Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Caroline Adası ya da diğer adıyla Milenyum Adası, Pasifik Okyanusu'nun orta kesiminde yer alan Kiribati ülkesindeki güney Line Adaları'nı oluşturan ıssız mercan atollerinin en doğusundadır.
| Caroline Adası | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
  Caroline Adası | |
| Bölge | Mikronezya |
| Koordinatlar | 9°56′13.13″G 150°12′41.40″B / 9.9369806°G 150.2115000°B |
| Takımadası | Line Adaları |
| Denizi | Büyük Okyanus |
| Siyasi | |
| Ülke |  Kiribati |
Mercan adası ilk kez 1606 yılında Avrupalılar tarafından görüldü ve 1868 yılında Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı tarafından sahiplenildi. Ada ülkesi, 1979'da bağımsızlığını kazandığından beri Kiribati Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. Caroline Adası, guano madenciliği, kopra (hindistan cevizi eti) hasadı ve 19. ve 20. yüzyıllarda insan yerleşimine rağmen nispeten bakir kaldı ve dünyanın en bozulmamış tropikal adalarından biridir. Dünyanın en büyük hindistan cevizi yengeci popülasyonlarından birine ev sahipliği yapmaktadır ve başta isli sumru olmak üzere deniz kuşları için önemli bir üreme alanıdır.
Mercan adası, yılın büyük bir bölümünde her gün güneşin doğuşunu Dünya'da ilk gören yer olarak ve 2000 yılı milenyum kutlamalarındaki rolüyle bilinmektedir. Uluslararası Tarih Çizgisi'nin 1995'te yeniden düzenlenmesi, Caroline Adası'nı takvimde 1 Ocak 2000'e ulaşan Dünya üzerindeki ilk kara noktası yaptı.
Tarihi
Tarih öncesi
Pasifik Okyanusu'ndaki atoller (halka şeklindeki mercan resifleri) insan yerleşimi için dünyadaki en elverişli ortamlardır. Genellikle 1.500 yıldan fazla bir süredir iskân edilmemişlerdir, ancak lagünlerin etrafında kalıcı adacıklar oluştuktan sonra insanlar tarafından iskân edilmeye başlanmışlardır. Diğer atollerle karşılaştırıldığında Caroline Adası nispeten bozulmamıştır.
Erken Polinezyalıların adaya Avrupalılardan önce ulaştığına dair işaretler vardır, çünkü birkaç marae (ortak veya kutsal yerler) ve mezarlar keşfedilmiştir, ancak uzun süreli yerleşime dair hiçbir kanıt bulunamamıştır. Nake Adacığı'nın batı tarafında bulunan en büyük marae'nin kanıtı 1883 yılında belgelendi.
İlk gözlemler ve kayıtlar
Ferdinand Macellan'ın Caroline Adası'nı 4 Şubat 1521 tarihinde görmüş olduğu tahmin edilmektedir. Caroline Adası'nın Avrupalılar tarafından ilk kez görüldüğü tarih 21 Şubat 1606'dır ve Portekizli kaşif adaya San Bernardo adını vererek yolculuğunu kaleme aldı. Ada Avrupalılar tarafından bir sonraki kez 16 Aralık 1795'te, HMS Providence'dan İngiliz deniz subayı 'ın, Amirallik Birinci Sekreteri Philip Stephens'ın kızına ithafen Carolina adını vermesiyle görüldü. Ada 1821 yılında İngiliz balina avcısı Supply tarafından görüldü ve daha sonra geminin kaptanına ithafen "Thornton Adası" olarak adlandırıldı. Ada 19. yüzyılda Hirst Adası ve Clark Adası olarak da kayıtlara geçti.
Adaya dair anlatılar bırakan diğer eski ziyaretler arasında 1825 yılında Birleşik Devletler Donanması subayı tarafından yazılan USS Dolphin'inki de bulunmaktadır. Bu anlatıma göre, Dolphin mürettebatı adadan balık tedarik ediyordu, ancak gemilerine geri dönerken köpekbalıklarının saldırısına uğradılar.
İngiliz balina avcı gemisi Tuscan, 1835 yılında Caroline adasına ulaştı ve adanın coğrafyası ve yaban hayatı geminin cerrahı biyolog tarafından "1833-1836 Yılları Arasında Dünya Etrafında Yapılan Balina Avcılığı Yolculuğunun Anlatımı" adlı eserinde kaydedildi.
1883 Güneş tutulması
1883 yılında iki keşif ekibi Caroline Adası'na 6 Mayıs'taki güneş tutulmasını gözlemlemek ve kaydetmek için zamanında ulaştı. Amerikalı ve İngiliz astronomlar 22 Mart'ta USS Hartford gemisiyle Peru'nun Callao limanından ayrıldılar ve 20 Nisan'da adaya vardılar. Amerikan keşif heyetinde, keşif heyetinin lideri Washburn Gözlemevi'nden astronom Edward S. Holden ve Brown Üniversitesi'nde astronomi profesörü olan William Upton da bulunuyordu. Fransa'dan gelen bir keşif ekibi de iki gün sonra L'Eclaireur gemisiyle bölgeye ulaştı.
Küçük tekneler kıyıya yaklaşamadığından, ekipmanlar adaya yaklaşık 2 fit (0,6 m) suda duran adamlar tarafından taşındı ve daha sonra yaklaşık 500 yard (460 m) ilerideki gözlem alanına götürüldü. 6 Mayıs sabahı gökyüzü ilk temas anından kısa bir süre önce açıldı ve günün geri kalanında da açık kaldı. Tutulma sırasında gök bilimciler, varsayımsal bir Merkür içi gezegen olan Vulkan'ı aradılar, ancak hiçbir şey bulamadılar. Tam tutulma süresi (Güneş diskinin tamamının örtüldüğü süre) 5 dakika 25 saniye olup, maksimum süre olan 5 dakika 58 saniyeden biraz daha azdı. Fransız keşif gezisinin bir üyesi olan Avusturyalı astronom Johann Palisa, aynı yılın ilerleyen günlerinde bir asteroit keşfetti ve bu göktaşına adanın adını vererek Carolina adını verdi.
Ticari işletmeler ve İngiliz iddiası
1846'da Tahitili Collie ve Lucett firması, adada küçük bir hayvancılık ve kopra hasadı topluluğu kurmaya çalıştı; operasyon sınırlı mali başarıyla sonuçlandı. 1868 yılında Caroline, HMS Reindeer'in kaptanı tarafından İngiltere adına talep edildi ve Güney Adacık'taki bir yerleşimde 27 sakinin yaşadığı kaydedildi. Ada, 1872 yılında İngiliz hükûmeti tarafından 'in yöneticisi olduğu Houlder Brothers and Co. şirketine kiralandı; adacıklardan ikisine onun adı verildi. Şirket, 1984 yılından itibaren adada minimal guano madenciliği yaptı. John T. Arundel and Co. 1881'de kiralamayı ve endüstriyi devraldı; şirket 1895'te kaynaklar tükenene kadar toplamda yaklaşık 10.000 ton fosfat tedarik etti. 1885 yılında Arundel, bir hindistan cevizi plantasyonu kurdu, ancak hindistan cevizi palmiyeleri hastalıktan etkilendi ve plantasyon başarısız oldu. Adadaki yerleşim, kalan altı Polinezyalının Niue'ye yerleştirildiği 1904 yılına kadar sürdü.
