Tyrannosauroidea (Grekçe: "tiran kertenkeleler") veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır (veya kladıdır). Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.
Tiranozorlar | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Tip tür | |||||||||||||||
†Tyrannosaurus rex Osborn, 1905 | |||||||||||||||
Alt gruplar | |||||||||||||||
|
Tyrannosauroidler, çoğu teropod gibi iki ayaklı etoburdu. Özellikle kafatası ve pelvis olmak üzere çok sayıda iskelet özellikleri ile ayırt edilir. Var oluşlarının erken dönemlerinde tyrannosauroidler uzun, üç parmaklı kolları olan küçük yırtıcılardı. Geç Kretase'de tyrannosauroidler çok daha büyüdü ancak bu sonraki evrimleşmiş cinslerin çoğunun orantılı olarak sadece iki parmaklı küçük kolları vardı. İlkel tüyler, gruba dahil iki cinsin fosillerinde tanımlanmıştır (Yutyrannus ve Dilong) ve diğer tyrannosauroidlerde de mevcut olabilir. Pek çok tyrannosauroidin kafatasında çeşitli biçim ve boyutlarda bulunan belirgin kemikli tepeler, gösteriş işlevi görmüş olabilir.
Açıklama
Tyrannosauroidlerde evrimsel süreçte zamanla boyut artışına doğru genel bir eğilim olmasına karşın boyut olarak türler arası büyük farklılıklar görülür. İlk tyrannosauroidler küçük dinozorlardı. Bu türlerden biri olan Dilong'un neredeyse yetişkin bir örneğinin uzunluğu 1,6 metre olarak ölçüldü, yine erken tiranozorlardan Guanlong'un yetişkin hâldeki uzunluğunun ise 3 metre olduğu tahmin edilir.Erken Kretase kayalarındaki dişleri görülen (140 ila 136 milyon yaşında) Hyogo, Japonya'daki bir tyrannosauroidin en az 5 metre uzunluğunda olduğu düşünülüyor, bu da muhtemelen soyda erken bir boyut artışına işaret eder. Olgunlaşmamış bir Eotyrannus 4 metrenin üzerinde uzunluğa sahipti, ve yetişkin bir 'un uzunluğunun 6 metreden daha fazla olduğu tahmin ediliyor, bu da her iki cinsin de evrimsel süreçte daha büyük boyutlara ulaştığını gösterir. Geç Kretase tyrannosauroidlerinin uzunlukları Albertosaurus ve Gorgosaurus'tan Tyrannosaurus'a, yaklaşık 9 ila 12 metre arasındadır ve ağırlıkları 6 tonun üstüne çıkabilir. 2010 yılındaki verilere göre, tyrannosauroidlerin yaşadıkları dönemin ilk 80 milyon yılında "küçük ila orta büyüklükte" oldukları, yani sadece yaşadıkları dönemin son 20 milyon yılı boyunca "şimdiye kadar yaşayan en büyük karasal etoburlardan" oldukları kabul edildi.
İlk tyrannosauroidlerin kafatasları, diğer coelurosaurlara benzer şekilde uzun, alçak ve hafif yapılıyken, sonrakiler daha uzun ve daha büyük kafataslarına sahipti. Biçim farklılıklarına rağmen, bilinen tüm tyrannosauroidlerde belirli kafatası özellikleri ortaktır. Üst çene kemikleri çok uzundur ve burnun önünü köreltir, bu yakınsayacak bir biçimde evrimleşen bir özelliktir.
Burun kemikleri özel olarak kaynaşmıştır, hafifçe yukarı doğru kavislidir ve çoğu zaman üst yüzeylerinde çok kabaca dokuludur. Üst çenenin ön tarafında bulunan dişler, dişlerin geri kalanından farklı şekillerde, daha küçük boyutta ve D şeklinde bir kesite sahiptir. Alt çenede, surangular kemik üzerindeki belirgin bir çıkıntı, bazal Guanlong hariç, çene ekleminin hemen altından yana doğru uzanır.
Sınıflandırma
Tyrannosaurus adı, 1905 yılında Henry Fairfield Osborn tarafından Tyrannosauridae ailesiyle birlikte seçildi. Adı, Grekçe: tyrannos ve ('zorba') ve yine Grekçe: sauros ('kertenkele') kelimelerinden türemiştir. Üst familya adı Tyrannosauroidea ilk olarak İngiliz paleontolog Alick Walker tarafından 1964 tarihli bir makalede yayınlandı. Hayvan üst familyaları için yaygın olarak kullanılan -oidea soneki Grekçe: eidos (biçim/tür) kelimesinden gelir.
Bilim insanları, genellikle Tyrannosauroidea'yı tyrannosauridleri ve onların yakın akrabalarını içerecek şekilde tanımladılar. Bununla birlikte, filogenetik taksonominin ortaya çıkmasıyla birlikte, klad birkaç tanım daha kazandı. İlki 1998 yılında Paul Sereno tarafından yapıldı; burada Tyrannosauroidea, Neornithe kuşlarından çok Tyrannosaurus rex ile daha yakın bir ortak atayı paylaşan tüm türleri içeren dal temelli bir takson olarak tanımlandı. Grubu daha ayrıcalıklı kılmak için , 2004 yılında Ornithomimus velox, Deinonychus antirrhopus veya Allosaurus fragilis'ten çok Tyrannosaurus rex ile daha yakından ilişkili tüm türleri içerecek şekilde yeniden tanımladı. Sereno, 2005 yılında , Velociraptor mongoliensis ve Troodon formosus'u dış belirleyiciler olarak kullanarak yeni bir tanım yayınladı. Sereno'nun tanımı 2010'da kabul edildi.
