Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Periyodik tablo, kimyasal elementlerin atom numarası, elektron konfigürasyonu ve yinelenen kimyasal özelliklerini baz alarak hazırlanmış bir düzenlemedir. Elementler artan atom numarasına göre sıralanmıştır. Tablonun standart formunda sistematik bir şekilde gösterilen elementlerle birlikte periyot adı verilen sıralar ve grup olarak adlandırılmış sütunlar bulunmaktadır.
Periyodik tablonun tarihi, bir asırdan uzun süredir devam eden kimyasal özellikleri anlamadaki gelişimi yansıtmaktadır. Tarihindeki en önemli olay, 1869 yılında Dimitri Mendeleyev’in tabloyu yayınlamasıyla gerçekleşmiştir. Kendisi, daha önceden Antoine-Laurent de Lavoisier ve John Newlands gibi bilim adamları tarafından yapılmış olan keşiflerin üstüne yapmış olduğu katkılara rağmen, tablonun gelişiminde tek hak sahibi kişi olarak anılmaktadır.
Doğal formlarında bulunabilmeleri ve ilkel aletlerle kolay bir şekilde çıkarılabilmelerinden ötürü, birkaç fiziksel element (altın, gümüş ve bakır), eski uygarlık kalıntılarından anlaşıldığı üzere eskiden beri bilinmektedir. Fakat, M.Ö. 330 yılı civarında var olan her şeyin belirli sayıda elementten meydana geldiği düşüncesi oluşmuş, ilk olarak Sicilyalı filozof Empedokles tarafından öne sürülmüş olan ve Yunan filozofu Aristoteles tarafından var olan her maddenin bir veya birden fazla kökün karışımından meydana geldiği düşüncesiyle desteklenmiştir. Bahsedilen kökler dört tane ve sonradan Platon tarafından element olarak nitelendirilmiş olan toprak, su, hava ve ateştir. Aristoteles ve Platon element konseptini oluşturmuş olsalar da, fikirleri maddenin doğasını anlama konusundaki gelişmelere katkı sağlamamıştır.
Aydınlanma Çağı
Hennig Brand
Periyodik tablonun tarihi aynı zamanda kimyasal elementlerin keşfinin de bir tarihidir. Tarihte ilk kez yeni bir element keşfeden kişi, aynı zamanda iflas etmiş bir tüccar olan Alman Hennig Brand’dır. Brand, efsanevi bir madde olan ve adi metalleri altına çevirdiği inanılan felsefe taşını keşfetmeye çalışmıştır. 1649 yılında, damıtılmış insan idrarıyla yaptığı deneyler sonucunda elde ettiği parlak beyaz maddeye fosfor ismini vermiştir. Brand, yaptığı buluşu 1680 yılına kadar sır olarak saklamış, Robert Boyle fosforu yeniden keşfetmiş ve bulgularını yayınlamıştır. Fosforun keşfi, bir maddenin element olmasının ne anlama geldiği sorusunun açığa çıkmasına yardımcı olmuştur.
1661 yılında, Boyle bir elementi, “Bir kimyasal reaksiyonla kendinden daha basit bir malzemeye indirgenemeyen madde” olarak tanımlamıştır. Bu basit tanım atomaltı parçacıkların keşfine kadar, yaklaşık üç yüz yıl boyunca geçerli kabul edilmiş ve kullanılmıştır.
Antoine-Laurent de Lavoisier
Lavoisier’in 1789 yılında yazdığı ve Robert Kerr tarafından İngilizceye çevrilen eseri Traité Élémentaire de Chimie (Kimya’nın Temel Bilimsel Eseri), kimya alanında yazılmış ilk modern ders kitabı olarak kabul edilmiştir. Kitabın içeriğinde Lavoisier’in daha küçük parçalara indirgenemeyeceğini düşündüğü ve günümüzde kullanılan element listesinin temelini oluşturan oksijen, nitrojen, hidrojen, fosfor, cıva, çinko ve sülfür listelenmiştir. Lavoisier’in listesi bahsedilen elementlerin yanı sıra, yaşadığı devirde madde olduğuna inanılan ışık ve ısıyı da kapsamaktadır. Lavoisier, maddeleri metal ve ametal olarak sınıflara ayırmıştır. Çoğu önde gelen kimyagerler, Lavoisier’in yeniliklerine karşı çıkmasına rağmen, the Elementary Treatise, genç nesli ikna edebilecek nitelikte yazılmış bir eserdir. Fakat, Lavoisier’in element tanımlamaları, elementleri sadece metaller ve ametaller olarak sınıflandırmasından ötürü eksik kabul edilir.
19. Yüzyıl
Johann Wolfgang Döbereiner
1817 yılında, Johann Wolfgang Döbereiner elementleri sınıflandırma konusunda yapılan ilk denemelerden birini formüle etmeye çalışmıştır. 1829 yılında, bazı benzer özellikleri taşıyan elementleri üçerli gruplar halinde ayırabileceğini anlamıştır. Bu gruplara üçlüler adını vermiştir. Döbereiner tarafından tanımlanan üçlülerin bazıları aşağıdaki gibidir;
- klor, brom ve iyot
- kalsiyum, stronsiyum ve baryum
- sülfür, selenyum ve tellür
- lityum, sodyum ve potasyum
Bütün üçlülerde, ortada bulunan elementin atom ağırlığı diğer iki elementin atom ağırlıklarının ortalamasına neredeyse eşittir.
Alexandre Emile Béguyer de Chancourtois
Bir Fransız jeoloğu olan Alexandre-Émile Béguyer de Chancourtois, elementlerin periyodikliğini fark eden ilk kişiydi (Atom ağırlıklarına göre sıralandığında benzer özellikleri taşıyan elementlerin düzenli aralıklarla bulunması). 1862 yılında, Tellür elementinden esinlenerek oluşturduğu ve periyodik tablonun ilk formlarından sayılan VisTellurique (Tellür Sarmalı) adını verdiği tabloyu tasarladı. Elementlerin artan atom ağırlıklarına göre spiral bir eğilimde bir silindir üzerinde bulunduğu bu sistemde, de Chancourtois benzer özellik taşıyan elementlerin dikey bir sırada yerleştiğini gözlemledi. Kendisinin 1863 yılındaki yayınında yer alan bir tablo elementlere ek olarak iyonları ve bileşikleri de kapsadı, fakat asıl olarak yayımladığı Comptes rendus de l'Académie des sciences (Bilim Akademisi Tutanakları) adlı makalesinde kimyasal terimlerden ziyade jeolojik terimleri kullandı ve bir diyagram kullanmadı. Sonuç olarak, de Chancourtois’in düşünceleri Dimitri Mendeleyev’in çalışmaları yayımlanana kadar dikkat çekmedi.
John Newlands
1864 yılında, İngiliz kimyager John Newlands bilinen 62 tane elementi fiziksel özelliklerine göre 7 farklı gruba ayırmıştır.
Newlands birçok benzer elementin çiftler halinde bulunduğunu ve bunların kütle numaralarında 8’in katlarıyla farklılık gösterdiğini belirtmiş, elementlere ilk defa atom numaraları atayan bilim insanı olmuştur. Chemisty News dergisinde yayınlanan, sekizlerin periyodikliğini müzikteki gamlara benzettiği ve adını “Oktavların Yasası” koyduğu çalışması dönemin bazı çağdaşları tarafından ciddiye alınmamıştır. 1 Mart 1866 tarihinde Chemistry Society (Kimya Topluluğu)’deki dersi yayımlanmamış, Topluluk ise buna neden olarak bu tarz teorik konuların tartışmaya açık olmasını göstermiştir.
Newlands’ın yaptığı analizler Chemistry Society (Kimya Topluluğu) tarafından ancak Mendeleyev’in çalışmaları fark edildikten sonra, altın madalya ile ödüllendirilmiştir. Sekizlerin periyodikliğinin öneminin kabulü ancak bir sonraki yüzyılda, Gilbert N.Lewis’in Değerlik Bağı Kuramı (1916) ve Langmuir’in Kimyasal Bağların Oktet Teorisi (1919) ile gerçekleşmiştir. Newlands’in bilime olan katkısı 2008 yılında The Royal Chemistry Society (Kraliyet Kimya Topluluğu) tarafından “Kimyasal elementler için periyodik kanun’un kaşifi” sıfatıyla evine asılan mavi bir plaket ile kabul edilmiştir.
Lothar Meyer
Mendeleyev ile tanışmamış olan bir Alman kimyageri olan Lothar Meyer’in de periyodik tablo konusunda çalışmaları olmuştur. Her ne kadar 1864'te Mendeleyev’den bağımsız hazırladığı çalışması yayımlanmış olsa da, az sayıda tarihçi Lothar Meyer’i periyodik tablonun ortak yaratıcılarından birisi olarak kabul etmektedir. Meyer’in tablosu, toplamda sadece 28 element içermiş ve elementleri atom numaralarına göre değil, değerliklerine göre sıralamıştır. Dolayısıyla, yeni elementleri tahmin etme ve atom ağırlıklarını düzeltme konusunda yetersiz kalmıştır. Mendeleyev’in bilinen elementlerden oluşan tabloyla beraber tabloyu tamamlamak adına yeni elementlerin varlığını tahmin etmesi ve bazı elementlerin atom ağırlıklarını düzeltmesini yayımlamasından yaklaşık 3 ay sonra, Meyer neredeyse aynı özelliklere sahip bir periyodik tablo yayımlamıştır.
Bazı bilim tarihçilerine göre, Mendeleyev ve Meyer’in periyodik tablonun ortak yaratıcısı olarak kabul edilmesi gerektiği belirtilirken, Mendeleyev’in keşfedilmemiş elementler konusundaki hassas tahminleri kendisinin periyodik tablonun keşfinde daha büyük bir pay sahibi olarak anılmasına sebebiyet vermiştir.
Dimitri Mendeleyev
Rus kimyager Dimitri Mendeleyev günümüzde kullanılana en çok benzeyen periyodik tabloyu oluşturan ilk bilim adamıydı. Mendeleyev, elementleri atom numaralarının göreceli olarak molar ağırlıklarına karşılık gelecek şekilde sıraladı. Söylentilere göre, uzun tren yolculukları sırasında üzerlerinde bilinen elementlerle ilgili bilgiler bulunan kartlarla ‘Kimyasal iskambil oyunu’ oynamıştır. 6 Mart 1869’da, Rus Kimyasal Topluluğu’na Elementlerin Atom Numaraları Özellikleri Arasındaki İlişki başlıklı resmi bir sunum yapıldı. Tablo, 1869 yılında ünlü olmayan bir Rus dergisinde yayımlanmış, ardından Zeitschrift für Chemie (Kimya Dergisi) adında bir Alman dergisinde yeniden yayımlanmıştır. İçeriğinde Mendeleyev;
- Eğer elementler atom ağırlıklarına göre sıralanırsa özellikleri periyodik bir trend gösterir.
- Eğer elementlerin kimyasal özellikleri baz alınır ise, atom numaralarının birbirine yakın (Örn. Platin, İridyum, Osmiyum) veya düzenli aralıklarla artacak şekilde (Örn. K, Rb, Cs) olduğu gözlenir.
- Elementler veya element grupları atom ağırlıklarına göre sıralandığında, bahsedilen değerliklerine ve bir dereceye kadar ayırt edici kimyasal özelliklerine göre de sıralanmış olur; bu dizilim Li, Be, B, C, N, O ve F dizilerinde gözlenebilir.
- En geniş yayılma yüzeyine sahip olan elementler genellikle küçük atom ağırlıklarına sahiptirler.
- Molekül büyüklüğünün bir bileşiğin karakterini belirlediği gibi, atom ağırlığı da elementin karakterini belirler.
- Bilinmeyen bir sürü elementin keşfedileceğini düşünmeliyiz. Örneğin, atom ağırlıkları 65 ile 75 arasında olan ve alüminyum ile silikaya benzerlik gösterenler.
- Bazen, bir elementin atom ağırlığı sıralamada kendisiyle yan yana bulunan elementlerin varlığıyla düzeltilebilir. Dolayısıyla, tellürün atom ağırlığı 123 ile 126 arasında bulunmalı ve 128 olmamalıdır.
- Atom ağırlıkları baz alınarak bazı elementlerin karakteristik özellikleri tahmin edilebilir.
Mendeleyev’in Tablosu’nun Bilimsel Faydaları
- Mendeleyev’in yeni elementlerin keşfedileceğini tahmin etmesini sağladı ve keşfedilecek olan eka-silikon (germanyum), eka-alüminyum (galyum) ve eka-boron (skandiyum) için tabloda boşluklar bıraktı. Dolayısıyla, periyodik tablonun düzeni bozulmamış oldu.
- Mendeleyev’in, tabloyu kullanarak, o zamanlar doğru kabul edilen bazı atom ağırlıklarının yanlış olduğuna dikkat çekmesine olanak verdi.
- Atom ağırlığına göre sıralamada değişime olanak sağladı.
Mendeleyev’in Tablosu’nun Eksiklikleri
- Tablo, soygazların varlığını tahmin etme konusunda eksik kalmıştır. Fakat, soygazlar ailesinin tamamı keşfedildiğinde Sir William Ramsay, tablonun yansıttığı temel kavramı bozmadan soygazları "Grup 0" olarak entegre edebilmiştir.
- Hidrojen tek bir konuma yerleştirilememiş, alternatif olarak alkali metaller, halojenler veya tablodan ayrı ve üstte olacak şekilde bor ve karbon arasına konumlandırılmıştır.
William Odling
1864 yılında, İngiliz bir kimyager olan William Odling, Mendeleyev’in oluşturduğu tabloya fazlasıyla benzeyen bir periyodik tablo çizmiştir. Odling, tellür – iyot problemini aşmış ve bunun yanında Mendeleyev’in ilk denemesinde başaramadığı talyum, kurşun, cıva ve platini doğru gruplara yerleştirmiştir. Odling fazla itibar kazanamamıştır. Fakat, kendisinin Londra Kimya Topluluğu Yazmanı olarak, Newlands’in periyodik tablo konusunda yaptığı önceki çalışmalarının hiçe sayılmasında başrol oynadığından şüphelenilmektedir.
20.Yüzyıl
Henry Moseley
1914 yılında, Gelibolu’da çatışmada öldürülmeden bir sene önce, İngiliz fizikçi Henry Moseley, bir elementin atom numarası ile X-ışınları arasındaki ilişkiyi yakalamıştır. Sonrasında, periyodik tabloyu atom ağırlıklarına göre değil, çekirdek yüklerine göre sıralayıp periyodik tabloyu yeniden düzenlemiştir. Bu buluştan önce, atom numaraları bir elementin atom ağırlığına göre belirlenen sıralı rakamlar olarak kabul görmekteydi. Moseley’in buluşu atom numaralarının aslında deneysel ölçümlerle elde edilebileceğini göstermiş oldu.
X-ışınlarının dalga boylarını kullanan Moseley, Argonun (Atom numarası Z=18) atom ağırlığı 39.9 ile 39.1 ağırlığındaki potasyumdan (Atom numarası Z=19) fazla olmasına rağmen, önüne koymuştur. Bu yeni düzenlemeyle, soygaz olan argon ve alkali metal olan potasyum elementlerinin kimyasal özellikleri tutarlı hale gelmiştir. Benzer şekilde, Moseley nikelden önce kobaltı yerleştirmiş ve tellürün atom ağırlığını deneysel olarak gözden geçirmesine gerek kalmadan, Mendeleyev’in önermiş olduğu gibi, tellürün iyottan önce gelmesi gerektiğini belirtmiştir.
Moseley’in çalışmaları atom numarası 43 ile 61 arasında olan elementlerin eksik olduğuna dikkat çekmiştir. Bu aralıktaki elementler günümüzde göreceli olarak teknesyum ve prometyum olarak adlandırılmıştır.
Glenn T. Seaborg
1943 yılında Manhattan Projesi için yaptığı araştırmalar sırasında Glenn T. Seaborg, amerisyum ve küriyumu ayırma konusunda beklenmedik zorluklarla karşılaşmıştır. Seaborg bu elementlerin, kimyasal özelliklerinin beklenenden farklı olması sebebiyle, farklı bir seriye ait olabileceğinden şüphelenmiştir. 1945 yılında meslektaşlarının itirazlarına rağmen, Mendeleyev’in oluşturduğu tabloda köklü bir değişim önermiştir: aktinit dizisi.
Seaborg’un aktinitlerin, lantanitler gibi nadir toprak elementlerine benzerlik gösterdiği ve bir geçiş serisi oluşturduğunu öngören aktinit konseptindeki ağır elementlerin elektronik yapısı, günümüzde kabul görmüş ve periyodik tabloda yerini almıştır. Aktinit serisi periyodik tabloda F-bloğun (5f) ikinci sırasında yer almaktadır. Aktinit ve lantanit serilerinin ikisinde de içerilerinde bulunan bir elektron yörüngesi doldurulmaktadır. Aktinit serisi elementler aktinyumdan lavrensiyuma kadar olan elementlerdir. Seaborg’un aktinik serileri konusunda sonradan yaptığı özenli çalışmaları, teorik olarak transaktinik serilerinde 104’ten 121’e kadar olan bir ağır element serisi ve 122’den 153’e kadar olan bir süperaktinik serisi ortaya çıkarmıştır.
Dış bağlantılar
- Development of the periodic table (http://www.rsc.org/periodic-table/history/about13 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) (part of a collection of pages that explores the periodic table and the elements) by the Royal Society of Chemistry (http://www.rsc.org/25 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) (Periyodik tablonun gelişimi) (periyodik tabloyu ve elementleri keşfeden makale derlemelerinin bir kısmı)
- The path to the periodic table (http://www.chemheritage.org/22 Aralık 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde . EducationalServices/chemach/ppt/ppt.html) by the Chemical Heritage Foundation (http://www.chemheritage.org/22 Aralık 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) (Periyodik tabloya giden yol)
- Dr. Eric Scerri's web page (http://www.ericscerri.com/14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .), which has links to interviews, lectures and articles on various aspects of the periodic system, including the history of the periodic table. (Dr. Eric Scerrinin web sayfası, periyodik tablonun tarihi dahil olmak üzere, web sayfasında röportajlara, derslere ve makalelere ulaşılabilir.)
- The Internet Database of Periodic Tables (http://www.meta-synthesis.com/webbook/35_pt/pt_database.php5 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .) - a large collection of periodic tables and periodic system formulations. (Periyodik tablonun internet veritabanı) (Periyodik tabloların ve periyodik sistem formülizasyonlarının büyük derlemesi)
Kaynakça
- ^ [Periyodik tablo hakkında IUPAC makalesi]. 24 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2015.
- ^ Scerri, E. R. (2006). The Periodic Table: Its Story ad Its Significance (Periyodik Tablo: Hikayesi ve önemi); New York City, New York; Oxford University Press.
- ^ ""A Brief History of the Development of Periodic Table" (Periyodik Tablo'nun Gelişiminin Kısa bir Tarihi)". people.wou.edu. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Mart 2024.
- ^ Leicester, Henry M. (1971). The Historical Background of Chemistry (Kimya'nın Tarihsel Arka Planı); New York City, New York; Dover Publications.
- ^ Académie des sciences (France) (1862). Comptes rendus Academie des sciences 0055 (Fransızca). Académie des sciences (France). gallica.bnf.fr/. s. 660.
- ^ Annales des Mines history page (
- ^ in a letter published in Chemistry News in February 1863, according to the Notable Names Data Base (http://www.nndb.com/people/480/000103171/) 1 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Newlands on classification of elements (Elementlerin sınıflandırılması üzerine Newlands'in görüşleri)(http://web.lemoyne.edu/~giunta/EA/NEWLANDSann.HTML 1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ a b John Newlands, Chemistry Review (Kimya incelemesi), November 2003, s. 15-16
- ^ IrvingLangmuir,“The Structure of Atoms and the Octet Theory of Valence” (Atomların yapısı ve değerliklerin Oktet Teorisi), Proceedings of the National Academy of Science, Vol. V, 252, Letters (1919)–online at [1] (http://dbhs.wvusd.k12.ca.us/ 4 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . webdocs/ Chem-History/Langmuir-1919.html)
- ^ IrvingLangmuir,“The Arrangement of Electrons in Atoms and Molecules”(Atomlar ve Moleküllerin içindeki Elektronların Düzenlenmesi) ,Journal of the American Chemical Society, Vol. 41, No, 6, pg. 868 (June 1919) – makalenini başlangıcı ve sonu online erişilebilir: [2] (http://dbhs.wvusd.k12.ca.us/webdocs/Chem-History/Langmuir-1919b.html 10 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .); ortası kayıptır.
- ^ PhysicalScience, Holt Rinehart & Winston (January2004), s.302
- ^ Mendeleev, Dmitri (1869). "Ueberdie Beziehungender Eigenschaftenzuden Atomgewichtender Elemente" (https://archive.org/stream/zeitschriftfrch12unkngoog#page/n414/mode/2up). Zeitschrift für Chemie 12: 405– 406. Retrieved 29 November 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mayıs 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Periyodik tablo kimyasal elementlerin atom numarasi elektron konfigurasyonu ve yinelenen kimyasal ozelliklerini baz alarak hazirlanmis bir duzenlemedir Elementler artan atom numarasina gore siralanmistir Tablonun standart formunda sistematik bir sekilde gosterilen elementlerle birlikte periyot adi verilen siralar ve grup olarak adlandirilmis sutunlar bulunmaktadir Modern periyodik tablonun gelisiminde rol oynamis bazi tarihsel belgeler Sol ustten saat yonunde Lavoisier in Basit Maddeler Tablosu de Chancoutois in Vis Tellurique Mendeleev in el yazmasi periyodik tablo Modern Periyodik tablo John Dalton un atomik kutle ve sembol listesi Periyodik tablonun tarihi bir asirdan uzun suredir devam eden kimyasal ozellikleri anlamadaki gelisimi yansitmaktadir Tarihindeki en onemli olay 1869 yilinda Dimitri Mendeleyev in tabloyu yayinlamasiyla gerceklesmistir Kendisi daha onceden Antoine Laurent de Lavoisier ve John Newlands gibi bilim adamlari tarafindan yapilmis olan kesiflerin ustune yapmis oldugu katkilara ragmen tablonun gelisiminde tek hak sahibi kisi olarak anilmaktadir Dogal formlarinda bulunabilmeleri ve ilkel aletlerle kolay bir sekilde cikarilabilmelerinden oturu birkac fiziksel element altin gumus ve bakir eski uygarlik kalintilarindan anlasildigi uzere eskiden beri bilinmektedir Fakat M O 330 yili civarinda var olan her seyin belirli sayida elementten meydana geldigi dusuncesi olusmus ilk olarak Sicilyali filozof Empedokles tarafindan one surulmus olan ve Yunan filozofu Aristoteles tarafindan var olan her maddenin bir veya birden fazla kokun karisimindan meydana geldigi dusuncesiyle desteklenmistir Bahsedilen kokler dort tane ve sonradan Platon tarafindan element olarak nitelendirilmis olan toprak su hava ve atestir Aristoteles ve Platon element konseptini olusturmus olsalar da fikirleri maddenin dogasini anlama konusundaki gelismelere katki saglamamistir Aydinlanma CagiHennig Brand Periyodik tablonun tarihi ayni zamanda kimyasal elementlerin kesfinin de bir tarihidir Tarihte ilk kez yeni bir element kesfeden kisi ayni zamanda iflas etmis bir tuccar olan Alman Hennig Brand dir Brand efsanevi bir madde olan ve adi metalleri altina cevirdigi inanilan felsefe tasini kesfetmeye calismistir 1649 yilinda damitilmis insan idrariyla yaptigi deneyler sonucunda elde ettigi parlak beyaz maddeye fosfor ismini vermistir Brand yaptigi bulusu 1680 yilina kadar sir olarak saklamis Robert Boyle fosforu yeniden kesfetmis ve bulgularini yayinlamistir Fosforun kesfi bir maddenin element olmasinin ne anlama geldigi sorusunun aciga cikmasina yardimci olmustur 1661 yilinda Boyle bir elementi Bir kimyasal reaksiyonla kendinden daha basit bir malzemeye indirgenemeyen madde olarak tanimlamistir Bu basit tanim atomalti parcaciklarin kesfine kadar yaklasik uc yuz yil boyunca gecerli kabul edilmis ve kullanilmistir Antoine Laurent de Lavoisier Antoine Laurent de Lavoisier Lavoisier in 1789 yilinda yazdigi ve Robert Kerr tarafindan Ingilizceye cevrilen eseri Traite Elementaire de Chimie Kimya nin Temel Bilimsel Eseri kimya alaninda yazilmis ilk modern ders kitabi olarak kabul edilmistir Kitabin iceriginde Lavoisier in daha kucuk parcalara indirgenemeyecegini dusundugu ve gunumuzde kullanilan element listesinin temelini olusturan oksijen nitrojen hidrojen fosfor civa cinko ve sulfur listelenmistir Lavoisier in listesi bahsedilen elementlerin yani sira yasadigi devirde madde olduguna inanilan isik ve isiyi da kapsamaktadir Lavoisier maddeleri metal ve ametal olarak siniflara ayirmistir Cogu onde gelen kimyagerler Lavoisier in yeniliklerine karsi cikmasina ragmen the Elementary Treatise genc nesli ikna edebilecek nitelikte yazilmis bir eserdir Fakat Lavoisier in element tanimlamalari elementleri sadece metaller ve ametaller olarak siniflandirmasindan oturu eksik kabul edilir 19 YuzyilJohann Wolfgang Dobereiner 1817 yilinda Johann Wolfgang Dobereiner elementleri siniflandirma konusunda yapilan ilk denemelerden birini formule etmeye calismistir 1829 yilinda bazi benzer ozellikleri tasiyan elementleri ucerli gruplar halinde ayirabilecegini anlamistir Bu gruplara ucluler adini vermistir Dobereiner tarafindan tanimlanan uclulerin bazilari asagidaki gibidir klor brom ve iyot kalsiyum stronsiyum ve baryum sulfur selenyum ve tellur lityum sodyum ve potasyum Butun uclulerde ortada bulunan elementin atom agirligi diger iki elementin atom agirliklarinin ortalamasina neredeyse esittir Alexandre Emile Beguyer de Chancourtois Bir Fransiz jeologu olan Alexandre Emile Beguyer de Chancourtois elementlerin periyodikligini fark eden ilk kisiydi Atom agirliklarina gore siralandiginda benzer ozellikleri tasiyan elementlerin duzenli araliklarla bulunmasi 1862 yilinda Tellur elementinden esinlenerek olusturdugu ve periyodik tablonun ilk formlarindan sayilan VisTellurique Tellur Sarmali adini verdigi tabloyu tasarladi Elementlerin artan atom agirliklarina gore spiral bir egilimde bir silindir uzerinde bulundugu bu sistemde de Chancourtois benzer ozellik tasiyan elementlerin dikey bir sirada yerlestigini gozlemledi Kendisinin 1863 yilindaki yayininda yer alan bir tablo elementlere ek olarak iyonlari ve bilesikleri de kapsadi fakat asil olarak yayimladigi Comptes rendus de l Academie des sciences Bilim Akademisi Tutanaklari adli makalesinde kimyasal terimlerden ziyade jeolojik terimleri kullandi ve bir diyagram kullanmadi Sonuc olarak de Chancourtois in dusunceleri Dimitri Mendeleyev in calismalari yayimlanana kadar dikkat cekmedi John Newlands Newland in oktavlar yasasi 1864 yilinda Ingiliz kimyager John Newlands bilinen 62 tane elementi fiziksel ozelliklerine gore 7 farkli gruba ayirmistir Newlands bircok benzer elementin ciftler halinde bulundugunu ve bunlarin kutle numaralarinda 8 in katlariyla farklilik gosterdigini belirtmis elementlere ilk defa atom numaralari atayan bilim insani olmustur Chemisty News dergisinde yayinlanan sekizlerin periyodikligini muzikteki gamlara benzettigi ve adini Oktavlarin Yasasi koydugu calismasi donemin bazi cagdaslari tarafindan ciddiye alinmamistir 1 Mart 1866 tarihinde Chemistry Society Kimya Toplulugu deki dersi yayimlanmamis Topluluk ise buna neden olarak bu tarz teorik konularin tartismaya acik olmasini gostermistir Newlands in yaptigi analizler Chemistry Society Kimya Toplulugu tarafindan ancak Mendeleyev in calismalari fark edildikten sonra altin madalya ile odullendirilmistir Sekizlerin periyodikliginin oneminin kabulu ancak bir sonraki yuzyilda Gilbert N Lewis in Degerlik Bagi Kurami 1916 ve Langmuir in Kimyasal Baglarin Oktet Teorisi 1919 ile gerceklesmistir Newlands in bilime olan katkisi 2008 yilinda The Royal Chemistry Society Kraliyet Kimya Toplulugu tarafindan Kimyasal elementler icin periyodik kanun un kasifi sifatiyla evine asilan mavi bir plaket ile kabul edilmistir Lothar Meyer Mendeleyev ile tanismamis olan bir Alman kimyageri olan Lothar Meyer in de periyodik tablo konusunda calismalari olmustur Her ne kadar 1864 te Mendeleyev den bagimsiz hazirladigi calismasi yayimlanmis olsa da az sayida tarihci Lothar Meyer i periyodik tablonun ortak yaraticilarindan birisi olarak kabul etmektedir Meyer in tablosu toplamda sadece 28 element icermis ve elementleri atom numaralarina gore degil degerliklerine gore siralamistir Dolayisiyla yeni elementleri tahmin etme ve atom agirliklarini duzeltme konusunda yetersiz kalmistir Mendeleyev in bilinen elementlerden olusan tabloyla beraber tabloyu tamamlamak adina yeni elementlerin varligini tahmin etmesi ve bazi elementlerin atom agirliklarini duzeltmesini yayimlamasindan yaklasik 3 ay sonra Meyer neredeyse ayni ozelliklere sahip bir periyodik tablo yayimlamistir Bazi bilim tarihcilerine gore Mendeleyev ve Meyer in periyodik tablonun ortak yaraticisi olarak kabul edilmesi gerektigi belirtilirken Mendeleyev in kesfedilmemis elementler konusundaki hassas tahminleri kendisinin periyodik tablonun kesfinde daha buyuk bir pay sahibi olarak anilmasina sebebiyet vermistir Dimitri Mendeleyev Dimitri Ivanovich MendeleyevKimya Dergisi 1869 sayfalar 405 6 Mendeleev in tablosunun Rusya disinda ilk kez yayimlanmasi Mendeleev in 1871 yilindaki periyodik tablosu Kesikli cizgiler bilinmeyen elementler Grup I VII modern grup 1 2 and 3 7 gecis metalleriyle birlikte bazilari grup VIII e uzatilmistir Soygazlar bilinmemektedir Tahmin edilememistir Rus kimyager Dimitri Mendeleyev gunumuzde kullanilana en cok benzeyen periyodik tabloyu olusturan ilk bilim adamiydi Mendeleyev elementleri atom numaralarinin goreceli olarak molar agirliklarina karsilik gelecek sekilde siraladi Soylentilere gore uzun tren yolculuklari sirasinda uzerlerinde bilinen elementlerle ilgili bilgiler bulunan kartlarla Kimyasal iskambil oyunu oynamistir 6 Mart 1869 da Rus Kimyasal Toplulugu na Elementlerin Atom Numaralari Ozellikleri Arasindaki Iliski baslikli resmi bir sunum yapildi Tablo 1869 yilinda unlu olmayan bir Rus dergisinde yayimlanmis ardindan Zeitschrift fur Chemie Kimya Dergisi adinda bir Alman dergisinde yeniden yayimlanmistir Iceriginde Mendeleyev Eger elementler atom agirliklarina gore siralanirsa ozellikleri periyodik bir trend gosterir Eger elementlerin kimyasal ozellikleri baz alinir ise atom numaralarinin birbirine yakin Orn Platin Iridyum Osmiyum veya duzenli araliklarla artacak sekilde Orn K Rb Cs oldugu gozlenir Elementler veya element gruplari atom agirliklarina gore siralandiginda bahsedilen degerliklerine ve bir dereceye kadar ayirt edici kimyasal ozelliklerine gore de siralanmis olur bu dizilim Li Be B C N O ve F dizilerinde gozlenebilir En genis yayilma yuzeyine sahip olan elementler genellikle kucuk atom agirliklarina sahiptirler Molekul buyuklugunun bir bilesigin karakterini belirledigi gibi atom agirligi da elementin karakterini belirler Bilinmeyen bir suru elementin kesfedilecegini dusunmeliyiz Ornegin atom agirliklari 65 ile 75 arasinda olan ve aluminyum ile silikaya benzerlik gosterenler Bazen bir elementin atom agirligi siralamada kendisiyle yan yana bulunan elementlerin varligiyla duzeltilebilir Dolayisiyla tellurun atom agirligi 123 ile 126 arasinda bulunmali ve 128 olmamalidir Atom agirliklari baz alinarak bazi elementlerin karakteristik ozellikleri tahmin edilebilir Mendeleyev in Tablosu nun Bilimsel Faydalari Mendeleyev in yeni elementlerin kesfedilecegini tahmin etmesini sagladi ve kesfedilecek olan eka silikon germanyum eka aluminyum galyum ve eka boron skandiyum icin tabloda bosluklar birakti Dolayisiyla periyodik tablonun duzeni bozulmamis oldu Mendeleyev in tabloyu kullanarak o zamanlar dogru kabul edilen bazi atom agirliklarinin yanlis olduguna dikkat cekmesine olanak verdi Atom agirligina gore siralamada degisime olanak sagladi Mendeleyev in Tablosu nun Eksiklikleri Tablo soygazlarin varligini tahmin etme konusunda eksik kalmistir Fakat soygazlar ailesinin tamami kesfedildiginde Sir William Ramsay tablonun yansittigi temel kavrami bozmadan soygazlari Grup 0 olarak entegre edebilmistir Hidrojen tek bir konuma yerlestirilememis alternatif olarak alkali metaller halojenler veya tablodan ayri ve ustte olacak sekilde bor ve karbon arasina konumlandirilmistir William Odling 1864 yilinda Ingiliz bir kimyager olan William Odling Mendeleyev in olusturdugu tabloya fazlasiyla benzeyen bir periyodik tablo cizmistir Odling tellur iyot problemini asmis ve bunun yaninda Mendeleyev in ilk denemesinde basaramadigi talyum kursun civa ve platini dogru gruplara yerlestirmistir Odling fazla itibar kazanamamistir Fakat kendisinin Londra Kimya Toplulugu Yazmani olarak Newlands in periyodik tablo konusunda yaptigi onceki calismalarinin hice sayilmasinda basrol oynadigindan suphelenilmektedir 20 YuzyilHenry Moseley 1914 yilinda Gelibolu da catismada oldurulmeden bir sene once Ingiliz fizikci Henry Moseley bir elementin atom numarasi ile X isinlari arasindaki iliskiyi yakalamistir Sonrasinda periyodik tabloyu atom agirliklarina gore degil cekirdek yuklerine gore siralayip periyodik tabloyu yeniden duzenlemistir Bu bulustan once atom numaralari bir elementin atom agirligina gore belirlenen sirali rakamlar olarak kabul gormekteydi Moseley in bulusu atom numaralarinin aslinda deneysel olcumlerle elde edilebilecegini gostermis oldu X isinlarinin dalga boylarini kullanan Moseley Argonun Atom numarasi Z 18 atom agirligi 39 9 ile 39 1 agirligindaki potasyumdan Atom numarasi Z 19 fazla olmasina ragmen onune koymustur Bu yeni duzenlemeyle soygaz olan argon ve alkali metal olan potasyum elementlerinin kimyasal ozellikleri tutarli hale gelmistir Benzer sekilde Moseley nikelden once kobalti yerlestirmis ve tellurun atom agirligini deneysel olarak gozden gecirmesine gerek kalmadan Mendeleyev in onermis oldugu gibi tellurun iyottan once gelmesi gerektigini belirtmistir Moseley in calismalari atom numarasi 43 ile 61 arasinda olan elementlerin eksik olduguna dikkat cekmistir Bu araliktaki elementler gunumuzde goreceli olarak teknesyum ve prometyum olarak adlandirilmistir Glenn T Seaborg 1943 yilinda Manhattan Projesi icin yaptigi arastirmalar sirasinda Glenn T Seaborg amerisyum ve kuriyumu ayirma konusunda beklenmedik zorluklarla karsilasmistir Seaborg bu elementlerin kimyasal ozelliklerinin beklenenden farkli olmasi sebebiyle farkli bir seriye ait olabileceginden suphelenmistir 1945 yilinda meslektaslarinin itirazlarina ragmen Mendeleyev in olusturdugu tabloda koklu bir degisim onermistir aktinit dizisi Seaborg un aktinitlerin lantanitler gibi nadir toprak elementlerine benzerlik gosterdigi ve bir gecis serisi olusturdugunu ongoren aktinit konseptindeki agir elementlerin elektronik yapisi gunumuzde kabul gormus ve periyodik tabloda yerini almistir Aktinit serisi periyodik tabloda F blogun 5f ikinci sirasinda yer almaktadir Aktinit ve lantanit serilerinin ikisinde de icerilerinde bulunan bir elektron yorungesi doldurulmaktadir Aktinit serisi elementler aktinyumdan lavrensiyuma kadar olan elementlerdir Seaborg un aktinik serileri konusunda sonradan yaptigi ozenli calismalari teorik olarak transaktinik serilerinde 104 ten 121 e kadar olan bir agir element serisi ve 122 den 153 e kadar olan bir superaktinik serisi ortaya cikarmistir Dis baglantilarDevelopment of the periodic table http www rsc org periodic table history about13 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde part of a collection of pages that explores the periodic table and the elements by the Royal Society of Chemistry http www rsc org 25 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Periyodik tablonun gelisimi periyodik tabloyu ve elementleri kesfeden makale derlemelerinin bir kismi The path to the periodic table http www chemheritage org 22 Aralik 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde EducationalServices chemach ppt ppt html by the Chemical Heritage Foundation http www chemheritage org 22 Aralik 1996 tarihinde Wayback Machine sitesinde Periyodik tabloya giden yol Dr Eric Scerri s web page http www ericscerri com 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde which has links to interviews lectures and articles on various aspects of the periodic system including the history of the periodic table Dr Eric Scerrinin web sayfasi periyodik tablonun tarihi dahil olmak uzere web sayfasinda roportajlara derslere ve makalelere ulasilabilir The Internet Database of Periodic Tables http www meta synthesis com webbook 35 pt pt database php5 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde a large collection of periodic tables and periodic system formulations Periyodik tablonun internet veritabani Periyodik tablolarin ve periyodik sistem formulizasyonlarinin buyuk derlemesi Kaynakca Periyodik tablo hakkinda IUPAC makalesi 24 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2015 Scerri E R 2006 The Periodic Table Its Story ad Its Significance Periyodik Tablo Hikayesi ve onemi New York City New York Oxford University Press A Brief History of the Development of Periodic Table Periyodik Tablo nun Gelisiminin Kisa bir Tarihi people wou edu 9 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Mart 2024 Leicester Henry M 1971 The Historical Background of Chemistry Kimya nin Tarihsel Arka Plani New York City New York Dover Publications Academie des sciences France 1862 Comptes rendus Academie des sciences 0055 Fransizca Academie des sciences France gallica bnf fr s 660 Annales des Mines history page in a letter published in Chemistry News in February 1863 according to the Notable Names Data Base http www nndb com people 480 000103171 1 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Newlands on classification of elements Elementlerin siniflandirilmasi uzerine Newlands in gorusleri http web lemoyne edu giunta EA NEWLANDSann HTML 1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b John Newlands Chemistry Review Kimya incelemesi November 2003 s 15 16 IrvingLangmuir The Structure of Atoms and the Octet Theory of Valence Atomlarin yapisi ve degerliklerin Oktet Teorisi Proceedings of the National Academy of Science Vol V 252 Letters 1919 online at 1 http dbhs wvusd k12 ca us 4 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde webdocs Chem History Langmuir 1919 html IrvingLangmuir The Arrangement of Electrons in Atoms and Molecules Atomlar ve Molekullerin icindeki Elektronlarin Duzenlenmesi Journal of the American Chemical Society Vol 41 No 6 pg 868 June 1919 makalenini baslangici ve sonu online erisilebilir 2 http dbhs wvusd k12 ca us webdocs Chem History Langmuir 1919b html 10 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ortasi kayiptir PhysicalScience Holt Rinehart amp Winston January2004 s 302 ISBN 0 03 073168 2 Mendeleev Dmitri 1869 Ueberdie Beziehungender Eigenschaftenzuden Atomgewichtender Elemente https archive org stream zeitschriftfrch12unkngoog page n414 mode 2up Zeitschrift fur Chemie 12 405 406 Retrieved 29 November 2013 Arsivlenmis kopya 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mayis 2015