Ada, S.R. Maxwell and Company'ye kiralandı ve 1916 yılında bu kez tamamen kopra ihracatı üzerine inşa edilen yeni bir yerleşim kuruldu. Güney adacığının büyük bir kısmı, yerli olmayan bir bitki olan hindistan cevizi palmiyelerine yer açmak için ormansızlaştırıldı. Ancak bu ticari girişim borç batağına saplandı ve adanın nüfusu yavaş yavaş azaldı. 1926 yılına gelindiğinde adanın nüfusu sadece on kişiye düştü ve 1936 yılına gelindiğinde yerleşim sadece iki Tahitili aileden oluşuyordu. 1930'ların sonunda ada tamamen terk edildi.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Caroline Adası işgal edilmedi ve burada herhangi bir askerî harekât gerçekleşmedi. İngiliz yargı yetkisi altında, 1943 yılında İngiliz Batı Pasifik Yüksek Komisyonu tarafından resmen geri alındı ve daha sonra Orta ve Güney Line Adaları'nın bir parçası olarak yönetildi. Amerikalı denizci John Caldwell'in Eylül 1946'da ziyaret ettiği atolde Tahitili bir ailenin yaşadığı tespit edildi. Ocak 1972'de Orta ve Güney Hat Adaları, 1971'de özerk hale gelen İngiliz kolonisi Gilbert ve Ellice Adaları ile birleştirildi.
Kiribati'ye bağlanması
Gilbert Adaları, 1979 yılında bağımsız Kiribati ülkesi haline geldi ve Caroline Adası, Kiribati'nin en doğu noktası oldu. Caroline Adası, Kiribati Cumhuriyeti hükûmetine aittir ve merkezi Kiritimati'de bulunan Line ve Phoenix Adaları Kalkınma Bakanlığı tarafından denetlenmektedir.Amerika Birleşik Devletleri'nin ada üzerindeki egemenlik iddialarından 1979 Tarawa Antlaşması ile vazgeçildi ve bu antlaşma 1983 yılında ABD Senatosu tarafından onaylandı.
Adada 1987'den 1991'e kadar Anne ve Ron Falconer ile çocukları yaşadı ve büyük ölçüde kendi kendine yeten bir yerleşim geliştirdiler. Mülkiyet devrinin ardından Falconer'lar adadan ayrıldı. 1990'larda ada, Tarawa'daki Kiribati hükûmetiyle yapılan anlaşmalar çerçevesinde Polinezyalı kopra toplayıcıları tarafından zaman zaman ziyaret edildi.
23 Aralık 1994 tarihinde Kiribati Cumhuriyeti, Line Adaları için zaman dilimi değişikliğinin 31 Aralık 1994 tarihinde yürürlüğe gireceğini duyurdu. Bu ayarlama Kiribati'nin tamamını Uluslararası Tarih Çizgisi'nin Asya ya da batı tarafına yerleştirdi. Caroline Adası'nın 150 derece batıdaki boylamsal konumu -10 saatlik bir UTC kaymasına karşılık gelse de, adanın yeni zaman dilimi oldu. Bu hareket Caroline Adası'nı hem en erken zaman dilimindeki en doğudaki kara parçası (bazı tanımlara göre Dünya'nın en doğusundaki nokta), hem de 1 Ocak 2000'de yerel saatle sabah 5:43'te güneşin doğuşunu görecek ilk kara parçası haline getirdi. Aralarında Tonga, Yeni Zelanda ve Fiji'nin de bulunduğu diğer Pasifik ülkeleri, 2000 yılında şafağı ilk gören kara parçası olma iddialarını ihlâl ettiği gerekçesiyle bu hamleyi protesto etti.Birleşik Devletler Donanma Gözlemevi'ne göre, 1 Ocak 2000'de (yerel saatle) güneşin doğuşunu gören ilk kara noktası, Doğu Antarktika'daki Dibble Buzulu ile Victor Körfezi arasında, 66 derece güneydeydi ve güneş 00:08'de doğdu.
Ağustos 1997'de, 2000 yılının gelişini kutlama etkinliklerini teşvik etmek amacıyla Caroline Adası'nın adı Kiribati hükûmeti tarafından Milenyum Adası olarak değiştirildi. Aralık 1999'da 70'in üzerinde Kiribatili şarkıcı ve dansçı, yeni milenyumun gelişini kutlamak üzere yaklaşık 25 gazeteci eşliğinde Güney Tarava'dan Caroline'ye gitti. Yayının dünya çapında bir milyar izleyiciye ulaştığı tahmin edilmektedir.
2017 yılında bir Rus işadamı, üç ada üzerindeki egemenlik hakları karşılığında Kiribati'de bir tatil köyü inşa etmek için 350 milyon dolar yatırım yapmayı teklif etti. Anlaşma, Kiribati Yabancı Yatırım Komisyonu'nun bir raporuna dayanılarak Kiribati hükûmeti tarafından reddedildi.
Coğrafya ve iklim
Caroline Adası, Orta Pasifik Okyanusu'ndaki Hawaii Adaları'nın 2.400-3.300 km (1.500-2.100 mi) güneyinde, ekvator boyunca uzanan bir dizi atol ve ada olan Line Adaları'nın güneydoğu ucunun yakınında yer almaktadır. Hafif hilal şeklindeki atolün kara alanı 699 hektar (2,70 sq mi) olarak ölçüldü. Dar bir lagünü çevreleyen yaklaşık 39 ayrı adacıktan oluşur; en küçük adacık olan Motu Atibu kaybolmuş olabilir. Deniz seviyesinden 6 m (20 ft) yüksekliğe kadar çıkan adacıklar ortak bir jeolojik kökene sahiptir ve bir mercan resifinin üzerine yerleştirilmiş kum birikintileri ve kireç taşı kayalarından oluşur.Uluslararası Tarih Çizgisi'nin izlediği yola göre, mercan adası Dünya'nın en doğusundaki kara parçasıdır.
Caroline'ın kara alanının büyük kısmını üç adacık oluşturmaktadır: Kuzeyde yer alan ve 917 hektar (9,17 km2) büyüklüğünde olan Nake Adacığı, lagünün kuzeydoğusunda yer alan 760 hektar (7,60 km2) büyüklüğündeki Uzun Adacık ve güney uçta yer alan 1.044 hektar (10,4 km2) alanlık Güney Adacığı. Çoğu Cameron ve Angela Kepler adlı doğa bilimciler tarafından 1988 yılında yapılan bir ekolojik araştırma sırasında adlandırılan diğer adacıklar dört gruba ayrılır: Güney Nake Adacıkları, Orta Leeward Adacıkları, Güney Leeward Adacıkları ve Rüzgâr Adacıkları. Ada, ilkbahar gelgitleri, fırtınalar ve güçlü rüzgarlar nedeniyle erozyona karşı savunmasızdır; fırtınalar bazen küçük adacıkların ortaya çıkmasına veya kaybolmasına ve daha büyük adacıkların şekillerinin değişmesine neden olmuştur.
Caroline Adası'nda durgun tatlı su yoktur, ancak Nake Adası ve Güney Adası'nda yeraltı tatlı su akiferleri ve tatlı su mercekleri vardır. Nake'deki yeraltı su kaynağı Polinezyalı yerleşimcileri cezbetti, ancak atole ulaşan ilk Avrupalı kaşifler içme suyunu boşuna aradılar; daha sonra geçici yerleşimler için içme suyuna dokunmak için kuyular inşa edildi. Adanın mevcut tatlı su mercekleri hakkında çok az şey bilinmektedir. Toprakların kalitesi düşüktür, mercan çakılı ve kum hakimdir, organik içerik sadece istikrarlı, ormanlık ada merkezlerinde mevcuttur. Guano birikintileri, var olduğu yerlerde ada toprağını azot bakımından zengin hale getirmektedir.
Kiribati'nin geri kalanı gibi Caroline Adası da sürekli sıcak ve nemli olan tropikal bir deniz iklimine sahiptir ve hava sıcaklıkları deniz sıcaklığıyla yakından ilişkilidir. Kiribati genelinde ortalama sıcaklıklar mevsimden mevsime 1 °C'den fazla değişmez.
Caroline'da herhangi bir meteoroloji istasyonu bulunmamaktadır. Kiribati'nin başkenti Güney Tarava'da 2014 yılı boyunca (verilerin kamuya açık olduğu son yıl olan 2021 itibarıyla) aylık ortalama sıcaklıklar 28,3 ila 29,7 °C (82,9-85,5 °F) arasında değişirken, aylık maksimum sıcaklıklar 31,0 ila 32,5 °C (87,8-90,5 °F) ve minimum sıcaklıklar 25,0 ila 26,5 °C (77,0-79,7 °F) arasında değişmiştir. Caroline Adası oldukça değişken yağış alan bir bölgede yer almaktadır; 1950 ve 2010 yılları arasında bölge yılda ortalama 1.700 ila 2.500 mm (67 ila 98 inç) yağmur almıştır. Gelgitler 0,5 m (1,6 ft) mertebesindedir ve genellikle kuzeydoğudan gelen alize rüzgarları, adanın bu köşesinin en sert denizlere maruz kaldığı anlamına gelir.
Jeoloji
Caroline Mercan Adası, Pasifik Okyanusu'ndaki 175'ten fazla mercan adasından ve atolden biridir. İngiliz doğa bilimci ve jeolog Charles Darwin, atollerin sönmüş, batmakta olan volkanların konileri etrafında büyüyen kalsiyum karbonat platformlarından kaynaklandığına dair, halen kabul gören teoriyi ilk kez ortaya attı. Caroline Mercan Adası'nın yüksek volkanik adası, deniz seviyesinin altına çöktü; çevresindeki mercan resifi yukarı doğru gelişti, korallar tarafından inşa edildi, tipik dairesel şekli su altı ayrışmasından kaynaklandı. Mercan resifi, yükselen deniz seviyesi tarafından geçilmediği sürece gelişmeye devam edecek, bu durumda mercanlar yok olacak ve atol büyümeyi durduracaktır.
Line Adaları zinciri, güneydeki Tuamotu Adaları'ndan kuzeydeki Johnston Atolü'ne kadar uzanan ve okyanus tabanından 5.000 metre (3,1 mi) derinlikten yükselen deniz dağları ve sırtlardan oluşmaktadır. Caroline Adası, zincirde deniz seviyesinin üzerine çıkan 12 deniz dağından biridir.
Tüm Line Adaları'nın magmatik kayaçları, alkali bazaltlar ve hawaiitlerden oluşur ve Hawaii Adaları'nda bulunanlara benzer. Zincirin karmaşık jeolojisinin oluşumunu açıklamak için çeşitli modeller sunuldu. 1972 yılında Amerikalı jeofizikçi , zincirin 70 milyon yıl önce Hawaii Adaları'nın oluşumuna paralel olarak, her biri tek bir sıcak nokta aracılığıyla oluştuğunu öne sürdü. Diğer uzmanlar ise geometrik ve paleomanyetik kanıtlara ve Line Island zincirini oluşturan volkanik olayların karmaşık zamanlamasına işaret ederek bu modele karşı çıktılar. 1976 tarihli bir makalesinde Winterer, volkan zincirlerinin bir dizi ayrı sıcak nokta tarafından oluşturulduğunu öne sürdü.
Sonraki on yıl içinde Caroline Adası yakınlarında ve binlerce kilometre kuzeyde, Geç Kretase ve Eosen volkanizmasının meydana geldiği keşfedildi, bu da Line Adaları'nın oluşumu için tek sıcak nokta modelini çürüttü ve bunun yerine zincirin Hawaiian-Emperor deniz dibi zincirinden daha karmaşık bir volkanik olaylar dizisi tarafından yapıldığını öne sürdü. 1980'lerde bilim insanları, zincirin evrimini açıklamak için dönüşüm kırılma bölgesi teorisi (paleomanyetik verilerle çürütüldüğünden beri) ve 2020 itibarıyla hala tartışılmakta olan çoklu sıcak nokta modeli de dahil olmak üzere yeni teoriler ortaya attılar. Sıcak nokta-dönüşüm kırılma bölgesi fenomenlerinin bir kombinasyonu da mümkündür.
Bitki örtüsü
Caroline Adası, üç yüzyılı aşkın bir süredir zaman zaman insan etkisine maruz kalmasına rağmen, neredeyse bozulmamış çok az sayıdaki tropik adadan biridir. Birleşmiş Milletler, 1998 yılında mercan adasını 'İnsan Etkisi Endeksi' derecelendirmesinde 1 olarak değerlendirerek dünyanın en bozulmamış adalarından biri olarak sınıflandırdı. Bozulmamış yapısı, bir Dünya Mirası Alanı ve Biyosfer Rezervi olarak belirlenmesine yönelik bir öneriye yol açtı. Caroline, 1965 yılında Pasifik Okyanusu Biyolojik Araştırma Programı, 1974 yılında Line Adası Keşif Gezisi ve 1988 ve 1991 yıllarında Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Yaban Hayatı Koruma Birimi tarafından ziyaret edildi. Yaban Hayatı Koruma Birimi personeli ile Line ve Phoenix Adaları Kalkınma Bakanlığı yetkililerinden oluşan 1991 Kiribati Hükûmeti keşif gezisi, South Islet, Long Islet ve Nake Islet dışında Caroline Atoll adacıklarının Yaban Hayatı Koruma Alanı olması gerektiği konusunda anlaşmaya vardı.