Filogeni
Paleontologlar, Tyrannosauridae ailesini uzun zamandır tanımış olsalar da, soyları pek çok tartışma konusu olmuştur. Yirminci yüzyılın büyük bir bölümünde, tyrannosaurlar, hemen hemen tüm büyük theropodları içeren Carnosauria'nın üyeleri olarak kabul edildi. Bu kladın, allosauridlerin ve genellikle tiranozorların atası olduğu düşünülüyordu. 1990'ların başlarında, kladistik analizler bunun yerine tyrannosauridleri Coelurosauria'ya yerleştirmeye başladı, ilk kez 1920'lerde yayınlanan önerileri tekrarladı.Tyrannosauridler artık evrensel olarak büyük coelurosaurlar olarak kabul ediliyor.
Aşağıdaki Loewen ve arkadaşlarının 2013'te yayınlandığı bilinen çoğu tiranazor türünü içeren bir kladogramdır.
Tyrannosauroidea |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleografi
Aşağıda bulunan filocoğrafik ağaç, taksonların filogenetik ilişkilerini ve bu taksonların bulunduğu kıtaları göstermektedir.
Tyrannosauroidea |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dağılımları
Tyrannosauroidler, Orta Jura'da Gondwana'dan ayrılan süper kıta Lavrasya'da ve daha sonra Mezozoik dönemde Lavrasya'dan ayrılan kuzey kıtalarında yaşadılar. Uzak Doğu'dan Guanlong ve Kileskus, batı Amerika Birleşik Devletleri'nden Stokesosaurus ve Avrupa'dan , Juratyrant ve Proceratosaurus dahil olmak üzere en erken tanınan tyrannosauroidler Geç Jura devrinde yaşadılar.
Erken Kretase'de tyrannosauroidler, İngiltere'den Eotyrannus ve kuzeydoğu Çin'den Dilong, ve Yutyrannus tarafından temsil edilen Lavrasya'dan bilinmektedir. Erken Kretase tyrannosauroidlerinin premaksiller dişleri, Utah'daki Cedar Mountain Formasyonundan ve Japonya'daki Tetori Grubundan bilinmektedir.
Tyrannosauroidea'nın Orta Kretase kayıtları oldukça düzensizdir. Bu aralığın dişleri ve belirsiz postkranyası, Kuzey Amerika'nın Senomaniyen yaşlı Dakota oluşumundan ve New Jersey Potomak oluşumundan bilinmektedir,Kazakistan ve Tacikistan'daki oluşumların yanı sıra; Asya'da iki cins, Timurlengia ve Xiongguanlong bulunurken, Brezilya'daki da bu gruba ait olabilir. Tyrannosauridlerin ilk kesin kalıntıları, Kuzey Amerika ve Asya'da Geç Kretase'nin aşamasına tarihlenir. İki alt familya tanınır. Albertosaurinler yalnızca Kuzey Amerika'dan bilinirken, tyrannosaurinler her iki kıtada da bulunur.
Bazal tyrannosauroidler, Erken Kretase Aptiyen döneminde güneydoğu Avustralya'da da yaşamış olabilirler. Victoria'daki Dinosaur Cove'da ayırt edici tyrannosauroid benzeri bir biçime sahip kısmi bir kalça kemiği olan NMV P186069 adlı örnek, daha önce düşünüldüğü gibi tyrannosauroidlerin kuzey kıtalarıyla sınırlı olmadığını gösterdi.
Paleobiyoloji
Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
Yüz bütünleşmesi
2017 yılında Daspletosaurus horneri adlı yeni bir tyrannosaurid hakkında bir çalışma Scientific Reports dergisinde yayımlandı. Paleontolog Thomas Carr, Daspletosaurus horneri'nin yüz kemiklerindeki dokuyu inceledi.Timsah kafataslarına kıyasla humok bir buruşukluk gözlemledi. Tüm tyrannosauroidlerin düz duyusal skalalara ve bütüncül duyu organlarına sahip olduğuna kanıt olarak Daspletosaurus horneri'yi önerdi. Ancak 2018 yılında yapılan bir çalışma, tyrannosauroidlerdeki yüz duyu sistemi fikrini reddetti. Timsahların gerçekten düz duyusal skalaları yoktur, sadece çatlamış yoğun epidermisi vardır. Kertenkele ve yılanlardaki humok buruşukluk, gerçek skuamoz deriyle ilişkilidir, tyrannosauroidlerde de kertenkele benzeri pulların varlığını düşündüren humok bir buruşukluk mevcuttur.
Vücut
Uzun ipliksi yapılar, Erken Kretase 'ndan çok sayıda coelurosaur'un iskelet kalıntıları ve Liaoning, Çin'deki diğer yakın jeolojik oluşumlarla birlikte korunmuştur. Başka hipotezler de öne sürülmesine rağmen bu iplikler genellikle, kuşlarda ve bazı kuş olmayan teropodlarda bulunan tüylerle homolog olan "ilk tüyler" olarak yorumlanmıştır.
2004 yılında, bir tyrannosauroiddeki ilk tüy örneğini içeren bir Dilong iskeleti tanımlandı. Modern kuşların kuş tüylerine benzer şekilde, Dilong'da bulunan tüyler dallıydı, ancak yapraklı değildi. Bu tüyler daha çok yalıtım için kullanılmış olabilir.
Tüyler bazı büyük tyrannosauroidlerde bile bulundu. Yine Yixian oluşumundan Yutyrannus huali, her biri vücudun çeşitli yerlerinde tüy izlerini koruyan üç örnekten bilinir. Vücudun tüm bölgeleri her üç örnekte de tüy izlerini korumasa da, bu fosiller, bu orta büyüklükteki türlerde bile vücudun büyük kısmının tüylerle kaplı olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d . fossilworks.org. 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ a b c d "Tyrannosauroidea". The Dinosauria. Second. Berkeley: University of California Press. 2004. ss. 111-136. ISBN .
- ^ a b c Xu Xing (2004). "Basal tyrannosauroids from China and evidence for protofeathers in tyrannosauroids". Nature. 431 (7009): 680-684. doi:10.1038/nature02855. (PMID) 15470426.
- ^ a b Xu Xing (2006). "A basal tyrannosauroid dinosaur from the Late Jurassic of China". Nature. 439 (7077): 715-718. doi:10.1038/nature04511. (PMID) 16467836.
- ^ "Tyrannosaurus ancestor's teeth found in Hyogo". The Japan Times Online. The Japan Times. 21 Haziran 2009. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Haziran 2014.
- ^ a b Hutt (2001). "A preliminary account of a new tyrannosauroid theropod from the Wessex Formation (Early Cretaceous) of southern England". Cretaceous Research. 22 (2): 227-242. doi:10.1006/cres.2001.0252.
- ^ a b Brusatte, S.L. (2010). "Tyrannosaur paleobiology: new research on ancient exemplar organisms" (PDF). Science. 329 (5998): 1481-1485. doi:10.1126/science.1193304. (PMID) 20847260. 1 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
- ^ Handwerk, B. (16 Eylül 2010). "Tyrannosaurs were human-size for 80 million years". National Geographic News. 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Eylül 2010.
- ^ Weishampel, David B.; Dodson, Peter; Osmólska, Halszka, (Ed.) (6 Aralık 2004). "The Dinosauria, Second Edition". doi:10.1525/9780520941434.
- ^ Osborn (1905). "Tyrannosaurus and other Cretaceous carnivorous dinosaurs". Bulletin of the American Museum of Natural History. 21 (3): 259-265. doi:10.1111/j.1468-5965.2007.00735_17.x.
- ^ a b Walker (1964). "Triassic reptiles from the Elgin area: Ornithosuchus and the origin of carnosaurs". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 248 (744): 53-134. doi:10.1098/rstb.1964.0009.
- ^ Greek-English Lexicon. Abridged. Oxford: Oxford University Press. 1980. ISBN .
- ^ Sereno (1998). "A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen. 210 (1): 41-83. doi:10.1127/njgpa/210/1998/41.
- ^ . 2005. 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2007.
- ^ "Saurischian monophyly and the origin of birds". The Origin of Birds and the Evolution of Flight. Memoirs of the California Academy of Sciences 8. San Francisco, CA: Published by California Academy of Sciences. 1986. ss. 1-55. ISBN .
- ^ "Carnosauria". The Dinosauria. First. Berkeley: University of California Press. 1990. ss. 169-209. ISBN .
- ^ Holtz (1994). "The phylogenetic position of the Tyrannosauridae: implications for theropod systematics". Journal of Paleontology. 68 (5): 1100-1117. doi:10.1017/S0022336000026706. 13 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
- ^ Buscalioni, Angela D., (Ed.) (1992). "La evolución de los Dinosaurios carnívoros" [The evolution of the carnivorous dinosaurs]. Los Dinosaurios y su entorno biotico [Dinosaurs and their biotic environment] (İspanyolca). Cuenca: Instituto Juan de Valdés. ss. 125-163. ISBN . r eksik
|soyadı1=
() - ^ Matthew (1922). "The family Deinodontidae, with notice of a new genus from the Cretaceous of Alberta". Bulletin of the American Museum of Natural History. 46: 367-385.
- ^ von Huene (1923). "Carnivorous Saurischia in Europe since the Triassic". Geological Society of America Bulletin. 34 (3): 449-458. doi:10.1130/GSAB-34-449.
- ^ Senter (2007). "A new look at the phylogeny of Coelurosauria (Dinosauria, Theropoda)". Journal of Systematic Palaeontology. 5 (4): 429-463. doi:10.1017/S1477201907002143.
- ^ Sereno (1999). "The evolution of dinosaurs". Science. 284 (5423): 2137-2147. doi:10.1126/science.284.5423.2137. (PMID) 10381873.
- ^ The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs. 69. 2003. ss. 1-213. ISBN .
- ^ Currie (2003). "Skull structure and evolution in tyrannosaurid phylogeny" (PDF). Acta Palaeontologica Polonica. 48 (2): 227-234. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
- ^ Norell (2006). "A new dromaeosaurid theropod from Ukhaa Tolgod (Ömnögov, Mongolia)" (PDF). American Museum Novitates. 3545: 1-51. doi:10.1206/0003-0082(2006)3545[1:ANDTFU]2.0.CO;2.
- ^ Loewen (2013). Evans, David C (Ed.). "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans". . 8 (11): e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420. (PMC) 3819173 $2. (PMID) 24223179.
- ^ Delcourt, R.; Grillo, O. N. (2018). "Tyrannosauroids from the Southern Hemisphere: Implications for biogeography, evolution, and taxonomy". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 511: 379-387. Bibcode:2018PPP...511..379D. doi:10.1016/j.palaeo.2018.09.003.
- ^ Kirkland (1997). "Lower to Middle Cretaceous Dinosaur faunas of the central Colorado Plateau: a key to understanding 35 million years of tectonics, sedimentology, evolution, and biogeography". Brigham Young University Geology Studies. 42 (II): 69-103.
- ^ Manabe (1999). "The early evolution of the Tyrannosauridae in Asia". Journal of Paleontology. 73 (6): 1176-1178. doi:10.1017/S002233600003105X. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2021.
- ^ Cahal, Joshua (2016). "CLADISTIC BIOGEOGRAPHY OF NORTH AMERICAN DINOSAUR FAUNAS". Geological Society of America. doi:10.1130/abs/2016sc-273329.
- ^ Klimanova, S.G.; Trusova, A.V. (2017). "Methods of Assessment of Emotion Regulation". Bulletin of the South Ural State University series "Psychology". 10 (1): 35-45. doi:10.14529/psy170104. ISSN 2071-3053.
- ^ Bell, Phil R.; Cau, Andrea; Fanti, Federico; Smith, Elizabeth T. (Ağustos 2016). "A large-clawed theropod (Dinosauria: Tetanurae) from the Lower Cretaceous of Australia and the Gondwanan origin of megaraptorid theropods". Gondwana Research. 36: 473-487. doi:10.1016/j.gr.2015.08.004. ISSN 1342-937X.
- ^ Benson, R. B. J.; Barrett, P. M.; Rich, T. H.; Vickers-Rich, P. (25 Mart 2010). "A Southern Tyrant Reptile". Science. 327 (5973): 1613-1613. doi:10.1126/science.1187456. ISSN 0036-8075.
- ^ Carr, Thomas D.; Varricchio, David J.; Sedlmayr, Jayc C.; Roberts, Eric M.; Moore, Jason R. (30 Mart 2017). "A new tyrannosaur with evidence for anagenesis and crocodile-like facial sensory system". Scientific Reports. 7. doi:10.1038/srep44942. ISSN 2045-2322. (PMC) 5372470 $2. (PMID) 28358353. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ . scholar.google.com. 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Zhou, Zhonghe; Barrett, Paul M.; Hilton, Jason (Şubat 2003). "An exceptionally preserved Lower Cretaceous ecosystem". Nature. 421 (6925): 807-814. doi:10.1038/nature01420. ISSN 0028-0836.
- ^ Chen, Pei-ji; Dong, Zhi-ming; Zhen, Shuo-nan (Ocak 1998). "An exceptionally well-preserved theropod dinosaur from the Yixian Formation of China". Nature. 391 (6663): 147-152. doi:10.1038/34356. ISSN 0028-0836.
- ^ Xu, Xing; Zhou, Zhong-he; Prum, Richard O. (Mart 2001). "Branched integumental structures in Sinornithosaurus and the origin of feathers". Nature. 410 (6825): 200-204. doi:10.1038/35065589. ISSN 0028-0836.
- ^ Lingham-Soliar, Theagarten; Feduccia, Alan; Wang, Xiaolin (7 Ağustos 2007). "A new Chinese specimen indicates that 'protofeathers' in the Early Cretaceous theropod dinosaur Sinosauropteryx are degraded collagen fibres". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 274 (1620): 1823-1829. doi:10.1098/rspb.2007.0352. ISSN 0962-8452. (PMC) 2270928 $2. (PMID) 17521978. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ Xu, Xing; Wang, Kebai; Zhang, Ke; Ma, Qingyu; Xing, Lida; Sullivan, Corwin; Hu, Dongyu; Cheng, Shuqing; Wang, Shuo (Nisan 2012). "A gigantic feathered dinosaur from the Lower Cretaceous of China". Nature. 484 (7392): 92-95. doi:10.1038/nature10906. ISSN 0028-0836.
Dış Bağlantılar
- Wikimedia Commons'ta Tyrannosauroidea ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Vikitür'de Tyrannosauroidea ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
- Tyrannosauroid türlerinin listesi 24 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., theropoddatabase.com'da
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tyrannosauroidea Grekce tiran kertenkeleler veya tiranozorlar Tyrannosauridae familyasini ve daha akrabalarini iceren teropod dinozor ust familyasidir veya kladidir Tyrannosauroidler Jura doneminden itibaren Lavrasya super kitasinda yasadi Kretase doneminin sonunda tyrannosauroidler Kuzey Yarimkure de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskin buyuk yirticilardi Fosil buluntulari Kuzey Amerika Guney Amerika Avrupa Asya ve Avustralya kitalarinda bulundu Tiranozorlar Yasadigi donem araligi 168 3 66 myo Bathoniyen Maastrihtiyen PreYeYeOSDCPTJKPgNTyrannosaurusAlbertosaurusBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataKlad DinosauriaKlad SaurischiaKlad TheropodaKlad TyrannoraptoraUst familya Tyrannosauroidea Osborn 1906 yen duz 1964 Tip tur Tyrannosaurus rexOsborn 1905Alt gruplar Proceratosauridae Pantyrannosauria Alectrosaurus Dilong Moros Timurlengia Xiongguanlong Stokesosauridae Eotyrannus Juratyrant Stokesosaurus Eutyrannosauria Incertae sedis Megaraptora Tyrannosauroidlerin kafatasi ornekleri Tyrannosauroidler cogu teropod gibi iki ayakli etoburdu Ozellikle kafatasi ve pelvis olmak uzere cok sayida iskelet ozellikleri ile ayirt edilir Var oluslarinin erken donemlerinde tyrannosauroidler uzun uc parmakli kollari olan kucuk yirticilardi Gec Kretase de tyrannosauroidler cok daha buyudu ancak bu sonraki evrimlesmis cinslerin cogunun orantili olarak sadece iki parmakli kucuk kollari vardi Ilkel tuyler gruba dahil iki cinsin fosillerinde tanimlanmistir Yutyrannus ve Dilong ve diger tyrannosauroidlerde de mevcut olabilir Pek cok tyrannosauroidin kafatasinda cesitli bicim ve boyutlarda bulunan belirgin kemikli tepeler gosteris islevi gormus olabilir AciklamaBir insana kiyasla bazi kucuk tyrannosauroid cinslerinin boyut karsilastirmasi Tyrannosauroidlerde evrimsel surecte zamanla boyut artisina dogru genel bir egilim olmasina karsin boyut olarak turler arasi buyuk farkliliklar gorulur Ilk tyrannosauroidler kucuk dinozorlardi Bu turlerden biri olan Dilong un neredeyse yetiskin bir orneginin uzunlugu 1 6 metre olarak olculdu yine erken tiranozorlardan Guanlong un yetiskin haldeki uzunlugunun ise 3 metre oldugu tahmin edilir Erken Kretase kayalarindaki disleri gorulen 140 ila 136 milyon yasinda Hyogo Japonya daki bir tyrannosauroidin en az 5 metre uzunlugunda oldugu dusunuluyor bu da muhtemelen soyda erken bir boyut artisina isaret eder Olgunlasmamis bir Eotyrannus 4 metrenin uzerinde uzunluga sahipti ve yetiskin bir un uzunlugunun 6 metreden daha fazla oldugu tahmin ediliyor bu da her iki cinsin de evrimsel surecte daha buyuk boyutlara ulastigini gosterir Gec Kretase tyrannosauroidlerinin uzunluklari Albertosaurus ve Gorgosaurus tan Tyrannosaurus a yaklasik 9 ila 12 metre arasindadir ve agirliklari 6 tonun ustune cikabilir 2010 yilindaki verilere gore tyrannosauroidlerin yasadiklari donemin ilk 80 milyon yilinda kucuk ila orta buyuklukte olduklari yani sadece yasadiklari donemin son 20 milyon yili boyunca simdiye kadar yasayan en buyuk karasal etoburlardan olduklari kabul edildi Daspletosaurus un kafatasi ve boynu Chicago daki Doga Tarihi Muzesi nden Ilk tyrannosauroidlerin kafataslari diger coelurosaurlara benzer sekilde uzun alcak ve hafif yapiliyken sonrakiler daha uzun ve daha buyuk kafataslarina sahipti Bicim farkliliklarina ragmen bilinen tum tyrannosauroidlerde belirli kafatasi ozellikleri ortaktir Ust cene kemikleri cok uzundur ve burnun onunu koreltir bu yakinsayacak bir bicimde evrimlesen bir ozelliktir Ilkel bir tyrannosauroid olan Guanlong wucaii Burun kemikleri ozel olarak kaynasmistir hafifce yukari dogru kavislidir ve cogu zaman ust yuzeylerinde cok kabaca dokuludur Ust cenenin on tarafinda bulunan disler dislerin geri kalanindan farkli sekillerde daha kucuk boyutta ve D seklinde bir kesite sahiptir Alt cenede surangular kemik uzerindeki belirgin bir cikinti bazal Guanlong haric cene ekleminin hemen altindan yana dogru uzanir SiniflandirmaIngiltere nin Orta Jura doneminden bir proceratosaurid olan Proceratosaurus un kafatasi Kuzey Amerika nin Gec Kretase sinden bir tyrannosauroid olan un iskeleti Tyrannosaurus adi 1905 yilinda Henry Fairfield Osborn tarafindan Tyrannosauridae ailesiyle birlikte secildi Adi Grekce tyrannos ve zorba ve yine Grekce sauros kertenkele kelimelerinden turemistir Ust familya adi Tyrannosauroidea ilk olarak Ingiliz paleontolog Alick Walker tarafindan 1964 tarihli bir makalede yayinlandi Hayvan ust familyalari icin yaygin olarak kullanilan oidea soneki Grekce eidos bicim tur kelimesinden gelir Bilim insanlari genellikle Tyrannosauroidea yi tyrannosauridleri ve onlarin yakin akrabalarini icerecek sekilde tanimladilar Bununla birlikte filogenetik taksonominin ortaya cikmasiyla birlikte klad birkac tanim daha kazandi Ilki 1998 yilinda Paul Sereno tarafindan yapildi burada Tyrannosauroidea Neornithe kuslarindan cok Tyrannosaurus rex ile daha yakin bir ortak atayi paylasan tum turleri iceren dal temelli bir takson olarak tanimlandi Grubu daha ayricalikli kilmak icin 2004 yilinda Ornithomimus velox Deinonychus antirrhopus veya Allosaurus fragilis ten cok Tyrannosaurus rex ile daha yakindan iliskili tum turleri icerecek sekilde yeniden tanimladi Sereno 2005 yilinda Velociraptor mongoliensis ve Troodon formosus u dis belirleyiciler olarak kullanarak yeni bir tanim yayinladi Sereno nun tanimi 2010 da kabul edildi Filogeni Daspletosaurus Paleontologlar Tyrannosauridae ailesini uzun zamandir tanimis olsalar da soylari pek cok tartisma konusu olmustur Yirminci yuzyilin buyuk bir bolumunde tyrannosaurlar hemen hemen tum buyuk theropodlari iceren Carnosauria nin uyeleri olarak kabul edildi Bu kladin allosauridlerin ve genellikle tiranozorlarin atasi oldugu dusunuluyordu 1990 larin baslarinda kladistik analizler bunun yerine tyrannosauridleri Coelurosauria ya yerlestirmeye basladi ilk kez 1920 lerde yayinlanan onerileri tekrarladi Tyrannosauridler artik evrensel olarak buyuk coelurosaurlar olarak kabul ediliyor Asagidaki Loewen ve arkadaslarinin 2013 te yayinlandigi bilinen cogu tiranazor turunu iceren bir kladogramdir Tyrannosauroidea Proceratosauridae Proceratosaurus bradleyi Guanlong wucaii Juratyrant langhami Dilong paradoxus Eotyrannus lengi Bagaraatan ostromi Raptorex kriegsteini Dryptosaurus aquilunguis Tyrannosauridae Gorgosaurus libratus Albertosaurus sarcophagus Tyrannosaurinae Lythronax argestes Tyrannosaurus rex Tarbosaurus bataar Paleografi Asagida bulunan filocografik agac taksonlarin filogenetik iliskilerini ve bu taksonlarin bulundugu kitalari gostermektedir Tyrannosauroidea Proceratosauridae Guanlong wucaii Proceratosaurus bradleyi Yutyrannus huali Pantyrannosauria Dilong paradoxus Juratyrant langhami Eotyrannus lengi NMV P186046 Australian tyrannosaur Eutyrannosauria Dryptosaurus aquilunguis Tyrannosauridae Albertosaurinae Gorgosaurus libratus Albertosaurus sarcophagus Tyrannosaurinae Lythronax argestes Tarbosaurus bataar Tyrannosaurus rex DagilimlariDogrulanmis tyrannosauroid fosilleri Avustralya dan bildirilen olasi bazal tyrannosauroid fosilleri disinda yalnizca kuzey kitalarinda kesfedildi Gec Kretase tyrannosauroidleri ise yalnizca Kuzey Amerika ve Asya dan bilinmektedir Tyrannosauroidler Orta Jura da Gondwana dan ayrilan super kita Lavrasya da ve daha sonra Mezozoik donemde Lavrasya dan ayrilan kuzey kitalarinda yasadilar Uzak Dogu dan Guanlong ve Kileskus bati Amerika Birlesik Devletleri nden Stokesosaurus ve Avrupa dan Juratyrant ve Proceratosaurus dahil olmak uzere en erken taninan tyrannosauroidler Gec Jura devrinde yasadilar Erken Kretase de tyrannosauroidler Ingiltere den Eotyrannus ve kuzeydogu Cin den Dilong ve Yutyrannus tarafindan temsil edilen Lavrasya dan bilinmektedir Erken Kretase tyrannosauroidlerinin premaksiller disleri Utah daki Cedar Mountain Formasyonundan ve Japonya daki Tetori Grubundan bilinmektedir Tyrannosauroidea nin Orta Kretase kayitlari oldukca duzensizdir Bu araligin disleri ve belirsiz postkranyasi Kuzey Amerika nin Senomaniyen yasli Dakota olusumundan ve New Jersey Potomak olusumundan bilinmektedir Kazakistan ve Tacikistan daki olusumlarin yani sira Asya da iki cins Timurlengia ve Xiongguanlong bulunurken Brezilya daki da bu gruba ait olabilir Tyrannosauridlerin ilk kesin kalintilari Kuzey Amerika ve Asya da Gec Kretase nin asamasina tarihlenir Iki alt familya taninir Albertosaurinler yalnizca Kuzey Amerika dan bilinirken tyrannosaurinler her iki kitada da bulunur Bazal tyrannosauroidler Erken Kretase Aptiyen doneminde guneydogu Avustralya da da yasamis olabilirler Victoria daki Dinosaur Cove da ayirt edici tyrannosauroid benzeri bir bicime sahip kismi bir kalca kemigi olan NMV P186069 adli ornek daha once dusunuldugu gibi tyrannosauroidlerin kuzey kitalariyla sinirli olmadigini gosterdi PaleobiyolojiBu maddenin iceriginin Turkcelestirilmesi veya Turkce dilbilgisi ve kurallari dogrultusunda duzeltilmesi gerekmektedir Bu maddedeki yazim ve noktalama yanlislari ya da anlatim bozukluklari giderilmelidir Yabanci sozcukler yerine Turkce karsiliklarinin kullanilmasi karakter hatalarinin duzeltilmesi dilbilgisi hatalarinin duzeltilmesi vs Duzenleme yapildiktan sonra bu sablon kaldirilmalidir Yuz butunlesmesi Albertosaurus kafatasi 2017 yilinda Daspletosaurus horneri adli yeni bir tyrannosaurid hakkinda bir calisma Scientific Reports dergisinde yayimlandi Paleontolog Thomas Carr Daspletosaurus horneri nin yuz kemiklerindeki dokuyu inceledi Timsah kafataslarina kiyasla humok bir burusukluk gozlemledi Tum tyrannosauroidlerin duz duyusal skalalara ve butuncul duyu organlarina sahip olduguna kanit olarak Daspletosaurus horneri yi onerdi Ancak 2018 yilinda yapilan bir calisma tyrannosauroidlerdeki yuz duyu sistemi fikrini reddetti Timsahlarin gercekten duz duyusal skalalari yoktur sadece catlamis yogun epidermisi vardir Kertenkele ve yilanlardaki humok burusukluk gercek skuamoz deriyle iliskilidir tyrannosauroidlerde de kertenkele benzeri pullarin varligini dusunduren humok bir burusukluk mevcuttur Vucut Uzun ipliksi yapilar Erken Kretase ndan cok sayida coelurosaur un iskelet kalintilari ve Liaoning Cin deki diger yakin jeolojik olusumlarla birlikte korunmustur Baska hipotezler de one surulmesine ragmen bu iplikler genellikle kuslarda ve bazi kus olmayan teropodlarda bulunan tuylerle homolog olan ilk tuyler olarak yorumlanmistir Dilong un fosil ornegi 2004 yilinda bir tyrannosauroiddeki ilk tuy ornegini iceren bir Dilong iskeleti tanimlandi Modern kuslarin kus tuylerine benzer sekilde Dilong da bulunan tuyler dalliydi ancak yaprakli degildi Bu tuyler daha cok yalitim icin kullanilmis olabilir Yutyrannus huali Tuyler bazi buyuk tyrannosauroidlerde bile bulundu Yine Yixian olusumundan Yutyrannus huali her biri vucudun cesitli yerlerinde tuy izlerini koruyan uc ornekten bilinir Vucudun tum bolgeleri her uc ornekte de tuy izlerini korumasa da bu fosiller bu orta buyuklukteki turlerde bile vucudun buyuk kisminin tuylerle kapli oldugunu gostermektedir Kaynakca a b c d fossilworks org 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Mayis 2021 a b c d Tyrannosauroidea The Dinosauria Second Berkeley University of California Press 2004 ss 111 136 ISBN 978 0 520 24209 8 a b c Xu Xing 2004 Basal tyrannosauroids from China and evidence for protofeathers in tyrannosauroids Nature 431 7009 680 684 doi 10 1038 nature02855 PMID 15470426 a b Xu Xing 2006 A basal tyrannosauroid dinosaur from the Late Jurassic of China Nature 439 7077 715 718 doi 10 1038 nature04511 PMID 16467836 Tyrannosaurus ancestor s teeth found in Hyogo The Japan Times Online The Japan Times 21 Haziran 2009 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Haziran 2014 a b Hutt 2001 A preliminary account of a new tyrannosauroid theropod from the Wessex Formation Early Cretaceous of southern England Cretaceous Research 22 2 227 242 doi 10 1006 cres 2001 0252 a b Brusatte S L 2010 Tyrannosaur paleobiology new research on ancient exemplar organisms PDF Science 329 5998 1481 1485 doi 10 1126 science 1193304 PMID 20847260 1 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Mart 2021 Handwerk B 16 Eylul 2010 Tyrannosaurs were human size for 80 million years National Geographic News 21 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Eylul 2010 Weishampel David B Dodson Peter Osmolska Halszka Ed 6 Aralik 2004 The Dinosauria Second Edition doi 10 1525 9780520941434 Osborn 1905 Tyrannosaurus and other Cretaceous carnivorous dinosaurs Bulletin of the American Museum of Natural History 21 3 259 265 doi 10 1111 j 1468 5965 2007 00735 17 x a b Walker 1964 Triassic reptiles from the Elgin area Ornithosuchus and the origin of carnosaurs Philosophical Transactions of the Royal Society of London Series B Biological Sciences 248 744 53 134 doi 10 1098 rstb 1964 0009 Greek English Lexicon Abridged Oxford Oxford University Press 1980 ISBN 978 0 19 910207 5 Sereno 1998 A rationale for phylogenetic definitions with application to the higher level taxonomy of Dinosauria Neues Jahrbuch fur Geologie und Palaontologie Abhandlungen 210 1 41 83 doi 10 1127 njgpa 210 1998 41 2005 26 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Aralik 2007 Saurischian monophyly and the origin of birds The Origin of Birds and the Evolution of Flight Memoirs of the California Academy of Sciences 8 San Francisco CA Published by California Academy of Sciences 1986 ss 1 55 ISBN 978 0 940228 14 6 Carnosauria The Dinosauria First Berkeley University of California Press 1990 ss 169 209 ISBN 978 0 520 06727 1 Holtz 1994 The phylogenetic position of the Tyrannosauridae implications for theropod systematics Journal of Paleontology 68 5 1100 1117 doi 10 1017 S0022336000026706 13 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2021 Buscalioni Angela D Ed 1992 La evolucion de los Dinosaurios carnivoros The evolution of the carnivorous dinosaurs Los Dinosaurios y su entorno biotico Dinosaurs and their biotic environment Ispanyolca Cuenca Instituto Juan de Valdes ss 125 163 ISBN 978 84 86788 14 8 r eksik soyadi1 yardim Matthew 1922 The family Deinodontidae with notice of a new genus from the Cretaceous of Alberta Bulletin of the American Museum of Natural History 46 367 385 von Huene 1923 Carnivorous Saurischia in Europe since the Triassic Geological Society of America Bulletin 34 3 449 458 doi 10 1130 GSAB 34 449 Senter 2007 A new look at the phylogeny of Coelurosauria Dinosauria Theropoda Journal of Systematic Palaeontology 5 4 429 463 doi 10 1017 S1477201907002143 Sereno 1999 The evolution of dinosaurs Science 284 5423 2137 2147 doi 10 1126 science 284 5423 2137 PMID 10381873 The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs 69 2003 ss 1 213 ISBN 978 0 901702 79 1 Currie 2003 Skull structure and evolution in tyrannosaurid phylogeny PDF Acta Palaeontologica Polonica 48 2 227 234 26 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Mart 2021 Norell 2006 A new dromaeosaurid theropod from Ukhaa Tolgod Omnogov Mongolia PDF American Museum Novitates 3545 1 51 doi 10 1206 0003 0082 2006 3545 1 ANDTFU 2 0 CO 2 Loewen 2013 Evans David C Ed Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans 8 11 e79420 doi 10 1371 journal pone 0079420 PMC 3819173 2 PMID 24223179 Delcourt R Grillo O N 2018 Tyrannosauroids from the Southern Hemisphere Implications for biogeography evolution and taxonomy Palaeogeography Palaeoclimatology Palaeoecology 511 379 387 Bibcode 2018PPP 511 379D doi 10 1016 j palaeo 2018 09 003 Kirkland 1997 Lower to Middle Cretaceous Dinosaur faunas of the central Colorado Plateau a key to understanding 35 million years of tectonics sedimentology evolution and biogeography Brigham Young University Geology Studies 42 II 69 103 Manabe 1999 The early evolution of the Tyrannosauridae in Asia Journal of Paleontology 73 6 1176 1178 doi 10 1017 S002233600003105X 27 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2021 Cahal Joshua 2016 CLADISTIC BIOGEOGRAPHY OF NORTH AMERICAN DINOSAUR FAUNAS Geological Society of America doi 10 1130 abs 2016sc 273329 Klimanova S G Trusova A V 2017 Methods of Assessment of Emotion Regulation Bulletin of the South Ural State University series Psychology 10 1 35 45 doi 10 14529 psy170104 ISSN 2071 3053 Bell Phil R Cau Andrea Fanti Federico Smith Elizabeth T Agustos 2016 A large clawed theropod Dinosauria Tetanurae from the Lower Cretaceous of Australia and the Gondwanan origin of megaraptorid theropods Gondwana Research 36 473 487 doi 10 1016 j gr 2015 08 004 ISSN 1342 937X Benson R B J Barrett P M Rich T H Vickers Rich P 25 Mart 2010 A Southern Tyrant Reptile Science 327 5973 1613 1613 doi 10 1126 science 1187456 ISSN 0036 8075 Carr Thomas D Varricchio David J Sedlmayr Jayc C Roberts Eric M Moore Jason R 30 Mart 2017 A new tyrannosaur with evidence for anagenesis and crocodile like facial sensory system Scientific Reports 7 doi 10 1038 srep44942 ISSN 2045 2322 PMC 5372470 2 PMID 28358353 8 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 scholar google com 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Zhou Zhonghe Barrett Paul M Hilton Jason Subat 2003 An exceptionally preserved Lower Cretaceous ecosystem Nature 421 6925 807 814 doi 10 1038 nature01420 ISSN 0028 0836 Chen Pei ji Dong Zhi ming Zhen Shuo nan Ocak 1998 An exceptionally well preserved theropod dinosaur from the Yixian Formation of China Nature 391 6663 147 152 doi 10 1038 34356 ISSN 0028 0836 Xu Xing Zhou Zhong he Prum Richard O Mart 2001 Branched integumental structures in Sinornithosaurus and the origin of feathers Nature 410 6825 200 204 doi 10 1038 35065589 ISSN 0028 0836 Lingham Soliar Theagarten Feduccia Alan Wang Xiaolin 7 Agustos 2007 A new Chinese specimen indicates that protofeathers in the Early Cretaceous theropod dinosaur Sinosauropteryx are degraded collagen fibres Proceedings of the Royal Society B Biological Sciences 274 1620 1823 1829 doi 10 1098 rspb 2007 0352 ISSN 0962 8452 PMC 2270928 2 PMID 17521978 12 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Xu Xing Wang Kebai Zhang Ke Ma Qingyu Xing Lida Sullivan Corwin Hu Dongyu Cheng Shuqing Wang Shuo Nisan 2012 A gigantic feathered dinosaur from the Lower Cretaceous of China Nature 484 7392 92 95 doi 10 1038 nature10906 ISSN 0028 0836 Dis BaglantilarWikimedia Commons ta Tyrannosauroidea ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur Vikitur de Tyrannosauroidea ile ilgili ayrintili taksonomik bilgiler bulunur Tyrannosauroid turlerinin listesi 24 Mayis 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde theropoddatabase com da