Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayrışma veya çürüme, organik maddelerin, maddenin daha basit formlarına ayrıldığı süreçtir. Bu süreç biyomda yer kaplayan sonlu maddelerin geri dönüşümü için gereklidir. Canlı organizmaların organları ölümünden kısa bir süre sonra ayrıştırmaya başlar. Bütün organizmalar aynı yolla ayrışmamalarına rağmen, ölümden sonra aynı aşamalardan geçerler. Ayrışmayı inceleyen bilim olan taponomi, Yunanca’da (τάφος, taphos) (mezar) kelimesinden gelir.
Canlıların ayrıştırılmasından cansız maddeler ayırtedilebilir (biodegradation). İlk yol "kimyasal veya fiziksel işlemlerle bir maddenin yapı taşlarına bozunması", örneğin hidroliz. İkinci bir yol "canlı organizmalar tarafından metabolik olarak maddenin daha basit bileşenlerine ayrışması", tipik olarak mikroorganizmalar tarafından.
Hayvan ayrışması
Ayrışma ölüm anında başlar, iki faktör buna neden olur: otoliz, vücudun kendi iç kimyasal reaksiyonları ve enzimleri tarafından dokuların ayrıştırılması ve kokuşma ise dokuların bakteriler tarafından ayrıştırılmasıdır. Bu ayrıştırmalar sonucunda kokuşma kokuları meydana gelir.
Birincil ayrıştırıcılar bakteriler ve mantarlardır. Böcek, akar ve diğer leş yiyen canlılar da vucuda erişebilir olduklarında bu ayrıştırma işleminde önemli rol aynayabilirler. Yaz aylarında görülen , akarlar, (Sarcophagidae) ve Göksinekler (Calliphoridae) ayrıştırma sürecine katılan en önemli eklembacaklılardır. Bu sürece dahil olabilen en önemli böcek olmayan hayvanlar ise tipik olarak memeliler ve leş yiyen kuşlardır, örneğin kır kurdu, köpekler, kurtlar, tilkiler, kemeler, kargalar ve akbabalar.[] Bu leş yiyenlerden bazıları daha sonra yemek üzere kemikleri parçalayıp saklayabilirler. Su ve deniz ortamları bakteriler, balıklar, kabuklular, Diptera larvaları ve leş yiyiciler gibi ayrıştırıcı ajanlar içerir.
Ayrıştırmanın aşamları
Omurgalı canlılarda ayrışma beş aşama olarak tanımlanır: Bunlar, yeni, şişme, aktif ve ileri çürüme ve kuru kalıntılardır. Kimyasal ayrışmanın genel aşamaları iki dönemdir: Bunlar otoliz ve kokuşma. Bu iki dönem vücudun ana bileşenlerini yıkımlayarak kimyasal ayrışma sürecine katkıda bulunur.
Yeni
Kalp atışları durduktan sonra bu aşama hemen başlar. Ölüm anından itibaren gövde, algor katılaşması diye adlandırılan ve çevre ısısıyla vücut ısısının eşitlenmesine de neden olan bir sürece girer. Ölümden kısa bir süre sonra genellikle üç ila altı saat içinde, rigor mortis olarak bilinen ve kasların kasılıp sertleştiği süreç meydana gelir. Kanın pompalanması durduğu için, kan vücuda bağlı bölgelerde yer çekimi etkisiyle hareket eder ve genel bir mavimsi-mor renk alır, buna livor mortis ya da daha yaygın olarak morarma denilir.
Kalp durduğunda, kan dokulara oksijen taşıyamaz ve dokuları karbondioksitten temizleyemez. pH'ın düşmesi ve diğer kimyasal değişiklikler hücrelerin yapısal bütünlüğünün kaybetmesine neden olur. Hücre yapısının bozulması ile serbest kalan enzimler, diğer hücrelerin yapısının da bozulmasına neden olur. Bu işlem otoliz olarak isimlendirilir. Ayrışma sırasındaki görülebilir değişiklikler "yeni" aşamasında pek gözlemlenebilir değildir ancak otolizin neden olduğu kabarcıklar deri yüzeyinde fark edilebilir.
Vücutta kalan oksijen, hücre metabolizması ve vücuttaki solunum ve sindirim yollarında doğal olarak bulunan aerobik mikroorganizmalar tarafından tüketilir, bu durum anaerobik organizmaların çoğalmasına olanak sağlar. Sonuçta, vücudun karbonhidrat, lipit ve proteinleri tükenip; , laktik asit, metan, hidrojen sülfit ve amonyak da dahil olmak üzere çeşitli maddelerin üretilmesine enden olur. Gövde içinde mikrobiyal çoğalma işlemi kokuşma olarak adlandırılır ve şişme olarak bilinen ayrışmanın ikinci aşamasına yol açar.
Göksinekler ve et sinekleri leşe ilk gelen böceklerdir ve uygun bir yumurtlama yeri ararlar.
Şişme
Şişme, mikrobiyal çoğalmanın devam ettiğini gösteren ilk açık işarettir. Bu aşama, anaerobik metabolizma sonucu hidrojen sülfür, karbon dioksit, metan ve azot gibi gazların birikmesi ile meydana gelir. Bedensel boşlukta gazların birikmesi karnın gerginleşmesine neden olur ve vücut şişkin bir görünüme ulaşır. Ayrıca üretilen gazlar, doğal sıvıların ve sıvılaşan dokuların köpüklü hale gelmesine neden olur. Vücutta gaz basıncının artmasıyla birlikte, sıvılar vücudun doğal deliklerinden çıkma eğilimine girerler. Artan basınç ve cilt bütünlüğünün bozulması vücutta yırtılmalara neden olur.
Bağırsaklardaki anaerobik bakteriler hemoglobinini sülfohemoglobin ve diğer renkli pigmentlere dönüştürürler. Bununla ilişkili gazlar vücutta birikerek sülfohemoglobininin dolaşım ve lenf sistemi üzerinden vücut boyunca taşınmasına yardımcı olur ve vücutta gemel bir mermer görünümü gözlenir.
Eğer böcekler vücuda erişebilirlerse, bıraktıkları larvalar (sinek kurdu olarak bilinir) vücutta beslenmeye ve gelişmeye başlarlar. Larva faaliyetleri tipik olarak vücudun doğal deliklerinde sınırlanmış ve deri altında kümelenmiştir, kıllar ve cildin birbirinden ayrılmasına neden olurlar. Larvaların beslenmesi ve vücutta gaz birikmesi çevreye gaz ve sıvıların salınmasına neden olan yırtıklara neden olurlar. Yırtıklar deriden oksijen girmesine olanak sağlarlar ve vücut tekrar oksijenlenir, böylece sinek larvalarının gelişimi ve aerobik mikroorganizmaların aktivitesi için daha fazla yüzey alanı sağlanmış olur. Gazlar ve sıvıların tasfiyesi kokuşma ile ilişkili güçlü ayırt edici kokuların oluşmasına yol açar.
Aktif çürüme
Aktif çürüme büyük kütle kaybı ile karakterize bir dönemdir. Bu kayıp hem doymak bilmeyen kurtçukların beslenmelerinin hem de çevreye ayrışma sıvılarının tasfiyesinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Kokuşma sıvıları bedenin çevresinde toparlanır ve kadavrayı bir ayrışma adasına çevirir (CDI). Doku sıvılaşması ve ayrışması bu aşamada bariz bir şekilde gerçekleşir ve daha güçlü dokularla devam eder. Aktif çürümenin sonunun belirtisi kurtçukların pupa olarak vücudu ya da ondan geri kalanları terk etmeleridir.
İleri çürüme
Ayrışma, kullanılabilir kadavra materyalinin azalmasından dolayı ileri çürüme aşamasında büyük oranda sınırlanır. Böcek aktivitesi de bu aşamada azalır. Leşin kaldığı yerdeki bitki örtüsünün öldüğü de gözlenebilir. Kadavra ayrışma adası leşi çevreleyerek topraktaki karbon, fosfor, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi besinlerin yapısında bulunan maddelerde artışa; PH'nın değişimine; topraktaki azot miktarında kayda değer bir artış gözlenmesine neden olur.
Kuru/kalıntılar
Kuru/kalıntılar aşaması sırasında, kadavra ayrışma adası etrafında bitkiler canlanır ve büyümeye başlarlar ve bu ilgili ortamda besin olduğununve toprağın hala normale dönmediğinin bir işaretidir. Bu aşamada kadavranın kıkırdak ve kemikler gibi kuru kısımları kalır. Tüm yumuşak doku kadavradan kaldırılırsa buna tamamen iskeletleşme denir, eğer kemiklerin bazı kısımları maruz kalırsa buna kısmen iskeletleşme denilir.
