Kanada Kızılderilileri, Kanada'da Eskimo İnuitler ile melez Métisler dışında kalan bütün Kanada yerlileri için kullanılan niteleme olup Kanada'da resmi olarak İlk Milletler (İngilizce First Nations; Fransızca Premières Nations «ilk milletler») adı kullanılır. Kanada'da Kızılderili (Indian) adı hâlâ yasal bir terim olsa da resmî olarak kullanımı günümüzde oldukça azalmıştır. Kanada Kızılderililerinin sayısı 2006 sayımına göre 698.025 kişidir. Şu an için Kanada tarafından kabul edilen 630kabile hükûmeti yasal olarak tanınmaktadır ve bunların kabaca yarısı Ontario ile Britanya Kolumbiyası eyaletlerinde bulunmaktadır. Kanada'da yasal olarak yaşamak zorunda oldukları kısıtlayıcı yerlere Kızılderili rezervi (Indian Reserve) adı verilir. Günümüzde Kanada Kızılderililerine karşı (systemic racism) hâlâ uygulanmaktadır.eğitim ve öğretimleri yirminci yüzyılın ortalarına kadar ırkçı asimilasyon politikaları gereği oluşturulan Kanada Kızılderili yatılı okullarında yapılıyordu. Kızılderili Kütüğüne kayıtlı olanların hakları kayıtsız olanlara göre fazladır. Kızılderili işlerinden Kanada Kızılderili ajanı sorumludur.
Kanada Kızılderili bayrakları | |
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Diller | |
Din | |
Kanada'nın batısında Atabask dilleri, doğusunda Algonkin dilleri olmak üzere iki ana dil ailesine giren dilleri konuşurlar. Diğer Kızılderili dillerini konuşan yerliler bunlarla kıyaslanmayacak kadar azdır.
Adlandırma
İlk Milletler ya da İlk Uluslar (İngilizce First Nations; Fransızca Premières Nations «ilk milletler») adı yasal hakların edinimi için şu anki resmî/siyasi adlarıdır ve Eskimo İnuitler ile melez Métisler dışında kalan bütün Kanada yerlileri için kullanılır ve etnik kimlikten ziyade politik kimlik doğrultusunda hukukî olarak tanınır, fakat hukukî tanımlaması yapılmamıştır. Eskimo adı gibi Kızılderili (Indian) adı da Kanada'da derogative kabul edildiği için resmi olarak kullanılmaz. Bununla birlikte Indian terimi Kanada'da hâlâ yasal bir terimdir, fakat kullanımı hem düzensiz hem de düşüştedir.First Nations terimi 1980 lerde Indian band teriminin yerine kullanılmaya başlanmıştır. Yaşlı Sol Sanderson bu terimin 1980 lerin başlarında icat edildiğini söylerken, diğerleri 1970 lerde Indian sıfatının offensive kabul edildiği için onun yerine kullanılmaya başlandığını belirtir. İngilizcede çoğul (First Nations) hâli bu halklar grubunu, tekil (First Nation) hâli ise eskiden band olarak adlandırılan yasal kabile hükûmetlerinden biri için kullanılır. Bu halklar grubuna ait kişileri (First Nations person) cinsiyet belirtirken erkekler için First Nations man kadınlar içinse First Nations woman nitelemesi yapılır. Amerika Birleşik Devletleri'nde Indian terimi yerine kullanılmaya başlanan ve oldukça yaygınlaşan Native Americans («Yerli Amerikalılar») terimi Kanada'da yaygın değildir ve onun uyarlanmış hâli olan Native Canadian («Yerli Kanadalılar») terimi de yayılmamıştır.
İlk etnik grup Aborjinler
Yerli olarak adlandırılan 700.000 kişiden yaklaşık 565.000’i, 615 farklı ve bilinmeyen boydan gelmektedir. Bu boyların yaklaşık 200 tanesi British Columbia’da yaşamaktadır. Bunlar, sorumlu bakanlıklara göre “yerli” olarak kabul edilmektedir. Bunların 133.000’i hiçbir boya mensup değillerdir ve bu yüzden de hukuki açıdan “Yerli” olarak kabul edilmemektedirler. Ayrıca devlet, bir grubun bir boy olup olmadığını ve Aborjinler’in akrabalarının Yerli olup olmadığını da belirlemekte. Bu temel hatlarıyla ele alınmış “Aborjin” tanımlaması, yerli halkın haklarına ters düşmekte.
Yakın zamanda Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yerliler, yani ilk Amerikalılar, “ilk etnik grup Aborjinler” tanımına paralel olarak, Amerikalı Yerliler ya da Yerli Amerikalılar; Alaska’dakiler Alaska Yerlileri ya da Yerliler olarak adlandırılırlar.
Genel bakış
Kanada’da Yerli kültürü, farklı doğal koşulları gösteren beş kültürel alana ayrılmış durumdadır. Kuzey bölgleri ve orta bölgelerinin sulak ovalarında uzun zaman göçebe topluluklar yoğunlukta iken, batı ve doğuda deniz kültürü gruplar, kısım kısım çiftçi veya mevsimsel olarak belli alanlar ve sınırlar içinde göçer topluluklar gözlemlenmekteydi; bu topluluklarda balıkçılık, bazılarında ise fok avı önem taşımaktaydı. Ayrıca batıda balina avcılığı ortaya çıktı. Bu yaşam türü aynı zamanda yerleşime de uygundu. Bu yerleşimler genellikle Tipi (Kızılderili çadırı) ve Wigwam (Amerikan yerlilerinin samandan yapılmış evleri) tarzındaydı. Şamanizm, soy birliği bakımından çok büyük bir önem taşımaktaydı.
1500'lü yılların başında Avrupa ile ilk ticari ilişkiler başladı ve 1600'lü yıllarda Koloniler Döneminde daha da ilerledi. Ancak ortaya çıkan vebalar dolayısıyla tamamen kayboldu. 19. yüzyılda birçok gözlem bölgeleri ve yaşam bölgeleri (Yerlilerin, içinde resmi olarak yaşamasına izin verilen bölgeler) ortaya çıktı. Çiftçiye destek verip Kanada Yerlileri üzerinde asimilasyon çalışmalarına başladılar. 1970'li yıllara kadar çocuklar, kendi dillerini kullanmalarının gerekmediği yatılı okullara gittiler. İlk olarak 1960'ta Kızılderililer de bu yaşam bölgelerinde (rezervler) söz sahibi olmaya başladılar.
İlk etnik gruplar arasında, Avrupa öncesi geçerli olan ve kan bağı ile devredilen bir “baş” yönetimli idari anlayış egemendir hala. Ancak bu yönetim anlayışı ile Kanada hükûmetinin başlattığı “seçimli baş” yönetimi ile beraber danışmanlar kurulu anlayışı rekabet halindedir. İlk etnik gruplar antlaşmalara dayanıyor olmakla ve buna bağlı olarak da yarı devletsel otorite anlayışı sabit arazi ve bölgelerde geçerli olmakla beraber Kanada hükûmeti yerlileri daha ziyade bireylerden oluşan gruplar olarak görmektedir. Bu bağlamda bazı iller veya eyaletler, şimdiye kadar söz konusu kabile boyuna bir bütün olarak ait olan arazilerinin özelleştirilmesi yönünde girişimlerde bulunmaktadır.
İlk etnik gruplardan bazıları büyük zenginliğe eriştiler, ancak birçoğu fakirlik ve büyük sosyal problemlerden muzdaripti. Bunlar, hammadde arayışı içinde olan gruplar (uranyum, petrol gemileri; özellikle Saskatchewan, Ontario, Québec ve Alberta’da), askeri merkezler (Cold Lake ve Goose Bay) ve ağaç kesiminin yapıldığı (özellikle British Columbia ve diğer bölgelerde), doğal yaşamın zarar gördüğü bölgeler için geçerliydi; ancak kendi içlerinde ve uzak bölgelerde yaşayan Yerli halklarla etkileşime geçip kültürel ve ekonomik ittifaklarla kendilerini geliştirdiler.
Ayrıca eğitim ve öğretim de ilk etnik gruplar için çok önemliydi. Ayrıca yükseköğrenime de aynı değer verilmekteydi ve Saskatchewan’da First Nations University of Canada 2003’te eğitime başladı. Yok olma tehdidiyle karşı karşıya olan birçok küçük dille, kökenlerle ve korunmaları için bazı ulusal düzenlemelerle uğraşmaktalar. En çok kullanıcısı olan dil Cree’dir.
Kavram
Kanada’da Aborjinler’in akrabaları genellikle Aborjin olarak kabul edilirler. Bu kavram “Kızılderili” (İndian) kavramı ile rakip kavram olarak anlaşılmaktadır; zira Kızılderili devlet tarafından tanınan Kızılderili boy ve kabilelerinin tüm üyeleri için belirsizlik yaratacak şekilde kullanılmakta, bunun yanı sıra da kendini Kızılderili olarak gören veya başkaları tarafından bu gruba aitmiş gibi görülen herkes için de geçerli olmaktadır.
Yasal olarak Kızılderili olarak kabul edilen herkes için 1876’dan beri Yerli Yasası yürürlüktedir. Yasal olarak Yerli olarak tanımlanabilmek için şart, bilinen tek bir Yerli kabilesinden gelmekti. Ebeveynler farklı kabilelere mensup olsalar bile birden çok köke aitlik mümkün değildi. Tamamen farklı düşüncelere sahip etnik grupların yaşadığı bölgelerde ve Avrupalılar tarafından bilinmeyen bir kabileden gelenlerde, genetik akrabalık bulunması zorunluydu. Bu geleneksel köken bölgelerinin kartografik tanımlama tartışmaları, anlaşmaların şartlarının düzenlenmesi için oldukça önemliydi. Bu yüzden de 19. yüzyılda düzeltildi. Birçok bölgede, Avro-Kanadalıların çoğunlukla sandıkları gibi, belli bir kabile bölgesi için ayrıcalıklı haklar yoktu, daha ziyade birbirine geçen kullanım hakları söz konusuydu; üstelik bu haklar ev veya oturma gruplarına veya ailelere, soy veya akraba boylarına ya da yıl boyunca söz konusu olan göç durumlarına bağlı kılınıyordu.
Resmi tanımlama, ilk etnik grup tanımın tam tersi yönde bir anlayıştaydı. Bunun içinde, her kabilenin o kabileye kimin üye olacağına kendisi karar vermesi ve resmi tutumdan bağımsız olarak kabilelerin tanınması da vardı. Bu yüzden de resmi olarak kabul edilmemiş ilk etnik grupların sayısı oldukça fazlaydı. Ayrıca bütün hakları ve sorumluluklarıyla bağımsız olan etnik grupların daha çok üzerine durulmaktadır. Temsil organı görevini İlk Etnik Gruplar Kurulu yerine getirmekte. Günümüzde Aborjinlerin %20’si yerli olarak tanımlanmamakta. İlk etnik grupların bazıları (Quebec bölgesinde yaşayan Kichesipirini kabilesi gibi) kabile olarak tanınmamakta.
“First Nations” kavramı ilk olarak 1982’de resmi olarak kullanılamaya başlandı. Birçok etnik grubun adı ve Yerli Gruplar kavramı ortadan kalktı, böylece de bu tek başına kullanılmaya başlandı. “Kabile” kavramı Birleşik Krallık’ta yaygın olarak kullanıldığı sıralar, Kanada’da “Grup” kavramı resmi dilde geleneksel olarak kullanılmaktaydı. Bu yüzden de kabile, boy ve Aborjin kavramlarını kapsayan bir üst kavram gerekmekteydi.
Gerçi “Aborjin” kavramı, Kanada’da kullanılmaktaysa da hukuksal düzeyde tam olarak yeterli olmamaktaydı. Bundan dolayı halk “yerli” tanımını tercih etmekteydi. Bölgelerde Department of Indian Affairs and Northern Development (Yerli Sorunları ve Kuzey Gelişimi Bölümü) adı altında bakanlıklar bulunmaktaydı.
Yerli Kanunu’yla yerliler üç farklı türe ayrılmışlardır:
1-Sabit Yerliler: Yerli toplumlara mensup, yerli olarak kaydedilmiş ya da yerli nitelikli kişilerdir. Department of Indian Affairs and Northern Development’a bağlı Indian Registry’ye (Yerli Sicil Dairesi) kayıtlılardır.
2- Sabit olmayan Yerliler: Yerli olarak kaydedilmemiş, yerli toplumlara mensup kişilerdir.
3- Anlaşmalı Yerliler: 1871–1921 yılları arasında Büyük Britanya Krallığı ile yapılan Numaralı Anlaşmalardan (Numbered Treaties) on birincisiyle, yerli toplumlara mensup olan kişilerdir.
Dördüncü bir grup da, 1985’ten beri büyümekte olan yaklaşık 117.000 insandır. Bunlar, yerli bayanların yerli olmayan erkeklerle yaptıkları evliliklerden olan torunlarıdır. Kızılderili anlaşması sadece baba kökenli doğum haklarını belirleyici olarak kabul ettiğinden dolayı, örneğin İrokese kabilesine anne kökeninden mensup kişiler ve çocuklar bu tip yerliler sadece bir başvuru üzerine Kızılderili olma hakkına kavuşmaktaydı. Böylece diğer taraftan bu çocuklar bu kaybediyorlar ve bunun için bir yerliyle evleniyorlardı. Bu kural, “Bill C-31 Yerlileri” adı verilen grup için iki jenerasyon sonrasında tamamen tarihe karışıyordu.
Bilinen kabilelere mensup olanların, Yerli Kanuna ulaşıp resmi anlamda kabul görme isteğiyle, Indian Register tarafından kaydedildiler. Bu yerli kayıt, Department of Indian Affairs and Northern Development tarafından gerçekleştirilmektedir. Sabit Yerli kavramında yasalar ve halkın yönetimden istedikleriyle sayısal bir bağlantı vardır. Bu da maddi yardımlar ve hacizlere karşı konulmasına da dayanmaktaydı.
Sosyal durum; rezervlerden tamamen vazgeçme, başka rezervlere taşınma ya da evlilikle kaybedilebilir. Buna rağmen bu, yavaş da olsa yerel halkın orada yaşayan diğer halka oranla daha yoğun olmasıyla aşılabilir. Ayrıca şehirlerdeki kamusal görevlendirmeler de değiştirilmelidir.
Köken bilinmeye başladıkça, ırkçılıkla desteklenen haksızlık ve hor görme endişesi de ortaya çıkmıştır.
Nüfus ve Rezervler
Temmuz 2009’da, Department of Indian Affairs and Northern Development, internet sayfasında, bakanlığın tanıdığı 632 “kök” olduğunu duyurdu. Rezervler il ve bölgelerde farklı olarak dağılmaktaydı. Bilinen ilk toplumsal oluşumların 632’sinin il ve bölgelere ve rezervlere göre dağılımı aşağıdaki gibidir:
İl veya bölgeler | İlk etnik gruplar | Yakınları | Rezervler |
---|---|---|---|
British Columbia | 198 | 129.580 | 1702 |
Ontario | 139 | 158.395 | 206 |
Saskatchewan | 70 | 91.400 | 602 |
Manitoba | 63 | 100.645 | 195 |
Alberta | 46 | 92.275 | 137 |
Quebec | 39 | 65.090 | 44 |
Kuzeybatı bölgeleri | 26 | 12.640 | 29 |
Yukon | 18 | 6.275 | 15 |
New Brunswick | 15 | 12.385 | 26 |
Nova Scotia | 13 | 15.240 | 39 |
Neufundland ve Labrador | 3 | 7.765 | 3 |
Prens Edward Adası | 2 | 1.230 | 4 |
Her 3 kabileden bir tanesinin yaşadığı British Columbia, 3000 rezervin % 57’sini kapsar. Kanada’nın batısı ilk etnik uygarlıkların en fazla sayıda yaşadığı yerdir. Cree’ler de oldukça geniş bir bölgeye yayılmış oldukları halde, bu bölgede en çok paya sahip olanlardır. Irokesen’ler in bu bölgedeki sayıları da Aralık 2008 sayımlarına göre 19.600’dür. Bu bölgedeki en büyük 10 kabile aşağıdaki gibidir:
1- Akwesasne Mohawk Halkı, Ontario (10.953)
2- Kainai Halkı, Alberta (10.625)
3- Kahnawake Mohawk Halkı, Quebec (9.092)
4- Saddle Lake Cree Halkı, Alberta (9.038)
5- Lac La Ronge Yerli Kesimi, Saskatchewan (8.828)
6- Peter Ballantyne Cree Halkı, Saskatchewan (8.679)
7- Pegius, Manitoba (8.526)
8- Quinte Körfezi Mohawkları, Ontario (7.904)
9- Bigstone Cree Halkı, Alberta (7.238)
10- Samson, Alberta (7.080)
1996’da 80.000 daha az olan yerli sayısı, 2006 nüfus sayımına göre 1.172.790 olmuştur ki bu sayı da toplam nüfusun % 3,8’ini oluşturmaktadır. 2006 nüfus sayımında 698.025 yerli, il etnik gruplardan birine mensuptur. Yaklaşık 700.000 yerliden 564.870’i kayıt altına alınmıştır ve kayıtlı olmayanların büyüme hızı, kayıtlı olanlara oranla iki kat daha fazladır. Toplamda, 1996–2006 yılları arasında ilk etnik gruplara mensup kişi sayısı %29 artmıştır.
1996’da yerli nüfusun % 58’i rezerv olmayan bölgelerde yaşarken, 2006 nüfus sayımında rezerv bölgelerde yaşama oranı % 60'a kadar yükselmiştir.
Tutulan kayıtlara göre, yerlilerin sadece 335.109 tanesi rezervler dışında, 24.329’u da Krönland’da (Çek Cumhuriyetinde Lanskroun adlı kasaba) yaşamaktadır.
En büyük kentler; Winnipeg (25.900), Vancouver (23.515), Edmonton (22.440) ve Toronto (17.275) idi. Saskatoon’da 11.510, Calgary’de 10.875, Ottawa-Gatineau’da 10.790, Montreal’de 10.130, Regina’da 9.495 ve Thunder Bay’de 7.240 yerli yaşamaktadır. Prens Rupert ise halkın %32’sinin yaşadığı Kanada’nın en kalabalık şehridir.
Yerli halk, nüfusun geri kalanından daha gençtir. Yerli halkın % 50si 23,5 yaşın altında ve Kanada’nın geri kalanının ortalaması 39,5. Yerlilerin %35i 14 yaşından küçük ve halkın bu kesiminin daha da artacağı düşünülmekte. Ortalama yaş 25, yani Kanada ortalamasının 15 yaş altında. Saskatchewan’da ise bu ortalama 20.
Diller ve yazılar
18. yüzyıla kadar, yerli halk arasında bir dil birliği farkındalığı yoktu; fakat günümüzde Quebec’te en geniş bölgeye yayılmış olan dil İngilizcedir. Nova İskoçya ve New Brunswick’de aynı zamanda Fransızca da konuşulmaktadır.
First Nations’ın 50 den fazla dili, 10 farklı dil ailesine aittir. 1996’da, 147.000 dil kullanıcısının, Cree’lerin dili olan Algankin Dil Ailesine dâhil (Kanada’daki 19 dilin de dâhil olduğu kuzeybatıdaki 31 dili de kapsayan) 20.000 dil kullanıcısının Athapakischen’e ait olduğu belirlendi. 6 dil ailesi ise, dil kullanıcılarının sadece %7’sini kapsamakta. En büyük 3 dil ise yaklaşık %93’ünü ana dil olarak “yerli” dillerini kullananlar oluşturmaktadır.
Amerika büyük oranda dil çeşitliliğinin görüldüğü bir bölgeydi. Akrabalık ilişkilerinin belirlenmesinde, en çok konuşulan dillerin belirlenmesi değil, bu konuda yaşanan problemler ve nasıl çözüldükleri rol oynamaktaydı. Dil çeşitliliği günümüzde de, yok olmakta olan ve tamamen yok olmuş dillere rağmen oldukça fazladır. Etnologlar, 1993’te Kanada’da yaşayan 85 dil belirleyip bunların 74’ünün yerli halkın kullandığı diller olduğunu belirttiler.
Genel olarak hala kullanılmakta olan diller “karışık” olarak nitelendirilebilecek olanlardır. Kanada yerlilerinden bir grup olan Metis’lerin kullandığı, Cree dilinin bir alt dalı olan Michif, adını Kanada’nın güneyindeki bir nehirden alan Assiniboine ve Fransızca bu “karışım”ı oluşturmaktadır. Ayrıca adını yine konuşulduğu yer olan Manitobo’daki Red River’dan alan, Michif’e benzeyen, aynı zamanda da Red-River şivesi olarak da bilinen Bungee dili ise, Cree ve İskoç Galleri’nin konuştuğu dillerin bir karışımıdır.
Kanada yerlilerinin dilleri, günümüzde yok olma tehlikesiyle en çok karşı karşıya olan diller arasındadır. 1996’da (her ne kadar 1970’lerden beri oldukça zorluk yaşamış olsalar da) sadece Cree ve Ojibway dillerinin sürekliliğinin güvence altında olduğu belirilendi. Bunun sebebi de sözlüklerde ve gramer kitaplarında bu dillere tekrar yer verilmesine dayandırılmaktadır. Doğal kullanım alanlarında, doğal kullanıcılar tarafından kendi harfleri ve işaretleriyle; okul, müzik ve farklı ritüellerde, aynı zamanda internetten dil öğrenimi ve üniversite eğitiminde kullanılması da sebepler arasındadır. Eylül 2008’de, Ontario’daki Anishinaabe Grubu (Anishinaabe Language Advisory Group) bu dilin İngilizce’den önce kullanılan ilk anadil olduğunu açıkladı.
Dilin kendine ait belli bir alfabesi ve yazı stili olmasından kaynaklanan problemler, yerlilerin kullandıkları dillerin yeniden düzenlenmelerine neden oldu. Bu tür, farklı farklı alfabe ve yazı stiline sahip diller, misyonerler ve dilbilimciler tarafından geliştirilmeye çalışıldı. Bunun için de ilk koloniler dönemine kadar geriye gitmek zorunda kaldılar. Pater , 1657’de 5000’den fazla işaretle hiyeroglif türde bir yazı geliştirdi. Bu dille yazılan ilk ve tek kitap, 1866’da Viyana’da basıldı.
Yerlilerin kullandıkları dillerden yararlanma, gittikçe artmaktadır. 2006 nüfus sayımına göre, rezervlerde yaşayan nüfusun % 51’i kendi yerel dilini kullanmaktadır, ancak bu oran şehirlerde sadece % 12’dir. Rezervlerde konuşulan 75 yaşından büyüklerin dillerin % 18’i, 14 yaşının altındakiler çocuklar arasında % 21 oranında konuşulmaktadır. Ancak şehirlerde bu dili konuşabilen çocukların oranı sadece % 6’dır. 15 ile 24 yaş arasındakilerin % 24’ü kendi “yerli” dillerini bu dönemde tekrar öğrenmeye başlamışlardır.
2006’da Cree dilinin kullanıcı sayısı 87.285 idi ki bu dil en fazla dil kullanıcısı tarafından konuşulan dildir. Bunu, 30.255’le Ojibway, 12.435 ile Oji-Cree, 11.080’le Montagnais-Naskapi, 9.250 ile Dene, 8.540 ile Mi’kmaq, 6.285 ile Siouan dilleri, 5.320 ile Atikamekw ve 4.760 ile Blackfoot izler. Ayrıca sayı bakımından en hızlı büyüyen dil bölgesi de %20 ile Oji-Cree’dir. Bunun dışında % 31 oranında Haida, %30 oranında Tlingit ve yine %30 oranında Malecite dillerinin küçülmeleri de son on yılda belirlenen en büyük gerilemelerdir. Kendilerine miras olarak kalan yerel dillerini ikinci dil olarak öğrenenlerin oranı da %30’un üzerindedir.
Dil ve lehçeler | Konuşanların sayısı | Ana dili | |
---|---|---|---|
Krice | 99,950 | 78,855 | 47,190 |
32,460 | 11,115 | 11,115 | |
İnnuca-Naskapice | 11,815 | 10,970 | 9,720 |
Denesulinece | 11,130 | 9,750 | 7,490 |
Anişininice | 12,605 | 8,480 | 8,480 |
8,750 | 7,365 | 3,985 | |
Siyuca | 6,495 | 5,585 | 3,780 |
Atikamekçe | 5,645 | 5,245 | 4,745 |
Karaayakça | 4,915 | 3,085 | 3,085 |
Tlınçonca | 2,645 | 2,015 | 1,110 |
Algonkince | 2,685 | 1,920 | 385 |
Dakelce | 2,495 | 1,560 | 605 |
1,575 | 1,175 | 320 | |
Çilkotince | 1,400 | 1,070 | 435 |
Satuca | 1,235 | 650 | 650 |
Denetaca | 2,315 | 600 | 600 |
790 | 535 | 140 | |
Chipewyan | 770 | 525 | 125 |
Guçince | 570 | 355 | 25 |
615 | 290 | 20 | |
1,650 | 250 | 250 | |
1,090 | 250 | 250 | |
Tlingitçe | 175 | 0 | 0 |
Tarım sahaları
On Kuzey Amerika tarım sahası (Alfred Kroeber’e göre) beş yerleşim bölgesinde toplanmıştır:
- Orta Arktik Bölge: Kuzeybatı ve Labrador sahil kıyısına kadar merkez Kanada,
- Kuzeybatı Kıyısı: Batı kıyıları,
- Platolar: Fraser Platosu,
- Sulaklar ve Ovalar: Rocky Dağlarının doğusu, Saskatchewan ve Manitoba’nın bir bölümü,
- Kuzeydoğu Ormanları: Büyük Okyanus’tan, Nova Scotia/Neufundland’a kadar olan bölge.
Büyük ölçüde değişik iklim ve bitki örtüsünden dolayı bu beş bölge oldukça kati bir şekilde birbirinden ayrılır. Benzer çevre koşulları ve ilişkiler ise yeniden benzer kültürler meydana gelmesine neden olmuştur.
Mutfak
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Canada's System of Justice Rights and Freedoms in Canada". Department of Justice Canada. 31 Temmuz 2009. 5 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2009.
- ^ "Aboriginal Identity (2006 Census)". Statistics Canada. Government of Canada. 20 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2009.
- ^ . The Assembly of First Nations. 12 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2010.
- ^ a b "Assembly of First Nations – The Story". The Assembly of First Nations. 12 Aralık 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2009.
- ^ Canada’s First Nations: A Legacy of Institutional Racism 31 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Claire Hutchings
- ^ "(ARTICLE1–DEFINITION6)" "Inuit Circumpolar Council (Canada) – ICC Charter". Application Design & Development Indelta Communication. 2007. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ "final Written Submissions of Federal Crown In the Kawaskimhon Aboriginal Moot Court" (PDF). Factum of the Federal Crown Canada; University of Manitoba, Faculty of Law. 2007. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ "The Canadian Atlas Online First Peoples". Canadian Geographic. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ a b "Terminology". Aboriginal Peoples & Communities. Indian and Northern Affairs Canada. 3 Haziran 2009. 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ . Communications Branch of Indian and Northern Affairs Canada. 2004. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
- ^ "Terminology of First Nations, Native, Aboriginal and Métis" (PDF). Aboriginal Infant Development Programs of BC. 2009. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2010.
