Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2024) () |
Immanuel Kant (22 Nisan 1724 - 12 Şubat 1804), Prusya kökenli Alman filozof.Alman felsefesinin kurucu isimlerinden biri olmuş, Aydınlanma Çağı ve felsefe tarihinin kendisinden sonraki dönemini belirgin olarak etkilemiştir. Bugün Rusya topraklarında bulunan Königsberg'de doğan Kant'ın epistemoloji, metafizik, etik ve estetik alanlarındaki kapsamlı ve sistematik çalışmaları, onu modern Batı felsefesinin en etkili isimlerinden biri hâline getirmiştir.
| Immanuel Kant | |
|---|---|
 40'lı yaşlarında Kant, 1768 | |
| Tam adı | Immanuel Kant |
| Doğumu | 22 Nisan 1724, Königsberg |
| Ölümü | 12 Şubat 1804 (79 yaşında), Königsberg |
| Milliyeti | Alman |
| Çağı | Aydınlanma Çağı |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| Okulu | Rasyonalizm, Deneycilik, Eleştiri |
| İlgi alanları | Bilgi, Akıl, Metafizik, Etik, Estetik |
| Önemli fikirleri | , |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
| İmzası |  |
Aşkın idealizm doktrininde Kant, uzay ve zamanın tüm deneyimi yapılandıran yalnızca "sezgi biçimleri" olduğunu ve deneyim nesnelerinin yalnızca "fenomen" olduğunu savunmuştur.
Kendi içlerinde oldukları şekliyle "şeylerin" doğası bizim için bilinemez iddiasını ortaya atmıştır. Felsefi şüphecilik doktrinine karşı koyma girişimi kapsamında en tanınmış eseri olan Saf Aklın Eleştirisi'ni (1781/1787) yazmıştır. Kant, deneyim nesnelerinin bizim uzamsal ve zamansal sezgi biçimlerimize ve anlayışımızın kategorilerine uygun olduğunu düşünme önerisi ile Kopernik devrimi arasında bir paralellik kurmuş, böylece bu nesneler hakkında "a priori" bir bilgiye sahip olduğumuzu varsaymıştır.
Kant, aklın ahlakın kaynağı olduğuna ve estetiğin tarafsız bir yargılama yetisinden doğduğuna inanıyordu. Kant'ın dinî görüşleri, onun ahlak teorisiyle derinden bağlantılıydı. Bununla birlikte, Kant'ın dinî teorilerinin kesinlikleri hâlâ tartışılmaktadır. Devletler arasında evrensel demokrasi ve uluslararası işbirliği yoluyla sağlanabileceğini umuyordu. Bununla birlikte, uluslararası itibarı, hayatının son on yılında bu görüşlerini değiştirmiş olsa bile, kariyerinin büyük bir bölümünde bilimsel ırkçılığı savunması nedeniyle lekelidir.[]
Yaşamı
Üniversite kayıtlarında adı “Emanuel Kandt” olarak geçen filozof, 22 Nisan 1724 yılında bir daha sınırlarından çıkmayacağı Königsberg’de dünyaya gelmiştir. Üniversite yıllarında adını Kitab-ı Mukaddes’te geçtiği biçimde Immanuel olarak düzelttirmiştir. Nürnbergli bir saracın kızı olan annesi Anna Regina Dorothea Reuter (1697-1737), oldukça dindar ve otoriter bir ev kadınıdır. Kant henüz 14 yaşındayken ölmüştür. Klaipėda kentinden göçen ve İskoç asıllı olduğu Kant tarafından ifade edilen babası Johann Georg’un (1683-1746) mesleği de saraçlıktır.
Kant’ın ailesi pietizm inancına bağlı dindar ve disiplinli bir ailedir. Kant soyadının Kantvainiai (Almanca: Kantwaggen) köyünden almış olması olasıdır. Kant ailenin dokuz çocuğunun dördüncüsüdür, kardeşlerinden üçü yetişkinliğe erişemeden ölmüştür.
Annesi, teoloji öğretmeni olan Franz Albert Schultz’un önerisine uyarak yine Schultz’un görev yaptığı okula kaydını yaptırmıştır. Genç Immanuel'in eğitimi katı, cezalandırıcı ve disiplinliydi ve matematik ve bilim yerine Latince ve dinî eğitime odaklanmıştı.
Buradaki eğitiminden sonra Kant, 1732 yılında Frederik Koleji'nde eğitimine devam etti. Bu kolejde ise Latince, filoloji, matematik, mantık ve teoloji eğitimi aldı. Kant, Almanya’da yalnızca 27 üniversite ve toplamda 9000 öğrencinin bulunduğu 18. yüzyılın ilk yıllarında, 1740 yılında, on altı yaşındayken Königsberg Üniversitesine, diğer adıyla Albertina’ya kabul edilmiştir. Üniversite eğitimi sırasında birkaç yıl öğrencilere özel dersler verdi.
Eğitimi sırasında Leibniz ve Wolff'tan etkilenmiştir. İngiliz felsefesi ve bilimindeki gelişmelere de aşina olan, Kant'ı Isaac Newton'un matematiksel fiziği ile tanıştıran ve aynı zamanda da bir rasyonalist olan ile birlikte çalışmıştır. Knutzen, Kant'ı "tembel zihnin yastığı" olarak gördüğü önceden kurulmuş uyum teorisinden vazgeçirmiştir. Ayrıca Kant'ı, 18. yüzyıldaki çoğu filozofun olumsuz bir ışık altında gördüğü idealizmden, yani gerçekliğin tamamen zihinsel olduğu fikrinden de vazgeçirmiştir. Kant'ın daha sonra Saf Aklın Eleştirisi 'ne dâhil ettiği teorisi kısmen geleneksel idealizme karşı geliştirilmiştir.
Yerel Mason locasına sık sık giden öğrencileri, meslektaşları, arkadaşları ve dostlarıyla temasları vardı.
Babasının felç geçirmesi ve ardından 1746'da ölmesi çalışmalarını kesintiye uğrattı. Kant, Ağustos 1748'den kısa bir süre sonra Königsberg'den ayrıldı; Ağustos 1754'te oraya geri dönecekti. Königsberg'i çevreleyen kasabalarda özel öğretmenlik yaptı, ancak bilimsel araştırmalarına devam etti. 1749'da ilk felsefi çalışması olan Thoughts on the True Estimation of Living Forces'ı (1745-47'de yazılmıştır) yayınladı.
