Meksika mutfağı, özellikle eski yerlilerin (Aztekler, Zapotekler, Otomiler, , , , Mayalar vb.) ve İspanyol koloni devriyle Fransız, Arap ve Karayip geleneklerinin bir sentezi olarak kendini gösterir. Genelde zengin bitki örtüsüne sahip olan bu sıcak, topik ülkenin mutfağında mısır, fasulye, meyve çeşitleri ve belirli sebze türleri önemli bir rol oynar. Meksika'da birbirinden çok farklı bölgesel mutfaklar mevcuttur. Kuzeyde İspanyol mutfağının etkisi görülürken, güneyde yerlilerin mutfağı korunmuştur.
Tarihçe
Meksika, kakao, vanilya, avokado, yer fıstığı, domates, çili ve mısır gibi tüm dünyaya yayılmış bazı bitkilerin anavatanıdır. Geleneksel olarak hemen hemen bütün yemekler mısırla yapılır. Mısır o kadar önemlidir ki, Aztekler tarafından mısır tanrısı ile yüceltilmiştir. İkinci sırada baharat olarak kullanılan çili gelir. Bunların yanı sıra yemeklerde su kabağı, fasulye ve bölgeye göre yaban domuzu, tavşan, kemiriciler ve hint kertenkelesi iguana kullanılır. Ev hayvanı olarak öncelikle köpek ve hindi bulunur.
Bazı Çiçekler: Kabak çiçeği Flor de Calabaza, çok boğumlu hint inciri bitkisinin bazı kısımları ve kimi yapraklar menüde bulunmaktadır. Agave çok yönlü kullanılır: Tatlı suyu çocuklara verilir veya genelde tatlandırıcı, mayalanınca da kimi dini ritüellerde sarhoşluk verici içki olarak kullanılır. Günümüzde damıtılmış durumda mezcal olarak satılır.
İspanyollar tarafından fethedilmesinden ve kolonileşmeden sonra ülkeye yeni gıda maddeleri de gelmiştir; özellikle domuz eti, hayvansal yağlar, sığır eti, pirinç ve şeker. İspanyollar, temel gıda maddesi olan mısırı buğdayla değiştirmek istediler. Çünkü mısır, yerli dinlerin temelinde önemli bir rol oynuyordu. Ancak bu uğraşlarında başarılı olamadılar, bunda mısırın Meksika'nın hava şartlarına daha uygun olması etken olmuştur. Ancak buğday ekmeği artık zenginlerin bir gıda maddesi olmuştu. İspanyollar sığır, koyun, keçi, domuz ve tavuk ile Meksika'ya hayvancılığı da getirmişlerdir. Koloni döneminde zengin elit kesim İspanyolların sevdiği kuzu eti yeme alışkanlığını edinmiş, halkın çoğu ise sığır eti yemiştir. 19. yüzyılda Fransız mutfağı etki göstermeye başlamıştır, bu da sığır etine öncelik tanınmasına yol açmıştır. Bu dönemde zeytin yağı, yemek yapmak için kullanılan yağlarda öne çıkmış, domuz ve tereyağını arka plana itmiştir.
Çili, çeşitli baharatlar ve biraz çikolatayla yapılan sosuyla Mole Poblano ülkenin milli yemeği olarak gösterilir. Bu yemeğin aslen nereden geldiği tam olarak belirnememiştir. 20'li yıllarda antropolog Margaret Park Redfield bu yemek tarifinin İspanyolların istilasından önce de yerli halk tarafından bilindiğini savunuyordu. 70'li yıllarda Judith Friedlander, kullanılan baharatlar sebebiyle bu yemeğin İspanyol kökenli olduğu sonucuna vardı. Diğer bir iddiaya göre ise Mole Poblano 'nun Puebla şehrindeki rahibelerin bir buluşu olduğu söylenir.
Çeşitli ülkelerden gelen göçmenler Meksika Mutfağı'nı etkilemişlerdir. 18. yüzyılda Napoli civarından gelen İtalyanlar 1790 senesinde Meksika şehrinde makarna fabrikaları kurmuşlardır. Alman göçmenler bira fabrikaları kurmuşlar ve birayı yaygın bir içecek haline getirmişlerdir. Meksika'nın üst tabakası 19. yüzyılda Fransız mutfağına yönelmiştir. Yakın geçmişte Amerika'dan gelen fast food büyük ölçüde etkili olmuştur.
Meksika UNESCO'ya başvurarak dünyada önemli bir yeri olan yemek kültürünün Dünya Kültür Mirası olarak tanınmasını istemiştir. Bu bağlamda çok sayıda mutfak ve yemek pişirme tarzlarının değişik yörelerde kendilerine özgü spesiyalite geliştirdikleri vurgulanmıştır. Özellikle Cocina Poblana (Puebla), Cocina Veracruzan, Cocina Oaxaqueña, Cocina Chiapaneca ve Cocina Yucateca anılmaya değerdir. Çoğu zaman Meksika Mutfağı'ndan sayılmaktadır. bir Amerikan yemek kültürüdür. 50'lilerde nueva cocina mexicana oluşmuştur, ki burada yerli mutfağının malzemeleri, uluslararası (yüksek aşçılık sanatı) teknikleriyle birleştirilmiştir. Aşçı Jaime Saldívar'ın tasarladığı mısır ve mantarla yapılan, krep içinde ve beşamel sosu ile servis edilen yemek buna iyi bir örnektir. 90'larda, Meksika yemeklerinin uluslararası mutfakların elementleriyle karıştırılmasıyla oluşan popüler olmuştur, huauhzontle pesto buna iyi bir örnektir. Bu yeni stil özellikle kadın aşçılar tarafından benimsenmiştir.
Genel bakış
Şehirde yaşayan halk için en önemli öğün öğle yemeğidir, iş günlerinde öğlen molası daha uzundur. Akşamları genelde sadece ufak bir şeyler atıştırılır; tatlı, taco ya da benzer şeyler veya bir Antojito Mexicano. Üst tabaka, İspanyol Mutfağı'nın öğün şemasına uyar. Kahvaltı genelde sadece kahve ve küçük kahvaltı ekmeği ya da tatlı bir unlu mamülden oluşur. Birkaç saat sonra adı almuerzo olan bir atıştırmalık sıradadır, örneğin chilaquiles, kaymaklı ve peynirli çili sosunda kurutulmuş tortilla şeritleri ya da yumurtayla yapılan bir yemek olabilir. Bu ikinci kahvaltı özellikle pazar günleri tercih edilir. İspanya'nın aksine saat 15:00'de yenilen öğlen yemeği ana öğündür; çorba, ardından pilav ya da spagetti, et yemeği ve sonunda bir tatlıdan ibaret olabilir. Bunun yanında limonata agua fresca içilir. Akşam yemeğinde Meksikalılar sadece ufak bir atıştırmalık merienda yerler. Özel günlerde çoğu zaman dışarıda geç vakitte yenilen akşam yemekleri vardır. Gençler akşamları taco satılan yerlerde buluşur. Taco nun -içli dürüm tortilla- yapımı için birçok tarif bulunmaktadır. 'un kırsal yörelerinde yaşan halk ve fakir tabakalar, kahvaltı ve akşam yemeği olmak üzere günde sadece iki öğün yemek yerler, öğlenleri sadece bir atıştırmalıkla yetinirler.
Meksika Mutfağı'nda, kıyı yörelerle merkezi yaylalar arasında büyük farklar vardır. Sahil yörelerinde Cevive gibi daha fazla balık yemekleri bilinir. Kuzeyde ise etkisi görülür ve fazla et yenir. Kuzu cabrito ya da kurutulmuş sığır eti machaca. Ayrıca yemekler çok acı değildir. 'ndan farklı olarak yemekler karma yemeklerden oluşmaz, örneğin pilav etten önce yenir, yani etle beraber yenmez.
Hemen hemen tüm yemeklerle mısır tortillası yenir, ki bu kuzey Meksika'da genelde buğday unundan yapılır. Oldukça ince olan bu pideler sıcak servis edilir. Garnitür olarak elle yenilir, ancak çoğu zaman içli ve soslu servis edilir. Antojitos, tortillaya benzeyen ürünlerdir, ki bunlar mısırla da yapılır ve atıştırmalık olarak satılır. Caddelerde standlardan almak mümkündür. Bunun bir örneği quesadilla'dır, bu yağda kızartılmış, genelde peynirle doldurulmuş tortilladır.