1988 yılında Caroline Adası'nın %90'ı bitki örtüsüne sahipti; bitki örtüsünün üçte ikisi ormanlıktı ve bitki türlerinin %89'u yerliydi. Caroline adacıkları, baskın bir tür tarafından tanımlanan yedi eş merkezli bitki topluluğundan oluşur. Hindistan cevizi palmiyesinin hakim olduğu bir topluluk insanlar tarafından oluşturuldu.
Daha küçük adacıklar, merkezi ormandan yoksundur ve en küçük adacıklar yalnızca alçakta yatan bitkilerle kaplıdır. Hindistan cevizi palmiyeleri Avrupalılar tarafından ilk keşfedildikten sonra adaya getirildi ve Güney Adacık'ta hala büyük bir plantasyon bulunmaktadır; Long Adacık ve Nake Adacık'ta palmiyeler daha az oranda yetişmektedir.
2014 yılında Kiribati hükûmeti, güneydeki Line Adaları -Caroline, Flint, Vostok, Malden ve Starbuck- etrafında 12 deniz miline kadar uzanan bir avlanma yasağı ilan etti.
Caroline Adası, başta sayıları 500.000 civarında olan isli sumru ve 1980 yılında yapılan tahminlere göre sayıları 10.000'in üzerinde olan büyük fırkateyn kuşu olmak üzere birçok deniz kuşu türü için önemli bir üreme alanıdır. Caroline Adası ve Flint Adası dünyanın en büyük hindistan cevizi yengeci (Birgus latro) popülasyonlarından birine ev sahipliği yapmaktadır. Diğer yerli hayvanlar arasında orta lagünde bol miktarda bulunan Tridacna istiridyesi, keşiş yengeçleri ve çok sayıda kertenkele türü bulunmaktadır.
Dev istiridye popülasyonları, lagünün bazı kısımlarında metrekare başına dört (m2 başına 43) yoğunluğa ulaşmaktadır. En yaygın tür "küçük dev istiridye" Tridacna maxima'dır ve en büyük istiridye türü olan Tridacna gigas da lagünde bulunur. Lagün, siyah uçlu resif köpekbalığı (Carcharhinus melanopterus) ve nesli tükenmekte olan Napollon wrase (Cheilinus undulatus) gibi önemli ve yoğun olarak sömürülen türler de dahil olmak üzere balık türleri için bir üreme habitatıdır.
Atol, kaplumbağaların yuvalanması için bir yaban hayatı koruma alanı olarak belirlenmiştir. Nesli tükenmekte olan yeşil kaplumbağa (Chelonia mydas) Caroline Adası sahillerinde yuva yapmaktadır, ancak ev sahipleri tarafından kaçak avlanma yapıldığı bildirildi. İnsan teması, çoğalmaya başlayan Ipomoea violacea asması da dahil olmak üzere yirmi kadar yerli olmayan bitki türünün Caroline Adası'na girmesine neden oldu. Küçük bir çiftlik evinin yanına getirilen evcil kedi ve köpekler, deniz kuşu popülasyonunu Motu Ana-Ana adacığından uzaklaştırdı.
Çevre sorunları
Caroline Adası, deniz seviyesinden 6 metre (20 ft) daha yüksek bir kara parçası bulunmayan alçak bir adadır. Bölgesel deniz yüzeyi sıcaklıkları 1950'lerden bu yana her on yılda yaklaşık 0,1 °C arttı ve 2006 yılında Birleşmiş Milletler, adayı yükselen deniz seviyelerine karşı en savunmasız olanlar arasında değerlendirdi. 2006 yılında UNEP, Caroline'ın "önümüzdeki 30-50 yıl içinde" yok olabileceğini bildirdi.
Caroline Adası, yerleşimcilerin ve iş fırsatçılarının neden olduğu tahribattan kurtuldu. Adanın yerli bitki ve hayvan türleri gelişmektedir ve 2010 yılında mercan resiflerinin dünyanın en bozulmamışları arasında yer aldığı belgelendi. Adaya getirilen hindistan cevizi palmiyesi, ışığı bloke ederek diğer türlerin büyümesini engelleyen son derece rekabetçi bir bitkidir, ancak yalnızca Güney Adacık'ta yaygındır. Yaban hayatı turistlerin veya avcıların varlığından olumsuz etkilenebilir ve 1979'dan beri adadaki tüm hayvanlar Kiribati'nin Yaban Hayatını Koruma Yönetmeliği'nin 2. Programı kapsamında korunmaktadır. 2014 yılı itibarıyla ada için herhangi bir hükûmet yönetim planı veya izleme programı oluşturulmadı.
Kaynakça
- ^ a b Dickinson 2009.
- ^ Barott et al. 2010.
- ^ Bryan 1942.