1755 tarihinde doçent derecesi aldıktan sonra üniversitede çeşitli sosyal bilimler alanlarında dersler vermeye başladı. Kant başlangıçta fizik ve astronomi alanında yazılar yazdı. 1755 yılında "Evrensel Doğal Tarih ve Cennetlerin Teorisi" adlı eserini yazdı. Bu eserinde Kant, güneş sisteminin büyük bir gaz bulutu olan nebuladan oluştuğu sonucuna vardığı Nebular hipotezini ortaya koymuştur. Kant ayrıca Samanyolu'nun büyük bir yıldız diski olduğunu ve bunun da çok daha büyük bir dönen gaz bulutundan oluştuğunu doğru bir şekilde saptamıştır. Ayrıca uzaktaki diğer "nebulaların" başka galaksiler olabileceğini öne sürmüştür. Bu varsayımlar astronomi için yeni ufuklar açmış, ilk kez güneş sisteminin ötesine geçerek galaktik ve galaksiler arası âlemlere uzanmıştır. 1756 yılında, 1755 Lizbon depremi üzerine de üç makale yayınladı. Kant'ın sıcak gazlarla dolu devasa mağaralardaki kaymaları içeren teorisi yanlış olsa da, depremleri doğaüstü terimlerden ziyade doğal terimlerle açıklamaya yönelik ilk sistematik girişimlerden biriydi. Kant 1757'de coğrafya üzerine ders vermeye başlayarak coğrafyayı kendi konusu olarak açıkça öğreten ilk öğretim görevlilerinden biri oldu. Coğrafya Kant'ın en popüler ders konularından biriydi ve 1802'de tarafından Kant'ın ders notlarından derlenen "Fiziksel Coğrafya" adlı bir kitap yayınlandı.
Bu tarihten itibaren Kant, hayatı boyunca çeşitli bilim dalları üzerine yazmaya devam etmesine rağmen, giderek artan bir şekilde felsefi konulara yöneldi. 1760'ların başında felsefe alanında bir dizi önemli eser üretti. Bir mantık çalışması olan Dört Kıyas Figürünün Sahte İncelikleri 1762'de, Negatif Büyüklükler Kavramını Felsefeye Sokma Denemesi ve Tanrı'nın Varlığının İspatını Destekleyen Tek Mümkün Argüman ise 1763'te yayımlandı. 1764'e gelindiğinde Kant, Güzel ve Yüce Duygusu Üzerine Gözlemler adlı eseriyle dikkat çeken popüler bir yazar hâline gelmişti; Doğal Teoloji ve Ahlak İlkelerinin Farklılığına Dair Soruşturma (genellikle "Ödül Denemesi" olarak anılır) adlı eseriyle Berlin Akademisi'nin ödüllü yarışmasında Moses Mendelssohn'un ardından ikinci oldu.
Kant 1770'te, 45 yaşındayken, profesör olduktan sonra, derslerinin konularını diğer konuların yanı sıra doğal hukuk, etik ve antropoloji derslerini de içerecek şekilde genişletti.Königsberg'de mantık ve metafizik kürsüsüne atandı. 1770'ten sonra Hume ve Rousseau etkisiyle eleştirel felsefesini geliştirdi. Filozof, metafiziğin yanında her zaman fen bilimleri ve kozmolojiye de büyük bir ilgi duymuştur.
Kant'ın geç gelişen bir filozof olduğu, ancak 50'li yaşlarının ortalarında daha önceki görüşlerini reddettikten sonra önemli bir filozof hâline geldiği sıklıkla iddia edilir. Kant'ın en büyük eserlerini nispeten geç bir dönemde yazdığı doğru olsa da, erken dönem eserlerinin değerini küçümseme eğilimi vardır. Son dönem Kant araştırmaları bu "eleştiri öncesi" yazılara daha fazla ilgi göstermiş ve olgunluk dönemi çalışmalarıyla bir dereceye kadar devamlılık olduğunu kabul etmiştir.
Kant, yaşadığı dönemde katı bir şekilde düzenlenmiş bir hayat yaşamıştır. Komşuların günlük yürüyüşlerine göre saatlerini ayarladıkları söylenmektedir. Hiç evlenmemiş ancak sosyal hayatının da renkli olmuş olabileceği düşünülmektedir. Büyük felsefi çalışmalarına başlamadan önce bile, mütevazı derecede başarılı bir yazar olduğu kadar, popüler de bir öğretmendi. Filozofun şehirden ayrılmamasının altında yatan neden ise şehrin soylu aileleriyle kurduğu kişisel ilişkileri nedeniyle şehirde oldukça tanınması, verdiği özel derslerden iyi paralar kazanması ve edindiği saygınlıktır.
Immanuel Kant’ın en etkin, en verimli ve en sansasyonel dönemi kuşkusuz "eleştriler" dönemidir. Profesörlüğü elde ettikten sonra tam on yıl boyunca ortadan kaybolan Kant, yoğunlaştığı çalışmalarının neticesinde 1781 yılında sansasyonel kitabı olan Saf Aklın Eleştirisi'ni yayımlar. Ardından kitabın oldukça zor bir dili olması ve anlaşılamaz bulunması dolayısıyla Prolegomena’yı kaleme almıştır. Her iki eserde de Kant 18. yüzyıl felsefesine hâkim olan empirizm ve rasyonalizm arasındaki tartışmayı sonlandırma iddiasındadır. Bunu iddiasını her iki görüşü de eleştirerek, "nasıl biliyoruz?" sorusuna emprizm ve rasyonalizmden sonra verilen üçüncü bir yanıtı tespit etmeye çalışarak destekler. Hemen hemen Kant’ın felsefesini işleyen bütün kitaplarda sembolleştirildiği şekliyle, bu çabası kozmolojideki “Kopernik Devrimi”nin felsefede cereyan etmiş hâlidir ve temelde bilgi nesnesinin bilen özneden bağımsız olmadığını savunmaktadır. Bu şekilde adlandırılmasının en büyük nedeni Kant’ın, emprizm ve rasyonalizm arasındaki nesne temelli tartışmayı, dolayısıyla her iki düşüncenin eksiklikleri ve zayıflıklarını eleştirmesi ve her iki düşüncenin de özneyi temel almadan bir sonuca ulaşılamayacağını ortaya koyarak, özne temelli, onun aklını temel alan ve bilginin kaynağının nesnede değil öznede aranması gerektiğini savunan bir görüşte olmasıdır. Özne-nesne ilişkisinin dönüşümü neticesinde ahlak, özgürlük, estetik ve siyaset gibi konular da dönüşüme uğrayacaktır.
Kant ve onun eleştirileri ile birlikte, aklın sınırları kapsamında, metafizik ögelerin, rasyonalistlerin savunduğu gibi deneyden önce yani a priori olarak bilinemeyeceği, onların sadece düşünülebileceği, bu yüzden de bilim yapılabilmesi için metafizik nesnelerin bilimin alanının dışına itilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmıştır. Bir başka değişle Tanrı, ölümsüzlük özgürlük gibi konular, bilimin alanının dışında bulunan inanç alanının ögeleri hâline gelmiştir. Böylelikle Rönesans’tan sonra yükselerek devam eden teolojinin, bilim ve felsefe üzerindeki hakimiyeti ortadan kalkmış, beraberinde insana ilişkin bakış açılarının değişmesine, dinden bağımsız bir ahlak yasası ortaya koyulmasına ilişkin düşüncelerin oluşması sonucunu doğurmuştur.
