Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balıklar (Latince: pisces) poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungaçları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yürekleri çift gözlü, çoğunun vücudu pullu, genellikle yumurta ile üreyen omurgalı hayvanlardır. Bazı türler canlı doğurarak ürer (lepistes, kılıçkuyruk, moli vs.). Mesela tatlı su balıklarından Lepistes'in (Poecilia reticulata) yumurtaları anne karnında çatlar ve canlı doğum gerçekleşir. Çiklitgillerde ise kuluçka süresi dişinin ağzında gerçekleşir. Ağzında yumurtaları çeviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar çatlayana hatta yavrular serbestçe yüzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur. Balıklar su yaşamındaki en önemli varlıklardan bir tanesidir. Nehir, göl, akarsu, okyanus ve denizlerde bulunmaktadır.
| Wikimedia Commons'ta Balık ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikisözlük'te balık ile ilgili tanım bulabilirsiniz. |
Bulunmuş olan en eski balık fosilleri 500 milyon yaşındadır. Günümüzün balıkları kıkırdaklı balıklar (Chondrichthyes) ve kemikli balıklar (Osteichthyes) olarak ikiye ayrılırlar. Bunlar gibi diğer iki grubu oluşturmuş olan placodermi (zırhlı balıklar) ve acanthodiinin (dikenli köpek balıkları) nesilleri 300-400 milyon yıl evvel tamamen tükenmiştir.
farklı kuruluşlara sahiptir. Bir kulakçık ve karıncıktan meydana gelen yüreklerinde daima kirli kan bulunur. Yürekten çıkan kirli kan solungaçlarda temizlendiğinden, vücutta temiz kan dolaşır. Ağızdan alınan su, solungaçlardan dışarı atılırken suda çözülmüş oksijen, osmozla kana verilir. Bu arada suda bulunan besinler ise yutulur. Köpek balıklarında su hem ağızdan hem de ilk solungaç yarığından alınır. Tuzlu su balıkları su içtikleri halde, tatlı su balıkları su içmezler. Gerekli su ihtiyaçlarını solungaç zarlarından osmozla alırlar. Deniz balıkları içtikleri suyun tuzunu böbrekle değil, solungaçları ile ayırır. Balıklarda göğüs ve karın yüzgeçleri çift, sırt, kuyruk ve anal yüzgeçleri tektir. Tek yüzgeçler nadiren birden fazla olsalar da simetrik çiftler meydana getirmezler.
Uçan balıklar çok gelişmiş olan göğüs yüzgeçlerini açarak bir-iki dakika su üstünde uçabilirler. Yaşadığı yerlerde su kuruduğu zaman balçığa gömülüp akciğer solunumu yapabilen, sürünerek gölden göle geçebilen, kısa bir süre havada uçabilen, elektrik ve ışık üretebilen çeşitli balık türleri mevcuttur. Balıkların pulları birbirleri üzerine kiremit gibi dizilmiş, kemiksi, kaygan ve antiseptiktir. Antiseptik mukus salgısı, üzerine yapışan bakteri ve sporları yok eder.
Balıkların harekette önemli rol oynayan değişik kuyruk tipleri mevcuttur. Çatallanmış kuyruk tipine “difiserk”, çatallı olup eşit parçalı olana “homoserk”, köpek balıklarında olduğu gibi çatalları eş olmayan kuyruk tipine de “heteroserk” denir.
Balıklar omurgalı canlılar içerisinde sayıca en fazla olanıdır. Çalışmalarda balık türünün 40.000 kadar olduğu söylenmektedir.
Balıkların günümüzde sportif ve akvaryumdaki değeri yanında büyük bir protein kaynağı olması ticarî değerini arttırmaktadır. Balıkların yeryüzündeki dağılımları o kadar geniştir ki, Antarktika sularında, sıcak tropikal sularda, acı sularda, tatlı sularda, ışığın ulaştığı dağ derelerinde veya insanların henüz ulaşamadığı oldukça derin ve karanlık sularda yaşayabilmektedir. Üç türlü beslenme görülür: otobur, etobur ve hepçil. Yalnız çenelerinde değil, bütün ağız boşluklarında ve yutaklarında sıralanış ve şekil olarak birbirinden farklı birçok diş bulunur. Bu genelde beslenme şekillerine göredir. Bazılarında farinks (yutak) dişleri gelişmiştir. Yalnız mersin balıklarında ve demet solungaçlılarda diş bulunmaz.
