Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fasulye (Phaseolus vulgaris), baklagiller (Fabaceae) familyasının Phaseolus cinsinden Orta Amerika menşeli, bir yılda yetişen otsu bir bitki türü. Günümüzde fasulyenin; Orta Amerika (Mesoamerica) ve Güney Amerika (Andean) bölgeleri olmak üzere iki gen havuzuna sahip olduğu çeşitli araştırıcılar tarafından rapor edilmiştir.
| Fasulye | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Phaseolus vulgaris L. |
Morfolojik özellikleri
gövdesinde tüylü ve yeşil renkli bileşik yaprakları bulunur. Yaprakların koltuğundan salkımlar hâlinde çıkan kelebeksi çiçekler beyaz, pembe ya da mor renklidir. Dik çalı biçiminde (yüksekliği 30–75 cm) ve sarılıcı özellikte (yüksekliği 1–2 m) başlıca iki formu vardır. Yassı, yuvarlak, düz ya da kıvrık olabilen meyvelerinin uzunluğu 5–15 cm arasında değişir ve genellikle yeşil renktedir.
Ekolojik özellikleri
Soğuğa duyarlı bir bitki olan fasulye hemen her tür toprakta yetişir. Fasulyenin bugün dünyanın pek çok yerinde yaygın olarak tarımı yapılmaktadır. Yaklaşık 80 çeşidi vardır. Bütün baklagiller içinde en çok tüketilen sebzelerden biridir. Tohumdan yetiştirilir.
Çeşitleri
Fasulye yeşil halde veya tohumları birleşik yapraklardan ayrılıp kurutulmuş olarak tüketilebilir. Yeşil halde iken Çalı fasulyesi, Ayşe kadın fasulyesi gibi isimlerle adlandırılan çeşitleri vardır. Kurutulmuş halde de dermason, horoz, barbunya, boncuk, şeker, göbekli, börülce (karnıkara), Dombay fasulyesi diye adlandırılan çeşitlere sahiptir.
Barbunya pembe-beyaz dış kabuğu ve beyaz ağırlıklı iç taneleri ile standart yeşil fasulyelerden ayrılır. Karnıkara, tohumun göbek kısmının siyah renkli olmasından dolayı bu adı alır. Dombay, "manda" anlamına gelir ve bu tür fasulye -manda gibi- aşırı iri olduğundan bu ad verilmiştir. Bu tür Bombay fasulyesi, Bomba fasulyesi gibi adlarda da bilinmektedir. Bu bağlamda, "Bombay fasulyesi" galat-ı meşhur olarak değerlendirilebilir. Soya fasulyesi ise yemeği yapılan bu fasulye çeşitlerinden farklı olarak sucuk, salam, sosis, hazır köfte gibi et ürünleri başta olmak üzere diğer gıda ürünlerine dolgu amacıyla katılarak maliyeti düşürmek için kullanılır.
Kuru fasulye
Diğer fasulyelere benzer şekilde, fasulye nişasta, protein ve diyet lifi bakımından zengindir ve mükemmel demir, potasyum, selenyum, tiamin, B6 vitamini ve folat kaynağıdır.
Kuru fasulye serin ve kuru bir yerde saklanırsa süresiz olarak saklanır ancak zaman geçtikçe besleyici değeri ve tadı bozulur ve pişirme süresi uzar. Kuru fasulye hemen hemen her zaman kaynatılarak genellikle birkaç saat suda bekletildikten sonra pişirilir. Islatma şart olmasa da pişirme süresini kısaltır ve daha eşit dokulu taneler elde edilmesini sağlar. Ayrıca fasulyeleri ıslatmak, bazı insanlarda şişkinliğe neden olabilen gaz üreten şekerlerin %5 ila %10'unu ortadan kaldırır. Yöntemi, gece ıslatma ve fasulyenin üç dakika kaynatılıp sonra 2-4 saat bir kenarda bekleterek güçlü şekilde ıslatmaktır. Pişirmeden önce bu ıslatma suyu boşaltılıp dökülür. Kuru fasulyenin pişirilmesi çoğu bakliyat'dan daha uzundur: pişme süresi bir ila dört saat arasında değişir ancak düdüklü tencerede basınçlı pişirme ile süre bayağı azalır.
Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika'da fasulye ile birlikte kullanılan geleneksel baharat, sindirime yardımcı olduğu da söylenen epazotedir. Doğu Asya'da ise bir tür deniz yosunu olan kombu fasulyelere aynı amaçla pişirilirken eklenir. Tuz, şeker ve domates gibi asitli yiyecekler pişmemiş fasulyeleri sertleştirebilir ve bu da biraz daha uzun pişirme süreleri pahasına fasulyeyi baharatlı yapar.
Kuru fasulye ayrıca pişmiş ve konserve olarak veya Frijoles refritos olarak su, tuz ve bazen şeker ile bütün satın alınabilir.
Yeşil fasulye ve sarı kabuklu fasulye
Çok bilinen üç yeşil fasulye türü yuvarlak veya yassı olabilen çalı fasulyesi; kapsülü boyunca uzanan sert, lifli kılçığı olmayan kılçıksız taze fasulye veya Fransız fasulyesi; ve ayrı bir türe ait çalı fasulyesi Phaseolus coccineus'dir. Yeşil fasulye pişirildiğinde yeşile dönüşen yeşil yerine mor kapsüllü de olabilir. Sarı taze fasulye P. vulgaris sarı veya beyaz taneli fasulyedir. Sarı taze fasulye çeşitleri yaygın olarak yetiştirilir; bitkiler genellikle çalı veya cüce formundadır.
Ayşekadın fasulyesi, (İngilizce: snap beans) kapsülü büküldüğünde kolayca kırılır ve çıt sesi verir. Taneler (yeşil, sarı ve mor renkli) hızla büyürken, etli, yumuşak (sert ve lifli değil), parlak renkliyken ve taneler küçük ve gelişmemişken (çiçek açtıktan 8 ila 10 gün sonra) hasat edilir.).
Kuru fasulye ile karşılaştırıldığında yeşil ve sarı kabuklu fasulye (İngilizce: wax beans) daha az nişasta ve protein ve daha fazla A vitamini ve C vitamini sağlar. Yeşil fasulye ve sarı kabuklu fasulyesi genellikle buharda pişirilir, kaynatılır, tavada kızartılır veya güveçte pişirilir pişirilir.
Galeri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Yeken, M, Çiftçi, V, Çancı, H, Özer, G, Kantar, F . (2019). Türkiye’nin Batı Anadolu Bölgesi’nden Toplanan Yerel Fasulye Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu . Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 5 (1), 124-139 . DOI: 10.24180/ijaws.529713
- ^ Rombauer, Irma S. The Joy of Cooking. Scribner, , p. 271.
- ^ Press, L. (2002). The Bean Book: Over Seventy Incredible Recipes. Globe Pequot Press. ISBN .[]
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;P&Risimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fasulye Phaseolus vulgaris baklagiller Fabaceae familyasinin Phaseolus cinsinden Orta Amerika menseli bir yilda yetisen otsu bir bitki turu Gunumuzde fasulyenin Orta Amerika Mesoamerica ve Guney Amerika Andean bolgeleri olmak uzere iki gen havuzuna sahip oldugu cesitli arastiricilar tarafindan rapor edilmistir FasulyeBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeBolum Magnoliophyta Kapali tohumlular Sinif Magnoliopsida Iki cenekliler Takim FabalesFamilya FabaceaeCins PhaseolusTur P vulgarisIkili adlandirmaPhaseolus vulgaris L Phaseolus vulgaris Morfolojik ozelliklerigovdesinde tuylu ve yesil renkli bilesik yapraklari bulunur Yapraklarin koltugundan salkimlar halinde cikan kelebeksi cicekler beyaz pembe ya da mor renklidir Dik cali biciminde yuksekligi 30 75 cm ve sarilici ozellikte yuksekligi 1 2 m baslica iki formu vardir Yassi yuvarlak duz ya da kivrik olabilen meyvelerinin uzunlugu 5 15 cm arasinda degisir ve genellikle yesil renktedir Ekolojik ozellikleriSoguga duyarli bir bitki olan fasulye hemen her tur toprakta yetisir Fasulyenin bugun dunyanin pek cok yerinde yaygin olarak tarimi yapilmaktadir Yaklasik 80 cesidi vardir Butun baklagiller icinde en cok tuketilen sebzelerden biridir Tohumdan yetistirilir CesitleriFasulye yesil halde veya tohumlari birlesik yapraklardan ayrilip kurutulmus olarak tuketilebilir Yesil halde iken Cali fasulyesi Ayse kadin fasulyesi gibi isimlerle adlandirilan cesitleri vardir Kurutulmus halde de dermason horoz barbunya boncuk seker gobekli borulce karnikara Dombay fasulyesi diye adlandirilan cesitlere sahiptir Barbunya pembe beyaz dis kabugu ve beyaz agirlikli ic taneleri ile standart yesil fasulyelerden ayrilir Karnikara tohumun gobek kisminin siyah renkli olmasindan dolayi bu adi alir Dombay manda anlamina gelir ve bu tur fasulye manda gibi asiri iri oldugundan bu ad verilmistir Bu tur Bombay fasulyesi Bomba fasulyesi gibi adlarda da bilinmektedir Bu baglamda Bombay fasulyesi galat i meshur olarak degerlendirilebilir Soya fasulyesi ise yemegi yapilan bu fasulye cesitlerinden farkli olarak sucuk salam sosis hazir kofte gibi et urunleri basta olmak uzere diger gida urunlerine dolgu amaciyla katilarak maliyeti dusurmek icin kullanilir Kuru fasulye Diger fasulyelere benzer sekilde fasulye nisasta protein ve diyet lifi bakimindan zengindir ve mukemmel demir potasyum selenyum tiamin B6 vitamini ve folat kaynagidir Kuru fasulye serin ve kuru bir yerde saklanirsa suresiz olarak saklanir ancak zaman gectikce besleyici degeri ve tadi bozulur ve pisirme suresi uzar Kuru fasulye hemen hemen her zaman kaynatilarak genellikle birkac saat suda bekletildikten sonra pisirilir Islatma sart olmasa da pisirme suresini kisaltir ve daha esit dokulu taneler elde edilmesini saglar Ayrica fasulyeleri islatmak bazi insanlarda siskinlige neden olabilen gaz ureten sekerlerin 5 ila 10 unu ortadan kaldirir Yontemi gece islatma ve fasulyenin uc dakika kaynatilip sonra 2 4 saat bir kenarda bekleterek guclu sekilde islatmaktir Pisirmeden once bu islatma suyu bosaltilip dokulur Kuru fasulyenin pisirilmesi cogu bakliyat dan daha uzundur pisme suresi bir ila dort saat arasinda degisir ancak duduklu tencerede basincli pisirme ile sure bayagi azalir Meksika Orta Amerika ve Guney Amerika da fasulye ile birlikte kullanilan geleneksel baharat sindirime yardimci oldugu da soylenen epazotedir Dogu Asya da ise bir tur deniz yosunu olan kombu fasulyelere ayni amacla pisirilirken eklenir Tuz seker ve domates gibi asitli yiyecekler pismemis fasulyeleri sertlestirebilir ve bu da biraz daha uzun pisirme sureleri pahasina fasulyeyi baharatli yapar Kuru fasulye ayrica pismis ve konserve olarak veya Frijoles refritos olarak su tuz ve bazen seker ile butun satin alinabilir Yesil fasulye ve sari kabuklu fasulye Cok bilinen uc yesil fasulye turu yuvarlak veya yassi olabilen cali fasulyesi kapsulu boyunca uzanan sert lifli kilcigi olmayan kilciksiz taze fasulye veya Fransiz fasulyesi ve ayri bir ture ait cali fasulyesi Phaseolus coccineus dir Yesil fasulye pisirildiginde yesile donusen yesil yerine mor kapsullu de olabilir Sari taze fasulye P vulgaris sari veya beyaz taneli fasulyedir Sari taze fasulye cesitleri yaygin olarak yetistirilir bitkiler genellikle cali veya cuce formundadir Aysekadin fasulyesi Ingilizce snap beans kapsulu bukuldugunde kolayca kirilir ve cit sesi verir Taneler yesil sari ve mor renkli hizla buyurken etli yumusak sert ve lifli degil parlak renkliyken ve taneler kucuk ve gelismemisken cicek actiktan 8 ila 10 gun sonra hasat edilir Kuru fasulye ile karsilastirildiginda yesil ve sari kabuklu fasulye Ingilizce wax beans daha az nisasta ve protein ve daha fazla A vitamini ve C vitamini saglar Yesil fasulye ve sari kabuklu fasulyesi genellikle buharda pisirilir kaynatilir tavada kizartilir veya guvecte pisirilir pisirilir GaleriAyrica bakinizBruchusKaynakca Yeken M Ciftci V Canci H Ozer G Kantar F 2019 Turkiye nin Bati Anadolu Bolgesi nden Toplanan Yerel Fasulye Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu Uluslararasi Tarim ve Yaban Hayati Bilimleri Dergisi 5 1 124 139 DOI 10 24180 ijaws 529713 Rombauer Irma S The Joy of Cooking Scribner 0 684 81870 1 p 271 Press L 2002 The Bean Book Over Seventy Incredible Recipes Globe Pequot Press ISBN 9781585744732 olu kirik baglanti a b c Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi P amp R isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme