Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdürreşid Dostum ya da Raşid Dostum (Farsça: عبدالرشید دوستم; d. 1954, Şibirgan), Özbek asıllı Afgan asker. Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı,Afganistan'daki Özbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Başkan yardımcısı.
| Abdürreşid Dostum عبدالرشید دوستم | |
|---|---|
 | |
| Afganistan Birinci Başkan Yardımcısı | |
| Görev süresi 29 Eylül 2014 - 19 Şubat 2020 | |
| Başkan | Eşref Gani Ahmedzai |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Emrullah Salih |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1954 Cüzcan Vilayeti, Afganistan |
| Milliyeti | Özbek |
| Partisi | Afganistan Ulusal İslam Hareketi |
| Mesleği | Asker, Siyasetçi |
| Dini | Sünni İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Afganistan |
| Hizmet yılları | 1978-2013 |
| Rütbesi | Mareşal |
| Komutası | |
| Çatışma/savaşları | Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi Afganistan Savaşı (1978-2021) Afganistan Savaşı (2001-2021) |
Hayatı
1953 yılında Afganistan'ın kuzeyindeki Şibirgan şehrinde doğdu. 26 yaşındayken Sovyetler'in Afganistan'da açtığı bir doğalgaz tesisinde işçi olarak çalışmaya başladı. Kısa sürede tesis içinde örgütlü bulunan işçi sendikasının başkanı oldu. Bu dönemde Afganistan içinde Sovyet yanlısı bir rejim vardı ve muhalifler bu yönetime karşı savaşıyordu. Bu savaşta kendilerine mücahit denilen Suudi etkisindeki gruplar, ülke kuzeyindeki Türkmen, Özbek ve Taciklere karşı tavır alınca, Dostum kuzeyden topladığı milislerle çatışmalar içine girdi. Sovyetlerin Afganistan'dan çekilmesinden sonra iktidarda bulunan Muhammed Necibullah hükûmetiyle iş birliğini sürdürdü. Mezar-ı Şerif başta olmak üzere Kuzey Afganistan'daki yedi eyaletin yönetimini ele aldı. Raşit Dostum "Cünbüş-i İslami Afganistan" adıyla siyasi örgütlenmesini de yaptı.
1992 yılında Necibullah'tan desteğini çekince başkent Kabil, mücahit grupların eline geçti. Mücahit grupların hemen hepsi ya etnik bir temele dayanıyor ya da İran, Pakistan ve Suudi Arabistan'dan gibi ülkelerin sözcülüğünü yapıyordu. Ayrıca örgütlerin en önemli gelir kaynağı olan uyuşturucu üretim ve sevkiyatı da çatışmaların ayrı bir yönünü teşkil ediyordu. Bu örgütlerin hepsinin ittifak ettiği tek konu ise Türklerin yönetim dışında kalması idi. Başkenti birbiriyle çatışan mücahit gruplara devreden Raşit Dostum, kuvvetlerini yeniden kuzeye çekti ve Mezar-ı Şerif'te devlet otoritesini pekiştirdi. Mezar-ı Şerif kısa zamanda eğitim, ticaret ve ziraat başta olmak üzere her alanda gelişti. Türkiye ile ilişkiler kuran Raşit Dostum, devrin Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın açtığı imkânlarla bütün dünyada tanındı. Turgut Özal bir dönem kullandığı makam arabasını, Raşit Dostum'a hediye etti. Bunun sembolik anlamı, Türklere ayrı bir heyecan veriyordu.
Raşit Dostum, Yüksek Askeri Şura Başkanı sıfatıyla başkent Kabil'i terk etti. Birbiriyle çatışan mücahit gruplardan ümidini kesen Pakistan ve Suudi Arabistan, Afganistan'ı ele geçirmek için Hindistan'ın Diobent şehri medreselerinde eğitim gören gençleri, Taliban yani talebeler adıyla örgütledi. Bu medresede esas itibarıyla ehli sünnet alimlerinin dini kitapları okutulmakla birlikte, bu eğitim skolastik bir yaklaşımla ve medeniyet eksenli bir bakıştan uzak bir şekilde veriliyordu. Değişmeyi idrakten yoksun bu bakış, medeniyet tarihimizdeki değişiklikleri bidat diyerek reddediyordu. Bu kesin inançlı robot örgütlenme, kısa zamanda gelişti ve mücahit grupların hepsini yıkarak kuzey hariç Afganistan'a hakim oldu. Raşit Dostum'la Kuzey Afganistan pazarlığını bizzat 1999 yılında Pakistan Dışişleri Bakanı yürütüyordu. Raşit Dostum, Burhaneddin Rabbani öncülüğündeki devrik Cumhurbaşkanı ve eski mücahit gruplardan yana tavır koyarak Pakistan'la anlaşmadı. Tacik asıllı Ahmet Şah Mesut dışında hiçbir mücahit örgüt Taliban'ın karşısında tutunamayınca, Pakistan destekli Taliban Mezar-ı Şerif'i ele geçirdi. Ülkesini terk eden Raşit Dostum, Ankara'ya gelerek Türk yetkililerle durum değerlendirmesi yaptı. Bilahare Türkiye, Özbekistan ve İran'da kısa süre bulunduktan sonra Kuzey Afganistan'a tekrar döndü.
Raşit Dostum liderliğindeki Kuzey Afganistan güçleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin Taliban yönetimine karşı başlattığı askerî harekâtla tekrar öne çıktı.
Bu süreçte, 2001 yılında esir alınan 2 bin civarı Taliban militanının konteynerlerde boğularak ve kurşunlanarak öldürülmesi nedeniyle savaş suçu işlemekle suçlandı. Bu kişilerin toplu olarak Deşt-i Leyli çölüne gömüldüğü tespit edilmiştir.
9 Ekim 2004'te gerçekleşen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday oldu ama seçilemedi. 2014 yılı Afganistan Başkanlık seçiminde Eşref Gani Ahmedzai'yi destekledi ve onun Başkan seçilmesinden sonra Afganistan Devlet 1. oldu.
18 Şubat 2020'de cumhurbaşkanı ilan edilen Eşref Gani Ahmedzai ile seçimlere hile karıştığı iddiasıyla sonuçları kabul etmeyen aday Abdullah Abdullah arasında sağlanan anlaşma sonucunda Cumhurbaşkanı Gani tarafından Raşit Dostum’a mareşallik unvanı verildi. Raşit Dostum, Afganistan tarihinin Mareşal unvanına sahip üçüncü komutanı ve Afganistan tarihinde Mareşal olan ilk Özbek'tir.
Siyasi ve sosyal görüşler
Dostum'un liberal ve biraz da solcu olduğu düşünülüyor. Dostum, Taliban'ın 1998'de yönetimi ele geçirmesinden önce kuzey Afganistan'da kendi mini devletini yönetirken, kadınlar tek başlarına dışarı çıkıp başörtülerini açabiliyordu, kızların okula gitmesine ve üniversitede okumasına izin veriliyordu, sinemalarda her tür film gösteriliyordu, televizyonda müzik çalınıyordu ve Rus votkası ve Alman birası açıkça mevcuttu. Bu faaliyetlerin tümü Taliban tarafından yasaklandı.
UGDG'nın Taliban'ı ezme girişimini etkisiz olarak gördü ve 2007'de, UGDG'nun sahip olduğu teçhizat ve insan gücünün aynısı verildiği takdirde Taliban'la birlikte "altı ay içinde" zemini süpürebileceğini söyleyerek kayıtlara geçti. 2007 yılı itibarıyla üst düzey Afgan hükûmeti yetkilileri, başka bir isyan için gizlice güçlerini yeniden silahlandırabileceğinden endişe duydukları için Dostum'a güvenmiyorlardı.
Özel hayat
Dostum'un boyu 183 santimetreden uzun ve "tombul" olarak tanımlanıyor. Genellikle kamuflaj askeri üniforma giymeyi tercih ediyor ve kendine özgü gür bir bıyığı var.
Dostum Hatice adında bir kadınla evliydi. Hatice'nin 1990'lı yıllardaki kaza sonucu ölümü Dostum'u kırmıştı. Dostum, Hatice'nin ölümünden sonra yeniden evlendi.
Oğullarından birine, modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün adını verdi. Dostum Türkiye'de önemli bir zaman geçirdi ve ailesinden bir kısmı da orada ikamet ediyor.
Dostum'un, Afganistan'da nadir görülen bir durum olan alkol içtiği ve görünüşe göre Rus votkası hayranı olduğu biliniyor. Şeker hastası olduğu belirtildi. 2014 yılında başkan yardımcısı olduğunda Dostum, sağlıklı yemekler ve sabah koşuları için alkol tüketimini geçici olarak azalttı.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Abdürreşid Dostum ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "Big fish among the Afghan warlords". The Washington Times. 12 Ekim 2008. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2015.
Gen. Dostum, 54
- ^ . 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Türkiye'de bulunan Raşid Dostum, çatışmaların yoğunlaştığı Afganistan'a döndü" 25 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., tr.euronews, 06.08.2021 (erişim: 25.05.2023)
- ^ . hurriyet.com.tr. 12 Temmuz 2009. 25 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2023.
- ^ . The New York Times. 13 Temmuz 2009. 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2023.
- ^ "Afganistan'da Raşid Dostum'a mareşallik unvanı". 22 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından .
- ^ Williams, Brian Glyn (6 Temmuz 2016). "The State Department Insults the Afghan Vice President (And All Afghan Uzbeks)". HuffPost. 12 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ocak 2018.
- ^ Vogelsang 2001, s. 232.
- ^ a b Pugliese, David (10 Mayıs 2007). . CanWest News Service. 21 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2008.
- ^ Shariff, Omar (3 Nisan 2014). "Afghanistan's most feared warlord". Gulf News. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ "Author Says Dostum Is Not A Blood-thirsty Warlord". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 16 Temmuz 2014. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ a b Kardas, Saban (8 Aralık 2008). "Dostum Says He Is Not in Exile in Turkey and Remains a Potent Force in Afghanistan". Jamestown Foundation. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ MacKenzie, Jean (17 Temmuz 2009). "Hero on horseback, or mass murderer?". . 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
- ^ "Afghanistan's Warlord-Turned-VP Abdul Rashid Dostum Fights for Fitness". NBC News. 10 Aralık 2014. 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdurresid Dostum ya da Rasid Dostum Farsca عبدالرشید دوستم d 1954 Sibirgan Ozbek asilli Afgan asker Afganistan tarihinin Maresal unvanina sahip ucuncu komutani Afganistan daki Ozbeklerin lideri ve eski Afganistan Devlet Baskan yardimcisi Abdurresid Dostum عبدالرشید دوستمAfganistan Birinci Baskan YardimcisiGorev suresi 29 Eylul 2014 19 Subat 2020Baskan Esref Gani AhmedzaiYerine geldigiYerine gelen Emrullah SalihKisisel bilgilerDogum 1954 Cuzcan Vilayeti AfganistanMilliyeti OzbekPartisi Afganistan Ulusal Islam HareketiMeslegi Asker SiyasetciDini Sunni IslamAskeri hizmetiBagliligi AfganistanHizmet yillari 1978 2013Rutbesi MaresalKomutasiCatisma savaslari Sovyetler Birligi nin Afganistan a mudahalesi Afganistan Savasi 1978 2021 Afganistan Savasi 2001 2021 Rasit Dostum Donemin Afganistan Cumhurbaskani Hamid Karzai ileHayati1953 yilinda Afganistan in kuzeyindeki Sibirgan sehrinde dogdu 26 yasindayken Sovyetler in Afganistan da actigi bir dogalgaz tesisinde isci olarak calismaya basladi Kisa surede tesis icinde orgutlu bulunan isci sendikasinin baskani oldu Bu donemde Afganistan icinde Sovyet yanlisi bir rejim vardi ve muhalifler bu yonetime karsi savasiyordu Bu savasta kendilerine mucahit denilen Suudi etkisindeki gruplar ulke kuzeyindeki Turkmen Ozbek ve Taciklere karsi tavir alinca Dostum kuzeyden topladigi milislerle catismalar icine girdi Sovyetlerin Afganistan dan cekilmesinden sonra iktidarda bulunan Muhammed Necibullah hukumetiyle is birligini surdurdu Mezar i Serif basta olmak uzere Kuzey Afganistan daki yedi eyaletin yonetimini ele aldi Rasit Dostum Cunbus i Islami Afganistan adiyla siyasi orgutlenmesini de yapti 1992 yilinda Necibullah tan destegini cekince baskent Kabil mucahit gruplarin eline gecti Mucahit gruplarin hemen hepsi ya etnik bir temele dayaniyor ya da Iran Pakistan ve Suudi Arabistan dan gibi ulkelerin sozculugunu yapiyordu Ayrica orgutlerin en onemli gelir kaynagi olan uyusturucu uretim ve sevkiyati da catismalarin ayri bir yonunu teskil ediyordu Bu orgutlerin hepsinin ittifak ettigi tek konu ise Turklerin yonetim disinda kalmasi idi Baskenti birbiriyle catisan mucahit gruplara devreden Rasit Dostum kuvvetlerini yeniden kuzeye cekti ve Mezar i Serif te devlet otoritesini pekistirdi Mezar i Serif kisa zamanda egitim ticaret ve ziraat basta olmak uzere her alanda gelisti Turkiye ile iliskiler kuran Rasit Dostum devrin Cumhurbaskani Turgut Ozal in actigi imkanlarla butun dunyada tanindi Turgut Ozal bir donem kullandigi makam arabasini Rasit Dostum a hediye etti Bunun sembolik anlami Turklere ayri bir heyecan veriyordu Rasit Dostum Yuksek Askeri Sura Baskani sifatiyla baskent Kabil i terk etti Birbiriyle catisan mucahit gruplardan umidini kesen Pakistan ve Suudi Arabistan Afganistan i ele gecirmek icin Hindistan in Diobent sehri medreselerinde egitim goren gencleri Taliban yani talebeler adiyla orgutledi Bu medresede esas itibariyla ehli sunnet alimlerinin dini kitaplari okutulmakla birlikte bu egitim skolastik bir yaklasimla ve medeniyet eksenli bir bakistan uzak bir sekilde veriliyordu Degismeyi idrakten yoksun bu bakis medeniyet tarihimizdeki degisiklikleri bidat diyerek reddediyordu Bu kesin inancli robot orgutlenme kisa zamanda gelisti ve mucahit gruplarin hepsini yikarak kuzey haric Afganistan a hakim oldu Rasit Dostum la Kuzey Afganistan pazarligini bizzat 1999 yilinda Pakistan Disisleri Bakani yurutuyordu Rasit Dostum Burhaneddin Rabbani onculugundeki devrik Cumhurbaskani ve eski mucahit gruplardan yana tavir koyarak Pakistan la anlasmadi Tacik asilli Ahmet Sah Mesut disinda hicbir mucahit orgut Taliban in karsisinda tutunamayinca Pakistan destekli Taliban Mezar i Serif i ele gecirdi Ulkesini terk eden Rasit Dostum Ankara ya gelerek Turk yetkililerle durum degerlendirmesi yapti Bilahare Turkiye Ozbekistan ve Iran da kisa sure bulunduktan sonra Kuzey Afganistan a tekrar dondu Rasit Dostum liderligindeki Kuzey Afganistan gucleri Amerika Birlesik Devletleri nin Taliban yonetimine karsi baslattigi askeri harekatla tekrar one cikti Bu surecte 2001 yilinda esir alinan 2 bin civari Taliban militaninin konteynerlerde bogularak ve kursunlanarak oldurulmesi nedeniyle savas sucu islemekle suclandi Bu kisilerin toplu olarak Dest i Leyli colune gomuldugu tespit edilmistir 9 Ekim 2004 te gerceklesen cumhurbaskanligi secimlerinde aday oldu ama secilemedi 2014 yili Afganistan Baskanlik seciminde Esref Gani Ahmedzai yi destekledi ve onun Baskan secilmesinden sonra Afganistan Devlet 1 oldu 18 Subat 2020 de cumhurbaskani ilan edilen Esref Gani Ahmedzai ile secimlere hile karistigi iddiasiyla sonuclari kabul etmeyen aday Abdullah Abdullah arasinda saglanan anlasma sonucunda Cumhurbaskani Gani tarafindan Rasit Dostum a maresallik unvani verildi Rasit Dostum Afganistan tarihinin Maresal unvanina sahip ucuncu komutani ve Afganistan tarihinde Maresal olan ilk Ozbek tir Siyasi ve sosyal goruslerDostum un liberal ve biraz da solcu oldugu dusunuluyor Dostum Taliban in 1998 de yonetimi ele gecirmesinden once kuzey Afganistan da kendi mini devletini yonetirken kadinlar tek baslarina disari cikip basortulerini acabiliyordu kizlarin okula gitmesine ve universitede okumasina izin veriliyordu sinemalarda her tur film gosteriliyordu televizyonda muzik caliniyordu ve Rus votkasi ve Alman birasi acikca mevcuttu Bu faaliyetlerin tumu Taliban tarafindan yasaklandi UGDG nin Taliban i ezme girisimini etkisiz olarak gordu ve 2007 de UGDG nun sahip oldugu techizat ve insan gucunun aynisi verildigi takdirde Taliban la birlikte alti ay icinde zemini supurebilecegini soyleyerek kayitlara gecti 2007 yili itibariyla ust duzey Afgan hukumeti yetkilileri baska bir isyan icin gizlice guclerini yeniden silahlandirabileceginden endise duyduklari icin Dostum a guvenmiyorlardi Ozel hayatDostum un boyu 183 santimetreden uzun ve tombul olarak tanimlaniyor Genellikle kamuflaj askeri uniforma giymeyi tercih ediyor ve kendine ozgu gur bir biyigi var Dostum Hatice adinda bir kadinla evliydi Hatice nin 1990 li yillardaki kaza sonucu olumu Dostum u kirmisti Dostum Hatice nin olumunden sonra yeniden evlendi Ogullarindan birine modern Turkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Mustafa Kemal Ataturk un adini verdi Dostum Turkiye de onemli bir zaman gecirdi ve ailesinden bir kismi da orada ikamet ediyor Dostum un Afganistan da nadir gorulen bir durum olan alkol ictigi ve gorunuse gore Rus votkasi hayrani oldugu biliniyor Seker hastasi oldugu belirtildi 2014 yilinda baskan yardimcisi oldugunda Dostum saglikli yemekler ve sabah kosulari icin alkol tuketimini gecici olarak azaltti KaynakcaWikimedia Commons ta Abdurresid Dostum ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Big fish among the Afghan warlords The Washington Times 12 Ekim 2008 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2015 Gen Dostum 54 25 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turkiye de bulunan Rasid Dostum catismalarin yogunlastigi Afganistan a dondu 25 Mayis 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde tr euronews 06 08 2021 erisim 25 05 2023 hurriyet com tr 12 Temmuz 2009 25 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2023 The New York Times 13 Temmuz 2009 18 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2023 Afganistan da Rasid Dostum a maresallik unvani 22 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Williams Brian Glyn 6 Temmuz 2016 The State Department Insults the Afghan Vice President And All Afghan Uzbeks HuffPost 12 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ocak 2018 Vogelsang 2001 s 232 a b Pugliese David 10 Mayis 2007 CanWest News Service 21 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2008 Shariff Omar 3 Nisan 2014 Afghanistan s most feared warlord Gulf News 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021 Author Says Dostum Is Not A Blood thirsty Warlord Radio Free Europe Radio Liberty 16 Temmuz 2014 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021 a b Kardas Saban 8 Aralik 2008 Dostum Says He Is Not in Exile in Turkey and Remains a Potent Force in Afghanistan Jamestown Foundation 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021 MacKenzie Jean 17 Temmuz 2009 Hero on horseback or mass murderer 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021 Afghanistan s Warlord Turned VP Abdul Rashid Dostum Fights for Fitness NBC News 10 Aralik 2014 21 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2021