Duyu organları
Tat alma organı
Balıklarda tat alma cisimcikleri dudaklarda, farinkste, burun epitelinde, baş derisinde, bıyıkların uçlarında yerleşmiş olduğu gibi bazılarında da ağız içinde yerleşmiştir. Balıklarda dil vardır. Olanlarında da gelişmemiştir. Sazanların ağzı içinde çok kalın kastan yapılmış yastık şeklinde bir yapı bulunur. Bu organ tat almaya yarar. Balıklar bazı maddeleri memelilerden daha iyi ayırt edebilirler.
Dokunma duyusu
Dokunma duyusunda bıyıkların rolü büyüktür. Bıyıklar tat almada etkili olduğu gibi, besin bulma ve dokunma organı olarak da görev yaparlar.
Balıkların baş, gövde ve yüzgeç derileri üstünde tomurcuk veya çukurcuklar halinde küçük duyu organları mevcuttur. İçlerinde sinir uçları dallanmış haldedir. Görevleri; yaklaşan düşmanı, sıcaklık değişimini, besin ve tuzluluğu hissetmektir. Duyuda yan organın da etkisi önemlidir. Bazı derin deniz balıklarının yüzgeç ışınlarında uzamış olan bazı kısımlarında duyu organları yer almıştır.
İşitme ve yan organ (yanal çizgi)
Balıklarda dış ve orta kulak yoktur. İşitme organı bir kapsül içinde bulunan iç kulaktan ibaret olup, sudaki ses titreşimlerini idrak eder. Bu işitme organına “labirent” denir. İşitmede etkili olduğu gibi, dengenin sağlanmasında, ağırlık ve yerçekimi tespitinde de önemli rol oynar. İçlerinde kalsiyum karbonattan yapılmış “otolit” adı verilen cisimcikler de bulunur. Bazı balıklarda hava kesesinin ön kısmının her iki yanında iç kulakla ilişkili dörder adet kemikcik bulunur. “Weber cihazı” adını alan bu sistem ses dalgalarını ve basınç değişimini iç kulağa ileterek daha iyi işitmeğe yardım eder. Küçük frekanslı titreşimler, yanal çizgi sistemiyle idrak edilir. Bu, vücudun yanlarında derinin altında uzanan içi mukus dolu bir çift kanaldır. Belirli aralıklarla bu kanalı pulların arasından veya ortasından dışarı bağlayan yollar, bu yolların ucunda içinde sıvı ve sinir hücreleri bulunan bir torba vardır. Sudaki titreşimler bu sıvıya geçerek sinir hücreleri tarafından idrak edilir. Mesaj daha sonra sinirler vasıtasıyla beyne iletilir.
Bir başka balığın hareketinin doğurduğu titreşimleri, yanındaki balık bu yolla duyar. Yan organ çok alçak frekanslı titreşimleri idrak edip işitmeye yardımcı olduğu gibi, su akıntısının yönünü, sıcaklık ve soğukluk farklarını da tespit eder. Yan organ işitmede de yardımcı olur. Ses ve basınç dalgalarını tespit edebilir. Kemikli balıklarda, vücudun her iki yanında solungaçlardan kuyruğa kadar uzanır.
Koku duyusu
Balıklarda burun (nostril), solunum için değil, suda çözünmüş kimyasal maddeleri koklamaya yarayan bir duyu organıdır. Koku alma kapsülleri üst çene üzerinde bulunan bir çift (veya bir adet) burun çukuruna yerleşmiştir. Koku maddelerini taşıyan su burun deliklerine girip çıkarken, koklama kapsüllerini yalayarak sinirleri uyarır. Bu duyu köpek balıkları gibi bazı balıklarda çok kuvvetlidir. Köpek balıkları kan kokusunu yüzlerce metre uzaktan alabilirler.
Yüzme kesesi
Balıkların suda batmadan durmasını sağladığı için önemlidir. Sindirim kanalının bir uzantısı olup, sırt tarafta torba şeklindedir. İçi CO2, O2 ve NO2 gazları ile doludur. Balığın yoğunluğunu, suyun yoğunluğuna göre ayarlar. Balık suda batmadan durmak için, içindeki gazı artırarak keseyi şişirir. Yüzerken havasını azaltır. Bazı balıklarda yüzme kesesi ikiye ayrılmıştır. Yüzme kesesi solunum, hidrostatik görev, ses meydana getirme ve bazı uyartıları hissetmede de etkilidir. Bütün balıklarda hava kesesi bulunmaz. Böyle balıklarda yağlı vücut ve göğüs yüzgeçleri batmalarına mani olur. Dip balıklarında yüzme kesesinin dışarıyla herhangi bir bağlantısı yoktur. Gaz özel bir sistemle hava kesesine doldurulur ve boşaltılır. Bu durumda karşımıza iki tip balık çıkmakta; Fizostom balıklar ve Fizoklist balıklar. Fizostom balıklarda hava kesesi yutakla bağlantılı olduğu için gaz girşi çıkışı sorun olmamaktadır ama Fizoklist balıklarda herhangi bir yutak bağlantısı olmadığından gaz giriş çıkışını "Rete Mirable" dediğimiz kılcal damar ağı yardımıyla olduğu bulunmuştur. Rete mirable mekanizmasında; gaz bezinden toplardamarlara laktik asit verilir. Laktik asit oksijen bağlanma yeteneğini düşürerek atardamarlarda yüksek kısmi oksijen basıncı oluşmasını sağlar. Bu olay tekrarlanarak tepe noktasındaki oksijen basıncının iyice yükselmesi sağlanır ve yüzme kesesinin içine diffüzyonla hava girişi olur. Kan damarlarındaki bu ters akımdan dolayı oksijen keseden dışarı çıkamaz.
Vücut yapıları
Kas yapıları
Çoğu balık sırasıyla eşleştirilmiş olan ve omurganın her iki tarafındaki kasların uyumu ile hareket eder. Sırt yüzgeci, kuyruk yüzey alanını ve balığın hızını artırır. Birçok kemikli balık yüzme kesesi diye adlandırılan bir iç organa sahiptir ve bu organ değişik gazlar vasıtasıyla balıkların sudaki hareketlerini ayarlarlar
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
Ayrıca bakınız
- Balıkçılık bilimi
- Balıkçılık
- Balık yetiştiriciliği
- Balıkların evrimi
- Balık habitatı
- Balık boyu
- Balık eti
- Balık işleme
- Balık konserveleme
- Havyar
- Yüzgeç
- Sudan karaya geçiş
- Göçmen balıklar
- Yassı balıklar
- Yırtıcı balıklar
- Akciğerli balıklar
- Balık-ekmek
- Balık çorbası
- Balık yemi
- Balık unu
- Balık sütü
- Balık pulu
- Balıklarda acı
- Balık yağı
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Baliklar Latince pisces poikloterm olan neredeyse sadece suda yasayan ve solungaclari ile solunum yapan soguk kanli yurekleri cift gozlu cogunun vucudu pullu genellikle yumurta ile ureyen omurgali hayvanlardir Bazi turler canli dogurarak urer lepistes kilickuyruk moli vs Mesela tatli su baliklarindan Lepistes in Poecilia reticulata yumurtalari anne karninda catlar ve canli dogum gerceklesir Ciklitgillerde ise kulucka suresi disinin agzinda gerceklesir Agzinda yumurtalari ceviren mantarlasmasini engelleyen disi yumurtalar catlayana hatta yavrular serbestce yuzmeye baslayana kadar onlari agzindaki kesesinde korur Baliklar su yasamindaki en onemli varliklardan bir tanesidir Nehir gol akarsu okyanus ve denizlerde bulunmaktadir Symphysodon aequifasciatus Diskus turu bir akvaryum baligiWikimedia Commons ta Balik ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisozluk te balik ile ilgili tanim bulabilirsiniz Bulunmus olan en eski balik fosilleri 500 milyon yasindadir Gunumuzun baliklari kikirdakli baliklar Chondrichthyes ve kemikli baliklar Osteichthyes olarak ikiye ayrilirlar Bunlar gibi diger iki grubu olusturmus olan placodermi zirhli baliklar ve acanthodiinin dikenli kopek baliklari nesilleri 300 400 milyon yil evvel tamamen tukenmistir farkli kuruluslara sahiptir Bir kulakcik ve karinciktan meydana gelen yureklerinde daima kirli kan bulunur Yurekten cikan kirli kan solungaclarda temizlendiginden vucutta temiz kan dolasir Agizdan alinan su solungaclardan disari atilirken suda cozulmus oksijen osmozla kana verilir Bu arada suda bulunan besinler ise yutulur Kopek baliklarinda su hem agizdan hem de ilk solungac yarigindan alinir Tuzlu su baliklari su ictikleri halde tatli su baliklari su icmezler Gerekli su ihtiyaclarini solungac zarlarindan osmozla alirlar Deniz baliklari ictikleri suyun tuzunu bobrekle degil solungaclari ile ayirir Baliklarda gogus ve karin yuzgecleri cift sirt kuyruk ve anal yuzgecleri tektir Tek yuzgecler nadiren birden fazla olsalar da simetrik ciftler meydana getirmezler Ucan baliklar cok gelismis olan gogus yuzgeclerini acarak bir iki dakika su ustunde ucabilirler Yasadigi yerlerde su kurudugu zaman balciga gomulup akciger solunumu yapabilen surunerek golden gole gecebilen kisa bir sure havada ucabilen elektrik ve isik uretebilen cesitli balik turleri mevcuttur Baliklarin pullari birbirleri uzerine kiremit gibi dizilmis kemiksi kaygan ve antiseptiktir Antiseptik mukus salgisi uzerine yapisan bakteri ve sporlari yok eder Baliklarin harekette onemli rol oynayan degisik kuyruk tipleri mevcuttur Catallanmis kuyruk tipine difiserk catalli olup esit parcali olana homoserk kopek baliklarinda oldugu gibi catallari es olmayan kuyruk tipine de heteroserk denir Baliklar omurgali canlilar icerisinde sayica en fazla olanidir Calismalarda balik turunun 40 000 kadar oldugu soylenmektedir Baliklarin gunumuzde sportif ve akvaryumdaki degeri yaninda buyuk bir protein kaynagi olmasi ticari degerini arttirmaktadir Baliklarin yeryuzundeki dagilimlari o kadar genistir ki Antarktika sularinda sicak tropikal sularda aci sularda tatli sularda isigin ulastigi dag derelerinde veya insanlarin henuz ulasamadigi oldukca derin ve karanlik sularda yasayabilmektedir Uc turlu beslenme gorulur otobur etobur ve hepcil Yalniz cenelerinde degil butun agiz bosluklarinda ve yutaklarinda siralanis ve sekil olarak birbirinden farkli bircok dis bulunur Bu genelde beslenme sekillerine goredir Bazilarinda farinks yutak disleri gelismistir Yalniz mersin baliklarinda ve demet solungaclilarda dis bulunmaz Duyu organlariTat alma organi Baliklarda tat alma cisimcikleri dudaklarda farinkste burun epitelinde bas derisinde biyiklarin uclarinda yerlesmis oldugu gibi bazilarinda da agiz icinde yerlesmistir Baliklarda dil vardir Olanlarinda da gelismemistir Sazanlarin agzi icinde cok kalin kastan yapilmis yastik seklinde bir yapi bulunur Bu organ tat almaya yarar Baliklar bazi maddeleri memelilerden daha iyi ayirt edebilirler Diger adi da Zebra baligi akrep baligi olan bir Aslan baligi Pterois volitans Dokunma duyusu Dokunma duyusunda biyiklarin rolu buyuktur Biyiklar tat almada etkili oldugu gibi besin bulma ve dokunma organi olarak da gorev yaparlar Baliklarin bas govde ve yuzgec derileri ustunde tomurcuk veya cukurcuklar halinde kucuk duyu organlari mevcuttur Iclerinde sinir uclari dallanmis haldedir Gorevleri yaklasan dusmani sicaklik degisimini besin ve tuzlulugu hissetmektir Duyuda yan organin da etkisi onemlidir Bazi derin deniz baliklarinin yuzgec isinlarinda uzamis olan bazi kisimlarinda duyu organlari yer almistir Isitme ve yan organ yanal cizgi Baliklarda dis ve orta kulak yoktur Isitme organi bir kapsul icinde bulunan ic kulaktan ibaret olup sudaki ses titresimlerini idrak eder Bu isitme organina labirent denir Isitmede etkili oldugu gibi dengenin saglanmasinda agirlik ve yercekimi tespitinde de onemli rol oynar Iclerinde kalsiyum karbonattan yapilmis otolit adi verilen cisimcikler de bulunur Bazi baliklarda hava kesesinin on kisminin her iki yaninda ic kulakla iliskili dorder adet kemikcik bulunur Weber cihazi adini alan bu sistem ses dalgalarini ve basinc degisimini ic kulaga ileterek daha iyi isitmege yardim eder Kucuk frekansli titresimler yanal cizgi sistemiyle idrak edilir Bu vucudun yanlarinda derinin altinda uzanan ici mukus dolu bir cift kanaldir Belirli araliklarla bu kanali pullarin arasindan veya ortasindan disari baglayan yollar bu yollarin ucunda icinde sivi ve sinir hucreleri bulunan bir torba vardir Sudaki titresimler bu siviya gecerek sinir hucreleri tarafindan idrak edilir Mesaj daha sonra sinirler vasitasiyla beyne iletilir Bir baska baligin hareketinin dogurdugu titresimleri yanindaki balik bu yolla duyar Yan organ cok alcak frekansli titresimleri idrak edip isitmeye yardimci oldugu gibi su akintisinin yonunu sicaklik ve sogukluk farklarini da tespit eder Yan organ isitmede de yardimci olur Ses ve basinc dalgalarini tespit edebilir Kemikli baliklarda vucudun her iki yaninda solungaclardan kuyruga kadar uzanir Koku duyusu Baliklarda burun nostril solunum icin degil suda cozunmus kimyasal maddeleri koklamaya yarayan bir duyu organidir Koku alma kapsulleri ust cene uzerinde bulunan bir cift veya bir adet burun cukuruna yerlesmistir Koku maddelerini tasiyan su burun deliklerine girip cikarken koklama kapsullerini yalayarak sinirleri uyarir Bu duyu kopek baliklari gibi bazi baliklarda cok kuvvetlidir Kopek baliklari kan kokusunu yuzlerce metre uzaktan alabilirler KopekbaligiYuzme kesesi Baliklarin suda batmadan durmasini sagladigi icin onemlidir Sindirim kanalinin bir uzantisi olup sirt tarafta torba seklindedir Ici CO2 O2 ve NO2 gazlari ile doludur Baligin yogunlugunu suyun yogunluguna gore ayarlar Balik suda batmadan durmak icin icindeki gazi artirarak keseyi sisirir Yuzerken havasini azaltir Bazi baliklarda yuzme kesesi ikiye ayrilmistir Yuzme kesesi solunum hidrostatik gorev ses meydana getirme ve bazi uyartilari hissetmede de etkilidir Butun baliklarda hava kesesi bulunmaz Boyle baliklarda yagli vucut ve gogus yuzgecleri batmalarina mani olur Dip baliklarinda yuzme kesesinin disariyla herhangi bir baglantisi yoktur Gaz ozel bir sistemle hava kesesine doldurulur ve bosaltilir Bu durumda karsimiza iki tip balik cikmakta Fizostom baliklar ve Fizoklist baliklar Fizostom baliklarda hava kesesi yutakla baglantili oldugu icin gaz girsi cikisi sorun olmamaktadir ama Fizoklist baliklarda herhangi bir yutak baglantisi olmadigindan gaz giris cikisini Rete Mirable dedigimiz kilcal damar agi yardimiyla oldugu bulunmustur Rete mirable mekanizmasinda gaz bezinden toplardamarlara laktik asit verilir Laktik asit oksijen baglanma yetenegini dusurerek atardamarlarda yuksek kismi oksijen basinci olusmasini saglar Bu olay tekrarlanarak tepe noktasindaki oksijen basincinin iyice yukselmesi saglanir ve yuzme kesesinin icine diffuzyonla hava girisi olur Kan damarlarindaki bu ters akimdan dolayi oksijen keseden disari cikamaz Vucut yapilariKas yapilari Cogu balik sirasiyla eslestirilmis olan ve omurganin her iki tarafindaki kaslarin uyumu ile hareket eder Sirt yuzgeci kuyruk yuzey alanini ve baligin hizini artirir Bircok kemikli balik yuzme kesesi diye adlandirilan bir ic organa sahiptir ve bu organ degisik gazlar vasitasiyla baliklarin sudaki hareketlerini ayarlarlarKaynakca Arsivlenmis kopya 23 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2023 Arsivlenmis kopya 24 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2023 Arsivlenmis kopya 1 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2023 Arsivlenmis kopya 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2023 Arsivlenmis kopya 27 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Temmuz 2023 Ayrica bakinizBalikcilik bilimi Balikcilik Balik yetistiriciligi Baliklarin evrimi Balik habitati Balik boyu Balik eti Balik isleme Balik konserveleme Havyar Yuzgec Sudan karaya gecis Gocmen baliklar Yassi baliklar Yirtici baliklar Akcigerli baliklar Balik ekmek Balik corbasi Balik yemi Balik unu Balik sutu Balik pulu Baliklarda aci Balik yagi