Meyan (Glycyrrhiza glabra), yaklaşık 120–150 cm'e kadar boylanabilen, Baklagiller ailesinden çok yıllık bir çalımsı bitkidir. Anavatanı Rusya ve Çin'dir.
Meyan | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Glycyrrhiza glabra L. |
Küçük, mavimsi, mor çiçekleri 0,8–1,2 cm boyundadır. 7–15 santimetre boyunda yaprakları ve toprağın altında boyu 1 metreye ulaşan bir kök yapısı vardır. Akdeniz ülkelerinde, güneydoğu Avrupa'da ve Asya'nın bazı kesimlerinde yetişir.
Adlandırma
İsmi meyan olan diğer bitkilerden ayırmak için Glycyrrhiza cinsinden olanlara tatlı meyan adı da verilir. Acı meyan adı Sophora cinsinden bitkiler için kullanılır. Aynı adın lokal şiveli biçimi olan acı piyan ismi ise sarı meyan (Thermopsis turcica) için kullanılmaktadır. Türkiye’de yöreye göre, yöre ağzından kaynaklanan isim değişkenliği gösterir. (Mayan, Biyam, Boyam) Adana'da aşlama olarak adlandırılır.
Tanımı
Meyan kökü, 9-17 yaprakçıklı, yaklaşık 7-15 santimetre (3-6 in) uzunluğunda ince uzun yapraklı, 1 metre (40 in)'e yüksekliğe ulaşan, çok yıllık otsu bir bitkidir. Çiçekler, 8-12 milimetre (5⁄16-1⁄2 in) uzunluğunda, mordan soluk beyazımsı maviye kadar değişen renklerde ve gevşek salkımlıdır. Meyve, birkaç tohumlu, 20-30 milimetre (3⁄4-1+1⁄8 in) uzunluğunda dikdörtgen bir kabuk’tur. Kökleri dal biçimlidir (stolonifer).
Kimya
Meyan kökü kokusu, toplam uçucuların %3'üne kadar anetol içeren bileşiklerin karmaşık ve değişken bileşiminden gelir. Meyan kökündeki tatlılığın çoğu, şeker'den 30-50 kat daha tatlı olan glisirizin'den gelir. Tatlılık şekerden farklıdır, daha az anlık, ekşi ve daha uzun sürer.
Meyan kökü köklerinde bulunan izoflavan glabren ve izoflavan glabridin fitoöstrojenlerdir.
Yetiştirme
Meyan kökü, en iyi şekilde tam güneşli derin vadilerde iyi drene edilmiş topraklarda yetişir. Ekimden iki ila üç yıl sonra sonbaharda hasat edilir. Meyan kökü üreten ülkeler arasında Hindistan, İran, İtalya, Afganistan, Çin, Pakistan (Urduca'da mulethi), Irak, Azerbaycan, Özbekistan, Türkmenistan ve Türkiye vardır. Hindistan'da Maharashtra bölgesinde meyan köküne jyeshthamadh (Marathice: ज्येष्ठमध) denilir.
2019'da dünya meyan kökü ekstresi pazarı US$ 191 milyon A.B.D. Doları idi. En büyük ihracatçıların başında Fransa, Özbekistan, Çin ve İran geliyordu ve her birinin pazar payı toplamın yaklaşık 10– %14'ü kadardı.
Dünyada şirket olarak en büyük üreticisi meyan kökü üretiminin %70'ini gerçekleştiren M&F Worldwide'dır ve üretiminin %73'ünü tütün ürünlerine tat ve aroma kazandırmak isteyen ABD orijinli sigara firmalarına satmakta olduğunu açıklamıştır.
Kullanımı
Bitkinin kökü "meyan kökü" olarak bilinir ve tıpta kullanımı yaygındır. Kök, lezzetlidir, ekstrakte edilmek suretiyle kola, ve Meyan şerbeti yapımında kullanılır.
Meyan bitkisinin kökleri ve yeraltındaki gövdesi (rizom) baharat olarak kullanılır. Tatlı, sert ve tuzlu bir tada ve hoş bir kokuya sahiptir.
Köklerin suyla kaynatılıp, suyun buharlaştırılmasıyla elde edilen balına çubuk şekli verilir. Bu bal, tatlı, pasta, şekerleme ve çikolata yapımında kullanılır.
"Meyankökü"nü Kuzey Avrupalılar tatlılarda, Çinliler ise daha çok yemeklerde çeşni olarak kullanırlar.
Kolalı içeceklere tat vermek için de katılır.
Türkiye’nin güney illeri ve çevresinde meyan kökü demlenerek şerbet olarak tüketilir. Meyan şerbeti yaz aylarının değişmez içeceğidir.
Mide ve bağırsak hastalıklarına iyi geldiğine inanılır.
Tütün
Meyankökü, tütün için tatlandırıcı bir madde olarak, Amerikan harmanı sigaralar, nemli enfiye, çiğneme tütünü ve pipo tütün’lerinin imalatında tat arttırıcı ve nemlendirici maddeler olarak kullanılır. Meyan kökü, tütün ürünlerine doğal bir tatlılık ve tütün endüstrisinde kullanılan doğal ve taklit tatlandırıcı bileşenlerle kolayca karışan ayırt edici bir tat sağlar. Meyan kökü sigara sarma kağıtlarına da eklenebilir. 2009 itibarıyla, ABD Gıda ve İlaç İdaresi, sigaralardan mentol dışında herhangi bir "niteleyici tatların" kullanılmasını yasakladı, ancak diğer üretilmiş tütün ürünlerini yasaklamadı.
Yiyecek ve şekerleme
Meyan kökü aroması, çok çeşitli şekerler veya şekerlemeler ‘in içinde bulunur. Bu şekerlemelerin çoğunda tat anason yağı ile güçlendirilmiştir. Bu nedenle gerçek meyan kökü içeriği çok azdır. Meyan kökü şekerlemeleri öncelikle Avrupa'daki tüketiciler tarafından satın alınır ancak Avustralya ve Yeni Zelanda gibi diğer ülkelerde de sevilir.
Hollanda'da meyankökü şekerlemesi ("damla") en popüler tatlı biçimlerinden biridir. Birçok şekilde satılır. Nane, mentol, anason veya Akdeniz defnesi ile karıştırmak için oldukça popülerdir. Amonyum klorür (Fince: salmiak) ile karıştırmak da Finlandiya'da olduğu gibi popülerdir. Hollanda'da salmiak meyan kökünün popüler bir örneği Felemenkçe: zoute drop ('tuzlu meyankökü') olarak bilinir ancak çok az tuz (sodyum klorür) içerir. Sert, tuzlu tatlılar, meyankökü aromalı alkollerin olduğu özellikle Danimarka ve Finlandiya gibi İskandinav ülkeleri'nde de popülerdir.
Kurutulmuş meyan kökü çubukları, son yıllarda popülariteleri azalmış olsa da, bir zamanlar İngiltere'de olduğu gibi, Hollanda'da da kendi başlarına geleneksel bir şekerlemedir. Şeker olarak çiğnemek için Felemenkçe: zoethout ('tatlı ağaç') çubukları olarak satılırdı. Çiğneyerek ve emildiğinde yoğun bir tatlı tadı verir. Tatlılık, dişlere zarar vermeden sükrozdan 30 ila 50 kat daha güçlüdür. 1970'lerden beri, Felemenkçe: zoethout daha nadir bulunur oldu ve yerini tüketmesi daha kolay olan 'damla' dahil çeşitli şekerler aldı.
İngiltere Yorkshire'deki Pontefract, şekerle karıştırılan meyan kökünün çağdaş şekilde tatlı olarak kullanılmaya başlandığı yerdir. Pontefrakt keki ilk olarak orada yapıldı.
Cumbria, Durham ilçesi, Yorkshire ve Lancashire'da halk arasında 'İspanyol' olarak bilinir. Çünkü İspanyol rahipler Thirsk yakınlarındaki Rievaulx Manastırı'nda meyan kökü yetiştirdiler.
İtalya, İspanya ve Fransa'da meyan kökü doğal haliyle sevilir. Bitkinin kökü çıkarılır, yıkanır, kurutulur ve ağız ferahlatıcı olarak çiğnenir.
İtalya genelinde şekersiz meyankökü, yalnızca %100 saf meyan kökü özünden yapılan küçük siyah parçalar halinde tüketilir. Calabria'da saf meyan kökü özünden popüler bir likör yapılır ve Reggio Emilia'da acqua d'orcio adıyla ünlü bir meşrubat yapılır. Meyan kökü Suriye, Mısır ve Türkiye'de Gaziantep ve Diyarbakır'da içecek olarak dükkanlarda ve sokak satıcılarında satılır.
Araştırma
Glisirizin'in özellikleri, hepatit C veya topikal sedef hastalığı tedavisi gibi ön araştırma aşamasındadır.
Geleneksel tıp
Geleneksel Çin tıbbı’nda, ilgili bir tür olan Glycyrrhiza uralensis (genellikle "meyan kökü" olarak çevrilir) gancao (Çince: 甘草; lit. 'tatlı ot') olarak bilinir ve formüldeki bileşenleri "uyumlaştırdığına" inanılır. Herhangi bir tıbbi amaç için güvenli veya etkili olduğunu gösteren yeterli ve kaliteli klinik araştırma olmamasına rağmen meyan kökü Ayurveda'da çeşitli hastalıkları tedavi edebileceği inancıyla kullanılmaktadır.
Avrupa Tıp Ajansı, bitkisel ilaçlar listesine meyankökü ekledi.
Zehirliliği
Meyan kökünün başlıca doz sınırlayıcı zehirleri, aktif bileşenleri olan glisirizin ve enoksolonun kortizol bozunmasına önleme etkisi nedeniyle doğası gereği kortikosteroid'dir. Meyan kökü, ödem, hipokalemi, kilo alımı veya kaybı ve yüksek tansiyon yapabilir.
Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç İdaresi meyan kökü ve glisirizin dahil türevlerini içeren gıdaların aşırı tüketilmediği takdirde güvenli olduğuna inanmaktadır.
Diğer yargı bölgeleri günde 100 ila 200 mg'dan (1,5 ila 3,1 gr)‘dan fazla glisirizin, yaklaşık 70 ila 150 g (2+1⁄2 ila 5+1⁄4 oz)’dan daha fazla meyan kökü şekerlemesi eşdeğerinin fazlasını önermez. Meyan kökü hamilelikte yenmemeli ve kullanılmamalıdır.
Mantar ilacı
Uçucu yağ'lar Aspergillus flavus büyümesini engeller.
Yan etkileri
Meyan kökü, glisirizik asit (GZA) içeren Glycyrrhiza glabra bitkisinden elde edilen bir özdür. GZA molekülleri bir glisiretinik asit molekülünden ve iki glukuronik asit molekülünden oluşur.
