlar tarafindan onlara karsi cisimlesme meselesine donusturulmektedir Ayrica onlarin gorusune gore putlar ozleri olmayan insanlari ya da gercek insanlari betimlediklerinde gercegi betimlemektedirler Esasen tartisma Inancimiza ait olmayan tum dini imajlar puttur inancimiza ait olan tum dini imajlar saygi duyulan ikonalardir Eski Ahit te diger tanrilara degil ama Tanri ya yanik kurman teklif etme pratigi ile de karsilastirilabilir Tanri Musa ya Exodus 25 18 te Ahit Sandigi nin kapagindaki altindan guzel yuzlu kanatli cocuk melekleri yapmasini ogretmektedir Misir dan Cikis 26 31 e gore Tanri Musa ya Tapinak taki kutsallarin kutsalini ayiran perdeye guzel yuzlu kanatli cocuk melekleri naksetmeyi ogretmistir Imajlarin yapilmasi ya da onlara saygi duyulmasina muhalefet eden yazili geleneklere gore ikonalarin yazili olmayan sozlu paradosis gelenegin parcasi oldugu iddia edilmektedir Gosterilen kanitlar Acheiropoieta ismi verilen insan tarafindan yapilmamis mucizelerden gelmektedir Aziz Luka nin Bakire Meryem i onun izni ile resmetmesi ve ikonalar konusunda olusan diger mucizevi olaylar iconodule uygulamalarin kutsal onayidir Iconoduller ayrica ikonalara saygi duyulmasi meselesinin Imparator tarafindan kiliseye zorlanarak degil kilise tarafindan toplanacak konsillerde tartisilmasini istemekteydiler Boylece Kilise ile devlet arasindaki uygun iliski meseleye dahil olmustur Buna bagli olarak insan imparatora ozgurce Tanri ya verilen mertebe verilmistir Islam da ikonoklazmMuhammed tarafindan Kabe de bulunan putlarin kirilmasi L Histoire Merveilleuse en Vers de Mahomet 11 yuzyil Islam tarihi nde Kabe deki putlarin kirilmasi inananlar acisindan sembolik ve tarihi bir oneme sahiptir Muslumanlar tarafindan islenen ilk ikonoklazm 630 yilinda Mekke de bulunan Kabe de yerlesik Arap mitolojisine ait putlarin yok edilmesidir Bu hareket Musluman bakisi ile Cahiliye Donemine son verilmesini temsil eder Genellikle Musluman toplumlar yasayan canlilari hayvanlar ve insanlar ev cami ya da medrese gibi alanlarda betimlemekten sakinirlar Resimsel temsiliyete bu muhalefet Kur an tabanli degildir daha ziyade hadislerin tasidigi cesitli uyari ve emirlerden kaynaklanir Kuran icerdigi bircok emir ve yasakta peygambere uyulmasini isaret eder Asagida verilecek olaylarin Ikonoklazm taniminda bir kulturun diger bir kulturun resimlerini yok etmesinin dahil edilmemesi nedeniyle ikonaklastik olup olmadiklari tartismalidir Mekke de bulunan putlarin kirilmasi halifelerle beraber buyuyen Islam egemenligi altinda yasayan diger dinlere inanan cemaatlere gosterilen uygulamayi tanimlamaz Musluman yonetimi altinda yasayan Bircok Hristiyan ornegin istedikleri sekilde ikonalar uretmeyi onlarla kiliseleri suslemeye devam etmislerdir Erken Islam tarihinde bu genel gozleme uymayan onemli bir istisna 722 723 yilinda Emeviler halifesi II Yezid tarafindan yayinlanan Yezid fermani olarak bilinen uygulamadir Bu ferman ile Halifelik topraklarinda tum hac ve Hristiyan imajlarinin yok edilmesi emredilmistir Bu hareketin bir dereceye kadar uyuldugu gorulmektedir ozellikle gunumuz Urdun unde arkeolojik kanitlar gunumuzde hala ayakta kalmis kiliselerin hepsinde olmasa da bazilarinin yer mozaiklerindeki imajlarin kaldirildigini gostermektedir Fakat Yezid in ikonoklast politikalari onu takip edenler tarafindan devam ettirilmemistir Hristiyan cemaatler 6 yuzyildan 9 yuzyila kadar onemli bir engel olmadan ikona uretmeye devam etmislerdir Resimsel temsiliyetin yasaklanmasi her zaman sekuler dunyaya tasinmamistir Resimsel temsiliyetin guclu gelenegi Islam sanati icinde kalmistir Buna karsilik batili yazarlar Islam dunyasinda siddet dolu ikonoklastik hareketlerin uzun kulturel olarak tanimlanmis ve degismez bir gelenek olduguna inanma egilimi gostermislerdir Ornegin Afganistan in Bamyan vilayetinde bulunan Buda heykellerine 2001 yilinda Taliban tarafindan zarar verilmesi Bati medyasinda resimsel temsiliyete karsi Musluman yasaklamasinin bir sonucu olarak algilanmistir Boyle bir yaklasim bu olaydan once Budistlerle Muslumanlarin 1 000 yildan fazladir beraberce yasamalarini kucumsemektir Buda heykelleri gecmiste Nadir Sah ve I Alemgir Sah tarafindan iki kere daha az etkili topcularinin saldirisina ugramistir Taliban in kendi aciklamalari analiz edildiginde bu heykellere zarar verilmesine nedeni dini endiselerden daha cok politiktir Gize de bulunan Sfenks in burnu Sufi Musluman fanatikler tarafindan kirilmistir Reform ikonoklazmi1562 yilinda Kalvenistlerin Lyon da kiliseleri yagmalamasi Antoine Carot Hollanda reformunda Beeldenstorm olayinin resmi Bazi protestan reformcular ozellikle Andreas Karlstadt Huldrych Zwingli ve John Calvin 10 Emir in putlari ve Tanri nin yontulmus imajinin uretimini yasaklanmasindan etkilenerek dini resimlerin kaldirilmasini tesvik etmislerdir Sonucta heykellere ve imajlara onaylanmamis ikonoklast siddet eylemleri kadar kendinden gelisen bireysel ataklar ile zarar verilmistir Fakat bircok durumda Avrupa da cok yeni reform edilmis sehirlerinin sivil yetkililerinin emirleri ile imajlar kaldirilmistir Onemli ikonoklast siddet eylemleri 1523 yilinda Zurih te 1530 yilinda Kopenhag da 1534 yilinda Munster de 1535 yilinda Cenevre de 1537 yilinda Augsburg da 1559 yilinda Iskocya da ve 1562 yilinda Saintes ve La Rochelle ta yasanmistir 1566 yilinin yaz aylarinda gunumuz Belcika Hollanda ve kuzey Fransa sini kapsayan bolgelerini buyuk bir protestan ikonoklast dalga vurmustur Bu olaya Beeldenstorm denilmektedir Foxe s Book of Martyrs kitabinin 1563 baskisindan bir cizim gec 1300 erken 1400 tarihinde tahrip edilmis parcalar 16 yuzyil ortasi Reform Ikonoklazmindan arta kalan Clocher Saint Barthelemy La Rochelle Fransa Kaynakca Literally image breaking from Grekce eἰkwn and klaw Ikonoklazm ayrica ikonaklast kelimesinin kokeni olarak kabul edilebilir Yunanca eἰkoklasths The corresponding Greek word for iconoclasm is eἰkonoklasia eikonoklasia Robin Cormack Writing in Gold Byzantine Society and its Icons 1985 George Philip London ISBN 0 540 01085 5 C Mango Historical Introduction in Bryer amp Herrin eds Iconoclasm pp 2 3 1977 Centre for Byzantine Studies University of Birmingham ISBN 0 7044 0226 2 Byzantine iconoclasm 27 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2022 Cf ed F GIOIA The Popes Twenty Centuries of History Libreria Editrice Vaticana 2005 p 40 see Theophanes Chronographia Cf ed F GIOIA The Popes Twenty Centuries of History Libreria Editrice Vaticana 2005 p 41 Tanner Norman P Alberigo G Dossetti J A Joannou P P Leonardi C and Prodi P Decrees of the Ecumenical Councils Volume OneNicaea I to Lateran V p 132 136 Sheed amp Ward and Georgetown University Press London and Washington D C ISBN 0 87840 490 2 Epitome Iconoclast Council at Hieria 754 A Grabar L iconoclasme byzantin le dossier archeologique Paris 1984 155 56 G R D King Islam iconoclasm and the declaration of doctrine Bulletin of the School of Oriental and African Studies 48 1985 276 7 F B Flood Between cult and culture Bamiyan Islamic iconoclasm and the museum The Art Bulletin 84 2002 643 44 F B Flood Between cult and culture Bamiyan Islamic iconoclasm and the museum The Art Bulletin 84 2002 641 F B Flood Between cult and culture Bamiyan Islamic iconoclasm and the museum The Art Bulletin 84 2002 654 F B Flood Between cult and culture Bamiyan Islamic iconoclasm and the museum The Art Bulletin 84 2002 651 55 writing in the fifteenth century CE attributes the damage to a Sufi Muslim fanatic from the khanqah of Sa id al Su ada in 1378 CE Fortress of the soul violence metaphysics and material life by Neil Kamil p 148 1 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konuyla ilgili yayinlar 2009 The Forbidden Image An Intellectual History of Iconoclasm University of Chicago Press ISBN 9780226044149 Ayrica bakinizSansur TabuDis baglantilarby Kerry Skemp April 5 2009