1784 senesinde Kant’ın birçok makalesinin yayımlandığı dergisinde filozofun tarih ve siyaset felsefesi açısından belirleyici öneme sahip olan iki makalesi yayımlanmıştır. Bunlar Dünya Yurttaşlığı Açısından Evrensel Bir Tarih Düşüncesi ve Aydınlanma Nedir Sorusuna Cevap adlı makalelerdir. Bu makalelerde tarih ve siyaset felsefesinin, cumhuriyetçi görüşlerin ve ebedi barışa ilişkin fikirlerin ilk izleri bulunmaktadır. Yaklaşmakta olan Fransız Devrimi'nin düşünceleriyle ilgili olan Kant, 1789’da yaşananlar karşısında heyecan ve çoşku duymuştur. Bunun yanında bütün şiddetine karşın devrimi, ilerlemenin ve despotizm karşısında insanın özgürleşmesinin göstergesi olarak yorumlamıştır. Ona göre önemli olan, yaşanan olayın kendisi değil, söz konusu olayın insanların zihinlerinde yarattığı evrensel heyecandır.
Prusya Krallığı'nda Kral Friederich’in ölümünün ardından 1786'da tahta çıkan II. Frederich Wilhelm, Kant’ın başta din olmak üzere bazı düşüncelerinden rahatsızlık duyar ve 1794 yılında filozofun Saf Aklın Sınırları İçinde Din adlı kitabının yayımlanmasını yasaklayarak, çalışmalarını devam ettirmesi hâlinde sonuçlarının iyi olmayacağını bir mektupla kendisine beyan eder. Tüm düşünce dünyasını aklın özgürlük ve ahlakı üzerine kurmuş olan Kant için bu durum kabul edilebilir olmasa da krala bir daha din üzerine yazmayacağını bildirir. Ardından 1795 yılında yayımlanan Ebedi Barış Üzerine Felsefi bir Deneme adlı eserini kaleme alarak yöneticilerle hesaplaşır.
Kral II. Friedrich Wilhelm’in 1797 yılında ölmesiyle aynı yıl Kant, hukuk ve siyaset düşüncesini erdem kuramıyla birleştirdiği ve güçler ayrılığı, düşünce özgürlüğü, hukukun üstünlüğü gibi cumhuriyetçi idealleri savunduğu, yüz sayfadan az olmasına rağmen ahlak felsefesinin temellerini ortaya koyduğu Ahlak Metafiziğinin Temellendirmesi adlı eserini yayımlar.
Artık ömrünün son döneminde olan Kant, 1803 yılında babasıyla aynı kaderi paylaşarak felç geçirir. Bu hadisenin daha öncesinde, yaşlılığından ötürü çocukça davranışlar sergilerse dostlarından kendisini mazur görmelerini ister. Bu tarihten evvel çok sevdiği üniversitedeki derslerini bırakmış, yazılarını ise yazamaz hâle gelmiştir. 12 Şubat 1804 tarihinde ölmeden önce birçok el yazması ve fikirleri yayımlanamamıştır. Öldüğü tarihin kış aylarının en soğuk dönemine denk gelmesi nedeniyle donmuş olan toprağa on altı gün boyunca gömülememiştir. Bu süre içinde Königsberg halkı, şehrin önemli figürlerinden biri olan ünlü filozofu görebilmek için sıraya girmişlerdir.
Kentle özdeşleşmiş olan ünlü filozof, müzik eşliğinde toprağa verilir, mezar taşına ise eserinin sonunda yer verdiği şu sözleri yazdırılır:
| “ | “İki şey, üzerlerine sık sık eğilip ısrarla düşünülürse, insanın ruhsal yapısını hep yeni, hep artan bir hayranlık ve korkunç saygıyla dolduruyor: Üzerimdeki yıldızlı gök ve içimdeki ahlak yasası.” | „ |
Felsefesi
Başlık olarak; epistemoloji, eleştiricilik, analitik ve sentetik yargılar, aşkın felsefe, duyulur-düşünülür dünya ayrımı, ahlak, irade, metafizik, yargı yetisinin eleştirisi, din ve tarih felsefesi üzerine çalışmaları bulunmaktadır.
Çağdaş felsefenin gelişim seyrine uygun olarak bilgi kuramını ön plana çıkarmıştır. Kant'ın gözünde bilim, liderleri kesin olan ve yöntemleri, ancak Hume'unki gibi felsefi bir kuşkuculuk benimsendiği zaman sorgulanabilen evrensel bir disiplindir. Bilim yansızdır ve nesneldir.
O, felsefedeki ilk ve temel misyonunun bilimi temellendirmek, daha sonra da ahlakın ve dinin rasyonelliğini savunmak olduğuna inanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için, hem Descartes'ın rasyonalizminden ve hem de Hume'un empirizminden önemli gördüğü öğeleri alarak, transandantal epistemolojik idealizm diye bilinen kendi bilgi kuramını geliştirmiş, yükselen bilimin felsefi temellerini gösterdikten sonra, özgürlük ve ödev düşüncesine dayanarak Hristiyan ahlakını savunma çabası vermiştir. O, fenomenal gerçeklikle, yani bizim duyular aracılığıyla tecrübe ettiğimiz dünya ile numenal gerçeklik, yani duyusal olmayan ve hakkında bilgi sahibi olunamayacak dünya arasında bir ayrım yapmıştır.
Kant, öğretisiyle bilimsel bilginin olanaklı olduğunu göstererek, Newton fiziğini temellendirir.
Epistemolojisi
Kant yargıları temelde 4'e ayırır:
- Analitik a posteriori
- Analitik a priori
- Sentetik a posteriori
- Sentetik a priori
Analitik yargılar, yüklemi öznesinde bir şekilde veya zimmen içerilen ve özne konumunda bulunan terimin çözümlenmesiyle elde edilen yargılardır. Yani Kant'ın tabiriyle “açıklayıcı yargılardır”. Sözgelimi, "Bütün bekârlar evli olmayanlardır" önermesi gibi. Analitik yargı Kant için ayrıca bir bütünün peşinen doğru olduğundan yola çıkarak buna göre bütünün parçalarının temellendirilmesi anlamında da kullanılmaktadır.
Sentetik yargılarda ise yüklem öznede içerilmez. Örneğin "Bazı güller beyazdır" gibi. Kant'ın tabiriyle “bilgimizi arttırıcı yargılardır”. Sentetik yargılar Kant için yine bilginin oluşumunda, aynı bağlamda analitiğin karşıtı olarak bu kez parçalardan yola çıkarak bir bütünü oluşturma yani sentez anlamında da kullanılmaktadır.
Metafizik eleştirisi
Kant'a göre akıl, mümkün deneyimlerin ötesindeki nesneleri bilebilmenin bir yoluna da sahip değildir. Dolayısıyla metafiziğe ilişkin her yargı bu dünyanın deneyimlerinin ürünü olacağından metafizik hem bilim değildir hem de bilinemezdir.
Ahlak temellendirmesi ve özgürlük
Kant özgürlüğün olup olmadığı, yani dünyada neden olunmamış nedenler bulunup bulunmadığı sorusuyla ilgili üçüncü antinominin ise olayların doğa yasalarına göre nedenselliğe bağlı olduğunu ifade eden tezin, nedeni olmayan nedenlere imkan tanıyan farklı türden bir nedenselliğin numenler veya kendinde şeyler için var olduğunu ima eden antitezle bağdaşabilir olduğunu göstererek çözer. Söz konusu ikinci nedensellik, elbette bir ideanın, Kant'ın ahlaksal bilinci, ahlak yükümlülük deneyimini açıklayabilmek için gerekli olduğunu düşündüğü özgürlük ideasının, nedenselliği olmak durumundadır. Özetle içsel ahlak -vicdan- olması için özgürlük şarttır.
İnsanın konumu
Kant'a göre insan, bir yönüyle deneyim dünyasına, diğer yönüyle sadece akılla kavranabilen numenal dünyaya aittir.
Estetiği
Kant, fenomenal nedensellik dünyası ile numenal özgürlük dünyası arasındaki tehdit edici boşluğu, esas güzelliğe yönelmiş estetik deneyim ile kapatır. Çıkar gözetmeyen bir hoşlanmanın nesnesine "güzel" der. Ayrıca "Güzelligin, bir amaç tasarımı olmadan algılanan bir nesnenin amaçlılığının formu olduğunu" ileri sürer.
Başlıca eserleri
- Kritik der reinen Vernunft (Saf Aklın Eleştirisi), 1781
- Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik (Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena), 1783
- Grundlegung zur Metaphysik der Sitten (Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi), 1785
- Kritik der praktischen Vernunft (), 1788
- Kritik der Urteilskraft (), 1790
- Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft (), 1793
- Metaphysik der Sitten (), 1797
Türkçede Kant
- Kant ve Felsefesi, M Emin Erişirgil, İnsan yay.
- Seçilmiş Yazılar / Remzi Kitabevi, Çev: Nejat Bozkurt, 1984
- Arı Usun Eleştirisi / İdea Yayınları, Çev: Aziz Yardımlı, 1993
- Prolegomena: Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe / Felsefe Kurumu Yayınları, 1996
- Pratik Usun Eleştirisi / Say Yayınları, Çev: İsmet Zeki Eyüboğlu, 1999
- Fragmanlar / Altıkırkbeş Yayınları, Çev: Oruç Aruoba, 2000
- Evrensel Doğa Tarihi ve Gökler Kuramı / www.youtube.comYayınları, Çev: Seçkin Selvi, 2002
- Ethica: Etik Üzerine Dersler / Pencere Yayınları, Çev: Oğuz Özügül, Yasemin Özcan, 2003
- Immanuel Kant ve Transendental Idealizm / www.youtube.com, Tuncar Tugcu,2001
- Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi / Türkiye Felsefe Kurumu, İoanna Kuçuradi
- Die Kant-Rezeption in der Ästhetik des frühen Carl Einstein 8 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . / Dirk de Pol, In: Philosophisches Jahrbuch der Görres-Gesellschaft, Verlag Karl Alber, Freiburg 1997,
Kaynakça
Özel
- ^ "Kant" 27 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Collins English Dictionary.
- ^ "Kant" 23 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Random House Webster's Unabridged Dictionary.
- ^ a b "Immanuel Kant | Biography, Philosophy, Books, & Facts". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ a b c d e f g h i j Kuehn, Manfred (2001). Kant : a biography. New York: Cambridge University Press. ISBN . OCLC 44039597. 23 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ Lewis, Rick. 2005. 'Kant 200 Years On' 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Philosophy Now. No. 49.
- ^ a b c d E. Efe Çakmak, "Kant: Filazof Kral Cogito: Düşünce Dergisi, Sonsuzluğun Sınırında: Immanuel Kant Özel Sayısı, Ed.: E. Efe Çakmak, Yapı Kredi Yayınları, Say:41-42, 3.Baskı, İstanbul, Kış 2005
- ^ "Cosmopolis". www.koenigsberg-is-dead.de. 22 Mart 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ Pasternack, Lawrence; Fugate, Courtney (22 Haziran 2004). "Kant's Philosophy of Religion". 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ R.K. Murray, "The Origin of Immanuel Kant's Family Name", Kantian Review 13(1), March 2008, pp. 190–93.
- ^ "Viktor Haupt". freunde-kants (Almanca). 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ Porter, Burton Frederick (2010). What the tortoise taught us : the story of philosophy. Library Genesis. Lanham, Md. : Rowman & Littlefield Publishers. ISBN .
- ^ "Die Freimaurer im Alten Preußen 1738–1806 19 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." (PDF) (Almanca)
- ^ Eric Watkins (ed.), Immanuel Kant: Natural Science, Cambridge University Press, 2012: "Thoughts on the true estimation..." 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Brush, Stephen G. (1996). Nebulous Earth : the origin of the solar system and the core of the Earth from Laplace to Jeffreys. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . OCLC 32854824.
- ^ Gamow, George (1988). One, two, three-- infinity : facts and speculations of science. New York. ISBN . OCLC 18106550.
- ^ Kant, Immanuel; Kant-Gesellschaft; Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1902). Kant's gesammelte Schriften. Berlin: G. Reimer. ISBN . 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ Amador, Filomena (2004) "The causes of 1755 Lisbon earthquake on Kant" In: Escribano Benito, J.J.; Español González, L.; Martínez García, M.A., ed.s. Actas VIII Congreso de la Sociedad Española de Historia de las Ciencias y de las Técnicas [Proceedings of the Eighth Congress of the Spanish Society of the History of the Sciences and Technology] (İngilizce) Logroño, Spain: Sociedad Española de Historia de las Ciencias y de las Técnicas (Universidad de la Rioja), vol. 2, pp. 485–495.
- ^ a b Richards, Paul (Mart 1974). "Kant's Geography and Mental Maps". Transactions of the Institute of British Geographers (61): 1. doi:10.2307/621596. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ 1948-, Shell, Susan Meld, (1996). The embodiment of reason : Kant on spirit, generation, and community. University of Chicago Press. ISBN . OCLC 33862925.
- ^ Markie, Peter (19 Ağustos 2004). "Rationalism vs. Empiricism". 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ a b c d Esgün, Toros Güneş. "Yazılar". ViraVerita. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ Saru, Recep Serhat, Cumhuriyetler, Kimlikler ve Barış: Sosyal İnşacı Bir Ebedi Barışın Olanaklılığı, 21 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018,
- ^ a b 1948-, Guyer, Paul (2014). Kant. Routledge. ISBN . OCLC 882939300.
- ^ Kaan H. Ökten, “Kant'ta Barışın Yazgısallığı”, Cogito: Düşünce Dergisi, Sonsuzluğun Sınırında: Immanuel Kant Özel Sayısı, Ed.: E. Efe Çakmak, Yapı Kredi Yayınları, Say:41-42, 3.Baskı, İstanbul, Kış 2005, p. 421.
- ^ Karl Vorländer, Immanuel Kant: Der Mann und das Werk, Hamburg: Meiner, 1992, s. II 332.
- ^ a b c d Cevizci 2009
Genel
Dış bağlantılar
- Bekir S. Gür, (2006). Matematik Dünyası, no: 1, ss. 93-98.
Immanuel Kant hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Commons'ta dosyalar |
 | Vikisöz'de alıntılar |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Immanuel Kant haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2024 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Immanuel Kant 22 Nisan 1724 12 Subat 1804 Prusya kokenli Alman filozof Alman felsefesinin kurucu isimlerinden biri olmus Aydinlanma Cagi ve felsefe tarihinin kendisinden sonraki donemini belirgin olarak etkilemistir Bugun Rusya topraklarinda bulunan Konigsberg de dogan Kant in epistemoloji metafizik etik ve estetik alanlarindaki kapsamli ve sistematik calismalari onu modern Bati felsefesinin en etkili isimlerinden biri haline getirmistir Immanuel Kant40 li yaslarinda Kant 1768Tam adiImmanuel KantDogumu22 Nisan 1724 1724 04 22 KonigsbergOlumu12 Subat 1804 79 yasinda KonigsbergMilliyetiAlmanCagiAydinlanma CagiBolgesiBati felsefesiOkuluRasyonalizm Deneycilik ElestiriIlgi alanlariBilgi Akil Metafizik Etik EstetikOnemli fikirleri Etkilendikleri Gottfried Leibniz David Hume Jean Jacques Rousseau John Locke Christian Wolff George BerkeleyEtkiledikleri Hegel Arthur Schopenhauer Yeni KantcilikImzasiImmanuel KantKantcilik Kavramlar IcerikNumenSapere audeAnalitik sentetik ayrimiKategorik buyrukSaf Aklin ElestirisiOnemli EserleriAri Usun ElestirisiPratik Usun ElestirisiAhlak Metafiziginin Temellendirilmesi Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Cikabilecek Her Metafizige ProlegomenaKant Felsefesinde Onemli KisilerGeorge BerkeleyRene DescartesArthur SchopenhauerBaruch SpinozaJohann Gottlieb Fichte Georg Wilhelm Friedrich Hegel David HumeIlgili konularAlman idealizmi Yeni KantcilikBu kutu goruntuletartisdegistir Askin idealizm doktrininde Kant uzay ve zamanin tum deneyimi yapilandiran yalnizca sezgi bicimleri oldugunu ve deneyim nesnelerinin yalnizca fenomen oldugunu savunmustur Kendi iclerinde olduklari sekliyle seylerin dogasi bizim icin bilinemez iddiasini ortaya atmistir Felsefi suphecilik doktrinine karsi koyma girisimi kapsaminda en taninmis eseri olan Saf Aklin Elestirisi ni 1781 1787 yazmistir Kant deneyim nesnelerinin bizim uzamsal ve zamansal sezgi bicimlerimize ve anlayisimizin kategorilerine uygun oldugunu dusunme onerisi ile Kopernik devrimi arasinda bir paralellik kurmus boylece bu nesneler hakkinda a priori bir bilgiye sahip oldugumuzu varsaymistir Kant aklin ahlakin kaynagi olduguna ve estetigin tarafsiz bir yargilama yetisinden dogduguna inaniyordu Kant in dini gorusleri onun ahlak teorisiyle derinden baglantiliydi Bununla birlikte Kant in dini teorilerinin kesinlikleri hala tartisilmaktadir Devletler arasinda evrensel demokrasi ve uluslararasi isbirligi yoluyla saglanabilecegini umuyordu Bununla birlikte uluslararasi itibari hayatinin son on yilinda bu goruslerini degistirmis olsa bile kariyerinin buyuk bir bolumunde bilimsel irkciligi savunmasi nedeniyle lekelidir kaynak belirtilmeli YasamiKaliningrad daki Kant heykeli Universite kayitlarinda adi Emanuel Kandt olarak gecen filozof 22 Nisan 1724 yilinda bir daha sinirlarindan cikmayacagi Konigsberg de dunyaya gelmistir Universite yillarinda adini Kitab i Mukaddes te gectigi bicimde Immanuel olarak duzelttirmistir Nurnbergli bir saracin kizi olan annesi Anna Regina Dorothea Reuter 1697 1737 oldukca dindar ve otoriter bir ev kadinidir Kant henuz 14 yasindayken olmustur Klaipeda kentinden gocen ve Iskoc asilli oldugu Kant tarafindan ifade edilen babasi Johann Georg un 1683 1746 meslegi de saracliktir Kant in ailesi pietizm inancina bagli dindar ve disiplinli bir ailedir Kant soyadinin Kantvainiai Almanca Kantwaggen koyunden almis olmasi olasidir Kant ailenin dokuz cocugunun dorduncusudur kardeslerinden ucu yetiskinlige erisemeden olmustur Annesi teoloji ogretmeni olan Franz Albert Schultz un onerisine uyarak yine Schultz un gorev yaptigi okula kaydini yaptirmistir Genc Immanuel in egitimi kati cezalandirici ve disiplinliydi ve matematik ve bilim yerine Latince ve dini egitime odaklanmisti Buradaki egitiminden sonra Kant 1732 yilinda Frederik Koleji nde egitimine devam etti Bu kolejde ise Latince filoloji matematik mantik ve teoloji egitimi aldi Kant Almanya da yalnizca 27 universite ve toplamda 9000 ogrencinin bulundugu 18 yuzyilin ilk yillarinda 1740 yilinda on alti yasindayken Konigsberg Universitesine diger adiyla Albertina ya kabul edilmistir Universite egitimi sirasinda birkac yil ogrencilere ozel dersler verdi Egitimi sirasinda Leibniz ve Wolff tan etkilenmistir Ingiliz felsefesi ve bilimindeki gelismelere de asina olan Kant i Isaac Newton un matematiksel fizigi ile tanistiran ve ayni zamanda da bir rasyonalist olan ile birlikte calismistir Knutzen Kant i tembel zihnin yastigi olarak gordugu onceden kurulmus uyum teorisinden vazgecirmistir Ayrica Kant i 18 yuzyildaki cogu filozofun olumsuz bir isik altinda gordugu idealizmden yani gercekligin tamamen zihinsel oldugu fikrinden de vazgecirmistir Kant in daha sonra Saf Aklin Elestirisi ne dahil ettigi teorisi kismen geleneksel idealizme karsi gelistirilmistir Yerel Mason locasina sik sik giden ogrencileri meslektaslari arkadaslari ve dostlariyla temaslari vardi Babasinin felc gecirmesi ve ardindan 1746 da olmesi calismalarini kesintiye ugratti Kant Agustos 1748 den kisa bir sure sonra Konigsberg den ayrildi Agustos 1754 te oraya geri donecekti Konigsberg i cevreleyen kasabalarda ozel ogretmenlik yapti ancak bilimsel arastirmalarina devam etti 1749 da ilk felsefi calismasi olan Thoughts on the True Estimation of Living Forces i 1745 47 de yazilmistir yayinladi 1755 tarihinde docent derecesi aldiktan sonra universitede cesitli sosyal bilimler alanlarinda dersler vermeye basladi Kant baslangicta fizik ve astronomi alaninda yazilar yazdi 1755 yilinda Evrensel Dogal Tarih ve Cennetlerin Teorisi adli eserini yazdi Bu eserinde Kant gunes sisteminin buyuk bir gaz bulutu olan nebuladan olustugu sonucuna vardigi Nebular hipotezini ortaya koymustur Kant ayrica Samanyolu nun buyuk bir yildiz diski oldugunu ve bunun da cok daha buyuk bir donen gaz bulutundan olustugunu dogru bir sekilde saptamistir Ayrica uzaktaki diger nebulalarin baska galaksiler olabilecegini one surmustur Bu varsayimlar astronomi icin yeni ufuklar acmis ilk kez gunes sisteminin otesine gecerek galaktik ve galaksiler arasi alemlere uzanmistir 1756 yilinda 1755 Lizbon depremi uzerine de uc makale yayinladi Kant in sicak gazlarla dolu devasa magaralardaki kaymalari iceren teorisi yanlis olsa da depremleri dogaustu terimlerden ziyade dogal terimlerle aciklamaya yonelik ilk sistematik girisimlerden biriydi Kant 1757 de cografya uzerine ders vermeye baslayarak cografyayi kendi konusu olarak acikca ogreten ilk ogretim gorevlilerinden biri oldu Cografya Kant in en populer ders konularindan biriydi ve 1802 de tarafindan Kant in ders notlarindan derlenen Fiziksel Cografya adli bir kitap yayinlandi Bu tarihten itibaren Kant hayati boyunca cesitli bilim dallari uzerine yazmaya devam etmesine ragmen giderek artan bir sekilde felsefi konulara yoneldi 1760 larin basinda felsefe alaninda bir dizi onemli eser uretti Bir mantik calismasi olan Dort Kiyas Figurunun Sahte Incelikleri 1762 de Negatif Buyuklukler Kavramini Felsefeye Sokma Denemesi ve Tanri nin Varliginin Ispatini Destekleyen Tek Mumkun Arguman ise 1763 te yayimlandi 1764 e gelindiginde Kant Guzel ve Yuce Duygusu Uzerine Gozlemler adli eseriyle dikkat ceken populer bir yazar haline gelmisti Dogal Teoloji ve Ahlak Ilkelerinin Farkliligina Dair Sorusturma genellikle Odul Denemesi olarak anilir adli eseriyle Berlin Akademisi nin odullu yarismasinda Moses Mendelssohn un ardindan ikinci oldu Kant 1770 te 45 yasindayken profesor olduktan sonra derslerinin konularini diger konularin yani sira dogal hukuk etik ve antropoloji derslerini de icerecek sekilde genisletti Konigsberg de mantik ve metafizik kursusune atandi 1770 ten sonra Hume ve Rousseau etkisiyle elestirel felsefesini gelistirdi Filozof metafizigin yaninda her zaman fen bilimleri ve kozmolojiye de buyuk bir ilgi duymustur Kant in gec gelisen bir filozof oldugu ancak 50 li yaslarinin ortalarinda daha onceki goruslerini reddettikten sonra onemli bir filozof haline geldigi siklikla iddia edilir Kant in en buyuk eserlerini nispeten gec bir donemde yazdigi dogru olsa da erken donem eserlerinin degerini kucumseme egilimi vardir Son donem Kant arastirmalari bu elestiri oncesi yazilara daha fazla ilgi gostermis ve olgunluk donemi calismalariyla bir dereceye kadar devamlilik oldugunu kabul etmistir Kant yasadigi donemde kati bir sekilde duzenlenmis bir hayat yasamistir Komsularin gunluk yuruyuslerine gore saatlerini ayarladiklari soylenmektedir Hic evlenmemis ancak sosyal hayatinin da renkli olmus olabilecegi dusunulmektedir Buyuk felsefi calismalarina baslamadan once bile mutevazi derecede basarili bir yazar oldugu kadar populer de bir ogretmendi Filozofun sehirden ayrilmamasinin altinda yatan neden ise sehrin soylu aileleriyle kurdugu kisisel iliskileri nedeniyle sehirde oldukca taninmasi verdigi ozel derslerden iyi paralar kazanmasi ve edindigi sayginliktir Immanuel Kant in en etkin en verimli ve en sansasyonel donemi kuskusuz elestriler donemidir Profesorlugu elde ettikten sonra tam on yil boyunca ortadan kaybolan Kant yogunlastigi calismalarinin neticesinde 1781 yilinda sansasyonel kitabi olan Saf Aklin Elestirisi ni yayimlar Ardindan kitabin oldukca zor bir dili olmasi ve anlasilamaz bulunmasi dolayisiyla Prolegomena yi kaleme almistir Her iki eserde de Kant 18 yuzyil felsefesine hakim olan empirizm ve rasyonalizm arasindaki tartismayi sonlandirma iddiasindadir Bunu iddiasini her iki gorusu de elestirerek nasil biliyoruz sorusuna emprizm ve rasyonalizmden sonra verilen ucuncu bir yaniti tespit etmeye calisarak destekler Hemen hemen Kant in felsefesini isleyen butun kitaplarda sembollestirildigi sekliyle bu cabasi kozmolojideki Kopernik Devrimi nin felsefede cereyan etmis halidir ve temelde bilgi nesnesinin bilen ozneden bagimsiz olmadigini savunmaktadir Bu sekilde adlandirilmasinin en buyuk nedeni Kant in emprizm ve rasyonalizm arasindaki nesne temelli tartismayi dolayisiyla her iki dusuncenin eksiklikleri ve zayifliklarini elestirmesi ve her iki dusuncenin de ozneyi temel almadan bir sonuca ulasilamayacagini ortaya koyarak ozne temelli onun aklini temel alan ve bilginin kaynaginin nesnede degil oznede aranmasi gerektigini savunan bir goruste olmasidir Ozne nesne iliskisinin donusumu neticesinde ahlak ozgurluk estetik ve siyaset gibi konular da donusume ugrayacaktir Kant ve onun elestirileri ile birlikte aklin sinirlari kapsaminda metafizik ogelerin rasyonalistlerin savundugu gibi deneyden once yani a priori olarak bilinemeyecegi onlarin sadece dusunulebilecegi bu yuzden de bilim yapilabilmesi icin metafizik nesnelerin bilimin alaninin disina itilmesi gerektigi sonucu ortaya cikmistir Bir baska degisle Tanri olumsuzluk ozgurluk gibi konular bilimin alaninin disinda bulunan inanc alaninin ogeleri haline gelmistir Boylelikle Ronesans tan sonra yukselerek devam eden teolojinin bilim ve felsefe uzerindeki hakimiyeti ortadan kalkmis beraberinde insana iliskin bakis acilarinin degismesine dinden bagimsiz bir ahlak yasasi ortaya koyulmasina iliskin dusuncelerin olusmasi sonucunu dogurmustur 1784 senesinde Kant in bircok makalesinin yayimlandigi dergisinde filozofun tarih ve siyaset felsefesi acisindan belirleyici oneme sahip olan iki makalesi yayimlanmistir Bunlar Dunya Yurttasligi Acisindan Evrensel Bir Tarih Dusuncesi ve Aydinlanma Nedir Sorusuna Cevap adli makalelerdir Bu makalelerde tarih ve siyaset felsefesinin cumhuriyetci goruslerin ve ebedi barisa iliskin fikirlerin ilk izleri bulunmaktadir Yaklasmakta olan Fransiz Devrimi nin dusunceleriyle ilgili olan Kant 1789 da yasananlar karsisinda heyecan ve cosku duymustur Bunun yaninda butun siddetine karsin devrimi ilerlemenin ve despotizm karsisinda insanin ozgurlesmesinin gostergesi olarak yorumlamistir Ona gore onemli olan yasanan olayin kendisi degil soz konusu olayin insanlarin zihinlerinde yarattigi evrensel heyecandir Prusya Kralligi nda Kral Friederich in olumunun ardindan 1786 da tahta cikan II Frederich Wilhelm Kant in basta din olmak uzere bazi dusuncelerinden rahatsizlik duyar ve 1794 yilinda filozofun Saf Aklin Sinirlari Icinde Din adli kitabinin yayimlanmasini yasaklayarak calismalarini devam ettirmesi halinde sonuclarinin iyi olmayacagini bir mektupla kendisine beyan eder Tum dusunce dunyasini aklin ozgurluk ve ahlaki uzerine kurmus olan Kant icin bu durum kabul edilebilir olmasa da krala bir daha din uzerine yazmayacagini bildirir Ardindan 1795 yilinda yayimlanan Ebedi Baris Uzerine Felsefi bir Deneme adli eserini kaleme alarak yoneticilerle hesaplasir Kral II Friedrich Wilhelm in 1797 yilinda olmesiyle ayni yil Kant hukuk ve siyaset dusuncesini erdem kuramiyla birlestirdigi ve gucler ayriligi dusunce ozgurlugu hukukun ustunlugu gibi cumhuriyetci idealleri savundugu yuz sayfadan az olmasina ragmen ahlak felsefesinin temellerini ortaya koydugu Ahlak Metafiziginin Temellendirmesi adli eserini yayimlar Artik omrunun son doneminde olan Kant 1803 yilinda babasiyla ayni kaderi paylasarak felc gecirir Bu hadisenin daha oncesinde yasliligindan oturu cocukca davranislar sergilerse dostlarindan kendisini mazur gormelerini ister Bu tarihten evvel cok sevdigi universitedeki derslerini birakmis yazilarini ise yazamaz hale gelmistir 12 Subat 1804 tarihinde olmeden once bircok el yazmasi ve fikirleri yayimlanamamistir Oldugu tarihin kis aylarinin en soguk donemine denk gelmesi nedeniyle donmus olan topraga on alti gun boyunca gomulememistir Bu sure icinde Konigsberg halki sehrin onemli figurlerinden biri olan unlu filozofu gorebilmek icin siraya girmislerdir Kentle ozdeslesmis olan unlu filozof muzik esliginde topraga verilir mezar tasina ise eserinin sonunda yer verdigi su sozleri yazdirilir Iki sey uzerlerine sik sik egilip israrla dusunulurse insanin ruhsal yapisini hep yeni hep artan bir hayranlik ve korkunc saygiyla dolduruyor Uzerimdeki yildizli gok ve icimdeki ahlak yasasi FelsefesiBaslik olarak epistemoloji elestiricilik analitik ve sentetik yargilar askin felsefe duyulur dusunulur dunya ayrimi ahlak irade metafizik yargi yetisinin elestirisi din ve tarih felsefesi uzerine calismalari bulunmaktadir Cagdas felsefenin gelisim seyrine uygun olarak bilgi kuramini on plana cikarmistir Kant in gozunde bilim liderleri kesin olan ve yontemleri ancak Hume unki gibi felsefi bir kuskuculuk benimsendigi zaman sorgulanabilen evrensel bir disiplindir Bilim yansizdir ve nesneldir O felsefedeki ilk ve temel misyonunun bilimi temellendirmek daha sonra da ahlakin ve dinin rasyonelligini savunmak olduguna inanmistir Bu amaci gerceklestirmek icin hem Descartes in rasyonalizminden ve hem de Hume un empirizminden onemli gordugu ogeleri alarak transandantal epistemolojik idealizm diye bilinen kendi bilgi kuramini gelistirmis yukselen bilimin felsefi temellerini gosterdikten sonra ozgurluk ve odev dusuncesine dayanarak Hristiyan ahlakini savunma cabasi vermistir O fenomenal gerceklikle yani bizim duyular araciligiyla tecrube ettigimiz dunya ile numenal gerceklik yani duyusal olmayan ve hakkinda bilgi sahibi olunamayacak dunya arasinda bir ayrim yapmistir Kant ogretisiyle bilimsel bilginin olanakli oldugunu gostererek Newton fizigini temellendirir Epistemolojisi Kant yargilari temelde 4 e ayirir Analitik a posteriori Analitik a priori Sentetik a posteriori Sentetik a priori Analitik yargilar yuklemi oznesinde bir sekilde veya zimmen icerilen ve ozne konumunda bulunan terimin cozumlenmesiyle elde edilen yargilardir Yani Kant in tabiriyle aciklayici yargilardir Sozgelimi Butun bekarlar evli olmayanlardir onermesi gibi Analitik yargi Kant icin ayrica bir butunun pesinen dogru oldugundan yola cikarak buna gore butunun parcalarinin temellendirilmesi anlaminda da kullanilmaktadir Sentetik yargilarda ise yuklem oznede icerilmez Ornegin Bazi guller beyazdir gibi Kant in tabiriyle bilgimizi arttirici yargilardir Sentetik yargilar Kant icin yine bilginin olusumunda ayni baglamda analitigin karsiti olarak bu kez parcalardan yola cikarak bir butunu olusturma yani sentez anlaminda da kullanilmaktadir Metafizik elestirisi Kant a gore akil mumkun deneyimlerin otesindeki nesneleri bilebilmenin bir yoluna da sahip degildir Dolayisiyla metafizige iliskin her yargi bu dunyanin deneyimlerinin urunu olacagindan metafizik hem bilim degildir hem de bilinemezdir Ahlak temellendirmesi ve ozgurluk Kant ozgurlugun olup olmadigi yani dunyada neden olunmamis nedenler bulunup bulunmadigi sorusuyla ilgili ucuncu antinominin ise olaylarin doga yasalarina gore nedensellige bagli oldugunu ifade eden tezin nedeni olmayan nedenlere imkan taniyan farkli turden bir nedenselligin numenler veya kendinde seyler icin var oldugunu ima eden antitezle bagdasabilir oldugunu gostererek cozer Soz konusu ikinci nedensellik elbette bir ideanin Kant in ahlaksal bilinci ahlak yukumluluk deneyimini aciklayabilmek icin gerekli oldugunu dusundugu ozgurluk ideasinin nedenselligi olmak durumundadir Ozetle icsel ahlak vicdan olmasi icin ozgurluk sarttir Insanin konumu Kant a gore insan bir yonuyle deneyim dunyasina diger yonuyle sadece akilla kavranabilen numenal dunyaya aittir EstetigiKant fenomenal nedensellik dunyasi ile numenal ozgurluk dunyasi arasindaki tehdit edici boslugu esas guzellige yonelmis estetik deneyim ile kapatir Cikar gozetmeyen bir hoslanmanin nesnesine guzel der Ayrica Guzelligin bir amac tasarimi olmadan algilanan bir nesnenin amacliliginin formu oldugunu ileri surer Baslica eserleriKritik der reinen Vernunft Saf Aklin Elestirisi 1781 Prolegomena zu einer jeden kunftigen Metaphysik Gelecekte Bir Bilim Olarak Ortaya Cikabilecek Her Metafizige Prolegomena 1783 Grundlegung zur Metaphysik der Sitten Ahlak Metafiziginin Temellendirilmesi 1785 Kritik der praktischen Vernunft 1788 Kritik der Urteilskraft 1790 Religion innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft 1793 Metaphysik der Sitten 1797Turkcede KantKant ve Felsefesi M Emin Erisirgil Insan yay Secilmis Yazilar Remzi Kitabevi Cev Nejat Bozkurt 1984 Ari Usun Elestirisi Idea Yayinlari Cev Aziz Yardimli 1993 Prolegomena Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Cikabilecek Her Metafizige Felsefe Kurumu Yayinlari 1996 Pratik Usun Elestirisi Say Yayinlari Cev Ismet Zeki Eyuboglu 1999 Fragmanlar Altikirkbes Yayinlari Cev Oruc Aruoba 2000 Evrensel Doga Tarihi ve Gokler Kurami www youtube comYayinlari Cev Seckin Selvi 2002 Ethica Etik Uzerine Dersler Pencere Yayinlari Cev Oguz Ozugul Yasemin Ozcan 2003 Immanuel Kant ve Transendental Idealizm www youtube com Tuncar Tugcu 2001 Ahlak Metafiziginin Temellendirilmesi Turkiye Felsefe Kurumu Ioanna Kucuradi Die Kant Rezeption in der Asthetik des fruhen Carl Einstein 8 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dirk de Pol In Philosophisches Jahrbuch der Gorres Gesellschaft Verlag Karl Alber Freiburg 1997 ISBN 3 495 45057 2KaynakcaOzel Kant 27 Eylul 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Collins English Dictionary Kant 23 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Random House Webster s Unabridged Dictionary a b Immanuel Kant Biography Philosophy Books amp Facts Encyclopedia Britannica Ingilizce 16 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2020 a b c d e f g h i j Kuehn Manfred 2001 Kant a biography New York Cambridge University Press ISBN 0 521 49704 3 OCLC 44039597 23 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 Lewis Rick 2005 Kant 200 Years On 10 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Philosophy Now No 49 a b c d E Efe Cakmak Kant Filazof Kral Cogito Dusunce Dergisi Sonsuzlugun Sinirinda Immanuel Kant Ozel Sayisi Ed E Efe Cakmak Yapi Kredi Yayinlari Say 41 42 3 Baski Istanbul Kis 2005 Cosmopolis www koenigsberg is dead de 22 Mart 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 Pasternack Lawrence Fugate Courtney 22 Haziran 2004 Kant s Philosophy of Religion 30 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 R K Murray The Origin of Immanuel Kant s Family Name Kantian Review 13 1 March 2008 pp 190 93 Viktor Haupt freunde kants Almanca 25 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2023 Porter Burton Frederick 2010 What the tortoise taught us the story of philosophy Library Genesis Lanham Md Rowman amp Littlefield Publishers ISBN 978 1 4422 0551 2 Die Freimaurer im Alten Preussen 1738 1806 19 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF Almanca Eric Watkins ed Immanuel Kant Natural Science Cambridge University Press 2012 Thoughts on the true estimation 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Brush Stephen G 1996 Nebulous Earth the origin of the solar system and the core of the Earth from Laplace to Jeffreys Cambridge Cambridge University Press ISBN 0 521 44171 4 OCLC 32854824 Gamow George 1988 One two three infinity facts and speculations of science New York ISBN 0 486 25664 2 OCLC 18106550 Kant Immanuel Kant Gesellschaft Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin 1902 Kant s gesammelte Schriften Berlin G Reimer ISBN 978 3 11 008692 8 21 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 Amador Filomena 2004 The causes of 1755 Lisbon earthquake on Kant In Escribano Benito J J Espanol Gonzalez L Martinez Garcia M A ed s Actas VIII Congreso de la Sociedad Espanola de Historia de las Ciencias y de las Tecnicas Proceedings of the Eighth Congress of the Spanish Society of the History of the Sciences and Technology Ingilizce Logrono Spain Sociedad Espanola de Historia de las Ciencias y de las Tecnicas Universidad de la Rioja vol 2 pp 485 495 a b Richards Paul Mart 1974 Kant s Geography and Mental Maps Transactions of the Institute of British Geographers 61 1 doi 10 2307 621596 30 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 1948 Shell Susan Meld 1996 The embodiment of reason Kant on spirit generation and community University of Chicago Press ISBN 0 226 75215 1 OCLC 33862925 Markie Peter 19 Agustos 2004 Rationalism vs Empiricism 25 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 a b c d Esgun Toros Gunes Yazilar ViraVerita 21 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2023 Saru Recep Serhat Cumhuriyetler Kimlikler ve Baris Sosyal Insaci Bir Ebedi Barisin Olanakliligi 21 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yayimlanmamis Yuksek Lisans Tezi Istanbul Istanbul Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu 2018 a b 1948 Guyer Paul 2014 Kant Routledge ISBN 978 0 415 84344 7 OCLC 882939300 Kaan H Okten Kant ta Barisin Yazgisalligi Cogito Dusunce Dergisi Sonsuzlugun Sinirinda Immanuel Kant Ozel Sayisi Ed E Efe Cakmak Yapi Kredi Yayinlari Say 41 42 3 Baski Istanbul Kis 2005 p 421 Karl Vorlander Immanuel Kant Der Mann und das Werk Hamburg Meiner 1992 s II 332 a b c d Cevizci 2009 Genel Cevizci Ahmet 2009 Felsefe tarihi Derya Onder Istanbul Say Yayinlari ISBN 978 975 468 833 7 OCLC 949570570 Dis baglantilarBekir S Gur 2006 Matematik Dunyasi no 1 ss 93 98 Vikipedi nin kardes projelerinden Immanuel Kant hakkinda daha fazla bilgi edininCommons ta dosyalarVikisoz de alintilar