- ^ Gibson, Gordon (2009). A New Look at Canadian Indian Policy: Respect the Collective – Promote the Individual. ISBN .
- ^ Assembly of First Nations 23 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., p. 74.
- ^ Terminology 13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Aboriginal Affairs and Northern Development Canada. Retrieved 12 April 2012.
- ^ Hill, Liz (2007). "National Museum of the American Indian". Smithsonian Institution. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ "Aboriginal languages". Statistics Canada. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2009.
Dış bağlantılar
- The Canadian Museum of Civilization - First Peoples Section 4 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kanada Kizilderilileri Kanada da Eskimo Inuitler ile melez Metisler disinda kalan butun Kanada yerlileri icin kullanilan niteleme olup Kanada da resmi olarak Ilk Milletler Ingilizce First Nations Fransizca Premieres Nations ilk milletler adi kullanilir Kanada da Kizilderili Indian adi hala yasal bir terim olsa da resmi olarak kullanimi gunumuzde oldukca azalmistir Kanada Kizilderililerinin sayisi 2006 sayimina gore 698 025 kisidir Su an icin Kanada tarafindan kabul edilen 630kabile hukumeti yasal olarak taninmaktadir ve bunlarin kabaca yarisi Ontario ile Britanya Kolumbiyasi eyaletlerinde bulunmaktadir Kanada da yasal olarak yasamak zorunda olduklari kisitlayici yerlere Kizilderili rezervi Indian Reserve adi verilir Gunumuzde Kanada Kizilderililerine karsi systemic racism hala uygulanmaktadir egitim ve ogretimleri yirminci yuzyilin ortalarina kadar irkci asimilasyon politikalari geregi olusturulan Kanada Kizilderili yatili okullarinda yapiliyordu Kizilderili Kutugune kayitli olanlarin haklari kayitsiz olanlara gore fazladir Kizilderili islerinden Kanada Kizilderili ajani sorumludur Kanada Kizilderilileri First Nations Kanada Kizilderili bayraklariOnemli nufusa sahip bolgelerDillerAtabask dilleri Algonkin dilleri diger Kanada Ingilizcesi Kanada FransizcasiDinHristiyanlik Kizilderili inanclari Kanada nin batisinda Atabask dilleri dogusunda Algonkin dilleri olmak uzere iki ana dil ailesine giren dilleri konusurlar Diger Kizilderili dillerini konusan yerliler bunlarla kiyaslanmayacak kadar azdir Kulturune gore Subarktik Kizilderilileri Kuzeydogu Kizilderilileri Ova Kizilderilileri Plato Kizilderilileri Pasifik Kuzeybatisi Kizilderilileri Diline gore Kanada Atabasklari Eyalet ve bolgelerine gore AdlandirmaIlk Milletler ya da Ilk Uluslar Ingilizce First Nations Fransizca Premieres Nations ilk milletler adi yasal haklarin edinimi icin su anki resmi siyasi adlaridir ve Eskimo Inuitler ile melez Metisler disinda kalan butun Kanada yerlileri icin kullanilir ve etnik kimlikten ziyade politik kimlik dogrultusunda hukuki olarak taninir fakat hukuki tanimlamasi yapilmamistir Eskimo adi gibi Kizilderili Indian adi da Kanada da derogative kabul edildigi icin resmi olarak kullanilmaz Bununla birlikte Indian terimi Kanada da hala yasal bir terimdir fakat kullanimi hem duzensiz hem de dusustedir First Nations terimi 1980 lerde Indian band teriminin yerine kullanilmaya baslanmistir Yasli Sol Sanderson bu terimin 1980 lerin baslarinda icat edildigini soylerken digerleri 1970 lerde Indian sifatinin offensive kabul edildigi icin onun yerine kullanilmaya baslandigini belirtir Ingilizcede cogul First Nations hali bu halklar grubunu tekil First Nation hali ise eskiden band olarak adlandirilan yasal kabile hukumetlerinden biri icin kullanilir Bu halklar grubuna ait kisileri First Nations person cinsiyet belirtirken erkekler icin First Nations man kadinlar icinse First Nations woman nitelemesi yapilir Amerika Birlesik Devletleri nde Indian terimi yerine kullanilmaya baslanan ve oldukca yayginlasan Native Americans Yerli Amerikalilar terimi Kanada da yaygin degildir ve onun uyarlanmis hali olan Native Canadian Yerli Kanadalilar terimi de yayilmamistir Ilk etnik grup AborjinlerYerli olarak adlandirilan 700 000 kisiden yaklasik 565 000 i 615 farkli ve bilinmeyen boydan gelmektedir Bu boylarin yaklasik 200 tanesi British Columbia da yasamaktadir Bunlar sorumlu bakanliklara gore yerli olarak kabul edilmektedir Bunlarin 133 000 i hicbir boya mensup degillerdir ve bu yuzden de hukuki acidan Yerli olarak kabul edilmemektedirler Ayrica devlet bir grubun bir boy olup olmadigini ve Aborjinler in akrabalarinin Yerli olup olmadigini da belirlemekte Bu temel hatlariyla ele alinmis Aborjin tanimlamasi yerli halkin haklarina ters dusmekte Yakin zamanda Amerika Birlesik Devletleri ndeki yerliler yani ilk Amerikalilar ilk etnik grup Aborjinler tanimina paralel olarak Amerikali Yerliler ya da Yerli Amerikalilar Alaska dakiler Alaska Yerlileri ya da Yerliler olarak adlandirilirlar Genel bakisKanada da Yerli kulturu farkli dogal kosullari gosteren bes kulturel alana ayrilmis durumdadir Kuzey bolgleri ve orta bolgelerinin sulak ovalarinda uzun zaman gocebe topluluklar yogunlukta iken bati ve doguda deniz kulturu gruplar kisim kisim ciftci veya mevsimsel olarak belli alanlar ve sinirlar icinde gocer topluluklar gozlemlenmekteydi bu topluluklarda balikcilik bazilarinda ise fok avi onem tasimaktaydi Ayrica batida balina avciligi ortaya cikti Bu yasam turu ayni zamanda yerlesime de uygundu Bu yerlesimler genellikle Tipi Kizilderili cadiri ve Wigwam Amerikan yerlilerinin samandan yapilmis evleri tarzindaydi Samanizm soy birligi bakimindan cok buyuk bir onem tasimaktaydi 1500 lu yillarin basinda Avrupa ile ilk ticari iliskiler basladi ve 1600 lu yillarda Koloniler Doneminde daha da ilerledi Ancak ortaya cikan vebalar dolayisiyla tamamen kayboldu 19 yuzyilda bircok gozlem bolgeleri ve yasam bolgeleri Yerlilerin icinde resmi olarak yasamasina izin verilen bolgeler ortaya cikti Ciftciye destek verip Kanada Yerlileri uzerinde asimilasyon calismalarina basladilar 1970 li yillara kadar cocuklar kendi dillerini kullanmalarinin gerekmedigi yatili okullara gittiler Ilk olarak 1960 ta Kizilderililer de bu yasam bolgelerinde rezervler soz sahibi olmaya basladilar Ilk etnik gruplar arasinda Avrupa oncesi gecerli olan ve kan bagi ile devredilen bir bas yonetimli idari anlayis egemendir hala Ancak bu yonetim anlayisi ile Kanada hukumetinin baslattigi secimli bas yonetimi ile beraber danismanlar kurulu anlayisi rekabet halindedir Ilk etnik gruplar antlasmalara dayaniyor olmakla ve buna bagli olarak da yari devletsel otorite anlayisi sabit arazi ve bolgelerde gecerli olmakla beraber Kanada hukumeti yerlileri daha ziyade bireylerden olusan gruplar olarak gormektedir Bu baglamda bazi iller veya eyaletler simdiye kadar soz konusu kabile boyuna bir butun olarak ait olan arazilerinin ozellestirilmesi yonunde girisimlerde bulunmaktadir Ilk etnik gruplardan bazilari buyuk zenginlige eristiler ancak bircogu fakirlik ve buyuk sosyal problemlerden muzdaripti Bunlar hammadde arayisi icinde olan gruplar uranyum petrol gemileri ozellikle Saskatchewan Ontario Quebec ve Alberta da askeri merkezler Cold Lake ve Goose Bay ve agac kesiminin yapildigi ozellikle British Columbia ve diger bolgelerde dogal yasamin zarar gordugu bolgeler icin gecerliydi ancak kendi iclerinde ve uzak bolgelerde yasayan Yerli halklarla etkilesime gecip kulturel ve ekonomik ittifaklarla kendilerini gelistirdiler Ayrica egitim ve ogretim de ilk etnik gruplar icin cok onemliydi Ayrica yuksekogrenime de ayni deger verilmekteydi ve Saskatchewan da First Nations University of Canada 2003 te egitime basladi Yok olma tehdidiyle karsi karsiya olan bircok kucuk dille kokenlerle ve korunmalari icin bazi ulusal duzenlemelerle ugrasmaktalar En cok kullanicisi olan dil Cree dir KavramKanada da Aborjinler in akrabalari genellikle Aborjin olarak kabul edilirler Bu kavram Kizilderili Indian kavrami ile rakip kavram olarak anlasilmaktadir zira Kizilderili devlet tarafindan taninan Kizilderili boy ve kabilelerinin tum uyeleri icin belirsizlik yaratacak sekilde kullanilmakta bunun yani sira da kendini Kizilderili olarak goren veya baskalari tarafindan bu gruba aitmis gibi gorulen herkes icin de gecerli olmaktadir Yasal olarak Kizilderili olarak kabul edilen herkes icin 1876 dan beri Yerli Yasasi yururluktedir Yasal olarak Yerli olarak tanimlanabilmek icin sart bilinen tek bir Yerli kabilesinden gelmekti Ebeveynler farkli kabilelere mensup olsalar bile birden cok koke aitlik mumkun degildi Tamamen farkli dusuncelere sahip etnik gruplarin yasadigi bolgelerde ve Avrupalilar tarafindan bilinmeyen bir kabileden gelenlerde genetik akrabalik bulunmasi zorunluydu Bu geleneksel koken bolgelerinin kartografik tanimlama tartismalari anlasmalarin sartlarinin duzenlenmesi icin oldukca onemliydi Bu yuzden de 19 yuzyilda duzeltildi Bircok bolgede Avro Kanadalilarin cogunlukla sandiklari gibi belli bir kabile bolgesi icin ayricalikli haklar yoktu daha ziyade birbirine gecen kullanim haklari soz konusuydu ustelik bu haklar ev veya oturma gruplarina veya ailelere soy veya akraba boylarina ya da yil boyunca soz konusu olan goc durumlarina bagli kiliniyordu Resmi tanimlama ilk etnik grup tanimin tam tersi yonde bir anlayistaydi Bunun icinde her kabilenin o kabileye kimin uye olacagina kendisi karar vermesi ve resmi tutumdan bagimsiz olarak kabilelerin taninmasi da vardi Bu yuzden de resmi olarak kabul edilmemis ilk etnik gruplarin sayisi oldukca fazlaydi Ayrica butun haklari ve sorumluluklariyla bagimsiz olan etnik gruplarin daha cok uzerine durulmaktadir Temsil organi gorevini Ilk Etnik Gruplar Kurulu yerine getirmekte Gunumuzde Aborjinlerin 20 si yerli olarak tanimlanmamakta Ilk etnik gruplarin bazilari Quebec bolgesinde yasayan Kichesipirini kabilesi gibi kabile olarak taninmamakta First Nations kavrami ilk olarak 1982 de resmi olarak kullanilamaya baslandi Bircok etnik grubun adi ve Yerli Gruplar kavrami ortadan kalkti boylece de bu tek basina kullanilmaya baslandi Kabile kavrami Birlesik Krallik ta yaygin olarak kullanildigi siralar Kanada da Grup kavrami resmi dilde geleneksel olarak kullanilmaktaydi Bu yuzden de kabile boy ve Aborjin kavramlarini kapsayan bir ust kavram gerekmekteydi Gerci Aborjin kavrami Kanada da kullanilmaktaysa da hukuksal duzeyde tam olarak yeterli olmamaktaydi Bundan dolayi halk yerli tanimini tercih etmekteydi Bolgelerde Department of Indian Affairs and Northern Development Yerli Sorunlari ve Kuzey Gelisimi Bolumu adi altinda bakanliklar bulunmaktaydi Yerli Kanunu yla yerliler uc farkli ture ayrilmislardir 1 Sabit Yerliler Yerli toplumlara mensup yerli olarak kaydedilmis ya da yerli nitelikli kisilerdir Department of Indian Affairs and Northern Development a bagli Indian Registry ye Yerli Sicil Dairesi kayitlilardir 2 Sabit olmayan Yerliler Yerli olarak kaydedilmemis yerli toplumlara mensup kisilerdir 3 Anlasmali Yerliler 1871 1921 yillari arasinda Buyuk Britanya Kralligi ile yapilan Numarali Anlasmalardan Numbered Treaties on birincisiyle yerli toplumlara mensup olan kisilerdir Dorduncu bir grup da 1985 ten beri buyumekte olan yaklasik 117 000 insandir Bunlar yerli bayanlarin yerli olmayan erkeklerle yaptiklari evliliklerden olan torunlaridir Kizilderili anlasmasi sadece baba kokenli dogum haklarini belirleyici olarak kabul ettiginden dolayi ornegin Irokese kabilesine anne kokeninden mensup kisiler ve cocuklar bu tip yerliler sadece bir basvuru uzerine Kizilderili olma hakkina kavusmaktaydi Boylece diger taraftan bu cocuklar bu kaybediyorlar ve bunun icin bir yerliyle evleniyorlardi Bu kural Bill C 31 Yerlileri adi verilen grup icin iki jenerasyon sonrasinda tamamen tarihe karisiyordu Bilinen kabilelere mensup olanlarin Yerli Kanuna ulasip resmi anlamda kabul gorme istegiyle Indian Register tarafindan kaydedildiler Bu yerli kayit Department of Indian Affairs and Northern Development tarafindan gerceklestirilmektedir Sabit Yerli kavraminda yasalar ve halkin yonetimden istedikleriyle sayisal bir baglanti vardir Bu da maddi yardimlar ve hacizlere karsi konulmasina da dayanmaktaydi Sosyal durum rezervlerden tamamen vazgecme baska rezervlere tasinma ya da evlilikle kaybedilebilir Buna ragmen bu yavas da olsa yerel halkin orada yasayan diger halka oranla daha yogun olmasiyla asilabilir Ayrica sehirlerdeki kamusal gorevlendirmeler de degistirilmelidir Koken bilinmeye basladikca irkcilikla desteklenen haksizlik ve hor gorme endisesi de ortaya cikmistir Nufus ve RezervlerTemmuz 2009 da Department of Indian Affairs and Northern Development internet sayfasinda bakanligin tanidigi 632 kok oldugunu duyurdu Rezervler il ve bolgelerde farkli olarak dagilmaktaydi Bilinen ilk toplumsal olusumlarin 632 sinin il ve bolgelere ve rezervlere gore dagilimi asagidaki gibidir Il veya bolgeler Ilk etnik gruplar Yakinlari RezervlerBritish Columbia 198 129 580 1702Ontario 139 158 395 206Saskatchewan 70 91 400 602Manitoba 63 100 645 195Alberta 46 92 275 137Quebec 39 65 090 44Kuzeybati bolgeleri 26 12 640 29Yukon 18 6 275 15New Brunswick 15 12 385 26Nova Scotia 13 15 240 39Neufundland ve Labrador 3 7 765 3Prens Edward Adasi 2 1 230 4 Her 3 kabileden bir tanesinin yasadigi British Columbia 3000 rezervin 57 sini kapsar Kanada nin batisi ilk etnik uygarliklarin en fazla sayida yasadigi yerdir Cree ler de oldukca genis bir bolgeye yayilmis olduklari halde bu bolgede en cok paya sahip olanlardir Irokesen ler in bu bolgedeki sayilari da Aralik 2008 sayimlarina gore 19 600 dur Bu bolgedeki en buyuk 10 kabile asagidaki gibidir 1 Akwesasne Mohawk Halki Ontario 10 953 2 Kainai Halki Alberta 10 625 3 Kahnawake Mohawk Halki Quebec 9 092 4 Saddle Lake Cree Halki Alberta 9 038 5 Lac La Ronge Yerli Kesimi Saskatchewan 8 828 6 Peter Ballantyne Cree Halki Saskatchewan 8 679 7 Pegius Manitoba 8 526 8 Quinte Korfezi Mohawklari Ontario 7 904 9 Bigstone Cree Halki Alberta 7 238 10 Samson Alberta 7 080 1996 da 80 000 daha az olan yerli sayisi 2006 nufus sayimina gore 1 172 790 olmustur ki bu sayi da toplam nufusun 3 8 ini olusturmaktadir 2006 nufus sayiminda 698 025 yerli il etnik gruplardan birine mensuptur Yaklasik 700 000 yerliden 564 870 i kayit altina alinmistir ve kayitli olmayanlarin buyume hizi kayitli olanlara oranla iki kat daha fazladir Toplamda 1996 2006 yillari arasinda ilk etnik gruplara mensup kisi sayisi 29 artmistir 1996 da yerli nufusun 58 i rezerv olmayan bolgelerde yasarken 2006 nufus sayiminda rezerv bolgelerde yasama orani 60 a kadar yukselmistir Tutulan kayitlara gore yerlilerin sadece 335 109 tanesi rezervler disinda 24 329 u da Kronland da Cek Cumhuriyetinde Lanskroun adli kasaba yasamaktadir En buyuk kentler Winnipeg 25 900 Vancouver 23 515 Edmonton 22 440 ve Toronto 17 275 idi Saskatoon da 11 510 Calgary de 10 875 Ottawa Gatineau da 10 790 Montreal de 10 130 Regina da 9 495 ve Thunder Bay de 7 240 yerli yasamaktadir Prens Rupert ise halkin 32 sinin yasadigi Kanada nin en kalabalik sehridir Yerli halk nufusun geri kalanindan daha genctir Yerli halkin 50si 23 5 yasin altinda ve Kanada nin geri kalaninin ortalamasi 39 5 Yerlilerin 35i 14 yasindan kucuk ve halkin bu kesiminin daha da artacagi dusunulmekte Ortalama yas 25 yani Kanada ortalamasinin 15 yas altinda Saskatchewan da ise bu ortalama 20 Diller ve yazilarKuzey Amerika yerli dilleri dagilimi 18 yuzyila kadar yerli halk arasinda bir dil birligi farkindaligi yoktu fakat gunumuzde Quebec te en genis bolgeye yayilmis olan dil Ingilizcedir Nova Iskocya ve New Brunswick de ayni zamanda Fransizca da konusulmaktadir First Nations in 50 den fazla dili 10 farkli dil ailesine aittir 1996 da 147 000 dil kullanicisinin Cree lerin dili olan Algankin Dil Ailesine dahil Kanada daki 19 dilin de dahil oldugu kuzeybatidaki 31 dili de kapsayan 20 000 dil kullanicisinin Athapakischen e ait oldugu belirlendi 6 dil ailesi ise dil kullanicilarinin sadece 7 sini kapsamakta En buyuk 3 dil ise yaklasik 93 unu ana dil olarak yerli dillerini kullananlar olusturmaktadir Amerika buyuk oranda dil cesitliliginin goruldugu bir bolgeydi Akrabalik iliskilerinin belirlenmesinde en cok konusulan dillerin belirlenmesi degil bu konuda yasanan problemler ve nasil cozuldukleri rol oynamaktaydi Dil cesitliligi gunumuzde de yok olmakta olan ve tamamen yok olmus dillere ragmen oldukca fazladir Etnologlar 1993 te Kanada da yasayan 85 dil belirleyip bunlarin 74 unun yerli halkin kullandigi diller oldugunu belirttiler Genel olarak hala kullanilmakta olan diller karisik olarak nitelendirilebilecek olanlardir Kanada yerlilerinden bir grup olan Metis lerin kullandigi Cree dilinin bir alt dali olan Michif adini Kanada nin guneyindeki bir nehirden alan Assiniboine ve Fransizca bu karisim i olusturmaktadir Ayrica adini yine konusuldugu yer olan Manitobo daki Red River dan alan Michif e benzeyen ayni zamanda da Red River sivesi olarak da bilinen Bungee dili ise Cree ve Iskoc Galleri nin konustugu dillerin bir karisimidir Kanada yerlilerinin dilleri gunumuzde yok olma tehlikesiyle en cok karsi karsiya olan diller arasindadir 1996 da her ne kadar 1970 lerden beri oldukca zorluk yasamis olsalar da sadece Cree ve Ojibway dillerinin surekliliginin guvence altinda oldugu belirilendi Bunun sebebi de sozluklerde ve gramer kitaplarinda bu dillere tekrar yer verilmesine dayandirilmaktadir Dogal kullanim alanlarinda dogal kullanicilar tarafindan kendi harfleri ve isaretleriyle okul muzik ve farkli rituellerde ayni zamanda internetten dil ogrenimi ve universite egitiminde kullanilmasi da sebepler arasindadir Eylul 2008 de Ontario daki Anishinaabe Grubu Anishinaabe Language Advisory Group bu dilin Ingilizce den once kullanilan ilk anadil oldugunu acikladi Dilin kendine ait belli bir alfabesi ve yazi stili olmasindan kaynaklanan problemler yerlilerin kullandiklari dillerin yeniden duzenlenmelerine neden oldu Bu tur farkli farkli alfabe ve yazi stiline sahip diller misyonerler ve dilbilimciler tarafindan gelistirilmeye calisildi Bunun icin de ilk koloniler donemine kadar geriye gitmek zorunda kaldilar Pater 1657 de 5000 den fazla isaretle hiyeroglif turde bir yazi gelistirdi Bu dille yazilan ilk ve tek kitap 1866 da Viyana da basildi Yerlilerin kullandiklari dillerden yararlanma gittikce artmaktadir 2006 nufus sayimina gore rezervlerde yasayan nufusun 51 i kendi yerel dilini kullanmaktadir ancak bu oran sehirlerde sadece 12 dir Rezervlerde konusulan 75 yasindan buyuklerin dillerin 18 i 14 yasinin altindakiler cocuklar arasinda 21 oraninda konusulmaktadir Ancak sehirlerde bu dili konusabilen cocuklarin orani sadece 6 dir 15 ile 24 yas arasindakilerin 24 u kendi yerli dillerini bu donemde tekrar ogrenmeye baslamislardir 2006 da Cree dilinin kullanici sayisi 87 285 idi ki bu dil en fazla dil kullanicisi tarafindan konusulan dildir Bunu 30 255 le Ojibway 12 435 ile Oji Cree 11 080 le Montagnais Naskapi 9 250 ile Dene 8 540 ile Mi kmaq 6 285 ile Siouan dilleri 5 320 ile Atikamekw ve 4 760 ile Blackfoot izler Ayrica sayi bakimindan en hizli buyuyen dil bolgesi de 20 ile Oji Cree dir Bunun disinda 31 oraninda Haida 30 oraninda Tlingit ve yine 30 oraninda Malecite dillerinin kuculmeleri de son on yilda belirlenen en buyuk gerilemelerdir Kendilerine miras olarak kalan yerel dillerini ikinci dil olarak ogrenenlerin orani da 30 un uzerindedir Dil ve lehceler Konusanlarin sayisi Ana diliKrice 99 950 78 855 47 19032 460 11 115 11 115Innuca Naskapice 11 815 10 970 9 720Denesulinece 11 130 9 750 7 490Anisininice 12 605 8 480 8 4808 750 7 365 3 985Siyuca 6 495 5 585 3 780Atikamekce 5 645 5 245 4 745Karaayakca 4 915 3 085 3 085Tlinconca 2 645 2 015 1 110Algonkince 2 685 1 920 385Dakelce 2 495 1 560 6051 575 1 175 320Cilkotince 1 400 1 070 435Satuca 1 235 650 650Denetaca 2 315 600 600790 535 140Chipewyan 770 525 125Gucince 570 355 25615 290 201 650 250 2501 090 250 250Tlingitce 175 0 0Source Statistics Canada 2006 Census Profile of Federal Electoral Districts 2003 Representation Order Language Mobility and Migration and Immigration and Citizenship Ottawa 2007 pp 2 6 10 Tarim sahalariOn Kuzey Amerika tarim sahasi Alfred Kroeber e gore bes yerlesim bolgesinde toplanmistir Orta Arktik Bolge Kuzeybati ve Labrador sahil kiyisina kadar merkez Kanada Kuzeybati Kiyisi Bati kiyilari Platolar Fraser Platosu Sulaklar ve Ovalar Rocky Daglarinin dogusu Saskatchewan ve Manitoba nin bir bolumu Kuzeydogu Ormanlari Buyuk Okyanus tan Nova Scotia Neufundland a kadar olan bolge Buyuk olcude degisik iklim ve bitki ortusunden dolayi bu bes bolge oldukca kati bir sekilde birbirinden ayrilir Benzer cevre kosullari ve iliskiler ise yeniden benzer kulturler meydana gelmesine neden olmustur MutfakSxusem PemmikanAyrica bakinizKanada Kizilderili rezervleri listesi Federation of Saskatchewan Indian Nations Kanada da insan haklari Kwaday Dan TsʼinchiKaynakca Canada s System of Justice Rights and Freedoms in Canada Department of Justice Canada 31 Temmuz 2009 5 Nisan 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2009 Aboriginal Identity 2006 Census Statistics Canada Government of Canada 20 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ekim 2009 The Assembly of First Nations 12 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2010 a b Assembly of First Nations The Story The Assembly of First Nations 12 Aralik 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2009 Canada s First Nations A Legacy of Institutional Racism 31 Aralik 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Claire Hutchings ARTICLE1 DEFINITION6 Inuit Circumpolar Council Canada ICC Charter Application Design amp Development Indelta Communication 2007 Erisim tarihi 9 Ekim 2009 final Written Submissions of Federal Crown In the Kawaskimhon Aboriginal Moot Court PDF Factum of the Federal Crown Canada University of Manitoba Faculty of Law 2007 26 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Ekim 2009 The Canadian Atlas Online First Peoples Canadian Geographic 8 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2009 a b Terminology Aboriginal Peoples amp Communities Indian and Northern Affairs Canada 3 Haziran 2009 24 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2009 Communications Branch of Indian and Northern Affairs Canada 2004 3 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Haziran 2010 Terminology of First Nations Native Aboriginal and Metis PDF Aboriginal Infant Development Programs of BC 2009 27 Subat 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Haziran 2010 Gibson Gordon 2009 A New Look at Canadian Indian Policy Respect the Collective Promote the Individual ISBN 978 0 88975 243 6 Assembly of First Nations 23 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde p 74 Terminology 13 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aboriginal Affairs and Northern Development Canada Retrieved 12 April 2012 Hill Liz 2007 National Museum of the American Indian Smithsonian Institution 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2009 Aboriginal languages Statistics Canada 25 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2009 Dis baglantilarThe Canadian Museum of Civilization First Peoples Section 4 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde