Myanmar (Birmanca: မြန်မာ, Myanma), resmî adıyla Myanmar Birliği Cumhuriyeti, diğer isimleriyle Burma (Birmanca: ဗမာ, Bama) ya da Birmanya, Güneydoğu Asya'da bir ülkedir. Kuzeybatıda Bangladeş ve Hindistan, kuzeydoğuda Çin, doğuda Laos, güneydoğuda Tayland ile komşudur. Güney ve güneybatıda Andaman Denizi ve Bengal Körfezi'ne kıyısı vardır. Myanmar Güneydoğu Asya anakarasındaki en büyük, Asya genelinde ise 10. büyük ülkedir. 2017 verilerine göre nüfusu 54 milyondur. Başkenti Nepido, en büyük şehri Yangon'dur.
Myanmar Birliği Cumhuriyeti | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Arma | |||||||||||||||||||||
Başkent | Nepido | ||||||||||||||||||||
En büyük şehir | Yangon | ||||||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Birmanca | ||||||||||||||||||||
Tanınan bölgesel dil(ler) | |||||||||||||||||||||
Etnik gruplar (2018) | 68% Birmanlar 9% Şanlar 7% Karenler 4% Arakanlılar 3% Çinliler 2% Hintler 2% Monlar 5% diğer | ||||||||||||||||||||
Resmî din | Budizm | ||||||||||||||||||||
Demonim | Burmalı | ||||||||||||||||||||
Hükûmet | Askeri cunta altında üniter meclisten bağımsız parlamenter anayasal cumhuriyet | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Yasama organı | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||||||
• Toplam | 678.500 km2 (40.) | ||||||||||||||||||||
• Su (%) | 3,06 | ||||||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||||||
• 2017 sayımı | 53.582.855 (26.) | ||||||||||||||||||||
• Yoğunluk | 76/km2 (125.) | ||||||||||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2019 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam | 355 milyar $ (51.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 6.707 $ (128..) | ||||||||||||||||||||
GSYİH (nominal) | 2019 tahminî | ||||||||||||||||||||
• Toplam | 66 milyar $ (72.) | ||||||||||||||||||||
• Kişi başına | 1.245 $ (155.) | ||||||||||||||||||||
Gini (2015) | 38.1 orta | ||||||||||||||||||||
İGE (2019) | 0.583 orta · 147. | ||||||||||||||||||||
Para birimi | Kyat (mmK) | ||||||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+6:30 (MMT) | ||||||||||||||||||||
Telefon kodu | +95 | ||||||||||||||||||||
İnternet alan adı | .mm |
Myanmar'daki ilk uygarlıklar Yukarı Myanmar'da Tibet-Birman dillerini konuşan Pyu şehir devletleri ile Aşağı Burma'da Mon krallıklarıdır. 9. yüzyılda Birmanlar yukarı İravadi vadisine geldiler ve 1050'lerde Pagan Krallığı'nın kurulmasıyla Birman dili, kültürü ve Theravada Budizm'i ülkeye hakim oldu. Pagan Krallığı Moğol istilaları sonucu dağıldı ve birbiriyle çatışan gruplar ortaya çıktı. 16. yüzyılda Toungoo hanedanı ülkeyi birleştirdi ve Güneydoğu Asya tarihinin en büyük imparatorluğunu kurdu. 19. yüzyıl başlarında Konbaung hanedanı ülkede hakimiyet kurdu, Manipur ve Assam kısa bir dönem kontrol altına alındı. Britanyalı East India Company 19. yüzyılda gerçekleşen üç İngiliz-Birman Savaşı sonucunda yönetimi ele geçirdi ve ülke Britanya sömürgesi oldu. II. Dünya Savaşı'nda Japon işgaline uğradı, 1945'te Müttefiklerce geri alındı. 1948'de bağımsızlık verildi. 1962'deki bir askerî darbenin ardından Burma Sosyalist Program Partisi altında bir askerî diktatörlük haline geldi.
Bağımsızlık yılları boyunca Myanmar sayısız etnik grup arasında yaşanan gerilimlere ve 70 yılı aşan bir süredir devam eden yakın tarihin en uzun iç savaşlardan birine sahne oldu. Bu süre içinde Birleşmiş Milletler ve bazı diğer örgütler sürekli ve sistematik insan hakları ihlalleri bildirdiler. 2010 genel seçimlerinin ardından 2011'de askerî cunta resmen feshedildi ve sivil bir hükûmet iktidara geldi. Bu el değiştirme ve Ang San Su Çi ile diğer siyasi mahkûmların serbest bırakılması, ülkenin insan hakları karnesini iyileştirdi. Dış ilişkilerde de ilerlemeler yaşandı, ülkeye uygulanan ekonomik yaptırımlar gevşetildi ve ticaret kolaylaştı. Ancak hükûmetin azınlıklara yönelik tutumu ile etnik ve dini çatışmalara sert müdahaleleri eleştiri konusu olmaya devam etti. 2015 seçimlerinde Ang San Su Çi'nin partisi çift meclisli parlamentonun her iki kanadında çoğunluğu elde etti. Halen ülke üzerinde etkin bir gücü bulunan Myanmar ordusu 1 Şubat 2021'de bir askerî darbe gerçekleştirerek yönetimi ele geçirdi.
Myanmar Doğu Asya Zirvesi, Bağlantısızlar Hareketi, ASEAN ve BIMSTEC üyesidir. Eski bir Britanya sömürgesi olmasına rağmen İngiliz Milletler Topluluğu üyesi değildir. Ülke yeşim ve diğer değerli taşlar, petrol, doğal gaz ve diğer doğal kaynaklar bakımından zengindir. Ayrıca çevresindeki ülkelere kıyasla yenilenebilir enerji potansiyeli yüksek bir ülkedir. 2013'te nominal GSYİH 56,7 milyon dolar, satın alma gücü paritesine göre 221,5 milyar dolardır. Myanmar dünyanın ekonomik olarak en eşitsiz ülkelerindendir, ekonomimin büyük bölümü askeri hükûmetin destekçileri tarafından kontrol edilmektedir. 2020 İnsani Gelişme Endeksi'nde 147. sıradadır.
Etimoloji
Ülkenin tarihî adı ülke nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan Birmanlardan gelen Burma'dır. Ülkede 1989'da tesis edilen askerî rejim, ülkenin sömürge döneminin izlerini silmek adına Burma olan ülke adını yine Birmanların adının bir başka çeşitlemesinden gelen Myanmar olarak değiştirmiştir ve bu ad günümüzde de resmen kullanılmaktadır. Bu yeni ad ülkedeki rejime destek veren Çin gibi ülkelerce hemen benimsenmişken Batılı ülkeler bu adı reddederek eski ad Burma'yı uzun süre kullansa da ülkedeki demokratikleşme hareketleri sonrası bu tavır yumuşamıştır. Ülkenin eski adı Burma'nın Türkçedeki kullanımı ise Fransızca Birmanie'de gelen Birmanya olup mevcut ad olduğu gibi kullanılmaktadır.
Tarihçe
Myanmar'da gelişkin bir Buda uygarlığı vardır. Terk edilmiş bir kent olan Pagan'da bu uygarlıktan izler görülür. Kentte 9-13. yüzyıllar arasında yapılmış binlerce Buda tapınağı bulunmaktadır. 11-19. yüzyıllarda Birmanya prensleri arasında amansız savaşlar oldu. 1820'de büyük Myanmar generali Maha Bandula, Hindistan'ın İmphal (Manipur) ve Assam eyaletlerini ele geçirip Bengal'e yönelince Hindistan'a o zaman egemen olan İngilizler, Myanmar'ya savaş açtılar. Maha Bandula geri püskürtüldü ve Myanmarlılar yalnızca Assam ve İmphal üzerindeki isteklerinden vazgeçmekle kalmadılar, aynı zamanda Aşağı Birmanya'nın Arakan ve Tenasserim bölgelerini de İngilizler'e bırakmak zorunda kaldılar. 1826-82'de İngilizler, Aşağı Myanmar'ı adım adım ele geçirdiler. Kral Thibavv'la 1886'da yapılan savaştan sonra, başkenti Mandalay olan Yukarı Birmanya da İngilizler'in denetimi altına girdi. 1919'dan 1937'ye kadar Myanmar, "Birmanya" adı altında Hindistan'ın bir eyaleti olarak İngiliz yönetiminde kaldı. 1948 yılında İngiltere sömürge yönetimi fiilen bitti.
1962 yılında General Ne Win başkanlığındaki askerler yönetime el koydu. 2007'de askeri diktaya karşı Budist rahiplerin öncü rol oynadığı Safran Devrimi adlı girişim başarısız olmasına karşın, ülkede 2008 yılında ilan edilen yeni anayasanın ardından, 2010 yılında gerçekleştirilen seçimler sonucunda cumhuriyet rejimine geçiş yapıldı. Myanmar ordusunun desteğine sahip Birlik, Dayanışma ve Kalkınma Partisi'nin seçimleri %80'lik bir oy oranıyla kazandığının ilan edildiği seçimlerde Nobel ödüllü Aung San Suu Kyi liderliğindeki Ulusal Demokrasi Birliği partisi de geniş çaplı usulsüzlüklerin yaşandığını ileri sürerek seçimleri boykot etti. Ancak 23 Aralık 2012 yılında 664 üyeli parlamentoda milletvekillerinin çeşitli görevlere atanmasıyla boşalan 45 sandalye için yapılan ara seçimlerde Ulusal Demokrasi Birliği partisi 40 sandalyeyi kazandı.
4 Mayıs 2008'de oluşan Nargis kasırgası nedeniyle son belirlemelere göre yaklaşık 51.000 kişi ölmüş, 41.000 kaybolmuştur. İktidardaki askerî cunta, ısrarlar sonucu 8 Mayıs 2008'de uluslararası yardımları kabul etmiştir.
Coğrafya
Myanmar Güneydoğu Asya'da 678.500 kilometrekare (262.000 sq mi) kadar alana yayılmıştır. Şubat 2011 itibarıyla Myanmar 14 eyalet ve bölgeden, 67 ilden, 330 ilçeden, 64 alt-ilçeden, 337 kasabadan, 2,914 vard bölgesinden ve 68,290 köyden oluşmaktadır. Kuzeydoğuda Bangladeş'in Chittagong iliyle Hindistan'ın Mizoram, Manipur, Nagaland ve Arunaçel Pradeş eyaletleriyle sınır komşusudur. Kuzey ve kuzeydoğuda Çin'in Tibet ve Yünnan bölgelerine 2.185 km (1.358 mi) uzunluğunda sınırı vardır. Güneydoğuda Laos ve Tayland ile komşudur. Ülkenin ayrıca Bengal Körfezi'ne ve Andaman Denizi'ne güney ve güneybatısından 1.930 km (1.200 mi) uzunluğunda kıyısı bulunmaktadır.
Kuzeyde Hengduan Dağları, Çin ile olan sınırı belirlemektedir. Ülkenin en yüksek dağı olan , Kaçin eyaletinde yer almaktadır. Yüksekliği 5.881 metre (19.295 ft)'dir.
İdari bölümler
Myanmar yedi eyalete (ပြည်နယ်) ve yedi bölgeye (တိုင်းဒေသကြီး) ayrılmıştır. Bölgeler etnik köken temelli oluşturulmuş birimlerdir, eyaletler ise birçok etnik grubu içinde barındırır.
Aşağıda 31 Aralık 2001 tarihine ait bir tablo bulunmaktadır.
No. | Eyalet/Bölge | İl | Kasaba | Şehir | Vard bölgesi | Köy grupları | Köyler |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Kaçin Eyaleti | 4 | 18 | 20 | 116 | 606 | 2630 |
2 | Kayah Eyaleti | 2 | 7 | 7 | 29 | 79 | 624 |
3 | Kayin Eyaleti | 3 | 7 | 10 | 46 | 376 | 2092 |
4 | Çin Eyaleti | 2 | 9 | 9 | 29 | 475 | 1355 |
5 | Sagaing Bölgesi | 8 | 37 | 37 | 171 | 1769 | 6095 |
6 | Tanintharyi Bölgesi | 3 | 10 | 10 | 63 | 265 | 1255 |
7 | Bago Bölgesi | 4 | 28 | 33 | 246 | 1424 | 6498 |
8 | 5 | 25 | 26 | 160 | 1543 | 4774 | |
9 | Mandalay Bölgesi | 7 | 31 | 29 | 259 | 1611 | 5472 |
10 | Mon Eyaleti | 2 | 10 | 11 | 69 | 381 | 1199 |
11 | Arakan Eyaleti | 4 | 17 | 17 | 120 | 1041 | 3871 |
12 | 4 | 45 | 20 | 685 | 634 | 2119 | |
13 | Şan Eyaleti | 11 | 54 | 54 | 336 | 1626 | 15513 |
14 | Ayeyarwady Bölgesi | 6 | 26 | 29 | 219 | 1912 | 11651 |
Toplam | 63 | 324 | 312 | 2548 | 13742 | 65148 |
Siyaset
İnsan hakları
1947 yılından bu yana devam eden Arakan İsyanı'nda Myanmar Ordusu ile Myanmar'daki Müslüman azınlık Rohingyalar arasında sık sık çatışmalar yaşanmakta, 2012 Arakan Bölgesi ayaklanmaları ile artan çatışmalar sırasında Myanmar Hükûmeti ve siviller tarafından Müslüman azınlığa yönelik saldırı katliam yapılmıştır.
2016 yılında Myanmar Dinî İşler Bakanı Aung Ko ülkede yaşayan Budistleri tam vatandaş ilan etmiş Müslümanları ise “yan ve yarı vatandaş" şeklinde tanımlanmıştır.
2021 Myanmar Askeri Darbesi
Myanmar ordusu tarafından 1 Şubat 2021 günü iktidardaki lidere ve kabinesine karşı askeri darbe gerçekleşti. Ordu, ülkeyi 1 yıl yöneteceğini açıkladı. 2 Şubat 2021'de Myanmar Genelkurmay Başkanı Min Aung Hlaing tarafından 8 üst düzey askerden ve 3 sivilden oluşan ve yürütme yetkisine sahip olan Devlet İdare Konseyi kuruldu.
Ekonomi
Doğal kaynaklar
Başlıca doğal kaynakları petrol, kereste, kalay, antimon, çinko, bakır, tungsten, kurşun, kömür, mermer, kireç taşı, değerli taşlar, doğal gaz ve su enerjisidir.
Toplum
Din
Ülkede İslamiyet
Çoğunluğu Budist olan Myanmar’da resmî makamlar, Müslümanların nüfusun % 4’ünü oluşturduğunu iddia etmektedirler. Ancak müslüman önderler bu oranın % 10 ile 14 aralığında olduğunu söylemektedirler. Müslümanların etnik köken dağılımı ise şöyledir: % 68 Hint, % 30 , % 2 Çin asıllı. Müslümanların % 41’i Arakan bölgesinde geri kalanı ise ülkenin diğer bölgelerinde yaşamaktadırlar. Büyük çoğunluğu Hanefi mezhebindendir.
Hint asıllı Müslümanlar çoğunlukla başkent ve çevresinde yaşarken Bengal, Urdu ve Myanmar dillerinin karışımı bir dili konuşan Rohingyalar Arakan bölgesinde yaşamaktadırlar. Diğer göre daha fakir olan Rohingyalar savaş, sürgün ve baskılara mâruz kalmışlardır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Arakan’da Müslüman devleti kurma faaliyetleri silâhlı çatışmalara ve hükûmetin askerî operasyonlar yapmasına neden oldu. Binlerce Müslüman yurtlarından çıkarıldı ve camileri, okulları, evleri zarar gördü. Bunlardan geriye dönenleri Myanmar hükûmeti ülkeye kaçak yollardan giren yabancılar olarak kabul etti.
1989 ve 1991 yıllarındaki operasyonlar sonucunda 250.000 müslüman tekrar Bangladeş’e sığındı ve ancak BMMYK’nın baskısı neticesinde 1992’de ülkeye geri dönebildiler. Müslümanların bir kısmı hâlen mülteci olarak Bangladeş’te kamplarda yaşamaktadır. Myanmar hükûmeti Rohingyalar’a tam vatandaşlık hakkı vermeyi reddederek onların Myanmar vatandaşı sayılabilmeleri için vatandaşlık kanununa göre İngiliz işgali ve Hint göçmen akını başlamadan yani atalarının 1824 tarihinden önce ülkede yaşadıklarını ispatlamaya zorlamaktadır. 1948’den beri savaşan Müslümanlar ise 1999’da ’nı ve 2000 yılında da ’nü kurarak faaliyetlerini Bangladeş üzerinden sürdürmektedirler.
Ülkedeki müslümanlar arasında sosyal yaşamda ve dinî görevleri ifa etme hususunda farklı görüntüler sergilenmektedir. Hint asıllılar konuşma dili olarak Urduca’yı kullanırken yerliler Myanmar dilini kullanmaktadır. Hint asıllılar dini vecibelerine daha çok dikkat ederken yerliler ise eski Budist kültüründen gelen alışkanlıklarıyla karışmış bir dini hayat sürdürmektedir. Siyasi ve sosyokültürel açıdan da bölünmüşlük vardır ve her toplumun kendi derneği vardır.
Büyük şehirler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ (PDF). constituteproject.org. 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2017.
- ^ (PDF). Multicultural Health Policy Unit. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2018.
- ^ a b "Myanmar Population (2018) – Worldometers". worldometers.info. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ocak 2021.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2020.
- ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
- ^ a b Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ a b "Burma". The World Factbook. U.S. Central Intelligence Agency. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2021.
- ^ O'Reilly, Dougald JW (2007). Early civilizations of Southeast Asia. United Kingdom: Altamira Press. ISBN .
- ^ Lieberman, p. 152
- ^ . web.archive.org. 25 Ağustos 2013. 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021.
- ^ . Human Rights Watch. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.. Amnesty International USA. 29 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.. Human Rights Watch. 22 Ocak 2012. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2013.
- ^ Madhani, Aamer (16 Kasım 2012). "Obama administration eases Burma sanctions before visit". USA Today. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2021.Fuller, Thomas; Geitner, Paul (23 Nisan 2012). "European Union Suspends Most Myanmar Sanctions". The New York Times. 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2021.
- ^ Greenwood, Faine (27 Mayıs 2013). . Undispatch.com. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2014.. Reuters. 11 Haziran 2012. 6 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2021."Q&A: Communal violence in Burma". BBC. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi" (İngilizce). BBC News. 1 Şubat 2021. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2021.
- ^ Vakulchuk, Roman; Kyaw Kyaw Hlaing; Edward Ziwa Naing; Indra Overland; Beni Suryadi and Sanjayan Velautham (2017). Myanmar’s Attractiveness for Investment in the Energy Sector. A Comparative International Perspective. Norwegian Institute of International Affairs (NUPI) and Myanmar Institute of Strategic and International Studies (MISIS) Report. p. 8.
- ^ "Burma (Myanmar)". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. 29 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2021.
- ^ Eleven Media (4 Eylül 2013). . The Nation. 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014.McCornac, Dennis (22 October 2013). . Democratic Voice of Burma. 15 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014.
- ^ Bilener, Tolga (Ekim 2017). "Burma mı, Birmanya mı, Myanmar mı?". #tarih, 41. Kafa Grup. s. 16. ISSN 2148-547X.
- ^ Patrick Hesp, (Ed.) (2000). Geographica's World Reference. Random House Australia. ss. 738, 741.
- ^ "Myanmar. States & Regions". Myanmar's NET. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
- ^ List of Districts, Townships, Cities/Towns, Wards, Village Groups and Villages in Union of Myanmar published by Ministry of Home Affairs, Government of Union of Myanmar on 31 December 2001
- ^ "Budistler neden Müslümanları öldürüyor?". NTV.com.tr. 3 Mayıs 2013. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Nisan 2016.
- ^ "Myanmar dini işleri bakanı: Müslümanlar yarı vatandaş". Habertürk. 5 Nisan 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ağustos 2016.
- ^ "Myanmar'da darbe: Ordu neden yönetime el koydu, bundan sonra ne olacak?". 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "Myanmar Military Announces New State Administrative Council". 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ a b c TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 32, sayfa: 253-255
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Myanmar Birmanca မ န မ Myanma resmi adiyla Myanmar Birligi Cumhuriyeti diger isimleriyle Burma Birmanca ဗမ Bama ya da Birmanya Guneydogu Asya da bir ulkedir Kuzeybatida Banglades ve Hindistan kuzeydoguda Cin doguda Laos guneydoguda Tayland ile komsudur Guney ve guneybatida Andaman Denizi ve Bengal Korfezi ne kiyisi vardir Myanmar Guneydogu Asya anakarasindaki en buyuk Asya genelinde ise 10 buyuk ulkedir 2017 verilerine gore nufusu 54 milyondur Baskenti Nepido en buyuk sehri Yangon dur Myanmar Birligi Cumhuriyetiပ ည ထ င စ သမ မတ မ န မ န င င တ Birmanca Pyihtaungsu Thamada Myanma NaingngantawBayrak ArmaMilli mars Dunyanin Sonuna Kadar source source track track track track track track track track track track track track track BaskentNepidoEn buyuk sehirYangonResmi dil ler BirmancaTaninan bolgesel dil ler Etnik gruplar 2018 68 Birmanlar 9 Sanlar 7 Karenler 4 Arakanlilar 3 Cinliler 2 Hintler 2 Monlar 5 digerResmi dinBudizmDemonimBurmaliHukumetAskeri cunta altinda uniter meclisten bagimsiz parlamenter anayasal cumhuriyet Devlet Idare Konseyi BaskaniMin Aung Hlaing Devlet Idare Konseyi Baskan YardimcisiSoe Win Myint Swe vekil Yasama organi Ust meclis Alt meclis Pyu sehir devletleriy MO 180 Pagan Kralligi23 Aralik 849 16 Ekim 1510 Konbaung Hanedani29 Subat 1752 1 Ocak 1886 Britanya Birmanyasi nin4 Ocak 1948 2 Mart 1962 Burma dan Myanmar a isim degisikligi18 Haziran 1989 restorasyonu30 Mart 2011 2 darbe1 Subat 2021Yuzolcumu Toplam678 500 km2 40 Su 3 06Nufus 2017 sayimi53 582 855 26 Yogunluk76 km2 125 GSYIH SAGP 2019 tahmini Toplam355 milyar 51 Kisi basina6 707 128 GSYIH nominal 2019 tahmini Toplam66 milyar 72 Kisi basina1 245 155 Gini 2015 38 1 ortaIGE 2019 0 583 orta 147 Para birimiKyat mmK Zaman dilimiUTC 6 30 MMT Telefon kodu 95Internet alan adi mm Myanmar daki ilk uygarliklar Yukari Myanmar da Tibet Birman dillerini konusan Pyu sehir devletleri ile Asagi Burma da Mon kralliklaridir 9 yuzyilda Birmanlar yukari Iravadi vadisine geldiler ve 1050 lerde Pagan Kralligi nin kurulmasiyla Birman dili kulturu ve Theravada Budizm i ulkeye hakim oldu Pagan Kralligi Mogol istilalari sonucu dagildi ve birbiriyle catisan gruplar ortaya cikti 16 yuzyilda Toungoo hanedani ulkeyi birlestirdi ve Guneydogu Asya tarihinin en buyuk imparatorlugunu kurdu 19 yuzyil baslarinda Konbaung hanedani ulkede hakimiyet kurdu Manipur ve Assam kisa bir donem kontrol altina alindi Britanyali East India Company 19 yuzyilda gerceklesen uc Ingiliz Birman Savasi sonucunda yonetimi ele gecirdi ve ulke Britanya somurgesi oldu II Dunya Savasi nda Japon isgaline ugradi 1945 te Muttefiklerce geri alindi 1948 de bagimsizlik verildi 1962 deki bir askeri darbenin ardindan Burma Sosyalist Program Partisi altinda bir askeri diktatorluk haline geldi Bagimsizlik yillari boyunca Myanmar sayisiz etnik grup arasinda yasanan gerilimlere ve 70 yili asan bir suredir devam eden yakin tarihin en uzun ic savaslardan birine sahne oldu Bu sure icinde Birlesmis Milletler ve bazi diger orgutler surekli ve sistematik insan haklari ihlalleri bildirdiler 2010 genel secimlerinin ardindan 2011 de askeri cunta resmen feshedildi ve sivil bir hukumet iktidara geldi Bu el degistirme ve Ang San Su Ci ile diger siyasi mahkumlarin serbest birakilmasi ulkenin insan haklari karnesini iyilestirdi Dis iliskilerde de ilerlemeler yasandi ulkeye uygulanan ekonomik yaptirimlar gevsetildi ve ticaret kolaylasti Ancak hukumetin azinliklara yonelik tutumu ile etnik ve dini catismalara sert mudahaleleri elestiri konusu olmaya devam etti 2015 secimlerinde Ang San Su Ci nin partisi cift meclisli parlamentonun her iki kanadinda cogunlugu elde etti Halen ulke uzerinde etkin bir gucu bulunan Myanmar ordusu 1 Subat 2021 de bir askeri darbe gerceklestirerek yonetimi ele gecirdi Myanmar Dogu Asya Zirvesi Baglantisizlar Hareketi ASEAN ve BIMSTEC uyesidir Eski bir Britanya somurgesi olmasina ragmen Ingiliz Milletler Toplulugu uyesi degildir Ulke yesim ve diger degerli taslar petrol dogal gaz ve diger dogal kaynaklar bakimindan zengindir Ayrica cevresindeki ulkelere kiyasla yenilenebilir enerji potansiyeli yuksek bir ulkedir 2013 te nominal GSYIH 56 7 milyon dolar satin alma gucu paritesine gore 221 5 milyar dolardir Myanmar dunyanin ekonomik olarak en esitsiz ulkelerindendir ekonomimin buyuk bolumu askeri hukumetin destekcileri tarafindan kontrol edilmektedir 2020 Insani Gelisme Endeksi nde 147 siradadir EtimolojiUlkenin tarihi adi ulke nufusunun yarisindan fazlasini olusturan Birmanlardan gelen Burma dir Ulkede 1989 da tesis edilen askeri rejim ulkenin somurge doneminin izlerini silmek adina Burma olan ulke adini yine Birmanlarin adinin bir baska cesitlemesinden gelen Myanmar olarak degistirmistir ve bu ad gunumuzde de resmen kullanilmaktadir Bu yeni ad ulkedeki rejime destek veren Cin gibi ulkelerce hemen benimsenmisken Batili ulkeler bu adi reddederek eski ad Burma yi uzun sure kullansa da ulkedeki demokratiklesme hareketleri sonrasi bu tavir yumusamistir Ulkenin eski adi Burma nin Turkcedeki kullanimi ise Fransizca Birmanie de gelen Birmanya olup mevcut ad oldugu gibi kullanilmaktadir TarihceMyanmar da geliskin bir Buda uygarligi var dir Terk edilmis bir kent olan Pagan da bu uygarliktan izler gorulur Kentte 9 13 yuz yillar arasinda yapilmis binlerce Buda tapina gi bulunmaktadir 11 19 yuzyillarda Birmanya prensleri ara sinda amansiz savaslar oldu 1820 de buyuk Myanmar generali Maha Bandula Hindis tan in Imphal Manipur ve Assam eyaletleri ni ele gecirip Bengal e yonelince Hindistan a o zaman egemen olan Ingilizler Myanmar ya savas actilar Maha Bandula geri pus kurtuldu ve Myanmarlilar yalnizca Assam ve Imphal uzerindeki isteklerinden vazgecmekle kalmadilar ayni zamanda Asagi Birmanya nin Arakan ve Tenasserim bolgelerini de Ingilizler e birakmak zorunda kaldilar 1826 82 de Ingilizler Asagi Myanmar i adim adim ele gecirdiler Kral Thibavv la 1886 da yapilan savastan sonra baskenti Mandalay olan Yu kari Birmanya da Ingilizler in denetimi altina girdi 1919 dan 1937 ye kadar Myanmar Birmanya adi altinda Hin distan in bir eyaleti olarak Ingiliz yonetimin de kaldi 1948 yilinda Ingiltere somurge yonetimi fiilen bitti 1962 yilinda General Ne Win baskanligindaki askerler yonetime el koydu 2007 de askeri diktaya karsi Budist rahiplerin oncu rol oynadigi Safran Devrimi adli girisim basarisiz olmasina karsin ulkede 2008 yilinda ilan edilen yeni anayasanin ardindan 2010 yilinda gerceklestirilen secimler sonucunda cumhuriyet rejimine gecis yapildi Myanmar ordusunun destegine sahip Birlik Dayanisma ve Kalkinma Partisi nin secimleri 80 lik bir oy oraniyla kazandiginin ilan edildigi secimlerde Nobel odullu Aung San Suu Kyi liderligindeki Ulusal Demokrasi Birligi partisi de genis capli usulsuzluklerin yasandigini ileri surerek secimleri boykot etti Ancak 23 Aralik 2012 yilinda 664 uyeli parlamentoda milletvekillerinin cesitli gorevlere atanmasiyla bosalan 45 sandalye icin yapilan ara secimlerde Ulusal Demokrasi Birligi partisi 40 sandalyeyi kazandi 4 Mayis 2008 de olusan Nargis kasirgasi nedeniyle son belirlemelere gore yaklasik 51 000 kisi olmus 41 000 kaybolmustur Iktidardaki askeri cunta israrlar sonucu 8 Mayis 2008 de uluslararasi yardimlari kabul etmistir CografyaKoppen iklim siniflandirmasina gore Myanmar haritasi Myanmar Guneydogu Asya da 678 500 kilometrekare 262 000 sq mi kadar alana yayilmistir Subat 2011 itibariyla Myanmar 14 eyalet ve bolgeden 67 ilden 330 ilceden 64 alt ilceden 337 kasabadan 2 914 vard bolgesinden ve 68 290 koyden olusmaktadir Kuzeydoguda Banglades in Chittagong iliyle Hindistan in Mizoram Manipur Nagaland ve Arunacel Prades eyaletleriyle sinir komsusudur Kuzey ve kuzeydoguda Cin in Tibet ve Yunnan bolgelerine 2 185 km 1 358 mi uzunlugunda siniri vardir Guneydoguda Laos ve Tayland ile komsudur Ulkenin ayrica Bengal Korfezi ne ve Andaman Denizi ne guney ve guneybatisindan 1 930 km 1 200 mi uzunlugunda kiyisi bulunmaktadir Kuzeyde Hengduan Daglari Cin ile olan siniri belirlemektedir Ulkenin en yuksek dagi olan Kacin eyaletinde yer almaktadir Yuksekligi 5 881 metre 19 295 ft dir Idari bolumler Myanmar yedi eyalete ပ ည နယ ve yedi bolgeye တ င ဒ သက ayrilmistir Bolgeler etnik koken temelli olusturulmus birimlerdir eyaletler ise bircok etnik grubu icinde barindirir Asagida 31 Aralik 2001 tarihine ait bir tablo bulunmaktadir No Eyalet Bolge Il Kasaba Sehir Vard bolgesi Koy gruplari Koyler1 Kacin Eyaleti 4 18 20 116 606 26302 Kayah Eyaleti 2 7 7 29 79 6243 Kayin Eyaleti 3 7 10 46 376 20924 Cin Eyaleti 2 9 9 29 475 13555 Sagaing Bolgesi 8 37 37 171 1769 60956 Tanintharyi Bolgesi 3 10 10 63 265 12557 Bago Bolgesi 4 28 33 246 1424 64988 5 25 26 160 1543 47749 Mandalay Bolgesi 7 31 29 259 1611 547210 Mon Eyaleti 2 10 11 69 381 119911 Arakan Eyaleti 4 17 17 120 1041 387112 4 45 20 685 634 211913 San Eyaleti 11 54 54 336 1626 1551314 Ayeyarwady Bolgesi 6 26 29 219 1912 11651Toplam 63 324 312 2548 13742 65148SiyasetTataristan Cumhuriyeti Cumhurbaskani R N Minnikhanov un Devlet Idare Konseyi Baskani Myanmar Cumhuriyeti Silahli Kuvvetleri Yuksek Baskomutani Kidemli General Min Aung Hlaing ile gorusmesi Insan haklari 1947 yilindan bu yana devam eden Arakan Isyani nda Myanmar Ordusu ile Myanmar daki Musluman azinlik Rohingyalar arasinda sik sik catismalar yasanmakta 2012 Arakan Bolgesi ayaklanmalari ile artan catismalar sirasinda Myanmar Hukumeti ve siviller tarafindan Musluman azinliga yonelik saldiri katliam yapilmistir 2016 yilinda Myanmar Dini Isler Bakani Aung Ko ulkede yasayan Budistleri tam vatandas ilan etmis Muslumanlari ise yan ve yari vatandas seklinde tanimlanmistir 2021 Myanmar Askeri Darbesi Myanmar ordusu tarafindan 1 Subat 2021 gunu iktidardaki lidere ve kabinesine karsi askeri darbe gerceklesti Ordu ulkeyi 1 yil yonetecegini acikladi 2 Subat 2021 de Myanmar Genelkurmay Baskani Min Aung Hlaing tarafindan 8 ust duzey askerden ve 3 sivilden olusan ve yurutme yetkisine sahip olan Devlet Idare Konseyi kuruldu EkonomiDogal kaynaklar Baslica dogal kaynaklari petrol kereste kalay antimon cinko bakir tungsten kursun komur mermer kirec tasi degerli taslar dogal gaz ve su enerjisidir ToplumDin Ulkede Islamiyet Cogunlugu Budist olan Myanmar da resmi makamlar Muslumanlarin nufusun 4 unu olusturdugunu iddia etmektedirler Ancak musluman onderler bu oranin 10 ile 14 araliginda oldugunu soylemektedirler Muslumanlarin etnik koken dagilimi ise soyledir 68 Hint 30 2 Cin asilli Muslumanlarin 41 i Arakan bolgesinde geri kalani ise ulkenin diger bolgelerinde yasamaktadirlar Buyuk cogunlugu Hanefi mezhebindendir Hint asilli Muslumanlar cogunlukla baskent ve cevresinde yasarken Bengal Urdu ve Myanmar dillerinin karisimi bir dili konusan Rohingyalar Arakan bolgesinde yasamaktadirlar Diger gore daha fakir olan Rohingyalar savas surgun ve baskilara maruz kalmislardir II Dunya Savasi ndan sonra Arakan da Musluman devleti kurma faaliyetleri silahli catismalara ve hukumetin askeri operasyonlar yapmasina neden oldu Binlerce Musluman yurtlarindan cikarildi ve camileri okullari evleri zarar gordu Bunlardan geriye donenleri Myanmar hukumeti ulkeye kacak yollardan giren yabancilar olarak kabul etti 1989 ve 1991 yillarindaki operasyonlar sonucunda 250 000 musluman tekrar Banglades e sigindi ve ancak BMMYK nin baskisi neticesinde 1992 de ulkeye geri donebildiler Muslumanlarin bir kismi halen multeci olarak Banglades te kamplarda yasamaktadir Myanmar hukumeti Rohingyalar a tam vatandaslik hakki vermeyi reddederek onlarin Myanmar vatandasi sayilabilmeleri icin vatandaslik kanununa gore Ingiliz isgali ve Hint gocmen akini baslamadan yani atalarinin 1824 tarihinden once ulkede yasadiklarini ispatlamaya zorlamaktadir 1948 den beri savasan Muslumanlar ise 1999 da ni ve 2000 yilinda da nu kurarak faaliyetlerini Banglades uzerinden surdurmektedirler Ulkedeki muslumanlar arasinda sosyal yasamda ve dini gorevleri ifa etme hususunda farkli goruntuler sergilenmektedir Hint asillilar konusma dili olarak Urduca yi kullanirken yerliler Myanmar dilini kullanmaktadir Hint asillilar dini vecibelerine daha cok dikkat ederken yerliler ise eski Budist kulturunden gelen aliskanliklariyla karismis bir dini hayat surdurmektedir Siyasi ve sosyokulturel acidan da bolunmusluk vardir ve her toplumun kendi dernegi vardir Buyuk sehirlerAyrica bakinizMyanmar Thayet Myo Turk Sehitligi Bagan Antik KentiKaynakca Arsivlenmis kopya 4 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2017 PDF constituteproject org 20 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Ekim 2017 PDF Multicultural Health Policy Unit 11 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 5 Agustos 2018 a b Myanmar Population 2018 Worldometers worldometers info 19 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ocak 2021 a b c d World Economic Outlook Database October 2019 IMF org International Monetary Fund 18 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2020 GINI index World Bank estimate data worldbank org World Bank 6 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2019 a b Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 a b Burma The World Factbook U S Central Intelligence Agency 10 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2021 O Reilly Dougald JW 2007 Early civilizations of Southeast Asia United Kingdom Altamira Press ISBN 978 0 7591 0279 8 Lieberman p 152 web archive org 25 Agustos 2013 5 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2021 Human Rights Watch 1 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Temmuz 2013 Amnesty International USA 29 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Temmuz 2013 Human Rights Watch 22 Ocak 2012 30 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Temmuz 2013 Madhani Aamer 16 Kasim 2012 Obama administration eases Burma sanctions before visit USA Today 13 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2021 Fuller Thomas Geitner Paul 23 Nisan 2012 European Union Suspends Most Myanmar Sanctions The New York Times 10 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2021 Greenwood Faine 27 Mayis 2013 Undispatch com 18 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Nisan 2014 Reuters 11 Haziran 2012 6 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2021 Q amp A Communal violence in Burma BBC 16 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Ekim 2013 Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi Ingilizce BBC News 1 Subat 2021 31 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2021 Vakulchuk Roman Kyaw Kyaw Hlaing Edward Ziwa Naing Indra Overland Beni Suryadi and Sanjayan Velautham 2017 Myanmar s Attractiveness for Investment in the Energy Sector A Comparative International Perspective Norwegian Institute of International Affairs NUPI and Myanmar Institute of Strategic and International Studies MISIS Report p 8 Burma Myanmar World Economic Outlook Database International Monetary Fund 29 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2021 Eleven Media 4 Eylul 2013 The Nation 15 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2014 McCornac Dennis 22 October 2013 Democratic Voice of Burma 15 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2014 Bilener Tolga Ekim 2017 Burma mi Birmanya mi Myanmar mi tarih 41 Kafa Grup s 16 ISSN 2148 547X Patrick Hesp Ed 2000 Geographica s World Reference Random House Australia ss 738 741 Myanmar States amp Regions Myanmar s NET 4 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Haziran 2020 List of Districts Townships Cities Towns Wards Village Groups and Villages in Union of Myanmar published by Ministry of Home Affairs Government of Union of Myanmar on 31 December 2001 Budistler neden Muslumanlari olduruyor NTV com tr 3 Mayis 2013 4 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Nisan 2016 Myanmar dini isleri bakani Muslumanlar yari vatandas Haberturk 5 Nisan 2016 14 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Agustos 2016 Myanmar da darbe Ordu neden yonetime el koydu bundan sonra ne olacak 1 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2021 Myanmar Military Announces New State Administrative Council 3 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Subat 2021 a b c TDV Islam Ansiklopedisi cilt 32 sayfa 253 255