Bitkinin kökünden elde edilen özler meyan kökü, tatlı kök ve glisiriza özü olarak adlandırılabilir. G. glabra Avrupa ve Batı Asya'da yetişir. Ağızdan alındığında, glisiretinik asit ürünü insan idrarında bulunurken GZA bulunmaz. Bu, glisiretik asidin insanların bağırsaklarında emildiğini ve metabolize edildiğini gösterir. GZA bağırsaklarda bakteriler tarafından glisiretik aside hidrolize edilir.
Binlerce yıldır G. glabra, hazımsızlık ve mide iltihabı dahil olmak üzere tıbbi amaçlar için kullanılır. G. glabra ayrıca öksürüğü kesmede, ülser tedavisinde ve müshil olarak da kullanılır. GZA tuzları birçok üründe tatlandırıcı ve aroma verici olarak da kullanılır. Meyan kökünün kabaca %90 kullanımı tütün endüstrisinde kullanılır. Geri kalan kullanımı %5 olacak şekilde gıda ve eczacılık ürünleri arasında eşit olarak paylaştırılır.
Meyan kökü özü genellikle birçok tatlı ve şekerlemelerde, bazı ilaçlarda ve kök birası gibi içeceklerde de bulunur. Ayrıca sakız, enfiye gibi tütün ürünleri ve diş macununda da kullanılabilir.
Bol miktarda meyan kökü alımının zehirleyici etkileri olabilir. Vücut sodyum tutup potasyumu kaybederek biyokimyasal ve hormonal faaliyetleri değiştirdiğinde hipermineralokortikosteroid sendromu oluşabilir. Bu faaliyetlerden bazıları, homoeostazdaki değişimlerini telafi etmek için daha alçak aldosteron seviyesi, renin-anjiyotensin sisteminin azalması ve atriyal natriüretik hormon seviyelerinin yükselmesidir.
Diğer bazı zehirlenme belirtileri, elektrolit dengesizliği, ödem, artmış kan basıncı, kilo alımı, kalp problemleri ve halsizliktir. Belirtiler zehirlenme şiddetine bağlıdır. Yorgunluk, nefes darlığı, böbrek yetmezliği ve felç diğer bazı şikayetlerdir. 2020'de doktorlar aşırı derecede düşük potasyum seviyeleri nedeniyle kalp durmasından ölen bir adam vakası bildirdi. Ölen kişi daha önce üç haftadır günde bir torba siyah meyan kökü yiyordu.
Meyan kökü zehirlenmesinin çoğu olumsuz etkisi, GZA'nın mineralokortikoid etkilerine bağlanır. Meyan kökü dozuna ve alımına bağlı olarak ciddi sorunlar ve hatta hastaneye yatışlar ortaya çıkarsbilir. Önceden kalp veya böbrek sorunları olan kişiler GZA ve meyan kökü zehirlenmesine karşı daha duyarlı olabilir.
Zehirlenmeyi önlemek için tüketilen meyan kökü miktarını izlemek önemlidir. Etkiler çeşitli faktörlerden etkilendiği ve kişiden kişiye değiştiği için güvenli bir seviye belirlemek zordur. En hassas kişilerde, günlük yaklaşık 100 mg (1,5 gr) GZA alımı sorunlara neden olabilir. Bu, 50 g (1,8 oz) meyan kökü tatlısına eşdeğerdir. Bununla birlikte, çoğu insan belirtileri yaşamadan önce 400 mg (6,2 gr)'a kadar GZA tüketebilir. Bu ise yaklaşık 200 g (7,1 oz) meyan kökü şekeridir. Pratik bir kural, normal sağlıklı bir kişinin günde 10 mg (0,15 gr) GZA tüketebileceğidir.
Galeri
- Kabuğu ile meyan kökü
- G. glabra ‘nın çiçeklenmesi
- Çeşitli meyan kökü ürünleri
- Farklı aromaları olan meyan kökü çubukları
- Yapraklar
- Koehler'in Medicinal-Plants (tr:Tıbbi Bitkiler) kitabından G. glabra
Dış bağlantılar
- "Liquorice". Encyclopædia Britannica. 16 (11. bas.). 1911.
- Glycyrrhiza glabra (licorice) 21 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kew plant profile
- What's That Stuff?: Licorice 4 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,
Kaynakça
- ^ a b Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening.
- ^ Brown, D., ed. (1995). "The RHS encyclopedia of herbs and their uses".
- ^ Somjen, D.; Katzburg, S.; Vaya, J.; Kaye, A. M.; Hendel, D.; Posner, G. H.; Tamir, S. (2004). "Estrogenic activity of glabridin and glabrene from licorice roots on human osteoblasts and prepubertal rat skeletal tissues". The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology. 91 (4–5): 241-246. doi:10.1016/j.jsbmb.2004.04.008. (PMID) 15336701.
- ^ Tamir, S.; Eizenberg, M.; Somjen, D.; Izrael, S.; Vaya, J. (2001). "Estrogen-like activity of glabrene and other constituents isolated from licorice root". The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology. 78 (3): 291-298. doi:10.1016/S0960-0760(01)00093-0. (PMID) 11595510.
- ^ a b c d M & F Worldwide Corp., Annual Report on Form 10-K for the Year Ended December 31, 2010 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ . Observatory of Economic Complexity. 2020. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2021.
- ^ M & F Worldwide Corp., Annual Report on Form 10-K for the Year Ended December 31, 2005.
- ^ Erik Assadourian, Cigarette Production Drops 9 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Vital Signs 2005, at 70.
- ^ . US Food and Drug Administration. 22 Eylül 2009. 28 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2017.
- ^ [1] 27 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde . the online Dutch food composition database]
- ^ . AboutFood.com. 25 Ekim 2007. 7 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The strange story of Britain's oldest sweet". BBC Travel. 11 Temmuz 2019. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
- ^ . Northern Echo. 12 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2008.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;nih
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Yu, J. J; Zhang, C. S; Coyle, M. E; Du, Y; Zhang, A. L; Guo, X; Xue, C. C; Lu, C (2017). "Compound glycyrrhizin plus conventional therapy for psoriasis vulgaris: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials". Current Medical Research and Opinion. 33 (2): 279-287. doi:10.1080/03007995.2016.1254605. (PMID) 27786567.
- ^ Bensky, Dan (2004). Chinese Herbal Medicine: Materia Medica, Third Edition. Eastland Press. ISBN .
- ^ Balakrishna, Acharya (2006). Ayurveda: Its Principles & Philosophies. New Delhi, India: Divya prakashan. s. 206. ISBN .
- ^ Tewari, D; Mocan, A; Parvanov, E. D; Sah, A. N; Nabavi, S. M; Huminiecki, L; Ma, Z. F; Lee, Y. Y; Horbańczuk, J. O; Atanasov, A. G (2017). "Ethnopharmacological Approaches for Therapy of Jaundice: Part II. Highly Used Plant Species from Acanthaceae, Euphorbiaceae, Asteraceae, Combretaceae, and Fabaceae Families". Frontiers in Pharmacology. 8: 519. doi:10.3389/fphar.2017.00519 . (PMC) 5554347 $2. (PMID) 28848436.
- ^ Wendy Christensen (2009). Empire of Ancient Egypt. Infobase Publishing. ss. 98-. ISBN .
- ^ . European Medicines Agency. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2021.
- ^ Olukoga, A; Donaldson, D (June 2000). "Liquorice and its health implications". The Journal of the Royal Society for the Promotion of Health. 120 (2): 83-9. doi:10.1177/146642400012000203. (PMID) 10944880.
- ^ Armanini, D; Fiore, C; Mattarello, MJ; Bielenberg, J; Palermo, M (September 2002). "History of the endocrine effects of licorice". Experimental and Clinical Endocrinology & Diabetes. 110 (6): 257-61. doi:10.1055/s-2002-34587. (PMID) 12373628.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;SAGE Publications
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Mamedov, Nazim A.; Egamberdieva, Dilfuza (2019). "Phytochemical Constituents and Pharmacological Effects of Licorice: A Review". Plant and Human Health, Volume 3. Cham: . ss. 1-21. doi:10.1007/978-3-030-04408-4_1. ISBN .
- ^ a b Krähenbühl, Stephan; Hasler, Felix; Krapf, Reto (1994). "Analysis and pharmacokinetics of glycyrrhizic acid and glycyrrhetinic acid in humans and experimental animals". Steroids. 59 (2): 121-126. doi:10.1016/0039-128X(94)90088-4. ISSN 0039-128X. (PMID) 8191540.
- ^ Akao, Taiko; Akao, Teruaki; Kobashi, Kyoichi (1987). "Glycyrrhizin .BETA.-D-glucuronidase of Eubacterium sp. from human intestinal flora". Chemical and Pharmaceutical Bulletin. 35 (2): 705-710. doi:10.1248/cpb.35.705 . ISSN 0009-2363. (PMID) 3594680.
- ^ Gibson, M. R. (1978). "Glycyrrhiza in old and new perspectives". Lloydia. 41 (4): 348-354. (PMID) 353426.
- ^ , 1983
- ^ a b Omar, H. R.; Komarova, I.; El-Ghonemi, M.; Fathy, A.; Rashad, R.; Abdelmalak, H. D.; Yerramadha, M. R.; Ali, Y.; Helal, E.; Camporesi, E. M. (2012). "Licorice abuse: time to send a warning message". Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism. 3 (4): 125-138. doi:10.1177/2042018812454322. ISSN 2042-0188. (PMC) 3498851 $2. (PMID) 23185686.
- ^ Mackenzie, Marius A.; Hoefnagels, Willibrord H. L.; Jansen, Renè W. M. M.; Benraad, Theo J.; Kloppenborg, Peter W. C. (1990). "The Influence of Glycyrrhetinic Acid on Plasma Cortisol and Cortisone in Healthy Young Volunteers". The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 70 (6): 1637-1643. doi:10.1210/jcem-70-6-1637. ISSN 0021-972X. (PMID) 2161425.
- ^ Blachley, Jon D.; Knochel, James P. (1980). "Tobacco Chewer's Hypokalemia: Licorice Revisited". New England Journal of Medicine. 302 (14): 784-785. doi:10.1056/NEJM198004033021405. ISSN 0028-4793. (PMID) 6986557.
- ^ Toner, J. M.; Ramsey, L. E. (1985). "Liquorice can damage your health". Practitioner. 229 (1408): 858-860. (PMID) 4059165.
- ^ Edelman, Elazer R.; Butala, Neel M.; Avery, Laura L.; Lundquist, Andrew L.; Dighe, Anand S. (24 Eylül 2020). Cabot, Richard C.; Rosenberg, Eric S.; Pierce, Virginia M.; Dudzinski, David M.; Baggett, Meridale V.; Sgroi, Dennis C.; Shepard, Jo-Anne O.; Tran, Kathy M.; Roberts, Matthew B. (Ed.). "Case 30-2020: A 54-Year-Old Man with Sudden Cardiac Arrest". New England Journal of Medicine (İngilizce). 383 (13): 1263-1275. doi:10.1056/NEJMcpc2002420. hdl:1721.1/135269. ISSN 0028-4793. (PMC) 8568064 $2. (PMID) 32966726.
- ^ Cramer, Maria (26 Eylül 2020). "A Man Died After Eating a Bag of Black Licorice Every Day". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Eylül 2020.
- ^ Adeneye, Adejuwon Adewale (2014). "Subchronic and Chronic Toxicities of African Medicinal Plants". Toxicological Survey of African Medicinal Plants: 99-133. doi:10.1016/B978-0-12-800018-2.00006-6. ISBN .
- ^ Størmer, F.C.; Reistad, R.; Alexander, J. (1993). "Glycyrrhizic acid in liquorice—Evaluation of health hazard". Food and Chemical Toxicology. 31 (4): 303-312. doi:10.1016/0278-6915(93)90080-I. ISSN 0278-6915. (PMID) 8386690.
Ek kaynakça
İki çenekliler ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Meyan Glycyrrhiza glabra yaklasik 120 150 cm e kadar boylanabilen Baklagiller ailesinden cok yillik bir calimsi bitkidir Anavatani Rusya ve Cin dir MeyanBiyolojik siniflandirmaAlem Plantae Bitkiler Bolum Magnoliophyta Kapali tohumlular Sinif Magnoliopsida Iki cenekliler Takim FabalesFamilya Fabaceae Baklagiller Cins GlycyrrhizaTur G glabraIkili adlandirmaGlycyrrhiza glabra L Kucuk mavimsi mor cicekleri 0 8 1 2 cm boyundadir 7 15 santimetre boyunda yapraklari ve topragin altinda boyu 1 metreye ulasan bir kok yapisi vardir Akdeniz ulkelerinde guneydogu Avrupa da ve Asya nin bazi kesimlerinde yetisir AdlandirmaIsmi meyan olan diger bitkilerden ayirmak icin Glycyrrhiza cinsinden olanlara tatli meyan adi da verilir Aci meyan adi Sophora cinsinden bitkiler icin kullanilir Ayni adin lokal siveli bicimi olan aci piyan ismi ise sari meyan Thermopsis turcica icin kullanilmaktadir Turkiye de yoreye gore yore agzindan kaynaklanan isim degiskenligi gosterir Mayan Biyam Boyam Adana da aslama olarak adlandirilir TanimiMeyan koku 9 17 yaprakcikli yaklasik 7 15 santimetre 3 6 in uzunlugunda ince uzun yaprakli 1 metre 40 in e yukseklige ulasan cok yillik otsu bir bitkidir Cicekler 8 12 milimetre 5 16 1 2 in uzunlugunda mordan soluk beyazimsi maviye kadar degisen renklerde ve gevsek salkimlidir Meyve birkac tohumlu 20 30 milimetre 3 4 1 1 8 in uzunlugunda dikdortgen bir kabuk tur Kokleri dal bicimlidir stolonifer KimyaMeyan kokunun tatliliginin cogu glisirizin den gelir Meyan koku bolumleri Meyan koku kokusu toplam ucucularin 3 une kadar anetol iceren bilesiklerin karmasik ve degisken bilesiminden gelir Meyan kokundeki tatliligin cogu seker den 30 50 kat daha tatli olan glisirizin den gelir Tatlilik sekerden farklidir daha az anlik eksi ve daha uzun surer Meyan koku koklerinde bulunan izoflavan glabren ve izoflavan glabridin fitoostrojenlerdir YetistirmeMeyan koku en iyi sekilde tam gunesli derin vadilerde iyi drene edilmis topraklarda yetisir Ekimden iki ila uc yil sonra sonbaharda hasat edilir Meyan koku ureten ulkeler arasinda Hindistan Iran Italya Afganistan Cin Pakistan Urduca da mulethi Irak Azerbaycan Ozbekistan Turkmenistan ve Turkiye vardir Hindistan da Maharashtra bolgesinde meyan kokune jyeshthamadh Marathice ज य ष ठमध denilir 2019 da dunya meyan koku ekstresi pazari US 191 milyon A B D Dolari idi En buyuk ihracatcilarin basinda Fransa Ozbekistan Cin ve Iran geliyordu ve her birinin pazar payi toplamin yaklasik 10 14 u kadardi Dunyada sirket olarak en buyuk ureticisi meyan koku uretiminin 70 ini gerceklestiren M amp F Worldwide dir ve uretiminin 73 unu tutun urunlerine tat ve aroma kazandirmak isteyen ABD orijinli sigara firmalarina satmakta oldugunu aciklamistir KullanimiMeyanin yapisi Bitkinin koku meyan koku olarak bilinir ve tipta kullanimi yaygindir Kok lezzetlidir ekstrakte edilmek suretiyle kola ve Meyan serbeti yapiminda kullanilir Meyan bitkisinin kokleri ve yeraltindaki govdesi rizom baharat olarak kullanilir Tatli sert ve tuzlu bir tada ve hos bir kokuya sahiptir Koklerin suyla kaynatilip suyun buharlastirilmasiyla elde edilen balina cubuk sekli verilir Bu bal tatli pasta sekerleme ve cikolata yapiminda kullanilir Meyankoku nu Kuzey Avrupalilar tatlilarda Cinliler ise daha cok yemeklerde cesni olarak kullanirlar Kolali iceceklere tat vermek icin de katilir Meyan odunuGlycyrrhiza glabra Turkiye nin guney illeri ve cevresinde meyan koku demlenerek serbet olarak tuketilir Meyan serbeti yaz aylarinin degismez icecegidir Mide ve bagirsak hastaliklarina iyi geldigine inanilir Tutun Meyankoku tutun icin tatlandirici bir madde olarak Amerikan harmani sigaralar nemli enfiye cigneme tutunu ve pipo tutun lerinin imalatinda tat arttirici ve nemlendirici maddeler olarak kullanilir Meyan koku tutun urunlerine dogal bir tatlilik ve tutun endustrisinde kullanilan dogal ve taklit tatlandirici bilesenlerle kolayca karisan ayirt edici bir tat saglar Meyan koku sigara sarma kagitlarina da eklenebilir 2009 itibariyla ABD Gida ve Ilac Idaresi sigaralardan mentol disinda herhangi bir niteleyici tatlarin kullanilmasini yasakladi ancak diger uretilmis tutun urunlerini yasaklamadi Yiyecek ve sekerleme Kurutulmus meyan koku cubuklari Meyan koku aromasi cok cesitli sekerler veya sekerlemeler in icinde bulunur Bu sekerlemelerin cogunda tat anason yagi ile guclendirilmistir Bu nedenle gercek meyan koku icerigi cok azdir Meyan koku sekerlemeleri oncelikle Avrupa daki tuketiciler tarafindan satin alinir ancak Avustralya ve Yeni Zelanda gibi diger ulkelerde de sevilir Hollanda da meyankoku sekerlemesi damla en populer tatli bicimlerinden biridir Bircok sekilde satilir Nane mentol anason veya Akdeniz defnesi ile karistirmak icin oldukca populerdir Amonyum klorur Fince salmiak ile karistirmak da Finlandiya da oldugu gibi populerdir Hollanda da salmiak meyan kokunun populer bir ornegi Felemenkce zoute drop tuzlu meyankoku olarak bilinir ancak cok az tuz sodyum klorur icerir Sert tuzlu tatlilar meyankoku aromali alkollerin oldugu ozellikle Danimarka ve Finlandiya gibi Iskandinav ulkeleri nde de populerdir Kurutulmus meyan koku cubuklari son yillarda populariteleri azalmis olsa da bir zamanlar Ingiltere de oldugu gibi Hollanda da da kendi baslarina geleneksel bir sekerlemedir Seker olarak cignemek icin Felemenkce zoethout tatli agac cubuklari olarak satilirdi Cigneyerek ve emildiginde yogun bir tatli tadi verir Tatlilik dislere zarar vermeden sukrozdan 30 ila 50 kat daha gucludur 1970 lerden beri Felemenkce zoethout daha nadir bulunur oldu ve yerini tuketmesi daha kolay olan damla dahil cesitli sekerler aldi Meyan koku cipsleri Ingiltere Yorkshire deki Pontefract sekerle karistirilan meyan kokunun cagdas sekilde tatli olarak kullanilmaya baslandigi yerdir Pontefrakt keki ilk olarak orada yapildi Cumbria Durham ilcesi Yorkshire ve Lancashire da halk arasinda Ispanyol olarak bilinir Cunku Ispanyol rahipler Thirsk yakinlarindaki Rievaulx Manastiri nda meyan koku yetistirdiler Italya Ispanya ve Fransa da meyan koku dogal haliyle sevilir Bitkinin koku cikarilir yikanir kurutulur ve agiz ferahlatici olarak cignenir Italya genelinde sekersiz meyankoku yalnizca 100 saf meyan koku ozunden yapilan kucuk siyah parcalar halinde tuketilir Calabria da saf meyan koku ozunden populer bir likor yapilir ve Reggio Emilia da acqua d orcio adiyla unlu bir mesrubat yapilir Meyan koku Suriye Misir ve Turkiye de Gaziantep ve Diyarbakir da icecek olarak dukkanlarda ve sokak saticilarinda satilir Arastirma Glisirizin in ozellikleri hepatit C veya topikal sedef hastaligi tedavisi gibi on arastirma asamasindadir Geleneksel tip Geleneksel Cin tibbi nda ilgili bir tur olan Glycyrrhiza uralensis genellikle meyan koku olarak cevrilir gancao Cince 甘草 lit tatli ot olarak bilinir ve formuldeki bilesenleri uyumlastirdigina inanilir Herhangi bir tibbi amac icin guvenli veya etkili oldugunu gosteren yeterli ve kaliteli klinik arastirma olmamasina ragmen meyan koku Ayurveda da cesitli hastaliklari tedavi edebilecegi inanciyla kullanilmaktadir Avrupa Tip Ajansi bitkisel ilaclar listesine meyankoku ekledi Zehirliligi Meyan kokunun baslica doz sinirlayici zehirleri aktif bilesenleri olan glisirizin ve enoksolonun kortizol bozunmasina onleme etkisi nedeniyle dogasi geregi kortikosteroid dir Meyan koku odem hipokalemi kilo alimi veya kaybi ve yuksek tansiyon yapabilir Amerika Birlesik Devletleri Gida ve Ilac Idaresi meyan koku ve glisirizin dahil turevlerini iceren gidalarin asiri tuketilmedigi takdirde guvenli olduguna inanmaktadir Diger yargi bolgeleri gunde 100 ila 200 mg dan 1 5 ila 3 1 gr dan fazla glisirizin yaklasik 70 ila 150 g 2 1 2 ila 5 1 4 oz dan daha fazla meyan koku sekerlemesi esdegerinin fazlasini onermez Meyan koku hamilelikte yenmemeli ve kullanilmamalidir Mantar ilaci Ucucu yag lar Aspergillus flavus buyumesini engeller Yan etkileriMeyan koku glisirizik asit GZA iceren Glycyrrhiza glabra bitkisinden elde edilen bir ozdur GZA molekulleri bir glisiretinik asit molekulunden ve iki glukuronik asit molekulunden olusur Bitkinin kokunden elde edilen ozler meyan koku tatli kok ve glisiriza ozu olarak adlandirilabilir G glabra Avrupa ve Bati Asya da yetisir Agizdan alindiginda glisiretinik asit urunu insan idrarinda bulunurken GZA bulunmaz Bu glisiretik asidin insanlarin bagirsaklarinda emildigini ve metabolize edildigini gosterir GZA bagirsaklarda bakteriler tarafindan glisiretik aside hidrolize edilir Binlerce yildir G glabra hazimsizlik ve mide iltihabi dahil olmak uzere tibbi amaclar icin kullanilir G glabra ayrica oksurugu kesmede ulser tedavisinde ve mushil olarak da kullanilir GZA tuzlari bircok urunde tatlandirici ve aroma verici olarak da kullanilir Meyan kokunun kabaca 90 kullanimi tutun endustrisinde kullanilir Geri kalan kullanimi 5 olacak sekilde gida ve eczacilik urunleri arasinda esit olarak paylastirilir Meyan koku ozu genellikle bircok tatli ve sekerlemelerde bazi ilaclarda ve kok birasi gibi iceceklerde de bulunur Ayrica sakiz enfiye gibi tutun urunleri ve dis macununda da kullanilabilir Bol miktarda meyan koku aliminin zehirleyici etkileri olabilir Vucut sodyum tutup potasyumu kaybederek biyokimyasal ve hormonal faaliyetleri degistirdiginde hipermineralokortikosteroid sendromu olusabilir Bu faaliyetlerden bazilari homoeostazdaki degisimlerini telafi etmek icin daha alcak aldosteron seviyesi renin anjiyotensin sisteminin azalmasi ve atriyal natriuretik hormon seviyelerinin yukselmesidir Diger bazi zehirlenme belirtileri elektrolit dengesizligi odem artmis kan basinci kilo alimi kalp problemleri ve halsizliktir Belirtiler zehirlenme siddetine baglidir Yorgunluk nefes darligi bobrek yetmezligi ve felc diger bazi sikayetlerdir 2020 de doktorlar asiri derecede dusuk potasyum seviyeleri nedeniyle kalp durmasindan olen bir adam vakasi bildirdi Olen kisi daha once uc haftadir gunde bir torba siyah meyan koku yiyordu Meyan koku zehirlenmesinin cogu olumsuz etkisi GZA nin mineralokortikoid etkilerine baglanir Meyan koku dozuna ve alimina bagli olarak ciddi sorunlar ve hatta hastaneye yatislar ortaya cikarsbilir Onceden kalp veya bobrek sorunlari olan kisiler GZA ve meyan koku zehirlenmesine karsi daha duyarli olabilir Zehirlenmeyi onlemek icin tuketilen meyan koku miktarini izlemek onemlidir Etkiler cesitli faktorlerden etkilendigi ve kisiden kisiye degistigi icin guvenli bir seviye belirlemek zordur En hassas kisilerde gunluk yaklasik 100 mg 1 5 gr GZA alimi sorunlara neden olabilir Bu 50 g 1 8 oz meyan koku tatlisina esdegerdir Bununla birlikte cogu insan belirtileri yasamadan once 400 mg 6 2 gr a kadar GZA tuketebilir Bu ise yaklasik 200 g 7 1 oz meyan koku sekeridir Pratik bir kural normal saglikli bir kisinin gunde 10 mg 0 15 gr GZA tuketebilecegidir GaleriKabugu ile meyan koku G glabra nin ciceklenmesi Cesitli meyan koku urunleri Farkli aromalari olan meyan koku cubuklari Yapraklar Koehler in Medicinal Plants tr Tibbi Bitkiler kitabindan G glabraDis baglantilar Liquorice Encyclopaedia Britannica 16 11 bas 1911 Glycyrrhiza glabra licorice 21 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kew plant profile What s That Stuff Licorice 4 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chemical amp Engineering NewsKaynakca a b Huxley A ed 1992 New RHS Dictionary of Gardening 0 333 47494 5 Brown D ed 1995 The RHS encyclopedia of herbs and their uses 1 4053 0059 0 Somjen D Katzburg S Vaya J Kaye A M Hendel D Posner G H Tamir S 2004 Estrogenic activity of glabridin and glabrene from licorice roots on human osteoblasts and prepubertal rat skeletal tissues The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology 91 4 5 241 246 doi 10 1016 j jsbmb 2004 04 008 PMID 15336701 Tamir S Eizenberg M Somjen D Izrael S Vaya J 2001 Estrogen like activity of glabrene and other constituents isolated from licorice root The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology 78 3 291 298 doi 10 1016 S0960 0760 01 00093 0 PMID 11595510 a b c d M amp F Worldwide Corp Annual Report on Form 10 K for the Year Ended December 31 2010 3 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Observatory of Economic Complexity 2020 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2021 M amp F Worldwide Corp Annual Report on Form 10 K for the Year Ended December 31 2005 Erik Assadourian Cigarette Production Drops 9 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Vital Signs 2005 at 70 US Food and Drug Administration 22 Eylul 2009 28 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2017 1 27 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde the online Dutch food composition database AboutFood com 25 Ekim 2007 7 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi The strange story of Britain s oldest sweet BBC Travel 11 Temmuz 2019 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2023 Northern Echo 12 Haziran 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Aralik 2008 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi nih isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Yu J J Zhang C S Coyle M E Du Y Zhang A L Guo X Xue C C Lu C 2017 Compound glycyrrhizin plus conventional therapy for psoriasis vulgaris A systematic review and meta analysis of randomized controlled trials Current Medical Research and Opinion 33 2 279 287 doi 10 1080 03007995 2016 1254605 PMID 27786567 Bensky Dan 2004 Chinese Herbal Medicine Materia Medica Third Edition Eastland Press ISBN 978 0 939616 42 8 Balakrishna Acharya 2006 Ayurveda Its Principles amp Philosophies New Delhi India Divya prakashan s 206 ISBN 978 8189235567 Tewari D Mocan A Parvanov E D Sah A N Nabavi S M Huminiecki L Ma Z F Lee Y Y Horbanczuk J O Atanasov A G 2017 Ethnopharmacological Approaches for Therapy of Jaundice Part II Highly Used Plant Species from Acanthaceae Euphorbiaceae Asteraceae Combretaceae and Fabaceae Families Frontiers in Pharmacology 8 519 doi 10 3389 fphar 2017 00519 PMC 5554347 2 PMID 28848436 Wendy Christensen 2009 Empire of Ancient Egypt Infobase Publishing ss 98 ISBN 978 1 60413 160 4 European Medicines Agency 15 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2021 Olukoga A Donaldson D June 2000 Liquorice and its health implications The Journal of the Royal Society for the Promotion of Health 120 2 83 9 doi 10 1177 146642400012000203 PMID 10944880 Armanini D Fiore C Mattarello MJ Bielenberg J Palermo M September 2002 History of the endocrine effects of licorice Experimental and Clinical Endocrinology amp Diabetes 110 6 257 61 doi 10 1055 s 2002 34587 PMID 12373628 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi SAGE Publications isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Mamedov Nazim A Egamberdieva Dilfuza 2019 Phytochemical Constituents and Pharmacological Effects of Licorice A Review Plant and Human Health Volume 3 Cham ss 1 21 doi 10 1007 978 3 030 04408 4 1 ISBN 978 3 030 04407 7 a b Krahenbuhl Stephan Hasler Felix Krapf Reto 1994 Analysis and pharmacokinetics of glycyrrhizic acid and glycyrrhetinic acid in humans and experimental animals Steroids 59 2 121 126 doi 10 1016 0039 128X 94 90088 4 ISSN 0039 128X PMID 8191540 Akao Taiko Akao Teruaki Kobashi Kyoichi 1987 Glycyrrhizin BETA D glucuronidase of Eubacterium sp from human intestinal flora Chemical and Pharmaceutical Bulletin 35 2 705 710 doi 10 1248 cpb 35 705 ISSN 0009 2363 PMID 3594680 Gibson M R 1978 Glycyrrhiza in old and new perspectives Lloydia 41 4 348 354 PMID 353426 1983 a b Omar H R Komarova I El Ghonemi M Fathy A Rashad R Abdelmalak H D Yerramadha M R Ali Y Helal E Camporesi E M 2012 Licorice abuse time to send a warning message Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism 3 4 125 138 doi 10 1177 2042018812454322 ISSN 2042 0188 PMC 3498851 2 PMID 23185686 Mackenzie Marius A Hoefnagels Willibrord H L Jansen Rene W M M Benraad Theo J Kloppenborg Peter W C 1990 The Influence of Glycyrrhetinic Acid on Plasma Cortisol and Cortisone in Healthy Young Volunteers The Journal of Clinical Endocrinology amp Metabolism 70 6 1637 1643 doi 10 1210 jcem 70 6 1637 ISSN 0021 972X PMID 2161425 Blachley Jon D Knochel James P 1980 Tobacco Chewer s Hypokalemia Licorice Revisited New England Journal of Medicine 302 14 784 785 doi 10 1056 NEJM198004033021405 ISSN 0028 4793 PMID 6986557 Toner J M Ramsey L E 1985 Liquorice can damage your health Practitioner 229 1408 858 860 PMID 4059165 Edelman Elazer R Butala Neel M Avery Laura L Lundquist Andrew L Dighe Anand S 24 Eylul 2020 Cabot Richard C Rosenberg Eric S Pierce Virginia M Dudzinski David M Baggett Meridale V Sgroi Dennis C Shepard Jo Anne O Tran Kathy M Roberts Matthew B Ed Case 30 2020 A 54 Year Old Man with Sudden Cardiac Arrest New England Journal of Medicine Ingilizce 383 13 1263 1275 doi 10 1056 NEJMcpc2002420 hdl 1721 1 135269 ISSN 0028 4793 PMC 8568064 2 PMID 32966726 Cramer Maria 26 Eylul 2020 A Man Died After Eating a Bag of Black Licorice Every Day The New York Times Ingilizce ISSN 0362 4331 27 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Eylul 2020 Adeneye Adejuwon Adewale 2014 Subchronic and Chronic Toxicities of African Medicinal Plants Toxicological Survey of African Medicinal Plants 99 133 doi 10 1016 B978 0 12 800018 2 00006 6 ISBN 9780128000182 Stormer F C Reistad R Alexander J 1993 Glycyrrhizic acid in liquorice Evaluation of health hazard Food and Chemical Toxicology 31 4 303 312 doi 10 1016 0278 6915 93 90080 I ISSN 0278 6915 PMID 8386690 Ek kaynakcaIki cenekliler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz