F-16 savaş uçağı

F-16 Fighting Falcon (Savaşan Şahin), çok amaçlı, tek jet motorlu, 4. nesilsavaş uçağı. General Dynamics şirketi tarafından, ABD Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. Hafif avcı uçağı olarak tasarlanmış olmasına rağmen birçok başka amaç için de kullanılmakta olan avcı uçağıdır. Geniş kullanım alanı ve yüksek manevra kabiliyeti sayesinde birçok ülkeye ihraç edilmiştir. Faal olarak çeşitli ülkeler tarafından kullanılmaktadır. II. Dünya Savaşı sonrası üretilen uçaklar içinde, MiG-21'den (10,000+) ve F-4 Phantom-II'den (5.195) sonra en çok üretilen 3'üncü savaş uçağıdır. Temmuz 2016 itibarıyla 4.573 adet üretilmiştir.

F-16 Fighting Falcon
2008'de Irak üzerinde uçan Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetlerine ait bir F-16C
Türü	Çok Amaçlı Savaş Uçağı
Ulusal köken	ABD
Üretici	General Dynamics (1972-1993) Lockheed Martin (1993-günümüz)
Tasarımcı	General Dynamics
İlk uçuş	20 Ocak 1974 (Resmî olmayan), 2 Şubat 1974
Hizmete giriş	17 Ağustos 1978-günümüz
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	ABD Hava Kuvvetleri
Diğer kullanıcılar	Türk Hava Kuvvetleri İsrail Hava Kuvvetleri Mısır Hava Kuvvetleri Tüm kullanıcıları gör
Üretim aralığı	1972-2017, 2019-günümüz
Üretim sayısı	4,604 (Haziran 2018)
Program maliyeti	US $18,7 Milyar
Birim maliyeti	F-16A/B: US$14.6 milyon (1998) F-16C/D: US$18.8 milyon (1998)
Gelişimi	YF-16 (General Dynamics Model 401)
Değişimleri	General Dynamics F-16XL Mitsubishi F-2

Genel bilgiler

1960'ların sonunda başlatılan LWF (lightweight fighter yani düşük ağırlıklı savaş uçağı projesi) projesi kapsamında General Dynamics firmasının ürettiği ve LWF projesini kazanan uçaktır. Bugün dünyada 29 ülkenin hava kuvvetleri F-16 savaş uçağının değişik modellerini kullanmaktadır. Günümüzde ABD Hava Kuvvetleri için olmasa da ihracat için geliştirilmiş sürümleri üretilmektedir. 1993 yılında General Dynamics uçak üretim hakkını Lockheed firmasına satmış, Lockheed firması, Martin Marietta firması ile birleşerek Lockheed Martin adını almıştır.

Türk Hava Kuvvetlerine ait Solotürk adlı F-16 gösteri uçağı uçuş esnasında

F-16 it dalaşı için sayısız yenileştirmeye girmiş, daha iyi bir görüş için kanopi su damlası şeklinde yapılmış, yüksek G kuvvetiyle yapılan dönüşlerde pilota kolaylık sağlaması için kontrol kolu sağa alınmış ve pilota etki eden G kuvvetini azaltmak için pilot koltuğu arkaya doğru eğik yapılmıştır. Silahları gövde içindeki M61 Vulcan top ve on bir yükleme noktasına takılabilen çeşitli füzelerden oluşmaktadır. Ayrıca 9G'ye dayanabilen ilk avcı uçağıdır. İtiş-ağırlık oranı 1'den yüksek olmamak koşuluyla güçlü tırmanabilmekte ve gerektiğinde dik olarak da hızlanabilmektedir. F-16'nın resmî adı Savaşan Şahin olmasına rağmen, pilotlar tarafından Viper olarak da isimlendirilir.

F-16'nın ABD Hava Kuvvetlerinde 2025 yılına kadar serviste kalması düşünülmektedir. F-16'lar ile değiştirilecek F-35 Lightning II uçakları 2011'de servise girmeye başlayacak ve kademeli olarak F-16'lar, F-35 Lightning II uçaklarıyla yer değiştirmesi planlanmaktadır.

Sovyet Hava Kuvvetlerine bağlı Su-27 Flanker, bir hava şovuna katıldıktan sonra ABD'nin Montana Hava Ulusal Muhafızı'na bağlı F-16C Fighting Falcon tarafından refakat edilerek Kanada sınırına doğru uçarken (Washington eyaletinin Paine Field Havaalanı üzerinde, 1 Ağustos 1990)

F-16 çok amaçlı bir uçağıdır. Silahlarını hava ve kara hedeflerine çok yüksek hassasiyetle sevk edebilir. F-16 nın yapımında F-15 ve F-111 gibi kendini ispatlamış uçakların teknolojilerinden yararlanılmıştır. F-16 güçlü radarı sayesinde alçaktan uçan uçakları bile tespit edebilir. F-16 dünyada ilk (İngilizce: Fly By Wire) yani uçuş kontrol mekanik aksamı elektronik sistemlerle yönetilen ilk savaş uçağıdır. F-16'nın manevra kabiliyeti çok yüksek ve atiktir. Bu da F-16'yı kullanımı zor uçaklar kategorisine sokar. F-16'da HUD, HOTAS, "Damla" Kanopi gibi özellikler de kullanılmıştır. F-16 tam yüklü olarak yaklaşık 9g'ye dayanabilir (hava yer görevlerinde azami 5.5g).

