Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Osmanlı'da sahne sanatları, Osmanlı Devleti bünyesindeki tiyatro, sinema, müzik, dans, opera, gölge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat türlerinin genel adıdır. 18. yüzyıla kadar kukla, meddahlık, Karagöz ve Hacivat ve ortaoyunu gibi geleneksel Türk tiyatrosu olarak adlandırılan sahne sanatları egemendir. 18. yüzyılda başlayan batılılaşma çabaları ile çağdaş anlamdaki tiyatro, opera ve daha sonra sinema sergilenmeye başlanmıştır.
Batılı sahne sanatları Yirmisekiz Mehmet Çelebi gibi aydınların batıdaki sahne sanatlarını tasviri ile edebiyata giriş yapar. Tanzimat Dönemi 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren batılı değerlerle etkileşimi artırır. İbrahim Şinasi yerli imgeler taşıyan ilk özgün eser Şair Evlenmesi(1860)'ni yazdı. Güllü Agop ilk yerli tiyatro topluluğunu kurdu. Birinci Meşrutiyet ve İkinci Meşrutiyet ile gittikçe artan oranda batılı sahne sanatları Türk edebiyatına ve kültür hayatına girdi.
Gelenek ve Batılı Değerler
Osmanlı toplumunda dramatik yazın geleneği yoktur. Tanzimat Dönemi'nden önce dönemi kapsayan Geleneksel Türk Tiyatrosu yazılı metne dayanmaz. Geleneksel sahne sanatlarında şarkı, dans, söz oyunların oyun yapısı içerinde büyük öneme sahiptir. Karakterden çok tiplemeye yer verilmesi, açık biçim, göstermeci özellikler içermesi, taklit, doğaçlama ve güldürü, dans gibi öğeler içermesi geleneksel Türk tiyatrosunun özelliklerindendir. Osmanlı’nın düşünsel ve toplumsal yapısı itibarıyla anlatının çokça gülmece üzerinde şekillendiğini görülmektedir.
Geleneksel tiyatro 19. yüzyılın ortalarından itibaren batılı karşılıklar ile yer değiştirir. Ancak toplumun geleneksel sanatları bir kültür değeri olarak saklamayı düşünmemesi de ayrı bir sorun oluşturmaktadır. Geleneksel Türk tiyatrosununun kaynak olarak değerlendirilip bir ulusal tiyatronun kurulabileceğini ilk kez ileri süren Ziya Paşa’nın görüşlerinin 28 Mayıs 1870 tarihli İnkılâp Gazetesi'nde, orta oyununun tiyatroya başlangıç sayılamayacağı ve sarayda her gece oynatılan karagözün kültür eğitimi için kullanılamayacağı belirtilerek eleştirilmiştir.
Meddahlık
Meddahlık, bir konuyu oynayarak anlatma sanatıdır ve İslam ülkelerinde oldukça yaygın bir gelişme alanı bulmuştur. Öbür gösteri türlerinde güldürüye ağırlık verilmesine karşılık meddahlıkta acıklı, duygusal, dinsel ve kahramanlıkla ilgili konulara da rahatlıkla yer verilebiliyordu. Aynı zamanda diye anılan meddahlar, sarayda olduğu gibi halk arasında da büyük ilgi görmüş, özellikle kahvehanelerde İstanbullular'ın eğlence gereksinimini yüzyıllar boyunca karşılamıştır. Fatih Sultan Mehmed'in sarayında Mustafa, Balaban Lâl ve Ömer adlı kıssahan ve nedimleri daha sonra, II. Selim döneminde , , III. Murad döneminde ise Meddah Eğlence, Lâlin Kaba diye bilinen ve gibi meddahlar izlemişlerdir.
Karagöz ve Hacivat
Bir çeşit gölge oyunudur. Gölge oyununun kökeni konusunda değişik görüşler ileri sürülmektedir. Cava, Endonezya ya da Çin gibi Uzak Doğu ülkesinde ortaya çıkmış ve Hindistan üzerinden Orta Doğu'ya gelmiş olması akla yakındır. Bazı kaynaklar Karagöz'ün 14. yüzyılda Orhan Gazi zamanında Bursa'da ortaya çıktığını ileri sürüyorsa da, günümüzde daha yaygın bir görüşe göre Türkler gölge oyunu tekniğini 16. yüzyılda Mısır'dan almış ve bu oyun türüne Karagöz adı altında kesin biçimini 17. yüzyılda kazandırmışlardır.
Ortaoyunu
Geleneksel Türk tiyatrosunun birçok bakımlardan Karagöz'e benzeyen, ama canlı oyuncularla oynayan bir türü de orta oyunudur. 16. ve 17. yüzyıllardaki kol oyunu, taklit oyunu, meydan oyunu ve zuhuri gibi oyuncu kollarının gösterilerinden kaynaklanan bu gösteri türü kesin biçimini ve orta oyunu adını 19. yüzyılda almıştır. Karagöz'de ve İtalyanlar'ın commedia dell'arte'sinde olduğu gibi orta oyununda da yazılı bir oyun metni yoktur.
Tiyatro
Osmanlı Sarayı yabancı topluluklar vasıtasıyla batı tiyatrosunu Türk halkından daha önce benimsemiştir. Halkın tiyatro ile tanışması Tanzimat Dönemi'nde olumuştur. Tiyatro oyunları yabancı yazarlardan çevrilmiş, Türk yazarları da oyun yazmaya başlamıştır. Çağdaş Türk tiyatrosuna ilk öneli adım 1860'ta yapılan Gedikpaşa Tiyatrosu'dur. 1861'de bu mekanı kiralayan Güllü Agop, 1868'de Osmanlı Tiyatrosu adlı bir topluluk kurdu. 1870'te Sadrazam Ali Paşa İstanbul'un çeşitli bölgelerinde Türkçe oyunlar sergiletti. İbrahim Şinasi'nin yazdığı Şair Evlenmesi(1860) ilk özgün Türk oyunudur. Gelişme aşamasındaki milli tiyatro eserlerinin en ünlüsü Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre (1873) adlı yapıtıydı. Musahipzade Celal'in Osmanlı toplumunu eleştirdiği oyunlar da hâlen sergilenmekte olan önemli eserlerdi. İlk dönem tiyatrocuları olan Ermeni oyuncular yanında Ahmed Fehim gibi Müslüman Türk oyuncular da yetişti. Namık Kemal, Ahmed Mithat Efendi, Abdülhak Hamid, Recaizade Mahmut Ekrem, Ahmed Vefik Paşa önemli oyun metinleri yazdılar. Abdülmecid 1858'de Dolmabahçe Sarayı'nın etrafında bir saray tiyatrosu, II. Abdülhamid de 1889'da Yıldız Sarayı'nın bahçesinde bir tiyatro salonu yaptırdı. Mardiros Mınakyan ve Tomas Fasulyeciyan'ın katkılarıyla tiyatronun kurumsallaşması sağlandı. Bu dönemde tuluat adlı, batı tiyatrosunun konukları ve tipleriyle geleneksel tipleri birleştiren bir tür gelişti. Ortaoyunu ustalarından Kavuklu Hamdi'nin önderliğinde 1875'te kantoyla birlikte gelişti. 1914'te Darülbedayi kuruldu. İlk Türk-Müslüman kadın sanatçı Afife Jale'de sahneye 1920'de Darülbedayi'de çıktı.
Ayrıca bakınız: Osmanlı Tiyatrosu Millî Osmanlı Tiyatrosu, Osmanlı Dram Kumpanyası
Opera
Osmanlı'da opera sözcüğü ilk defa 1670 yılında Eremya Kömürcüyan'ın şiirlerinde geçer. 4. Mehmet döneminde, 1675'te bir saray düğünü için opera getirilmesi planlanır. Ancak gerçekleşmez.Yirmisekiz Mehmet Çelebi 1720'de opera temsillerini eserlerinde tasvir eder. 18. yüzyıla kadar Osmanlı sefirleri Avrupa'da gördükleri bu sanatı eserlerinde anlatırlar. 1797'de 3. Selim sarayda bir opera gösterisi izler. Abdülmecid Beyoğlu'nda Avrupalıların oynadığı operaların Türk gençlerine de öğretilmesini isteyince Giuseppe Donizetti görevlendirilir. Başlarda Fransız sanatçılar yoğunluktayken, 19. yüzyıldan 20. yüzyıla dek İtalyan operacılar çoğunluğa geçmiştir. 2. Mahmut İstanbul'da açılan özel tiyatroları desteklemiştir. , Dikran Çuhacıyan, Milli Osmanlı Operet Kumpanyası gibi gayri müslim teşebbüslerle İstanbul'da opera etkinliği devam eder. Padişahlar arasında operayla en çok ilgilenen 2. Abdülhamit olmuştur. Yıldız Sarayı'nda İtalyan kumpanyalar ağırlamış, operaya alakasını sabit memurlar tutmakla göstermiştir.
Kabare
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Güncel konuların eleştirel biçimde sahnelenmesidir.
Sinema
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Kaynakça
- http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0005019.pdf 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/enver_tore_turk_tiyatrosunun_kaynaklari.pdf 21 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Türk Tiyatrosu’nda Oyun yazarlığının Gelişimine Yönelik Girişimler Üzerine Bir İnceleme, Mine Artu, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010 s.28-29
- ^ Türk Tiyatrosu’nda Oyun yazarlığının Gelişimine Yönelik Girişimler Üzerine Bir İnceleme, Mine Artu, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010 s.30
- ^ . 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014.
- ^ . 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014.
- ^ http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/234/s_yore 4 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . s.5
- ^ http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/234/s_yore 4 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . s.10
- ^ (PDF). 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014.
- ^ . 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Osmanli da sahne sanatlari Osmanli Devleti bunyesindeki tiyatro sinema muzik dans opera golge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat turlerinin genel adidir 18 yuzyila kadar kukla meddahlik Karagoz ve Hacivat ve ortaoyunu gibi geleneksel Turk tiyatrosu olarak adlandirilan sahne sanatlari egemendir 18 yuzyilda baslayan batililasma cabalari ile cagdas anlamdaki tiyatro opera ve daha sonra sinema sergilenmeye baslanmistir Minakyan Yonetiminde Osmanli Tiyatrosu Kadrosu Batili sahne sanatlari Yirmisekiz Mehmet Celebi gibi aydinlarin batidaki sahne sanatlarini tasviri ile edebiyata giris yapar Tanzimat Donemi 19 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren batili degerlerle etkilesimi artirir Ibrahim Sinasi yerli imgeler tasiyan ilk ozgun eser Sair Evlenmesi 1860 ni yazdi Gullu Agop ilk yerli tiyatro toplulugunu kurdu Birinci Mesrutiyet ve Ikinci Mesrutiyet ile gittikce artan oranda batili sahne sanatlari Turk edebiyatina ve kultur hayatina girdi Gelenek ve Batili DegerlerOsmanli toplumunda dramatik yazin gelenegi yoktur Tanzimat Donemi nden once donemi kapsayan Geleneksel Turk Tiyatrosu yazili metne dayanmaz Geleneksel sahne sanatlarinda sarki dans soz oyunlarin oyun yapisi icerinde buyuk oneme sahiptir Karakterden cok tiplemeye yer verilmesi acik bicim gostermeci ozellikler icermesi taklit dogaclama ve gulduru dans gibi ogeler icermesi geleneksel Turk tiyatrosunun ozelliklerindendir Osmanli nin dusunsel ve toplumsal yapisi itibariyla anlatinin cokca gulmece uzerinde sekillendigini gorulmektedir Geleneksel tiyatro 19 yuzyilin ortalarindan itibaren batili karsiliklar ile yer degistirir Ancak toplumun geleneksel sanatlari bir kultur degeri olarak saklamayi dusunmemesi de ayri bir sorun olusturmaktadir Geleneksel Turk tiyatrosununun kaynak olarak degerlendirilip bir ulusal tiyatronun kurulabilecegini ilk kez ileri suren Ziya Pasa nin goruslerinin 28 Mayis 1870 tarihli Inkilap Gazetesi nde orta oyununun tiyatroya baslangic sayilamayacagi ve sarayda her gece oynatilan karagozun kultur egitimi icin kullanilamayacagi belirtilerek elestirilmistir MeddahlikMeddahlik bir konuyu oynayarak anlatma sanatidir ve Islam ulkelerinde oldukca yaygin bir gelisme alani bulmustur Obur gosteri turlerinde gulduruye agirlik verilmesine karsilik meddahlikta acikli duygusal dinsel ve kahramanlikla ilgili konulara da rahatlikla yer verilebiliyordu Ayni zamanda diye anilan meddahlar sarayda oldugu gibi halk arasinda da buyuk ilgi gormus ozellikle kahvehanelerde Istanbullular in eglence gereksinimini yuzyillar boyunca karsilamistir Fatih Sultan Mehmed in sarayinda Mustafa Balaban Lal ve Omer adli kissahan ve nedimleri daha sonra II Selim doneminde III Murad doneminde ise Meddah Eglence Lalin Kaba diye bilinen ve gibi meddahlar izlemislerdir Karagoz ve HacivatKaragoz ve Hacivat figurleri Bir cesit golge oyunudur Golge oyununun kokeni konusunda degisik gorusler ileri surulmektedir Cava Endonezya ya da Cin gibi Uzak Dogu ulkesinde ortaya cikmis ve Hindistan uzerinden Orta Dogu ya gelmis olmasi akla yakindir Bazi kaynaklar Karagoz un 14 yuzyilda Orhan Gazi zamaninda Bursa da ortaya ciktigini ileri suruyorsa da gunumuzde daha yaygin bir goruse gore Turkler golge oyunu teknigini 16 yuzyilda Misir dan almis ve bu oyun turune Karagoz adi altinda kesin bicimini 17 yuzyilda kazandirmislardir OrtaoyunuGeleneksel Turk tiyatrosunun bircok bakimlardan Karagoz e benzeyen ama canli oyuncularla oynayan bir turu de orta oyunudur 16 ve 17 yuzyillardaki kol oyunu taklit oyunu meydan oyunu ve zuhuri gibi oyuncu kollarinin gosterilerinden kaynaklanan bu gosteri turu kesin bicimini ve orta oyunu adini 19 yuzyilda almistir Karagoz de ve Italyanlar in commedia dell arte sinde oldugu gibi orta oyununda da yazili bir oyun metni yoktur TiyatroGullu Agop Osmanli Sarayi yabanci topluluklar vasitasiyla bati tiyatrosunu Turk halkindan daha once benimsemistir Halkin tiyatro ile tanismasi Tanzimat Donemi nde olumustur Tiyatro oyunlari yabanci yazarlardan cevrilmis Turk yazarlari da oyun yazmaya baslamistir Cagdas Turk tiyatrosuna ilk oneli adim 1860 ta yapilan Gedikpasa Tiyatrosu dur 1861 de bu mekani kiralayan Gullu Agop 1868 de Osmanli Tiyatrosu adli bir topluluk kurdu 1870 te Sadrazam Ali Pasa Istanbul un cesitli bolgelerinde Turkce oyunlar sergiletti Ibrahim Sinasi nin yazdigi Sair Evlenmesi 1860 ilk ozgun Turk oyunudur Gelisme asamasindaki milli tiyatro eserlerinin en unlusu Namik Kemal in Vatan Yahut Silistre 1873 adli yapitiydi Musahipzade Celal in Osmanli toplumunu elestirdigi oyunlar da halen sergilenmekte olan onemli eserlerdi Ilk donem tiyatroculari olan Ermeni oyuncular yaninda Ahmed Fehim gibi Musluman Turk oyuncular da yetisti Namik Kemal Ahmed Mithat Efendi Abdulhak Hamid Recaizade Mahmut Ekrem Ahmed Vefik Pasa onemli oyun metinleri yazdilar Abdulmecid 1858 de Dolmabahce Sarayi nin etrafinda bir saray tiyatrosu II Abdulhamid de 1889 da Yildiz Sarayi nin bahcesinde bir tiyatro salonu yaptirdi Mardiros Minakyan ve Tomas Fasulyeciyan in katkilariyla tiyatronun kurumsallasmasi saglandi Bu donemde tuluat adli bati tiyatrosunun konuklari ve tipleriyle geleneksel tipleri birlestiren bir tur gelisti Ortaoyunu ustalarindan Kavuklu Hamdi nin onderliginde 1875 te kantoyla birlikte gelisti 1914 te Darulbedayi kuruldu Ilk Turk Musluman kadin sanatci Afife Jale de sahneye 1920 de Darulbedayi de cikti Ayrica bakiniz Osmanli Tiyatrosu Milli Osmanli Tiyatrosu Osmanli Dram KumpanyasiOperaNaum Tiyatrosu 1870 te yanana dek Osmanli daki en onemli opera sahnesiydi Osmanli da opera sozcugu ilk defa 1670 yilinda Eremya Komurcuyan in siirlerinde gecer 4 Mehmet doneminde 1675 te bir saray dugunu icin opera getirilmesi planlanir Ancak gerceklesmez Yirmisekiz Mehmet Celebi 1720 de opera temsillerini eserlerinde tasvir eder 18 yuzyila kadar Osmanli sefirleri Avrupa da gordukleri bu sanati eserlerinde anlatirlar 1797 de 3 Selim sarayda bir opera gosterisi izler Abdulmecid Beyoglu nda Avrupalilarin oynadigi operalarin Turk genclerine de ogretilmesini isteyince Giuseppe Donizetti gorevlendirilir Baslarda Fransiz sanatcilar yogunluktayken 19 yuzyildan 20 yuzyila dek Italyan operacilar cogunluga gecmistir 2 Mahmut Istanbul da acilan ozel tiyatrolari desteklemistir Dikran Cuhaciyan Milli Osmanli Operet Kumpanyasi gibi gayri muslim tesebbuslerle Istanbul da opera etkinligi devam eder Padisahlar arasinda operayla en cok ilgilenen 2 Abdulhamit olmustur Yildiz Sarayi nda Italyan kumpanyalar agirlamis operaya alakasini sabit memurlar tutmakla gostermistir KabareBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Guncel konularin elestirel bicimde sahnelenmesidir SinemaBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Kaynakcahttp www thesis bilkent edu tr 0005019 pdf 29 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde http turkoloji cu edu tr YENI 20TURK 20EDEBIYATI enver tore turk tiyatrosunun kaynaklari pdf 21 Subat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Tiyatrosu nda Oyun yazarliginin Gelisimine Yonelik Girisimler Uzerine Bir Inceleme Mine Artu Yuksek Lisans Tezi Dokuz Eylul Universitesi 2010 s 28 29 Turk Tiyatrosu nda Oyun yazarliginin Gelisimine Yonelik Girisimler Uzerine Bir Inceleme Mine Artu Yuksek Lisans Tezi Dokuz Eylul Universitesi 2010 s 30 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2014 15 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2014 http www dieweltdertuerken org index php ZfWT article view 234 s yore 4 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 5 http www dieweltdertuerken org index php ZfWT article view 234 s yore 4 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde s 10 PDF 22 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Aralik 2014 29 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2014