Bitki ayrışması
Bitkisel maddelerin ayrışması birçok aşamadan oluşur. Bu su sızıntısıyla başlar; en kolay kaybedilebilen madde olan çözünebilen karbon bu süreçte serbest kalır. Diğer erken bir süreç, bazı böceklerin etkinlikleri ile oluşan ve bakteri matarlar için üreme alanları oluşturan fiziksel parçalanma ya da ufalanmadır. Küçük ölü bitkilerde bu süreç büyük ölçüde toprak omurgasız faunası tarafından yürütülmektedir, Daha büyük bitkilerde, böcekler ve mantarlar gibi birincil parazitik yaşam-formlar büyük rol oynar ve çok sayıda saprotrof tarafından desteklenmezler. Sonrasında, bitki tortusu (selüloz, hemiselüloz, mikrobiyal ürünler ve lignin) mikroplar tarafından kimyasal olarak değişime uğrarlar. Bileşiklerin farklı tipleri farklı oranlarda ayrışırlar. Bu onların kimyasal yapılarına bağlıdır. Örneğin, lignin ayrışmaya oldukça dayanıklıdır ve aslında sadece siyah çürüğü mantarları gibi bazı mantarlar ile ayrıştırılabilir ahşap bir bileşenidir. Lignin karmaşık kimyasal yapısından dolayı geç ayrıştırılır ve çürüyen bitkilerden geriye kalan maddelerdendir. Sıcaklık bitki çürümesine doğrudan etki eden bir faktördür, örneğin, sıcak bir ortamda bitki daha hızlı çürür.
Bitkilerin kimyasal ayrışmaları her zaman karbondioksit salınımına yol açar.
Gıda ayrışması
Gıdaların ayrışması, bitki ve hayvanlarda olduğu gibi bozulma denir, bu konu içerisinde önemli bir çalışma alanıdır. gıdaların bozulması geciktirilebilmektedir. Eğer et üzerine herhangi bir müdahale yapılmazsa, et saatler veya günler sonra iştah kapatıcı şekle gelebilir hatta yenildiğinde zehirleyici etkiler gösterebilir. Ete, kesilen hayvanların kendi florasından gelen, eti işleyen kişilerden ve işleme uygulamalarından gelen bakteri ve mantarlar tarafından etin bozulması ve ayrıştırılması kaçınılmaz bir durumdur. Süresiz olmada da – uygun gıda güvenliği, gıda koruyucu uygulamalar ve uygun saklama koşulları temin edildiğinde – etin uzun bir süre saklanması mümkün olabilir.
Adli vakalarda önemi
Adli vakalarda çeşitli bilimlere başvurulmaktadır, bunlar ölüm zamanı ve ölüm sebebinin bulunabilmesi için yasal çalışmalardır:
- Adli taponomi, , otopsiden sonra defin zamanını ve gizli mezarları bulabilmek için adli olgularda biyolojik ve kimyasal ilkeleri uygulayarak, özellikle ayrışma sürecini inceler.
- çalışmaları, tıbbi bir fenomen olarak ölüm sebebini araştırır.
- Adli entomoloji cesetlerde bulunan böcekleri ve diğer haşaratları inceler; böceklerin türü, maruziyet süresi, böceklerin hayat döngüsü gibi araştırmalar ölümün zamanı, mekanı, cesedin taşınıp taşınmadığı gibi konulara ışık tutar.
- genellikle cesedin kimlik, ırk ve cinsiyeti hakkında ipuçları aramak için iskeletler ve insan kalıntılarını inceler. Fiziksel antropolojinin bir dalıdır..
Knoxville'deki Tennessee üniversitesi antropolojik araştırma tesisinin (daha çok Beden Çiftiliği olarak bilinir) çitli bir arsada numaralandırılmış cesetleri mevcuttur. Beden çiftliğinde araştırma yapan bilim insanları, insan vücudunun çeşitli durumlardaki çürüme işlemini daha iyi anlayabilmek için çalışmalar yapmaktadırlar.
Ayrışmayı etkileyen faktörler
Maruz kalınan durumlar
Su, hava, böcekeler gibi maruz kalınan faktörler cesedin ayrışmasının hızlandırıcı etki yaparlar. Örneğin bir tabutta bulunan cesede böceklerin ulaşımı daha sınırlıdır ya da düşük sıcaklıktaki bir ceset daha geç kokuşur.
Bir hayvanın vücudundaki ayrışmanın hızı, cesedin çeşitli faktörlere maruziyetine göre değişiklik gösterir:
- Sıcaklık;
- Ortamda oksijen bulunması;
- Ölmeden önceki sağlık durumu;
- Ölüm sebebi;
- Defnedilen mezarın derinliği ve toprak çeşidi;
- Leş yiyicilerin faaliyetleri;
- Yaralanmaya neden olan travmalar;
- Nem ya da ıslaklık;
- Yağmur;
- Vücut büyüklüğü ve ağırlığı;
- Giyim kuşam;
- Vücudun dayandığı yüzey;
- Sindirim sistemi içindeki gıdalar/maddeler.
Şartlar ayrışma hızını büyük ölçüde etkiler. Sıcaklık, nem ve ölümün gerçekleştiği mevsim, cesedin iskeletleşmesini veya mumyalaşmasını etkiler. Ayrışmada çevrenin etkisi konusunda temel rehber Casper kanun (ya da oranı) olarak verilir: Oksijenin serbest olarak ulaşabildiği, ıslanmış bir ceset, gömülmüş cesede göre sekiz saat daha hızlı ayrışmaya uğrar. Sıcaklık yükselmesi bakterilerin etkinliklerinin artmasına neden olacağından ayrışmayı da hızlandırır, sıcaklık azalması da aksi etki gösterir.
Yapay koruma
Mumyalamak, insan ve hayvan bedeninin ayrışmasını pratik olarak geciktirir ancak tamamen engel olmaz.Mumyalayıcılar genellikle, yüzler ve eller gibi vücudun görülen ksımlarına karşı daha özenli davranırlar. Mumyalama kullanılan kimyasallaın çoğu sinekleri kovmaya, vücuttaki mevcut bakterileri öldürerek bakteriyel çürümeyi yavaşlatmaya ya da daha sonraki bakteriyel ajanlar için besin kaynağı olmaması açısından hücrelerin proteinlerini sabitlemeye yardım eder. Yeterince kuru bir ortamda tam anlamıyla mumyalanmış bir bedenin ve organlarının yıllar sonra bile bozulmadan kaldığı durumlar nadir değildir. Bu şekilde mumyalanmış önemli görülebilir bedenler şunlardır:
- Eva Perón, vücuduna parafin enjekte edilmiştir ve yıllardır bilindiği gibi görünmektedir (Artık vücudu halka gösterilmemekterir).
- Vladimir Lenin, yıllardır özel bir tank içindeki sıvıya batık durumda tutulmaktadır ve Lenin'in Mozolesi'nde halkın ziyaretine açılmıştır.
- Mao Zedong, Kim Il-sung, Ho Chi Minh, Kim Jong-il ve en son Hugo Chavez gibi diğer komünist liderlerin bedenleri de Leninki gibi korumaya alınmıştır ve kendi mozolelerinde bulunmaktadırlar.
- Papa XXIII. Ioannes'in bedeni de Aziz Petrus Bazilikası'nda koruma altındadır.
Çevresel koruma
Yeterince kuru bir ortamda gömülü bir ceset de yıllardır korunmuş olabilir. Öldürülen sivil haklar savunucusu Medgar Evers'ın cinayet davasında doğru bir otopsi için 1900'lü yıllarda mezarı yeniden açıldığında, 30 yılım aşkın bir sürede cesedinin neredeyse mükemmel korunmuş olduğu tespit edilmiştir.
Turba bataklıkta batmış bir vücut doğal olarak mumyalanmış olur ve korunur.
Kehribar gibi bir reçinede hapsolmuş bir hayvan milyonlarca yıl hemen hemen mükemmel bir şekilde muhafaza edilebilir..
Onyıllarca hatta yüzyıllarca (hiçbir insan müdahalesi olmadan) organları açıklanamaz bir şekilde korunmuş ve neredeyse öldükleri zamanla aynı görünen bazı örnekler vardır. Bazı dini gruplar bunu dürüstlüğün bir neticesi olarak bilir. Yapay koruma olmadan bir bedenin ne kadar korunabileceği hakkında bir fikir belirtilememektedir.
Ayrıca bakınız
- Cadaverine
- Decompiculture
- Microbiology of decomposition
- Putrescine
- Staling
- Humus
- Leachate
- Peat (turf)
Kaynakça
- ^ Water Quality Vocabulary.
- ^ Water Words Dictionary (WWD)
- ^ González Medina A, González Herrera L, Perotti MA, Jiménez Ríos G (2013).
- ^ Braig, Henk R.; Perotti, M. Alejandra (2009).
- ^ González Medina A, Soriano Hernando Ó, Jiménez Ríos G (2015).
- ^ a b c d e Payne, J.A. (1965).
- ^ Forbes, S.L. (2008).
- ^ a b c d e f Carter D.O., Yellowlees, D., Tibbett M. (2007).
- ^ a b c d e Janaway R.C., Percival S.L., Wilson A.S. (2009).
- ^ Knight, Bernard (1991).
- ^ a b c d e f g Carter D.O., Tibbett M. (2008).
- ^ Pinheiro, J. (2006).
- ^ Vass A.A., Bass W.M., Wolt J.D., Foss J.E., Ammons J.T. (1992).
- ^ Dent B.B., Forbes S.L., Stuart B.H. "Review of human decomposition processes in soil".
- ^ Smith, KGV. (1987).
- ^ Kulshrestha P, Satpathy DK. (2001).
- ^ Schmitt, A.; Cunha, E.; Pinheiro, J. (2006).
- ^ Haglund, WD.; Sorg, MH. (1996).
- ^ Quigley, C. (1998).
- ^ Clark, Josh.
Dış bağlantılar
![image]()
İlgili görseller için, Ayrışma Wikimedia Commons- – Gıda bozulması (bir Flash animasyonu)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayrisma veya curume organik maddelerin maddenin daha basit formlarina ayrildigi surectir Bu surec biyomda yer kaplayan sonlu maddelerin geri donusumu icin gereklidir Canli organizmalarin organlari olumunden kisa bir sure sonra ayristirmaya baslar Butun organizmalar ayni yolla ayrismamalarina ragmen olumden sonra ayni asamalardan gecerler Ayrismayi inceleyen bilim olan taponomi Yunanca da tafos taphos mezar kelimesinden gelir Ayrismada canli turlerine gore degisebilen bazi surecler vardir Canlilarin ayristirilmasindancansiz maddelerayirtedilebilir biodegradation Ilk yol kimyasal veya fiziksel islemlerle bir maddenin yapi taslarina bozunmasi ornegin hidroliz Ikinci bir yol canli organizmalar tarafindan metabolik olarak maddenin daha basit bilesenlerine ayrismasi tipik olarak mikroorganizmalar tarafindan Hayvan ayrismasiOlmus yilani yiyen karincalar Ayrisma olum aninda baslar iki faktor buna neden olur otoliz vucudun kendi ic kimyasal reaksiyonlari ve enzimleri tarafindan dokularin ayristirilmasi ve kokusma ise dokularin bakteriler tarafindan ayristirilmasidir Bu ayristirmalar sonucunda kokusma kokulari meydana gelir Birincil ayristiricilar bakteriler ve mantarlardir Bocek akar ve diger les yiyen canlilar da vucuda erisebilir olduklarinda bu ayristirma isleminde onemli rol aynayabilirler Yaz aylarinda gorulen akarlar Sarcophagidae ve Goksinekler Calliphoridae ayristirma surecine katilan en onemli eklembacaklilardir Bu surece dahil olabilen en onemli bocek olmayan hayvanlar ise tipik olarak memeliler ve les yiyen kuslardir ornegin kir kurdu kopekler kurtlar tilkiler kemeler kargalar ve akbabalar kaynak belirtilmeli Bu les yiyenlerden bazilari daha sonra yemek uzere kemikleri parcalayip saklayabilirler Su ve deniz ortamlari bakteriler baliklar kabuklular Diptera larvalari ve les yiyiciler gibi ayristirici ajanlar icerir Ayristirmanin asamlari Omurgali canlilarda ayrisma bes asama olarak tanimlanir Bunlar yeni sisme aktif ve ileri curume ve kuru kalintilardir Kimyasal ayrismanin genel asamalari iki donemdir Bunlar otoliz ve kokusma Bu iki donem vucudun ana bilesenlerini yikimlayarak kimyasal ayrisma surecine katkida bulunur Yeni Kalp atislari durduktan sonra bu asama hemen baslar Olum anindan itibaren govde algor katilasmasi diye adlandirilan ve cevre isisiyla vucut isisinin esitlenmesine de neden olan bir surece girer Olumden kisa bir sure sonra genellikle uc ila alti saat icinde rigor mortis olarak bilinen ve kaslarin kasilip sertlestigi surec meydana gelir Kanin pompalanmasi durdugu icin kan vucuda bagli bolgelerde yer cekimi etkisiyle hareket eder ve genel bir mavimsi mor renk alir buna livor mortis ya da daha yaygin olarak morarma denilir Kalp durdugunda kan dokulara oksijen tasiyamaz ve dokulari karbondioksitten temizleyemez pH in dusmesi ve diger kimyasal degisiklikler hucrelerin yapisal butunlugunun kaybetmesine neden olur Hucre yapisinin bozulmasi ile serbest kalan enzimler diger hucrelerin yapisinin da bozulmasina neden olur Bu islem otoliz olarak isimlendirilir Ayrisma sirasindaki gorulebilir degisiklikler yeni asamasinda pek gozlemlenebilir degildir ancak otolizin neden oldugu kabarciklar deri yuzeyinde fark edilebilir Vucutta kalan oksijen hucre metabolizmasi ve vucuttaki solunum ve sindirim yollarinda dogal olarak bulunan aerobik mikroorganizmalar tarafindan tuketilir bu durum anaerobik organizmalarin cogalmasina olanak saglar Sonucta vucudun karbonhidrat lipit ve proteinleri tukenip laktik asit metan hidrojen sulfit ve amonyak da dahil olmak uzere cesitli maddelerin uretilmesine enden olur Govde icinde mikrobiyal cogalma islemi kokusma olarak adlandirilir ve sisme olarak bilinen ayrismanin ikinci asamasina yol acar Goksinekler ve et sinekleri lese ilk gelen boceklerdir ve uygun bir yumurtlama yeri ararlar Sisme Sisme mikrobiyal cogalmanin devam ettigini gosteren ilk acik isarettir Bu asama anaerobik metabolizma sonucu hidrojen sulfur karbon dioksit metan ve azot gibi gazlarin birikmesi ile meydana gelir Bedensel boslukta gazlarin birikmesi karnin gerginlesmesine neden olur ve vucut siskin bir gorunume ulasir Ayrica uretilen gazlar dogal sivilarin ve sivilasan dokularin kopuklu hale gelmesine neden olur Vucutta gaz basincinin artmasiyla birlikte sivilar vucudun dogal deliklerinden cikma egilimine girerler Artan basinc ve cilt butunlugunun bozulmasi vucutta yirtilmalara neden olur Bagirsaklardaki anaerobik bakteriler hemoglobinini sulfohemoglobin ve diger renkli pigmentlere donustururler Bununla iliskili gazlar vucutta birikerek sulfohemoglobininin dolasim ve lenf sistemi uzerinden vucut boyunca tasinmasina yardimci olur ve vucutta gemel bir mermer gorunumu gozlenir Eger bocekler vucuda erisebilirlerse biraktiklari larvalar sinek kurdu olarak bilinir vucutta beslenmeye ve gelismeye baslarlar Larva faaliyetleri tipik olarak vucudun dogal deliklerinde sinirlanmis ve deri altinda kumelenmistir killar ve cildin birbirinden ayrilmasina neden olurlar Larvalarin beslenmesi ve vucutta gaz birikmesi cevreye gaz ve sivilarin salinmasina neden olan yirtiklara neden olurlar Yirtiklar deriden oksijen girmesine olanak saglarlar ve vucut tekrar oksijenlenir boylece sinek larvalarinin gelisimi ve aerobik mikroorganizmalarin aktivitesi icin daha fazla yuzey alani saglanmis olur Gazlar ve sivilarin tasfiyesi kokusma ile iliskili guclu ayirt edici kokularin olusmasina yol acar Aktif curume Aktif curume buyuk kutle kaybi ile karakterize bir donemdir Bu kayip hem doymak bilmeyen kurtcuklarin beslenmelerinin hem de cevreye ayrisma sivilarinin tasfiyesinin bir sonucu olarak ortaya cikar Kokusma sivilari bedenin cevresinde toparlanir ve kadavrayi bir ayrisma adasina cevirir CDI Doku sivilasmasi ve ayrismasi bu asamada bariz bir sekilde gerceklesir ve daha guclu dokularla devam eder Aktif curumenin sonunun belirtisi kurtcuklarin pupa olarak vucudu ya da ondan geri kalanlari terk etmeleridir Ileri curume Ayrisma kullanilabilir kadavra materyalinin azalmasindan dolayi ileri curume asamasinda buyuk oranda sinirlanir Bocek aktivitesi de bu asamada azalir Lesin kaldigi yerdeki bitki ortusunun oldugu de gozlenebilir Kadavra ayrisma adasi lesi cevreleyerek topraktaki karbon fosfor potasyum kalsiyum ve magnezyum gibi besinlerin yapisinda bulunan maddelerde artisa PH nin degisimine topraktaki azot miktarinda kayda deger bir artis gozlenmesine neden olur Kuru kalintilar Kuru kalintilar asamasi sirasinda kadavra ayrisma adasi etrafinda bitkiler canlanir ve buyumeye baslarlar ve bu ilgili ortamda besin oldugununve topragin hala normale donmediginin bir isaretidir Bu asamada kadavranin kikirdak ve kemikler gibi kuru kisimlari kalir Tum yumusak doku kadavradan kaldirilirsa buna tamamen iskeletlesme denir eger kemiklerin bazi kisimlari maruz kalirsa buna kismen iskeletlesme denilir Domuz lesinin ayrismasinin cesitli asamalari Yeni gt Sisme gt Aktif kokusma gt Ileri kokusma gt Kuru kalintilarBitki ayrismasiAlti gunluk bir sure boyunca curuyen seftali Her kare yaklasik 12 saat arayla kaydedilmistir Meyve burusup kuf mantarlariyla kapli hale gelmistir Bitkisel maddelerin ayrismasi bircok asamadan olusur Bu su sizintisiyla baslar en kolay kaybedilebilen madde olan cozunebilen karbon bu surecte serbest kalir Diger erken bir surec bazi boceklerin etkinlikleri ile olusan ve bakteri matarlar icin ureme alanlari olusturan fiziksel parcalanma ya da ufalanmadir Kucuk olu bitkilerde bu surec buyuk olcude toprak omurgasiz faunasi tarafindan yurutulmektedir Daha buyuk bitkilerde bocekler ve mantarlar gibi birincil parazitik yasam formlar buyuk rol oynar ve cok sayida saprotrof tarafindan desteklenmezler Sonrasinda bitki tortusu seluloz hemiseluloz mikrobiyal urunler ve lignin mikroplar tarafindan kimyasal olarak degisime ugrarlar Bilesiklerin farkli tipleri farkli oranlarda ayrisirlar Bu onlarin kimyasal yapilarina baglidir Ornegin lignin ayrismaya oldukca dayaniklidir ve aslinda sadece siyah curugu mantarlari gibi bazi mantarlar ile ayristirilabilir ahsap bir bilesenidir Lignin karmasik kimyasal yapisindan dolayi gec ayristirilir ve curuyen bitkilerden geriye kalan maddelerdendir Sicaklik bitki curumesine dogrudan etki eden bir faktordur ornegin sicak bir ortamda bitki daha hizli curur Bitkilerin kimyasal ayrismalari her zaman karbondioksit salinimina yol acar Gida ayrismasiGidalarin ayrismasi bitki ve hayvanlarda oldugu gibi bozulmadenir bu konu icerisinde onemli bir calisma alanidir gidalarin bozulmasi geciktirilebilmektedir Eger et uzerine herhangi bir mudahale yapilmazsa et saatler veya gunler sonra istah kapatici sekle gelebilir hatta yenildiginde zehirleyici etkiler gosterebilir Ete kesilen hayvanlarin kendi florasindan gelen eti isleyen kisilerden ve isleme uygulamalarindan gelen bakteri ve mantarlar tarafindan etin bozulmasi ve ayristirilmasi kacinilmaz bir durumdur Suresiz olmada da uygun gida guvenligi gida koruyucu uygulamalar ve uygun saklama kosullari temin edildiginde etin uzun bir sure saklanmasi mumkun olabilir Adli vakalarda onemiAdli vakalarda cesitli bilimlere basvurulmaktadir bunlar olum zamani ve olum sebebinin bulunabilmesi icin yasal calismalardir Adli taponomi otopsiden sonra defin zamanini ve gizli mezarlari bulabilmek icin adli olgularda biyolojik ve kimyasal ilkeleri uygulayarak ozellikle ayrisma surecini inceler calismalari tibbi bir fenomen olarak olum sebebini arastirir Adli entomoloji cesetlerde bulunan bocekleri ve diger hasaratlari inceler boceklerin turu maruziyet suresi boceklerin hayat dongusu gibi arastirmalar olumun zamani mekani cesedin tasinip tasinmadigi gibi konulara isik tutar genellikle cesedin kimlik irk ve cinsiyeti hakkinda ipuclari aramak icin iskeletler ve insan kalintilarini inceler Fiziksel antropolojinin bir dalidir Knoxville deki Tennessee universitesi antropolojik arastirma tesisinin daha cok Beden Ciftiligi olarak bilinir citli bir arsada numaralandirilmis cesetleri mevcuttur Beden ciftliginde arastirma yapan bilim insanlari insan vucudunun cesitli durumlardaki curume islemini daha iyi anlayabilmek icin calismalar yapmaktadirlar Ayrismayi etkileyen faktorlerMaruz kalinan durumlar Su hava bocekeler gibi maruz kalinan faktorler cesedin ayrismasinin hizlandirici etki yaparlar Ornegin bir tabutta bulunan cesede boceklerin ulasimi daha sinirlidir ya da dusuk sicakliktaki bir ceset daha gec kokusur Bir hayvanin vucudundaki ayrismanin hizi cesedin cesitli faktorlere maruziyetine gore degisiklik gosterir Sicaklik Ortamda oksijen bulunmasi Olmeden onceki saglik durumu Olum sebebi Defnedilen mezarin derinligi ve toprak cesidi Les yiyicilerin faaliyetleri Yaralanmaya neden olan travmalar Nem ya da islaklik Yagmur Vucut buyuklugu ve agirligi Giyim kusam Vucudun dayandigi yuzey Sindirim sistemi icindeki gidalar maddeler Sartlar ayrisma hizini buyuk olcude etkiler Sicaklik nem ve olumun gerceklestigi mevsim cesedin iskeletlesmesini veya mumyalasmasini etkiler Ayrismada cevrenin etkisi konusunda temel rehber Casper kanun ya da orani olarak verilir Oksijenin serbest olarak ulasabildigi islanmis bir ceset gomulmus cesede gore sekiz saat daha hizli ayrismaya ugrar Sicaklik yukselmesi bakterilerin etkinliklerinin artmasina neden olacagindan ayrismayi da hizlandirir sicaklik azalmasi da aksi etki gosterir Yapay koruma Mumyalamak insan ve hayvan bedeninin ayrismasini pratik olarak geciktirir ancak tamamen engel olmaz Mumyalayicilar genellikle yuzler ve eller gibi vucudun gorulen ksimlarina karsi daha ozenli davranirlar Mumyalama kullanilan kimyasallain cogu sinekleri kovmaya vucuttaki mevcut bakterileri oldurerek bakteriyel curumeyi yavaslatmaya ya da daha sonraki bakteriyel ajanlar icin besin kaynagi olmamasi acisindan hucrelerin proteinlerini sabitlemeye yardim eder Yeterince kuru bir ortamda tam anlamiyla mumyalanmis bir bedenin ve organlarinin yillar sonra bile bozulmadan kaldigi durumlar nadir degildir Bu sekilde mumyalanmis onemli gorulebilir bedenler sunlardir Eva Peron vucuduna parafin enjekte edilmistir ve yillardir bilindigi gibi gorunmektedir Artik vucudu halka gosterilmemekterir Vladimir Lenin yillardir ozel bir tank icindeki siviya batik durumda tutulmaktadir ve Lenin in Mozolesi nde halkin ziyaretine acilmistir Mao Zedong Kim Il sung Ho Chi Minh Kim Jong il ve en son Hugo Chavez gibi diger komunist liderlerin bedenleri de Leninki gibi korumaya alinmistir ve kendi mozolelerinde bulunmaktadirlar Papa XXIII Ioannes in bedeni de Aziz Petrus Bazilikasi nda koruma altindadir Cevresel koruma Yeterince kuru bir ortamda gomulu bir ceset de yillardir korunmus olabilir Oldurulen sivil haklar savunucusu Medgar Evers in cinayet davasinda dogru bir otopsi icin 1900 lu yillarda mezari yeniden acildiginda 30 yilim askin bir surede cesedinin neredeyse mukemmel korunmus oldugu tespit edilmistir Turba bataklikta batmis bir vucut dogal olarak mumyalanmis olur ve korunur Kehribar gibi bir recinede hapsolmus bir hayvan milyonlarca yil hemen hemen mukemmel bir sekilde muhafaza edilebilir Onyillarca hatta yuzyillarca hicbir insan mudahalesi olmadan organlari aciklanamaz bir sekilde korunmus ve neredeyse oldukleri zamanla ayni gorunen bazi ornekler vardir Bazi dini gruplar bunu durustlugun bir neticesi olarak bilir Yapay koruma olmadan bir bedenin ne kadar korunabilecegi hakkinda bir fikir belirtilememektedir Ayrica bakinizCadaverine Decompiculture Microbiology of decomposition Putrescine Staling Humus Leachate Peat turf Kaynakca Water Quality Vocabulary Water Words Dictionary WWD Gonzalez Medina A Gonzalez Herrera L Perotti MA Jimenez Rios G 2013 Braig Henk R Perotti M Alejandra 2009 Gonzalez Medina A Soriano Hernando o Jimenez Rios G 2015 a b c d e Payne J A 1965 Forbes S L 2008 a b c d e f Carter D O Yellowlees D Tibbett M 2007 a b c d e Janaway R C Percival S L Wilson A S 2009 Knight Bernard 1991 a b c d e f g Carter D O Tibbett M 2008 Pinheiro J 2006 Vass A A Bass W M Wolt J D Foss J E Ammons J T 1992 Dent B B Forbes S L Stuart B H Review of human decomposition processes in soil Smith KGV 1987 Kulshrestha P Satpathy DK 2001 Schmitt A Cunha E Pinheiro J 2006 Haglund WD Sorg MH 1996 Quigley C 1998 Clark Josh Dis baglantilarIlgili gorseller icin AyrismaWikimedia Commons Gida bozulmasi bir Flash animasyonu