Çok yönlü taktik ve avcı uçağı olan F-16 uçakları havadan havaya ve havadan yere savaş kabiliyetine sahiptir. F-16A/C/E serisi tek kişilik F-16B/D/F/I serisi ise çift kişiliktir. F-16 uçağında General Electric (Blok 30 40 50 60) ve Pratt & Whitney (Blok 1 5 10 15 20 25 32 42 52) firmalarının ürettiği turbofanlı tek motor mevcuttur. Hava alığı yere çok yakın olduğu için YAMAHA (motora giren yabancı maddelerin yarattığı hasar) alması çok kolaydır. Bu nedenle uçağın bulunduğu ve taksi yaptığı yerlerin en ufak maddelerden dahi arındırılması gerekir. Ayrıca bu hava alığı uçak üzerinde çalışan personel için son derece tehlikelidir. Uçak en düşük seviyede çalışırken bile motor bir insanı çekebilecek kadar emiş gücü oluşturup bir kazaya neden olabilir. Bu tür kazalar Türkiye'de de yaşanmıştır ve maalesef ölümle sonuçlanmıştır.

F-16 uçağının tek motorlu olması nedeniyle uçağa elektrik ve hidrolik takat gelmediği zamanlarda acil olarak elektrik gücü sağlayan ünite (EPU) devreye girer. Bu sistemde yakıt olarak kullanılan Hidrazin insan vücuduna temas ettiğinde veya buharına maruz kalındığında sağlık açısından zararlı etkilere sahiptir. Bundan dolayı kaza/kırım olaylarında ya da acil durumlarda uçağa yaklaşmadan önce uçağın sağ yan tarafında bulunan gösterge ve dedektörleri iyice kontrol edilir, uçağa herhangi bir müdahalede bulunmadan önce takılarak ve pilot kabininden OFF edilerek devreden çıkartılır.

Varyasyonlar

YF-16

Pentagon 1969 yılında Hava Kuvvetleri için F-15 Eagle’ın; Donanma için F-14 Tomcat’in görevini yapabilecek, LWF (Light Weight Fighter) yani hafif avcı uçağı programını başlattı.

LWF projesi için General Dynamics‘in geliştirdiği F-16’nın prototipi de diyebileceğimiz YF-16‘nın (72-1567) hangardan çıkış töreni 13 Aralık 1973’te Fort Worth tesislerinde yapıldı.

20 Ocak 1974 gününde pistte yapılan yüksek hızlı taxi testi yapılırken uçak havalandı ve resmî olmayan ilk uçuşunu bu şekilde yapmış oldu.

20 Ocak’ta yaptığı ilk uçuşta yatay stabilizede meydana gelen hasar onarılıp, kalan diğer yer testleri de tamamlandıktan sonra 2 şubat 1974’te Edwards Hava Kuvvetleri üssünde, Phil Oestricher‘ın kontrolünde ilk uçuşunu gerçekleştirdi.

Yapılan çeşitli testlerde LWF programını rakibi karşısında başarıyla tamamladı ve programın galibi oldu.

• 8 adet üretildi (6 tane YF-16A 2 tane YF-16B)
• Motoru: Pratt & Whitney F100

F-16A/B Block 1

• F-16’nın ilk seri üretim versiyonudur.
• Amerika dışında Norveç Hollanda, Belçika ve Danimarka’ya da ihraç edilmiştir
• Siyah radomu’yla diğer F-16’lardan kolayca ayırt edilebilir.
• Westinghouse üretimi AN/APG-66 Pulse Doppler radarına sahip.
• Pratt & Whitney F100-PW-200 motoru ile art yakıcıyla 23,830 Pound yani 106 kN itiş gücü sağlar.
• 1982 yılında Pacer Loft I ve Pacer Loft II (1983) projeleriyle Block 5 ve Block 10 seviyelerine modernize edildi.
• 94 adet üretilmiştir.

F-16A/B Block 5

• Block 1 ile aynı aviyonik alt yapıya sahip.
• İt dalaşlarında dezavantaj sağladığı için siyah radom griye değiştirildi. Gelecekte bu standart oldu.
• Harbe hazırlık oranı arttırıldı.
• Daha sonra Peacer Loft I ve II ile Block 10 seviyesine çıkartılmak üzere toplamda 197 adet üretildi.
• 128 adet üretilmiştir.

F-16A/B Block 10

• Block 1 ve 5’e kıyasla hava alığı altında bulunan UHF telsiz anteni küçültüldü.
• Dışarıdan fark edilemeyecek yine harbe hazırlık oranını arttıracak modifikasyonlar yapıldı.
• Daha sonra bazı Amerikan F-16’ları Block 15OCU seviyesine modernize edildi.
• Amerikan Hava Kuvvetlerine bağlı 24 tane Block 10 F-16 Çöl Kartalı Harekâtı’nda yakın hava desteği amacıyla kullanılmak için GPU-5A 30mm top taşıyabilecek şekilde modifiye edildi.
• 326 adet üretilmiştir.

F-16A/B Block 15

• En çok üretilmiş F-16 versiyonudur.
• 14 yılda 3 montaj hattıyla 983 uçak üretildi
• Dikey ve yatay stabilizede yapılan değişikliklerle dış görünüşünde fark edilebilir değişiklikler yapıldı.
• Hava alığı yanına ek pod taşıyabilen iki pylon takıldı.
• %30 artan yatay stabilize alanıyla uçağın kontrol gücü arttırıldı.
• AN/APG-66 radarı hava hava savunma yeteneğini arttıran Track While Scan (TWS) (Tarama yaparken takip etme) özelliğinin basit bir versiyonuna sahip oldu.
• Kanatların yapısında AIM-7 Sparrow füzesi taşımak amacıyla yapılan geliştirmelerle kanat altında yaklaşık 500 kg’lık taşıma kapasitesi artırımı yapıldı.
• Have Quick I secure UHF kriptolu telsiz takıldı.
• Pilotun rahatlığını artırmak amacıyla kokpit içi havalandırma değiştirildi.

F-16A/B Block 15 OCU (Operational Capability Upgrade)

• 1987’den sonra (Block15Y) üretilen 214 F-16 operasyon kabiliyeti artırımı anlamına gelen OCU olarak üretildi.
• Motorlar daha güvenilir olan dijital kontrollü ve daha az compressor stall arızası yaşayacağı düşünülen Pratt & Whitney F100-PW-220 turbofan motor oldu.
• AGM-65, AIM120 AMRAAM ve AGM-119 Penguin füzelerini taşıma kabiliyeti eklendi.
• Head-up Display ekranı genişletildi.
• Radar altimetresi, genişletilmiş bilgisayar kapasitesi, data transfer ünitesi, dost-düşman tanıma özelliği, Tracor AN/ALE-40 chaff/flare dispenseri, AN/ALQ-131 ECM (Elektronik Karşı Önlem) pod taşıma yeteneği vardır.
• Tam yüklü kalkış ağırlığı 17 tona yükseldi.

F-16A/B Block 20 (MLU)

• Block 15 F-16’ların Orta yaş güncellemesi anlamına gelen mid-life update (MLU) modernizasyonundan geçmiş versiyonudur.
• Sadece Tayvan’a ait 150 adet Block 15OCU F-16, fabrikadan MLU modernizasyonlu olarak çıkmıştır.
• Başta Avrupa F-16A/B’lerı olmak üzere donanım olarak eski kalmış F-16’ları Block 50 seviyesine çıkartmak için yapılmıştır.
• MLU modernizasyonun en önemli parçası yeni sensör ve mühimmatlarla uyumlu modüler görev kontrol bilgisayarı.
• Westinghouse AN/APG-66(V2) Fire Control Radar (FCR)(Atış Kontrol Radarı) 10 hedefe kadar TWS radar takibi yapabilme kabiliyeti sağlayan tamamen yeni sinyal bilgi işlemcisiyle yenilendi.
• APS-113 gelişmiş dost düşman tanıma sistemi (AIFF) eklendi.
• Kokpite renkli çok fonksiyonlu ekran (CMFD) takıldı.
• Ses ve video kayıt sistemi eklendi.
• Kaska monte nişangah sistemi (HMD) kullanma kabiliyeti kazandırıldı.
• Block 10-15’de kullanılan HOTAS Block 50’de kullanılan ile değiştirildi.
• Elektronik savaş (EW) kabiliyeti kazandırıldı.
• Küçültülmüş GPS sistemi ile birlikte dijital yükselti sistemi de eklendi.
• Eski analog göstergelerin ağırlıkta olduğu kokpit C serisine daha yakın glass kokpite çevrildi.
• Keşif podu taşıma kabiliyeti kazandırıldı.
• HARM anti-radyasyon füzesi taşıma kabiliyeti kazandırıldı.
• JASSM, JDAM, EGBU-12, SDB, AIM-120D ve AIM-9X kullanabilme kabiliyeti kazandırıldı.
• Link-16 datalink sistemi entegre edildi.
• Toplam 949 uçak MLU modeline çevrilmiştir.

F-16C/D Block 25

• F-16A ve F-16B olan isimler artık MSIP Stage II olarak da bilinen F-16C ve F-16D Block 25 olarak yenilendi.
• İlk F-16C 16 Haziran 1984'te ilk uçuşunu yaptı.
• Sadece Amerika birleşik devletleri hava kuvvetlerinde görev yapmaktadır.
• AN/APG 66 radarı AN/APG 68(V) radarı ile değiştirilip, aynı anda altı hedefi takip etmesini sağlayan Track While Scan(TWS) özelliğini kazandı.
• Dış görünüş F-16A/B’den farklı olarak olarak dikey stabilizesi ek elektronik harp bilgisayarları için öne doğru genişledi.
• Motor ilk başlarda Pratt & Whitney F100-PW-200 Turbofan iken, zaman içinde Pratt & Whitney F100-PW-220E Turbofan ile değiştirilmiştir.
• Nispeten geliştirilmiş ateş kontrol sistemine ve elektronik karıştırmaya korumalı UHF radyoya sahiptir.
• Maksimum kalkış ağırlığı 19,640 kg oldu.
• Performans: 40,000 feet. yükseklikte Maksimum kısa süreli hız: Mach 2.02 (693 m/s) 40.000 feet. yükseklikte dayanımına göre maksimum hız Mach 1.89 (648 m/s) Taktiksel maksimum menzil (iç yakıt tankı ve 6 tane 500 pound'luk bomba ile) 360 deniz mili(yaklaşık 600 km). Maksimum menzil ek yakıt tanklarıyla 2450 deniz mili.
• 244 uçak üretilmiştir.

F-16C/D Block 30/32

• MSIP Stage III olarak da bilinir.
• Üretime Ocak 1986'da girmiştir.
• Block 32'de kullanılan Pratt Whitney F100-PW-220 Block 30 modelinde 5214 lb. fazladan itiş sağlayabilen 17,155 lb.s.t. kuru art yakıcılı olarak da 28,984 lb.s.t. itki üreten General Electric F110-GE-100 turbofan motor ile değişti.
• Block 30E'den itibaren üretilen block 30'lar GE motorlarda daha geniş hava alığı (Big mouth) kullanılır.
• Big mouth F-16 Block-30’lar, bugüne kadar tasarlanmış ve üretilmiş operasyonel F-16’lar arasında en üstün av yeteneğine sahip uçaklardır. Diğer bütün F-16’lardan daha hızlı tırmanır ve sert dönüşlerde çok daha az enerji kaybeder. Bu sayede, big mouth F-16 Block-30, it dalaşının kralı olmuş bir uçaktır.
• 646 adet üretilmiştir.
• Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri, Amerika Birleşik Devletleri Donanması, Türk Hava Kuvvetleri, İsrail Hava Kuvvetleri, Yunanistan Hava Kuvvetleri, Mısır Hava Kuvvetleri ve Kore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.

F-16CG/DG Block 40/42 Night Falcon

• LANTIRN sistemi sayesinde F-16'lar geceleri yer değiştiren hareketli hedeflere saldırma yeteneği kazanmıştır.
• Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri aslında en başında, her havada, geceleri ve bulut içindeyken, geceleri karanlıkta yer değiştiren hareketli hedeflere saldırma yeteneği olan ve ismi F-16G olacak başka bir uçak istiyordu. Fakat çok anlamsız bir şekilde kongre, yeni bir uçağı F-22'ye karşı bir tehdit olacağı düşüncesi ile onaylamadı. Fakat aynı kongre, aynı uçağın, tamamen aynı görev tanımı ile F-16 Block-40 ismi ile doğmasına ses çıkarmadı.
• AN/APG-68 V(5) ile donatılmıştır.
• F-16 Block-40 ile, F-16’lar artık çok görevli, çok amaçlı uçaklara evrilmişlerdir.
• Kokpit ve navigasyon ışıkları gece görüş gözlüğüne uygun hâle getirildi.
• Bomba taşıma kapasitesini artırmak amacıyla iniş takımları ve gövdede güçlendirmeler yapıldı.
• Block 40 GE motoru kullanırken Block 42 PW motoru kullanmaktadır.
• Motoru F-16 Block-30 ile aynı motordur. Fakat daha ağır bir uçak olduğu için, itiş/ağırlık oranı Block-30’un gerisindedir.
• Block-40 F-16'lar, LANTIRN podları ve bu podlar ile uyumlu olan holografik HUD (Wide Angle Raster HUD), GPS navigasyon alıcısı, APG-68V(5) radar, ALE-47 chaff/flare lançeri, dijital uçuş kontrol bilgisayarı, FLIR görüntüleme kabiliyetine sahip tamamen otomatik olarak çalışan AN/AAQ-13 yükselti takip radarı (Terrain Fallowing Radar TFR), pilotun G toleransını artırmak amaçlı olan pozitif basınçlı solunum sistemi gibi yenilikler ile tanıtılmışlardır.
• LANTIRN podları için teker boyu yükseltilmiştir.
• GBU-10, GBU-12, GBU-24 Paveway serisi lazer güdümlü bomba atabilme kabiliyeti kazandırılmıştır.
• 1989 yılında F-16 Block-40/42'ler HARM Anti-Radar füzesi ateşleme yeteneğine kavuşmuşlardır.
• Maksimum kalkış ağırlığı 42.300 pound'a yükseltilmiştir.
• USAF, Türkiye, Bahran, İsrail ve Mısır'da kullanılmaktadır. Block 42 sadece Amerika'da kullanılmaktadır.
• 799 adet üretilmiştir.

F-16CJ/DJ Block 50/52

Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerine ait bir F-16 Block 50

• 1991'de üretilmeye başlamıştır.
• Honeywell H-423 Lazer Jiroskoplu Eylemsel Seyyürsefer Sistemi sayesinde gece, gündüz, bulut içinde navigasyon oldukça kolaylaşmıştır.
• Block 50'nin Motoru 29,000 Pound gücündeki General Electric F110-GE-129’dur. 28,500 lb itki üreten Pratt & Whitney F100-PW-229 Turbofan motor kullanan modelinin ismi ise, Block 52'dir.
• AN/ALR-56M gelişmiş radar uyarı alıcısı takılmıştır.
• Dost düşman tanıma sistemi (IFF) takılmıştır.
• AIM-120 AMRAAM ve AGM-65D Maverick taşıma kabiliyeti kazandırıldı.
• Block 50/52+'larla birlikte 995 adet üretilmiştir.
• USAF, Türkiye, Yunanistan ve Şili Block 50; USAF, Güney Kore, Singapur, Yunanistan, Polonya ve İsrail ise Block 52 kullanmaktadır.

Geliştirilmiş Block 50/52 (Block 50/52 Plus)

Türk Hava Kuvvetlerine ait bir F-16 Block 50+ kalkışta.

• Uçağın gövde üstüne G limitini (+9G, -3G) etkilemeyen yeni yakıt tankı takılabilme kabiliyeti kazandırıldı.
• MIDS-LVT ve Link-16 (datalink) eklendi.
• F-22 ve F-35’de kullanılan RAM boya benzeri bir boya (have-glass) ile boyandıkları için, radar izi azaltılmıştır.
• Yeni AN/APG-68 V(9) radarı ile hedef algılama menzili %30 arttırdılar, her hava şartında atış kabiliyeti kazandıran 50 cm hassasiyetli arazi takip özelliği olan SAR (ssynthetic aperture radar) özelliği eklendi, kara ve deniz hedeflerini algılama kabiliyeti arttırıldı.
• AN/APX-113 gelişmiş dost düşman tanıma sistemi (AIFF) takılmıştır.
• Gövde içi oksijen üreme sistemi (OBOGS) eklenmiştir.
• Kaska monte hedefleme sistemi (JHMCS) ile donatılmıştır.
• Kokpit içerisinde HSI göstergesi elektronik EHSI ile değiştirilmiştir. CMFD'ler hareketli renkli harita gösterme özelliğine kavuşmuştur.
• GPS güdümlü her hava koşulunda atılabilen JDAM bomba taşıma kabiliyeti kazandırılmıştır.
• Yalnızca İsrail'de kullanılmakta olan F-16I ise F-16D Block 52+'ın IAI bünyesinde İsrail'in ihtiyaçlarına yönelik modifiye edilmiş hâlidir. Bu modifikasyonlardan bazıları İsrail merkezli ELTA systems tarafından üretilen HUD ve CMFD'dir.

F-16E/F Block 60 Desert Falcon

Birleşik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetlerine ait bir F-16 Block 60

• Birleşik Arap Emirlikleri için İran tehdidi üzerine geliştirilmiş F-16 varyasyonudur.
• Başlarda Amerikan Hava Kuvvetleri A-10 Warthog yakın hava desteği uçağının yerine geçmesini hedeflemiştir. Bu proje için ayrı bir tasarım kullanılsada sonradan vazgeçilmiştir.
• AN/ASQ-28 IFTS görüntüleme sistemi ile donatılmıştır.
• Northrop Grumman AN/APG-80 "Agile Beam Radar" AESA radarını kullanmaktadır.
• ALQ-165 ECM sistemi entegre edilmiştir.
• Tamamen dijital kokpit tasarımına geçilmiştir.
• General Electric üretimi 32,500 lb itki üreten F110-GE-132 turbofan motor kullanılmakta.

F-16V Block 70/72

• F-16'ların kullanım ömrünü 2060'lı yıllara kadar çıkartılması amacıyla yapılmıştır.
• Block 50/52 plus model F-16'ların AN/APG-84 AESA radarıyla güçlendirilmiş ve biraz daha geliştirilmiş versiyonudur.
• Pilotun yüksek G'de bayılmasıyla oluşabilecek kazaları önleyen GCAS sistemi takılmıştır.
• Bazı parçalarında kullanılan kompozit parçalar sayesinde, parçaların geçmiş F-16'lara göre %50 uzatılmış. Bu değiştirilen kompozit parçalar için 12000 saatlik servis ömrü öngörülmektedir.

Diğer F-16 Varyantları

(T) F-16N

• Seksenlerin ortalarında Amerika Birleşik Devletleri Donanma Hava Kuvvetleri ve Birleşik Devletler Hava Kuvvetlerine hizmet veren "Agresif" Northrop F-5 ve Douglas A-4 Skyhawk savaş uçaklarının eskimesi nedeniyle yerini alabilecek performans açısından daha iyi durumda olan F-16'lar üzerinden projenin başlatılmasına karar verildi.
• F-16C/D Block 30 modeli üzerinden geliştirilmesi nedeniyle aynı gövdeyi kullanmıştır.
• General Electric F110-GE-100 motoru entegre edilmiştir.
• F-16N modelinde kanat aerodinamiği diğer F-16'lara göre daha güçlü hale getirilmiştir.
• ACMI (Simüle Hava Muharebe Teçhizatı) taşıma kabiliyeti kazandırıldı.
• AN/APG-66 radarı entegre edilmiştir.
• Üzerlerinde Gövde Topu veya ASPJ bulundurulmayacak şekilde konfigüre edilmiştir.
• Simüle muharebeler haricinde bir hava muharebesine katılmayacağı için operasyonel olarak füze kabiliyeti kazandırılmamıştır.
• Simüle edilmiş hava muharebelerinin daha gerçekçi hale getirilmesi amacıyla Elektronik Savaş sistemleri eklenmiştir.
• AN/ALE-40 chaff/flare dispanseri ve AN/ALR-69 RWR Uyarı Alıcı Sistemi eklenmiştir.

F-16A/B ADF Air Defence Fighter (Hava Savunma Savaşçısı)

• Ekim 1986'da operasyonel olarak Ulusal Hava Muhafızları tarafından kullanılan F-16A/B Block 15'ler, ADF programı çerçevesinde OCU seviyesine yükseltileceği duyuruldu. Block-15 ADF'lerin amacı düşman bombardıman uçaklarını ve seyir füzelerine karşı önleme yapmaktı.
• Block-15 ADF programı çerçevesinde standart gövde, OCU gövdesi ile değiştirildi.
• Have Quick II Secure Speech Module Frekans Atlayıcı entegrasyonu gerçekleştirildi.
• Teledyne/E Systems Mk.XII Advanced IFF sistemi eklendi.
• Allied Signal AN/ARC-200HF/SSB Telsiz Sistemi eklendi.
• AN/APG-66 darbe radarı entegre edildi.
• APG-66 entegrasyonu sonrası AIM-7F/M Sparrow kullanım kabiliyeti kazandırıldı ve AIM-9L/M Sidewinder kabiliyeti arttırıldı. Bu entegrasyon ile birlikte uçağın operasyonel yeteneğini arttıracak aşağı bakma/vurma yeteneği, füze tespiti amacıyla geliştirilmiş küçük hedef tespiti ve AIM-7'nin daha gelişmiş modellerinin kullanım kabiliyetini sağlayan (rehberlik sağlayan) sürekli dalga özelliği (CW) kazandırıldı.
• Yalnızca A modellerinde olmak üzere dikey kuyruk tabanında uzun ve ince yatay çıkıntılar bulunmaktadır. Ayrıca ADF modernizasyonuna tabi tutulan tüm Block-15 OCU'lar da dört kanatlı bir anten seti gibi çeşitli harici tanımlayıcı özelliklerle standart F-16A/B'lerden ayırt edilebilir.
• Kanopi'nin hemen ilerisinde "Kuş Dilimleyici" lakaplı bir IFF elemanı bulunur.

Türkiye ve F-16

Türk Hava Kuvvetlerine ait bir F-16 Fighting Falcon

Türk Hava Kuvvetlerinde NATO Kaplan Birliği üyesi bir F-16D savaş uçağı

Türk Hava Kuvvetleri'nde C ve D serisi kullanılmaktadır. C serisi tamamen av ve bombardıman görevleri için imal edilmiştir. D serisi ise av ve bombardıman görevleri yanında eğitim amacıyla da kullanılmaktadır.

Türkiye'nin F-16 macerası 1980'lerin başında Hava Kuvvetlerinde bulunan av/önleme görevlerinde kullanılan Lockheed F-104 Starfighter ve Northrop F-5 Freedom Fighter'ların değiştirilmesi amacıyla başlamış ve günümüzde de devam etmektedir. Dönemin hükûmeti Eylül 1983'te Peace Onyx I (Öncel Barış I) Programı kapsamında Amerika'dan Foreign Military Sales (Yurtdışı Askerî Satış) yöntemiyle General Dynamics tasarımı F-16 alınacağını duyurmuştu. Bu F-16'lardan 8 tanesi (bunlardan 6'sı F-16D Block 30 2 tanesi F-16C Block 30) Birleşik Devletler'de bulunan General Dynamics'in Fort Worth tesislerinde üretilecekti. Bu sekiz uçaktan iki tanesi demonte edilip Ankara Akıncı'da kurulan TAI tesislerinde montajı gerçekleştirilecekti. TAI tesislerinde montajı gerçekleştirilen ilk F-16'nın (86-0068) ilk uçuşunu 1987 yılının 14 Ekim’inde test pilotu Şener Koltuk yaptı. Öncel Barış-I Programı kapsamında sipariş edilen 160 uçaktan 34 tanesi F-16C Block 30, 8 tanesi F-16D Block 30, 102 tane F-16C Block 40 ve 15 tane F-16D Block 40'tır ve bu uçaklardan 154 tanesinin montajı TAI tesislerinde yapılmıştır.

Mart 1992'de Peace Onyx II (Öncel Barış II) ile birlikte 34 adet F-16C Block 50 ve 6 adet F-16D Block 50 olmak üzere toplamda 40 adet ve 40 tane de opsiyon olmak üzere siparişi verildi ve 1995-1999 yılları arasında bu uçakların teslimatı tamamlandı. Bu uçaklar yerine McDonnell Douglas F-15 Eagle ve (McDonnell Douglas F/A-18 Hornet)'de düşünülmüştü ancak böyle bir alım gerçekleşmedi. Opsiyon olarak eklenen 26 F-16C Block 50 ve 14 F-16D Block 50'den 6 tanesi iptal edildi. Bu uçaklarda kullanılacak olan General Electric F110-GE-129 motorunun üretimi için Eskişehir'de TEI kuruldu.

Aradan geçen yıllarda yaşanan F-16 kayıplarından sonra Türkiye hükûmeti 2007 yılında gelişmiş yeni bir radara ve uçağın menzilini arttıran ek yakıt tanklarına sahip gelişmiş F-16 Block 50+'dan 16 tanesi D ve 14 adedi ise C tipi olmak üzere toplam 30 adet uçağı Peace Onyx IV (Öncel Barış IV) programı ile TAI Tesislerinde montajları gerçekleştirilmiş olup son uçağın 11 Aralık 2012'de tamamlanmış olup 1,72 milyar dolarlık bir bütçe ile üretilmiştir.

Ekim 2021'de Türkiye, 40 adet F-16 Block 70 almak ve hâlihazırda envanterde bulunan 80 F-16 Block 50'yi modernize etmek için ABD'ye talep mektubu iletti.

Türk Hava Kuvvetlerinde F-16 Modernizasyonları

Peace Onyx III

Peace Onyx III (Öncel Barış III) Programıyla birlikte bütün F-16 filosuna modernize edildi. 2000'li yılların ortasında Block 40 ve 50 modelleri için CCIP "Common Configuration Implementation Program" (Ortak Yapılandırma Uygulama Programı) olarak da adlandırılan ve maliyeti 3,9 milyar ABD doları olarak öngörülen bir modernizasyon anlaşması imzalandı. Bu modernizasyon kapsamında F-16 Block 40 ve 50'lere Block 50+'larda kullanılan APG-68[V9] radar, Modüler Görev Bilgisayarı (MMC), AIM-9X, AIM-120C7, Kaska Monte Hedefleme Sistemi, Link-16 datalink, AGM-154A ve AGM-154C JSOW, AGM-84K SLAM-ER füzesi, AselPod hedefleme podu, LOROP-IR gözlem podu, Sniper hedefleme podu ve JDAM bombalarını taşıma kapasitesi kazandırıldı. Bununla birlikte HAVELSAN EHSİM tarafından geliştirilen karşı tedbir sistemlerini kontrol eden CMDS uçaklara entegre edildi. F-16 Block 50'lerin elektronik harp kabiliyetinin olmamasından dolayı SPEWS-II projesi ile birlikte F-16D Block 50'lere ALQ-178 V(5) Elektronik harp sistemi taşıma kabiliyeti kazandırıldı. Block 40 ve 50 F-16'lar da modernizasyonla Block 50+'seviyesine yükseltildi. Modernizasyon çalışmaları 10 Nisan 2015'te tamamlanmıştır. Bu modernizasyondan sonra Türkiye'deki uçaklar F-16 Block 40M ve F-16 Block 50M olarak adlandırılmaktadır.

Özgür Projesi

Diğer filoya kıyasla teknolojik açıdan biraz daha geride olan Block 30 uçakları geliştirmek üzere Savunma Sanayii Başkanlığı ve TUSAŞ'ın 6 Mart 2021 tarihinde imzaladığı 46 milyon dolar değerindeki proje olan Özgür Modernizasyon Programı kapsamında F-16 Block 30'ların TUSAŞ-ASELSAN ortaklığı ile yerli atış kontrol sistemi, yeni nesil aviyonikler ve cam kokpitle donatılması planlanmaktadır.

Fiyatı

Birim Maliyeti: 1.976.428. Bakım masrafı uçuş saati başına 22.500 ABD dolarıdır.

• F-16A/B: $14,6 milyon (1992)
• F-16C/D: 28,520 milyon TL (1998)
• F-16E/F: $26,9 milyon (2005)
• F-16I (F-16D Blok 52+ modelinin sadece İsrail'e özgü modifiye edilmiş modeli): $45 milyon (2006)
• F-16V (F-16 Blok 70-72): $57 milyon (2019)

Kullanan ülkeler

  F-16'yı üreten ülkeler

  F-16'yı kullanan ülkeler

  F-16'nın türevleri üreten ülke (Japonya, Mitsubishi F-2).

  50 adetten fazla F-16'ya sahip ülkeler

  50 adetten az F-16'ya sahip ülkeler

  F-16 siparişi vermiş, verecek veya iptal etmiş ülkeler

•  Bahreyn: (33)
•  Belçika: Belçika Hava Kuvvetleri (90)
•  Bulgaristan: Bulgaristan Hava Kuvvetleri (8) - Sipariş
•  Şili: Şili Hava Kuvvetleri (28)
•  Danimarka: Danimarka Kraliyet Hava Kuvvetleri (60)
•  Mısır: Mısır Hava Kuvvetleri (195)
•  Yunanistan: Yunanistan Hava Kuvvetleri (148)
•  Ürdün: Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri (58)
•  Endonezya: Endonezya Hava Kuvvetleri (12)
•  Irak: Irak Hava Kuvvetleri (36)
•  İsrail: İsrail Hava Kuvvetleri (362)
•  Fas: (24)
•  Hollanda: Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri (57)
•  Norveç: Norveç Kraliyet Hava Kuvvetleri (76)
•  Umman: (12)
•  Pakistan: Pakistan Hava Kuvvetleri (114)
•  Polonya: Polonya Hava Kuvvetleri (48)
•  Portekiz: Portekiz Hava Kuvvetleri (45)
•  Singapur: (76)
•  Tayvan: (150)
•  Güney Kore: (167)
•  Tayland: Tayland Kraliyet Hava Kuvvetleri (61)
•  Türkiye: Türk Hava Kuvvetleri (245)
•  Birleşik Arap Emirlikleri: Birleşik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetleri (78)
•  ABD: ABD Hava Kuvvetleri (939)
  • • Ulusal Hava Muhafızları - 490
    • Yedekte - 54
  • Amerika Birleşik Devletleri Donanması (14)
•  Venezuela: (21)

Eski kullanıcılar

•  İtalya: İtalya Hava Kuvvetleri 2012 itibarıyla ABD'den kiralanan uçaklar geri gönderildi.

Teknik özellikleri

F-16'nın üç farklı açıdan görünümü

ABD ve Güney Kore F-16'ları pist üzerinde fil sürüsü formasyonunda.

Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin akrotimi Solo Display Team'e ait F-16, Polonya'nın Radom şehrinde düzenlenmiş Air Show 2009 öncesindeki eğitim uçuşu sırasında iniş yaklaşımında.

Polonya Hava Kuvvetlerine ait bir F-16C Block 52+

	F-16C/D Block 25, 30, 40, 50 ve 32, 42, 52	F-16E/F Block 60	F-16A/B Block 1/5/10/15/15OCU/20
Mürettebat	1 (C versiyon), 2 (D versiyon)	1 (E versiyon), 2 (F versiyon)	1 (A versiyon), 2 (B versiyon)
Uzunluk	49 ft 4 in (15,0 m)	49 ft 4 in (15,0 m)	49 ft 3 in (15,0 m)
Kanat açıklığı	31 ft 0 in (9,45 m)	31 ft 0 in (9,45 m)	32 ft 9 in (9,98 m)
Yükseklik	16 ft 8 in (5,08 m)	16 ft 8 in (5,08 m)	16 ft 8 in (5,08 m)
Boş ağırlığı	18.238 lb (8.270 kg)	22.000 lb (9.980 kg)	18.285 lb (8.290 kg)
Azami kalkış ağırlığı	42.300 lb (19.200 kg)	46.000 lb (20.900 kg)	37.500 lb (17.000 kg)
Azami hız	Mach 2.02 (F-16 Block 25, 30/32, 40/42) Mach 2.05 F-16 Block 50/52	Mach 2.02	Mach 2.05
Azami menzil	2.450 mi (3.940 km)		2.400 mi (3.860 km)
Motor	F-16 Block 30/40 GE F110-GE-100 motorunu kullanıyor, Block 32/42 motorunu kullanıyor, Block 50/70 GE F110-GE-129 motorunu kullanıyor, Block 52/72 PW F100-PW-229 motorunu kullanıyor.	F-16E/F Block 60 General Electric F110-GE-132 motorunu kullanıyor.	F-16A/B Block 1/15 motorunun PW F100-PW-200 versiyonunu kullanıyor, Block 15OCU/20 aynı motorun PW F100-PW-220 versiyonunu kullanıyor.
Motor gücü (itki) kuru	17.155 lbf (76,3 kN)	19.000 lbf (84,5 kN)	12.240 lbf (54,4 kN)
Motor gücü (itki) yanma sonrası	28.984 lbf (129 kN)	32.500 lbf (145 kN)	23.830 lbf (106 kN)

Kaynaklar: f16.net sayfası

Silah sistemleri

• Top
  • 1 x 20 mm M61A1 Vulcan (512 mermi)
• Havadan Havaya Muharebe Füzeleri AAM
  • 6 x AIM-9 Sidewinder
  • 6 x AIM-120 AMRAAM
  • 6 x Python-4
  • 4 x R.550 Magic II
  • 4 x IRIS-T
• Havadan Karaya Taarruz Füzeleri
  • 6 × AGM-65 Maverick
  • 4 × AGM-88 HARM
  • 2 × AGM-154 JSOW
  • 2 × AGM-158 JASSM
  • 4 × BLU-107 Durandal
  • 2 × AS-30L
  • 2 × AGM-142 Have Nap (Popeye II)
  • 2 x SOM A/B1/B2
• Gemi Taarruz Füzeleri
  • 2 × AGM-119A Penguin
  • 2 ×
  • 2 ×
  • 2 × SOM-J
• Bombalar
  • GBU-10 Paveway II, GBU-12 Paveway II, GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü bombalar
  • Mk-20 Rockeye, CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları
  • CBU-103, CBU-105 WCMD
  • BLU-109
  • MK-81, MK-82, MK-83, MK-84 Genel maksat bombaları
  • BLU-109, GBU-31/35/38 JDAM
  • GAU-3A 70 mm (2.76 inç) Roket podu
• Nükleer Bomba
  • B61

Kaynakça

1. ^ Weisgerber, Marcus (22 Mart 2007). "Lockheed to Move F-16 Production to South Carolina". Defense One. 23 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
2. ^ "How the F-16 fighter jet put Fort Worth on the aerospace map". star-telegram.com. 24 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Kasım 2017. 
3. ^ "Lockheed Martin Awarded Contract to Build F-16 Block 70 Aircraft for Bahrain". 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2018. 
4. ^ . defenceturk.net. 21 Haziran 2020. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
5. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; f16 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
6. ^ "F-16.net: F-16 Users". 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Aralık 2007. 
7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
8. ^ . 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
11. ^ . www.f-16.net. 9 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023. 
12. ^ . www.f-16.net. 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023. 
13. ^ . 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
16. ^ . 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
17. ^ . euronews.com. 8 Ekim 2021. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
18. ^ . tolgaozbek.com. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
19. ^ . 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
20. ^ . 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
22. ^ . SavunmaSanayiST.com. 9 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. 
23. ^ https://www.quora.com/How-much-does-it-cost-to-set-up-a-F-16-for-an-hour-flight ^[]
24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
26. ^ "Irak ilk F-16 Blok 52 uçağını teslim aldı" (İngilizce). kokpit.aero. 9 Haziran 2014. 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2015. 
27. ^ ^{a b c d e f} (İngilizce). flightglobal.com. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
28. ^ (İngilizce). savunmasanayi.net. 2 Haziran 2012. 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2015. 
29. ^ (İngilizce). f16.net. 5 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta General Dynamics F-16 Fighting Falcon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.