Başlıca Yemekler
Tanınmış yemekler olarak Puebla'dan Mole Poblano ve Chiles en nogada; Pescado a la Veracruzana: Veracruz'dan bir balık yemeği, Cochinita Pibil: domuz etiyle yapılan, gulaşa benzeyen yemek; yöresinden Achiote ve Pozole: Jalisco'dan gelen iri mısır taneli, domuz ve tavuk etiyle yapılan çorba sayılabilir. Bununla beraber yöreye göre farklı hazırlanan tamales meşhurdur. Guacamole, tortilla totopos cipsleriyle ya da etin yanında yenen bir tür sos çok sevilir. Özel bir spesyalite Cuitlacochedir, mısır bitkisinin bir paraziti olarak yetişen bir tür mantarla yapılır.
Bugün Teksas olarak bilinen yöre eskiden Meksika'ya ait olsa da, chili con carne ve nachos Meksika yemekleri değil, Teksas yemekleridir, aittirler ve Meksika'da pek tanınmazlar.
Acı biber
Acı biberin (çili) anavatanı Meksika'dır, bu nedenle 90'dan fazla çeşitleriyle dünyanın en zengin çili türleri sahiptir. Tüketimde de dünya lideridir, çünkü çilisiz hemen hemen hiçbir yemek yoktur. Çili yemeğin yanında yenir, genellikle sosların içinde bulunur. Yucatán'da Chile Habanero bilinir, çok acıdır ve bir tür vinaigrette sosuyla servis edilir. Diğer çok acı bir çili de Chile de Árboldur. Chile Chipotle yemeklerde çok kullanılan bir çilidir, örnğ. albóndigas için: bu çiliyle yapılan domates sosunda et toplarından oluşan yemeğin adıdır. En tanınmış çili Chile Serranodur, ki sıradan soslar için kullanılır: kırmızı domatesli Salsa Roja ve yeşil domatesli tomatillo Salsa Verde. Sadece çiliden yapılan yemek için Chile Poblano (yeşil ve büyük dolmalık biber türü) kullanılır, et veya peynirle doldurulur. Chiles en Nogada da çok tanınmıştır, burada Chile Poblano et, kuru meyveler, ceviz, kaymak ve narla doldurulur. Bu malzemeler yemeğe Meksika bayrağındaki renkleri verir: çili yeşildir, kaymak sosu beyaz ve nar kırmızıdır.
Tatlılar
Meksika çeşitli tatlılarıyla da ünlüdür, en meşhurları Michoacán ve Guanajuato yörelerinden gelir. Üstü kızartılmış tatlı keçi sütünden yapılan Cajeta çok sevilir, genellikle iki kâğıt helva arasında servis edilir. Bunun yanıda sütle yapılan birçok tatlı bilinir, genelde fındık ve yer fıstığı ile, çoğu zaman cevizle kombine edilir. Ayrıca Hindistan cevizi ve yumurta sarısıyla hazırlanan cocada; demirhindiden yapılan ve amarant, palanquetas, çeşitli tohumlar ya da antep fıstığı veya krokanlı fıstık ilave edilen alegrias. Meksika'da tatlıyla acı kombinasyonu çok sevilir.
İçecekler
Bira, tekila, mezcal ya da pulque bilinen alkollü içeceklerdir. Mezcal bodur bir agave türünden elde edilir. Mezcal'in içindeki meşhur solucan -ki aslında bir kelebek larvasıdır- sadece eksport için öngörülmüş şişelere ilave edilir. Aslen bu larva kurutulup toz haline getirildikten sonra, içkini yanında tuz yerine kullanılırmış. İspanyollar tarafından etabilize olan, tatlı pirinç/tarçın içeceği olan Horchata içilir. Çoğu zaman da genelde tatlandırılmış çayı Agua de Jamaica ve Agua de Tamarindo servis edilir. Meksika'da çok miktarda limonata da içilir. Bununla beraber dünyada kişi başına en çok cola tüketilen ülkedir. geleneksel bir içecektir.
Konuyla ilgili yayınlar
Wikimedia Commons'ta Meksika mutfağı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Meksika Mutfağı, Ömür Sam, 2005, 144 sayfa,
- Mexico, Encyclopedia of Food and Culture
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Meksika mutfagi ozellikle eski yerlilerin Aztekler Zapotekler Otomiler Mayalar vb ve Ispanyol koloni devriyle Fransiz Arap ve Karayip geleneklerinin bir sentezi olarak kendini gosterir Genelde zengin bitki ortusune sahip olan bu sicak topik ulkenin mutfaginda misir fasulye meyve cesitleri ve belirli sebze turleri onemli bir rol oynar Meksika da birbirinden cok farkli bolgesel mutfaklar mevcuttur Kuzeyde Ispanyol mutfaginin etkisi gorulurken guneyde yerlilerin mutfagi korunmustur Meksika mutfagi Bir tabak taco TarihceMeksika kakao vanilya avokado yer fistigi domates cili ve misir gibi tum dunyaya yayilmis bazi bitkilerin anavatanidir Geleneksel olarak hemen hemen butun yemekler misirla yapilir Misir o kadar onemlidir ki Aztekler tarafindan misir tanrisi ile yuceltilmistir Ikinci sirada baharat olarak kullanilan cili gelir Bunlarin yani sira yemeklerde su kabagi fasulye ve bolgeye gore yaban domuzu tavsan kemiriciler ve hint kertenkelesi iguana kullanilir Ev hayvani olarak oncelikle kopek ve hindi bulunur Bazi Cicekler Kabak cicegi Flor de Calabaza cok bogumlu hint inciri bitkisinin bazi kisimlari ve kimi yapraklar menude bulunmaktadir Agave cok yonlu kullanilir Tatli suyu cocuklara verilir veya genelde tatlandirici mayalaninca da kimi dini rituellerde sarhosluk verici icki olarak kullanilir Gunumuzde damitilmis durumda mezcal olarak satilir Tortilla yapan kadinlar 19 yuzyilin baslari Ispanyollar tarafindan fethedilmesinden ve kolonilesmeden sonra ulkeye yeni gida maddeleri de gelmistir ozellikle domuz eti hayvansal yaglar sigir eti pirinc ve seker Ispanyollar temel gida maddesi olan misiri bugdayla degistirmek istediler Cunku misir yerli dinlerin temelinde onemli bir rol oynuyordu Ancak bu ugraslarinda basarili olamadilar bunda misirin Meksika nin hava sartlarina daha uygun olmasi etken olmustur Ancak bugday ekmegi artik zenginlerin bir gida maddesi olmustu Ispanyollar sigir koyun keci domuz ve tavuk ile Meksika ya hayvanciligi da getirmislerdir Koloni doneminde zengin elit kesim Ispanyollarin sevdigi kuzu eti yeme aliskanligini edinmis halkin cogu ise sigir eti yemistir 19 yuzyilda Fransiz mutfagi etki gostermeye baslamistir bu da sigir etine oncelik taninmasina yol acmistir Bu donemde zeytin yagi yemek yapmak icin kullanilan yaglarda one cikmis domuz ve tereyagini arka plana itmistir Cili cesitli baharatlar ve biraz cikolatayla yapilan sosuyla Mole Poblano ulkenin milli yemegi olarak gosterilir Bu yemegin aslen nereden geldigi tam olarak belirnememistir 20 li yillarda antropolog Margaret Park Redfield bu yemek tarifinin Ispanyollarin istilasindan once de yerli halk tarafindan bilindigini savunuyordu 70 li yillarda Judith Friedlander kullanilan baharatlar sebebiyle bu yemegin Ispanyol kokenli oldugu sonucuna vardi Diger bir iddiaya gore ise Mole Poblano nun Puebla sehrindeki rahibelerin bir bulusu oldugu soylenir Cesitli ulkelerden gelen gocmenler Meksika Mutfagi ni etkilemislerdir 18 yuzyilda Napoli civarindan gelen Italyanlar 1790 senesinde Meksika sehrinde makarna fabrikalari kurmuslardir Alman gocmenler bira fabrikalari kurmuslar ve birayi yaygin bir icecek haline getirmislerdir Meksika nin ust tabakasi 19 yuzyilda Fransiz mutfagina yonelmistir Yakin gecmiste Amerika dan gelen fast food buyuk olcude etkili olmustur Meksika UNESCO ya basvurarak dunyada onemli bir yeri olan yemek kulturunun Dunya Kultur Mirasi olarak taninmasini istemistir Bu baglamda cok sayida mutfak ve yemek pisirme tarzlarinin degisik yorelerde kendilerine ozgu spesiyalite gelistirdikleri vurgulanmistir Ozellikle Cocina Poblana Puebla Cocina Veracruzan Cocina Oaxaquena Cocina Chiapaneca ve Cocina Yucateca anilmaya degerdir Cogu zaman Meksika Mutfagi ndan sayilmaktadir bir Amerikan yemek kulturudur 50 lilerde nueva cocina mexicana olusmustur ki burada yerli mutfaginin malzemeleri uluslararasi yuksek ascilik sanati teknikleriyle birlestirilmistir Asci Jaime Saldivar in tasarladigi misir ve mantarla yapilan krep icinde ve besamel sosu ile servis edilen yemek buna iyi bir ornektir 90 larda Meksika yemeklerinin uluslararasi mutfaklarin elementleriyle karistirilmasiyla olusan populer olmustur huauhzontle pesto buna iyi bir ornektir Bu yeni stil ozellikle kadin ascilar tarafindan benimsenmistir Genel bakisMeksika da yapilan tortilla ekmekleri Sehirde yasayan halk icin en onemli ogun ogle yemegidir is gunlerinde oglen molasi daha uzundur Aksamlari genelde sadece ufak bir seyler atistirilir tatli taco ya da benzer seyler veya bir Antojito Mexicano Ust tabaka Ispanyol Mutfagi nin ogun semasina uyar Kahvalti genelde sadece kahve ve kucuk kahvalti ekmegi ya da tatli bir unlu mamulden olusur Birkac saat sonra adi almuerzo olan bir atistirmalik siradadir ornegin chilaquiles kaymakli ve peynirli cili sosunda kurutulmus tortilla seritleri ya da yumurtayla yapilan bir yemek olabilir Bu ikinci kahvalti ozellikle pazar gunleri tercih edilir Ispanya nin aksine saat 15 00 de yenilen oglen yemegi ana ogundur corba ardindan pilav ya da spagetti et yemegi ve sonunda bir tatlidan ibaret olabilir Bunun yaninda limonata agua fresca icilir Aksam yemeginde Meksikalilar sadece ufak bir atistirmalik merienda yerler Ozel gunlerde cogu zaman disarida gec vakitte yenilen aksam yemekleri vardir Gencler aksamlari taco satilan yerlerde bulusur Taco nun icli durum tortilla yapimi icin bircok tarif bulunmaktadir un kirsal yorelerinde yasan halk ve fakir tabakalar kahvalti ve aksam yemegi olmak uzere gunde sadece iki ogun yemek yerler oglenleri sadece bir atistirmalikla yetinirler Meksika Mutfagi nda kiyi yorelerle merkezi yaylalar arasinda buyuk farklar vardir Sahil yorelerinde Cevive gibi daha fazla balik yemekleri bilinir Kuzeyde ise etkisi gorulur ve fazla et yenir Kuzu cabrito ya da kurutulmus sigir eti machaca Ayrica yemekler cok aci degildir ndan farkli olarak yemekler karma yemeklerden olusmaz ornegin pilav etten once yenir yani etle beraber yenmez Hemen hemen tum yemeklerle misir tortillasi yenir ki bu kuzey Meksika da genelde bugday unundan yapilir Oldukca ince olan bu pideler sicak servis edilir Garnitur olarak elle yenilir ancak cogu zaman icli ve soslu servis edilir Antojitos tortillaya benzeyen urunlerdir ki bunlar misirla da yapilir ve atistirmalik olarak satilir Caddelerde standlardan almak mumkundur Bunun bir ornegi quesadilla dir bu yagda kizartilmis genelde peynirle doldurulmus tortilladir Baslica YemeklerPozole Taninmis yemekler olarak Puebla dan Mole Poblano ve Chiles en nogada Pescado a la Veracruzana Veracruz dan bir balik yemegi Cochinita Pibil domuz etiyle yapilan gulasa benzeyen yemek yoresinden Achiote ve Pozole Jalisco dan gelen iri misir taneli domuz ve tavuk etiyle yapilan corba sayilabilir Bununla beraber yoreye gore farkli hazirlanan tamales meshurdur Guacamole tortilla totopos cipsleriyle ya da etin yaninda yenen bir tur sos cok sevilir Ozel bir spesyalite Cuitlacochedir misir bitkisinin bir paraziti olarak yetisen bir tur mantarla yapilir Bugun Teksas olarak bilinen yore eskiden Meksika ya ait olsa da chili con carne ve nachos Meksika yemekleri degil Teksas yemekleridir aittirler ve Meksika da pek taninmazlar Aci biberChiles en nogada aci biberden yapilan bir yemektir Aci biberin cili anavatani Meksika dir bu nedenle 90 dan fazla cesitleriyle dunyanin en zengin cili turleri sahiptir Tuketimde de dunya lideridir cunku cilisiz hemen hemen hicbir yemek yoktur Cili yemegin yaninda yenir genellikle soslarin icinde bulunur Yucatan da Chile Habanero bilinir cok acidir ve bir tur vinaigrette sosuyla servis edilir Diger cok aci bir cili de Chile de Arboldur Chile Chipotle yemeklerde cok kullanilan bir cilidir orng albondigas icin bu ciliyle yapilan domates sosunda et toplarindan olusan yemegin adidir En taninmis cili Chile Serranodur ki siradan soslar icin kullanilir kirmizi domatesli Salsa Roja ve yesil domatesli tomatillo Salsa Verde Sadece ciliden yapilan yemek icin Chile Poblano yesil ve buyuk dolmalik biber turu kullanilir et veya peynirle doldurulur Chiles en Nogada da cok taninmistir burada Chile Poblano et kuru meyveler ceviz kaymak ve narla doldurulur Bu malzemeler yemege Meksika bayragindaki renkleri verir cili yesildir kaymak sosu beyaz ve nar kirmizidir TatlilarMeksika cesitli tatlilariyla da unludur en meshurlari Michoacan ve Guanajuato yorelerinden gelir Ustu kizartilmis tatli keci sutunden yapilan Cajeta cok sevilir genellikle iki kagit helva arasinda servis edilir Bunun yanida sutle yapilan bircok tatli bilinir genelde findik ve yer fistigi ile cogu zaman cevizle kombine edilir Ayrica Hindistan cevizi ve yumurta sarisiyla hazirlanan cocada demirhindiden yapilan ve amarant palanquetas cesitli tohumlar ya da antep fistigi veya krokanli fistik ilave edilen alegrias Meksika da tatliyla aci kombinasyonu cok sevilir IceceklerMeksika daki bira cesitleri Bira tekila mezcal ya da pulque bilinen alkollu iceceklerdir Mezcal bodur bir agave turunden elde edilir Mezcal in icindeki meshur solucan ki aslinda bir kelebek larvasidir sadece eksport icin ongorulmus siselere ilave edilir Aslen bu larva kurutulup toz haline getirildikten sonra ickini yaninda tuz yerine kullanilirmis Ispanyollar tarafindan etabilize olan tatli pirinc tarcin icecegi olan Horchata icilir Cogu zaman da genelde tatlandirilmis cayi Agua de Jamaica ve Agua de Tamarindo servis edilir Meksika da cok miktarda limonata da icilir Bununla beraber dunyada kisi basina en cok cola tuketilen ulkedir geleneksel bir icecektir Konuyla ilgili yayinlarWikimedia Commons ta Meksika mutfagi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Meksika Mutfagi Omur Sam 2005 144 sayfa ISBN 9789757054436 Mexico Encyclopedia of Food and Culture