- ^ Espenak, Fred; Meeus, Jean (7 Ekim 2008). . NASA. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Hansard. UK Parliament. 19 Şubat 1979. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . United States Department of State. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ . Commonwealth Network. Nexus Partnerships Limited. 2020. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ . Ecolex. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ . United States Office of Insular Affairs. 2007. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ . Radio New Zealand. 27 Ocak 2020. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Royal Greenwich Observatory. 2014. 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ . The Tribune. 1 Ocak 2000. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kristof, Nicholas D. (23 Mart 1997). . The New York Times. s. 8. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (PDF). The Antarctic Sun. 26 Aralık 1999. s. 3. 2 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . The Irish Times. Associated Press. 12 Ağustos 1997. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Associated Press. 31 Aralık 1999. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . BBC. 27 Eylül 2017. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . National Geographic. 2009. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- ^ . Data Zone. Birdlife International. 2021. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- ^ a b . United Nations Environment Programme. 1998. 11 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- ^ a b . NASA. 1 Temmuz 2009. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . National Geographic. 28 Ağustos 2012. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Kiribati Government. (PDF). United Nations. ss. 4, 12. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
- ^ . Kiribati Government. 11 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ . Australian Government Bureau of Meteorology. 2021. 21 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ a b . Australian Government Bureau of Meteorology. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ . United Nations Environment Programme. 18 Şubat 1998. 13 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Watkins, Doug; Batoromaio, Kiritian (2014). . Report to the Secretariat of the Pacific Regional Environment Program. Pacific Regional Environment Programme (SPREP). s. 96. 2 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ a b c d Teataata, Aobure (1998). . United Nations Environment Programme. 10 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Warne, Kennedy (Eylül 2014). . National Geographic. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Caroline Adası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- National Geographic - Southern Line Islands Expedition, 201421 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- , Wayback Machine sitesinde (13 Şubat 2008 tarihinde arşivlendi)
- Millennium Celebrations on Millennium Island24 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at Jane's Oceania Home Page
 | Ada ya da takımada ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Caroline Adasi ya da diger adiyla Milenyum Adasi Pasifik Okyanusu nun orta kesiminde yer alan Kiribati ulkesindeki guney Line Adalari ni olusturan issiz mercan atollerinin en dogusundadir Caroline AdasiCografyaCaroline AdasiCaroline Adasi nin Kiribati deki konumuBolgeMikronezyaKoordinatlar9 56 13 13 G 150 12 41 40 B 9 9369806 G 150 2115000 B 9 9369806 150 2115000TakimadasiLine AdalariDeniziBuyuk OkyanusSiyasiUlke Kiribati Mercan adasi ilk kez 1606 yilinda Avrupalilar tarafindan goruldu ve 1868 yilinda Buyuk Britanya ve Irlanda Birlesik Kralligi tarafindan sahiplenildi Ada ulkesi 1979 da bagimsizligini kazandigindan beri Kiribati Cumhuriyeti nin bir parcasi oldu Caroline Adasi guano madenciligi kopra hindistan cevizi eti hasadi ve 19 ve 20 yuzyillarda insan yerlesimine ragmen nispeten bakir kaldi ve dunyanin en bozulmamis tropikal adalarindan biridir Dunyanin en buyuk hindistan cevizi yengeci populasyonlarindan birine ev sahipligi yapmaktadir ve basta isli sumru olmak uzere deniz kuslari icin onemli bir ureme alanidir Mercan adasi yilin buyuk bir bolumunde her gun gunesin dogusunu Dunya da ilk goren yer olarak ve 2000 yili milenyum kutlamalarindaki roluyle bilinmektedir Uluslararasi Tarih Cizgisi nin 1995 te yeniden duzenlenmesi Caroline Adasi ni takvimde 1 Ocak 2000 e ulasan Dunya uzerindeki ilk kara noktasi yapti TarihiTarih oncesi Pasifik Okyanusu ndaki atoller halka seklindeki mercan resifleri insan yerlesimi icin dunyadaki en elverisli ortamlardir Genellikle 1 500 yildan fazla bir suredir iskan edilmemislerdir ancak lagunlerin etrafinda kalici adaciklar olustuktan sonra insanlar tarafindan iskan edilmeye baslanmislardir Diger atollerle karsilastirildiginda Caroline Adasi nispeten bozulmamistir Erken Polinezyalilarin adaya Avrupalilardan once ulastigina dair isaretler vardir cunku birkac marae ortak veya kutsal yerler ve mezarlar kesfedilmistir ancak uzun sureli yerlesime dair hicbir kanit bulunamamistir Nake Adacigi nin bati tarafinda bulunan en buyuk marae nin kaniti 1883 yilinda belgelendi Ilk gozlemler ve kayitlar Ferdinand Macellan in Caroline Adasi ni 4 Subat 1521 tarihinde gormus oldugu tahmin edilmektedir Caroline Adasi nin Avrupalilar tarafindan ilk kez goruldugu tarih 21 Subat 1606 dir ve Portekizli kasif adaya San Bernardo adini vererek yolculugunu kaleme aldi Ada Avrupalilar tarafindan bir sonraki kez 16 Aralik 1795 te HMS Providence dan Ingiliz deniz subayi in Amirallik Birinci Sekreteri Philip Stephens in kizina ithafen Carolina adini vermesiyle goruldu Ada 1821 yilinda Ingiliz balina avcisi Supply tarafindan goruldu ve daha sonra geminin kaptanina ithafen Thornton Adasi olarak adlandirildi Ada 19 yuzyilda Hirst Adasi ve Clark Adasi olarak da kayitlara gecti Adaya dair anlatilar birakan diger eski ziyaretler arasinda 1825 yilinda Birlesik Devletler Donanmasi subayi tarafindan yazilan USS Dolphin inki de bulunmaktadir Bu anlatima gore Dolphin murettebati adadan balik tedarik ediyordu ancak gemilerine geri donerken kopekbaliklarinin saldirisina ugradilar Ingiliz balina avci gemisi Tuscan 1835 yilinda Caroline adasina ulasti ve adanin cografyasi ve yaban hayati geminin cerrahi biyolog tarafindan 1833 1836 Yillari Arasinda Dunya Etrafinda Yapilan Balina Avciligi Yolculugunun Anlatimi adli eserinde kaydedildi 1883 Gunes tutulmasi Kesif gezisinin bir uyesi tarafindan cizilen Caroline Adasi ndaki astronom kampiTutulmanin adada cekilen bir fotografi 1883 yilinda iki kesif ekibi Caroline Adasi na 6 Mayis taki gunes tutulmasini gozlemlemek ve kaydetmek icin zamaninda ulasti Amerikali ve Ingiliz astronomlar 22 Mart ta USS Hartford gemisiyle Peru nun Callao limanindan ayrildilar ve 20 Nisan da adaya vardilar Amerikan kesif heyetinde kesif heyetinin lideri Washburn Gozlemevi nden astronom Edward S Holden ve Brown Universitesi nde astronomi profesoru olan William Upton da bulunuyordu Fransa dan gelen bir kesif ekibi de iki gun sonra L Eclaireur gemisiyle bolgeye ulasti Kucuk tekneler kiyiya yaklasamadigindan ekipmanlar adaya yaklasik 2 fit 0 6 m suda duran adamlar tarafindan tasindi ve daha sonra yaklasik 500 yard 460 m ilerideki gozlem alanina goturuldu 6 Mayis sabahi gokyuzu ilk temas anindan kisa bir sure once acildi ve gunun geri kalaninda da acik kaldi Tutulma sirasinda gok bilimciler varsayimsal bir Merkur ici gezegen olan Vulkan i aradilar ancak hicbir sey bulamadilar Tam tutulma suresi Gunes diskinin tamaminin ortuldugu sure 5 dakika 25 saniye olup maksimum sure olan 5 dakika 58 saniyeden biraz daha azdi Fransiz kesif gezisinin bir uyesi olan Avusturyali astronom Johann Palisa ayni yilin ilerleyen gunlerinde bir asteroit kesfetti ve bu goktasina adanin adini vererek Carolina adini verdi Ticari isletmeler ve Ingiliz iddiasi 1846 da Tahitili Collie ve Lucett firmasi adada kucuk bir hayvancilik ve kopra hasadi toplulugu kurmaya calisti operasyon sinirli mali basariyla sonuclandi 1868 yilinda Caroline HMS Reindeer in kaptani tarafindan Ingiltere adina talep edildi ve Guney Adacik taki bir yerlesimde 27 sakinin yasadigi kaydedildi Ada 1872 yilinda Ingiliz hukumeti tarafindan in yoneticisi oldugu Houlder Brothers and Co sirketine kiralandi adaciklardan ikisine onun adi verildi Sirket 1984 yilindan itibaren adada minimal guano madenciligi yapti John T Arundel and Co 1881 de kiralamayi ve endustriyi devraldi sirket 1895 te kaynaklar tukenene kadar toplamda yaklasik 10 000 ton fosfat tedarik etti 1885 yilinda Arundel bir hindistan cevizi plantasyonu kurdu ancak hindistan cevizi palmiyeleri hastaliktan etkilendi ve plantasyon basarisiz oldu Adadaki yerlesim kalan alti Polinezyalinin Niue ye yerlestirildigi 1904 yilina kadar surdu Caroline Adasi 2009 yilinda cekilen bir astronot fotografinda gorulmektedir Ic lagun daha derin okyanustan daha acik mavi gorunmektedir Ada S R Maxwell and Company ye kiralandi ve 1916 yilinda bu kez tamamen kopra ihracati uzerine insa edilen yeni bir yerlesim kuruldu Guney adaciginin buyuk bir kismi yerli olmayan bir bitki olan hindistan cevizi palmiyelerine yer acmak icin ormansizlastirildi Ancak bu ticari girisim borc batagina saplandi ve adanin nufusu yavas yavas azaldi 1926 yilina gelindiginde adanin nufusu sadece on kisiye dustu ve 1936 yilina gelindiginde yerlesim sadece iki Tahitili aileden olusuyordu 1930 larin sonunda ada tamamen terk edildi Ikinci Dunya Savasi sirasinda Caroline Adasi isgal edilmedi ve burada herhangi bir askeri harekat gerceklesmedi Ingiliz yargi yetkisi altinda 1943 yilinda Ingiliz Bati Pasifik Yuksek Komisyonu tarafindan resmen geri alindi ve daha sonra Orta ve Guney Line Adalari nin bir parcasi olarak yonetildi Amerikali denizci John Caldwell in Eylul 1946 da ziyaret ettigi atolde Tahitili bir ailenin yasadigi tespit edildi Ocak 1972 de Orta ve Guney Hat Adalari 1971 de ozerk hale gelen Ingiliz kolonisi Gilbert ve Ellice Adalari ile birlestirildi Kiribati ye baglanmasi Gilbert Adalari 1979 yilinda bagimsiz Kiribati ulkesi haline geldi ve Caroline Adasi Kiribati nin en dogu noktasi oldu Caroline Adasi Kiribati Cumhuriyeti hukumetine aittir ve merkezi Kiritimati de bulunan Line ve Phoenix Adalari Kalkinma Bakanligi tarafindan denetlenmektedir Amerika Birlesik Devletleri nin ada uzerindeki egemenlik iddialarindan 1979 Tarawa Antlasmasi ile vazgecildi ve bu antlasma 1983 yilinda ABD Senatosu tarafindan onaylandi Adada 1987 den 1991 e kadar Anne ve Ron Falconer ile cocuklari yasadi ve buyuk olcude kendi kendine yeten bir yerlesim gelistirdiler Mulkiyet devrinin ardindan Falconer lar adadan ayrildi 1990 larda ada Tarawa daki Kiribati hukumetiyle yapilan anlasmalar cercevesinde Polinezyali kopra toplayicilari tarafindan zaman zaman ziyaret edildi 23 Aralik 1994 tarihinde Kiribati Cumhuriyeti Line Adalari icin zaman dilimi degisikliginin 31 Aralik 1994 tarihinde yururluge girecegini duyurdu Bu ayarlama Kiribati nin tamamini Uluslararasi Tarih Cizgisi nin Asya ya da bati tarafina yerlestirdi Caroline Adasi nin 150 derece batidaki boylamsal konumu 10 saatlik bir UTC kaymasina karsilik gelse de adanin yeni zaman dilimi UTC 14 oldu Bu hareket Caroline Adasi ni hem en erken zaman dilimindeki en dogudaki kara parcasi bazi tanimlara gore Dunya nin en dogusundaki nokta hem de 1 Ocak 2000 de yerel saatle sabah 5 43 te gunesin dogusunu gorecek ilk kara parcasi haline getirdi Aralarinda Tonga Yeni Zelanda ve Fiji nin de bulundugu diger Pasifik ulkeleri 2000 yilinda safagi ilk goren kara parcasi olma iddialarini ihlal ettigi gerekcesiyle bu hamleyi protesto etti Birlesik Devletler Donanma Gozlemevi ne gore 1 Ocak 2000 de yerel saatle gunesin dogusunu goren ilk kara noktasi Dogu Antarktika daki Dibble Buzulu ile Victor Korfezi arasinda 66 derece guneydeydi ve gunes 00 08 de dogdu Agustos 1997 de 2000 yilinin gelisini kutlama etkinliklerini tesvik etmek amaciyla Caroline Adasi nin adi Kiribati hukumeti tarafindan Milenyum Adasi olarak degistirildi Aralik 1999 da 70 in uzerinde Kiribatili sarkici ve dansci yeni milenyumun gelisini kutlamak uzere yaklasik 25 gazeteci esliginde Guney Tarava dan Caroline ye gitti Yayinin dunya capinda bir milyar izleyiciye ulastigi tahmin edilmektedir 2017 yilinda bir Rus isadami uc ada uzerindeki egemenlik haklari karsiliginda Kiribati de bir tatil koyu insa etmek icin 350 milyon dolar yatirim yapmayi teklif etti Anlasma Kiribati Yabanci Yatirim Komisyonu nun bir raporuna dayanilarak Kiribati hukumeti tarafindan reddedildi Cografya ve iklimCaroline Adasi Orta Pasifik Okyanusu ndaki Hawaii Adalari nin 2 400 3 300 km 1 500 2 100 mi guneyinde ekvator boyunca uzanan bir dizi atol ve ada olan Line Adalari nin guneydogu ucunun yakininda yer almaktadir Hafif hilal seklindeki atolun kara alani 699 hektar 2 70 sq mi olarak olculdu Dar bir lagunu cevreleyen yaklasik 39 ayri adaciktan olusur en kucuk adacik olan Motu Atibu kaybolmus olabilir Deniz seviyesinden 6 m 20 ft yukseklige kadar cikan adaciklar ortak bir jeolojik kokene sahiptir ve bir mercan resifinin uzerine yerlestirilmis kum birikintileri ve kirec tasi kayalarindan olusur Uluslararasi Tarih Cizgisi nin izledigi yola gore mercan adasi Dunya nin en dogusundaki kara parcasidir Caroline Adasi Haritasi Caroline in kara alaninin buyuk kismini uc adacik olusturmaktadir Kuzeyde yer alan ve 917 hektar 9 17 km2 buyuklugunde olan Nake Adacigi lagunun kuzeydogusunda yer alan 760 hektar 7 60 km2 buyuklugundeki Uzun Adacik ve guney ucta yer alan 1 044 hektar 10 4 km2 alanlik Guney Adacigi Cogu Cameron ve Angela Kepler adli doga bilimciler tarafindan 1988 yilinda yapilan bir ekolojik arastirma sirasinda adlandirilan diger adaciklar dort gruba ayrilir Guney Nake Adaciklari Orta Leeward Adaciklari Guney Leeward Adaciklari ve Ruzgar Adaciklari Ada ilkbahar gelgitleri firtinalar ve guclu ruzgarlar nedeniyle erozyona karsi savunmasizdir firtinalar bazen kucuk adaciklarin ortaya cikmasina veya kaybolmasina ve daha buyuk adaciklarin sekillerinin degismesine neden olmustur Caroline Adasi nda durgun tatli su yoktur ancak Nake Adasi ve Guney Adasi nda yeralti tatli su akiferleri ve tatli su mercekleri vardir Nake deki yeralti su kaynagi Polinezyali yerlesimcileri cezbetti ancak atole ulasan ilk Avrupali kasifler icme suyunu bosuna aradilar daha sonra gecici yerlesimler icin icme suyuna dokunmak icin kuyular insa edildi Adanin mevcut tatli su mercekleri hakkinda cok az sey bilinmektedir Topraklarin kalitesi dusuktur mercan cakili ve kum hakimdir organik icerik sadece istikrarli ormanlik ada merkezlerinde mevcuttur Guano birikintileri var oldugu yerlerde ada topragini azot bakimindan zengin hale getirmektedir Kiribati nin geri kalani gibi Caroline Adasi da surekli sicak ve nemli olan tropikal bir deniz iklimine sahiptir ve hava sicakliklari deniz sicakligiyla yakindan iliskilidir Kiribati genelinde ortalama sicakliklar mevsimden mevsime 1 C den fazla degismez Uzun Adacik ve Nake Adacigi arasindaki kanal arka planda Caroline da herhangi bir meteoroloji istasyonu bulunmamaktadir Kiribati nin baskenti Guney Tarava da 2014 yili boyunca verilerin kamuya acik oldugu son yil olan 2021 itibariyla aylik ortalama sicakliklar 28 3 ila 29 7 C 82 9 85 5 F arasinda degisirken aylik maksimum sicakliklar 31 0 ila 32 5 C 87 8 90 5 F ve minimum sicakliklar 25 0 ila 26 5 C 77 0 79 7 F arasinda degismistir Caroline Adasi oldukca degisken yagis alan bir bolgede yer almaktadir 1950 ve 2010 yillari arasinda bolge yilda ortalama 1 700 ila 2 500 mm 67 ila 98 inc yagmur almistir Gelgitler 0 5 m 1 6 ft mertebesindedir ve genellikle kuzeydogudan gelen alize ruzgarlari adanin bu kosesinin en sert denizlere maruz kaldigi anlamina gelir JeolojiCaroline Mercan Adasi Pasifik Okyanusu ndaki 175 ten fazla mercan adasindan ve atolden biridir Ingiliz doga bilimci ve jeolog Charles Darwin atollerin sonmus batmakta olan volkanlarin konileri etrafinda buyuyen kalsiyum karbonat platformlarindan kaynaklandigina dair halen kabul goren teoriyi ilk kez ortaya atti Caroline Mercan Adasi nin yuksek volkanik adasi deniz seviyesinin altina coktu cevresindeki mercan resifi yukari dogru gelisti korallar tarafindan insa edildi tipik dairesel sekli su alti ayrismasindan kaynaklandi Mercan resifi yukselen deniz seviyesi tarafindan gecilmedigi surece gelismeye devam edecek bu durumda mercanlar yok olacak ve atol buyumeyi durduracaktir Guney Line Adalari cevresindeki deniz yatagi Line Adalari zinciri guneydeki Tuamotu Adalari ndan kuzeydeki Johnston Atolu ne kadar uzanan ve okyanus tabanindan 5 000 metre 3 1 mi derinlikten yukselen deniz daglari ve sirtlardan olusmaktadir Caroline Adasi zincirde deniz seviyesinin uzerine cikan 12 deniz dagindan biridir Tum Line Adalari nin magmatik kayaclari alkali bazaltlar ve hawaiitlerden olusur ve Hawaii Adalari nda bulunanlara benzer Zincirin karmasik jeolojisinin olusumunu aciklamak icin cesitli modeller sunuldu 1972 yilinda Amerikali jeofizikci zincirin 70 milyon yil once Hawaii Adalari nin olusumuna paralel olarak her biri tek bir sicak nokta araciligiyla olustugunu one surdu Diger uzmanlar ise geometrik ve paleomanyetik kanitlara ve Line Island zincirini olusturan volkanik olaylarin karmasik zamanlamasina isaret ederek bu modele karsi ciktilar 1976 tarihli bir makalesinde Winterer volkan zincirlerinin bir dizi ayri sicak nokta tarafindan olusturuldugunu one surdu Sonraki on yil icinde Caroline Adasi yakinlarinda ve binlerce kilometre kuzeyde Gec Kretase ve Eosen volkanizmasinin meydana geldigi kesfedildi bu da Line Adalari nin olusumu icin tek sicak nokta modelini curuttu ve bunun yerine zincirin Hawaiian Emperor deniz dibi zincirinden daha karmasik bir volkanik olaylar dizisi tarafindan yapildigini one surdu 1980 lerde bilim insanlari zincirin evrimini aciklamak icin donusum kirilma bolgesi teorisi paleomanyetik verilerle curutuldugunden beri ve 2020 itibariyla hala tartisilmakta olan coklu sicak nokta modeli de dahil olmak uzere yeni teoriler ortaya attilar Sicak nokta donusum kirilma bolgesi fenomenlerinin bir kombinasyonu da mumkundur Bitki ortusuCordia subcordataCaroline Adasi ndaki baskin bitki turlerinden bazilari Caroline Adasi uc yuzyili askin bir suredir zaman zaman insan etkisine maruz kalmasina ragmen neredeyse bozulmamis cok az sayidaki tropik adadan biridir Birlesmis Milletler 1998 yilinda mercan adasini Insan Etkisi Endeksi derecelendirmesinde 1 olarak degerlendirerek dunyanin en bozulmamis adalarindan biri olarak siniflandirdi Bozulmamis yapisi bir Dunya Mirasi Alani ve Biyosfer Rezervi olarak belirlenmesine yonelik bir oneriye yol acti Caroline 1965 yilinda Pasifik Okyanusu Biyolojik Arastirma Programi 1974 yilinda Line Adasi Kesif Gezisi ve 1988 ve 1991 yillarinda Birlesmis Milletler Cevre Programi UNEP Yaban Hayati Koruma Birimi tarafindan ziyaret edildi Yaban Hayati Koruma Birimi personeli ile Line ve Phoenix Adalari Kalkinma Bakanligi yetkililerinden olusan 1991 Kiribati Hukumeti kesif gezisi South Islet Long Islet ve Nake Islet disinda Caroline Atoll adaciklarinin Yaban Hayati Koruma Alani olmasi gerektigi konusunda anlasmaya vardi 1988 yilinda Caroline Adasi nin 90 i bitki ortusune sahipti bitki ortusunun ucte ikisi ormanlikti ve bitki turlerinin 89 u yerliydi Caroline adaciklari baskin bir tur tarafindan tanimlanan yedi es merkezli bitki toplulugundan olusur Hindistan cevizi palmiyesinin hakim oldugu bir topluluk insanlar tarafindan olusturuldu Caroline Adasi nda yasayan ve tehdit altindaki bir tur olan hindistan cevizi yengeci Daha kucuk adaciklar merkezi ormandan yoksundur ve en kucuk adaciklar yalnizca alcakta yatan bitkilerle kaplidir Hindistan cevizi palmiyeleri Avrupalilar tarafindan ilk kesfedildikten sonra adaya getirildi ve Guney Adacik ta hala buyuk bir plantasyon bulunmaktadir Long Adacik ve Nake Adacik ta palmiyeler daha az oranda yetismektedir 2014 yilinda Kiribati hukumeti guneydeki Line Adalari Caroline Flint Vostok Malden ve Starbuck etrafinda 12 deniz miline kadar uzanan bir avlanma yasagi ilan etti Caroline Adasi basta sayilari 500 000 civarinda olan isli sumru ve 1980 yilinda yapilan tahminlere gore sayilari 10 000 in uzerinde olan buyuk firkateyn kusu olmak uzere bircok deniz kusu turu icin onemli bir ureme alanidir Caroline Adasi ve Flint Adasi dunyanin en buyuk hindistan cevizi yengeci Birgus latro populasyonlarindan birine ev sahipligi yapmaktadir Diger yerli hayvanlar arasinda orta lagunde bol miktarda bulunan Tridacna istiridyesi kesis yengecleri ve cok sayida kertenkele turu bulunmaktadir Dev istiridye populasyonlari lagunun bazi kisimlarinda metrekare basina dort m2 basina 43 yogunluga ulasmaktadir En yaygin tur kucuk dev istiridye Tridacna maxima dir ve en buyuk istiridye turu olan Tridacna gigas da lagunde bulunur Lagun siyah uclu resif kopekbaligi Carcharhinus melanopterus ve nesli tukenmekte olan Napollon wrase Cheilinus undulatus gibi onemli ve yogun olarak somurulen turler de dahil olmak uzere balik turleri icin bir ureme habitatidir Atol kaplumbagalarin yuvalanmasi icin bir yaban hayati koruma alani olarak belirlenmistir Nesli tukenmekte olan yesil kaplumbaga Chelonia mydas Caroline Adasi sahillerinde yuva yapmaktadir ancak ev sahipleri tarafindan kacak avlanma yapildigi bildirildi Insan temasi cogalmaya baslayan Ipomoea violacea asmasi da dahil olmak uzere yirmi kadar yerli olmayan bitki turunun Caroline Adasi na girmesine neden oldu Kucuk bir ciftlik evinin yanina getirilen evcil kedi ve kopekler deniz kusu populasyonunu Motu Ana Ana adacigindan uzaklastirdi Cevre sorunlariCaroline Adasi deniz seviyesinden 6 metre 20 ft daha yuksek bir kara parcasi bulunmayan alcak bir adadir Bolgesel deniz yuzeyi sicakliklari 1950 lerden bu yana her on yilda yaklasik 0 1 C artti ve 2006 yilinda Birlesmis Milletler adayi yukselen deniz seviyelerine karsi en savunmasiz olanlar arasinda degerlendirdi 2006 yilinda UNEP Caroline in onumuzdeki 30 50 yil icinde yok olabilecegini bildirdi Caroline Adasi yerlesimcilerin ve is firsatcilarinin neden oldugu tahribattan kurtuldu Adanin yerli bitki ve hayvan turleri gelismektedir ve 2010 yilinda mercan resiflerinin dunyanin en bozulmamislari arasinda yer aldigi belgelendi Adaya getirilen hindistan cevizi palmiyesi isigi bloke ederek diger turlerin buyumesini engelleyen son derece rekabetci bir bitkidir ancak yalnizca Guney Adacik ta yaygindir Yaban hayati turistlerin veya avcilarin varligindan olumsuz etkilenebilir ve 1979 dan beri adadaki tum hayvanlar Kiribati nin Yaban Hayatini Koruma Yonetmeligi nin 2 Programi kapsaminda korunmaktadir 2014 yili itibariyla ada icin herhangi bir hukumet yonetim plani veya izleme programi olusturulmadi Kaynakca a b Dickinson 2009 Barott et al 2010 Bryan 1942 Espenak Fred Meeus Jean 7 Ekim 2008 NASA 18 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Hansard UK Parliament 19 Subat 1979 31 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi United States Department of State 21 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 Commonwealth Network Nexus Partnerships Limited 2020 15 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 Ecolex 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 United States Office of Insular Affairs 2007 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 Radio New Zealand 27 Ocak 2020 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Royal Greenwich Observatory 2014 12 Subat 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 The Tribune 1 Ocak 2000 13 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kristof Nicholas D 23 Mart 1997 The New York Times s 8 21 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF The Antarctic Sun 26 Aralik 1999 s 3 2 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi The Irish Times Associated Press 12 Agustos 1997 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Associated Press 31 Aralik 1999 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi BBC 27 Eylul 2017 8 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi National Geographic 2009 31 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2021 Data Zone Birdlife International 2021 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2021 a b United Nations Environment Programme 1998 11 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Subat 2021 a b NASA 1 Temmuz 2009 2 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi National Geographic 28 Agustos 2012 18 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Kiribati Government PDF United Nations ss 4 12 21 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2021 Kiribati Government 11 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2021 Australian Government Bureau of Meteorology 2021 21 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2021 a b Australian Government Bureau of Meteorology 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2021 United Nations Environment Programme 18 Subat 1998 13 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Watkins Doug Batoromaio Kiritian 2014 Report to the Secretariat of the Pacific Regional Environment Program Pacific Regional Environment Programme SPREP s 96 2 Eylul 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2021 a b c d Teataata Aobure 1998 United Nations Environment Programme 10 Subat 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Warne Kennedy Eylul 2014 National Geographic 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mayis 2015 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Caroline Adasi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir National Geographic Southern Line Islands Expedition 201421 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wayback Machine sitesinde 13 Subat 2008 tarihinde arsivlendi Millennium Celebrations on Millennium Island24 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Jane s Oceania Home PageAda ya da takimada ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz