Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2022) () |
Tren, raylar üzerinde bir ya da birkaç lokomotif tarafından çekilen veya itilen vagonlardan oluşan ulaşım aracı. Tren kelimesi Türkçe ve diğer dillere Latince trahereden (çekmek) türeyen eski Fransızca trahinerden gelmiştir.
Trenlerin kökleri 'na kadar gitmektedir. Bu, demiryolu rayları kullanıyordu ve gücü atlı tramvay ya da ile çekiliyordu. Tren, dünyada ilk kez 1800'lü yılların başında, İngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır. Tren, Richard Trevithick adında bir mühendis ile İngiltere'nin bölgesinde bir maden sahibinin iddialaşmaları yüzünden doğmuştur. Mühendis Trevithick, 10 ton ağırlığındaki demir yükü, kendi yaptığı buharlı lokomotif ile Pennydarran'dan Cardiff'e kadar raylı bir yol aracılığıyla hiç zorlanmadan taşıyabileceğini iddia ediyordu. Böylece 6 Şubat 1804 tarihinde Tram-Waggon adlı bir lokomotif 10 tonluk demir yükü ve ayrıca 70 yolculu bir arabayla Cardiff'ten hareket etti. 16 km uzunluğundaki Pennydarran-Cardiff yolu, beklemeler ve tamirler de hesaba katılırsa, tam 5 saatte aşılabildi. Elde ettiği bu başarılı sonuca karşın Trevithick'in şansı yaver gitmemiş bu yeni makineyi daha fazla geliştirememiş ve böylece makinenin o günlerdeki yaygın ulaşım aracı hayvanlardan daha üstün ve etkin olduğunu ispatlayamamıştır. İşte bu nedenledir ki, trenin bulunuşu, başka bir İngiliz'e, George Stephenson'a mal edilir. George Stephenson, daha sonraki yıllarda, , lokomotif ve vagon tasarımları çizmiş ve bunları gerçekleştirmiştir. Böylece o günün buharlı lokomotifi... gelişimin bir simgesi halini almıştır. Stephenson, 27 Eylül 1825 tarihinde yalnızca yolcu ve yük taşıyarak Dünya'nın ilk demiryolu taşımacılığını gerçekleştiren treni, İngiltere'de ile arasında kullanmıştır. Yine Stephenson, bu tarihten beş yıl sonra saatte 24 km hızla gidebilen ve Rocket adını taşıyan yeni bir lokomotif modeliyle büyük ticari önemi olan Liverpool-Manchester hattındaki yarışmayı kazanmıştır. Fakat Yuval Noah Harari Hayvanlardan Tanrılara - Sapiens kitabında (sayfa 348) ilk ticari trenin Liverpool ile Manchester arasında 1830 da faaliyete geçtiğini yazar.
Hızlı transit ve tramvaylar ilk olarak 1800'lerin sonlarında çok sayıda insanı şehirlerde ve çevresinde taşımak için inşa edildi. 50 km uzunluğundaki Liverpool-Manchester hattından sonra, İngiltere'de on yıl içinde yapımı bitmiş veya tamamlanmış durumda olan demiryollarının uzunluğunun toplamı 2.000 km'ye ulaşmıştır. 1831'de Amerika Birleşik Devletleri'nde, 1832'de Fransa'da, 1835'te Belçika ve Almanya'da, 1837'de Rusya'da ve 1848'de İspanya'da demiryolu kullanılmaya başlanmıştır.
1920'lerden başlayarak ve İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, dizel lokomotif ve elektrikli lokomotifler, itici güç aracı olarak buharın yerini aldı. Daha fazla hareketlilik sunan otomobillerin, kamyonların ve geniş otoyol ağlarının geliştirilmesinin ardından trenlerin önemi ve pazar payı azaldı ve birçok demiryolu hattı terk edildi. Otobüslerin yaygınlaşması bu dönemde de birçok hızlı toplu taşıma ve tramvay sisteminin kapanmasına neden oldu. İlk olarak 1960'larda inşa edilen yüksek hızlı demiryolu, kısa ve orta mesafelerde arabalar ve uçaklarla rekabet ettiğini kanıtlamıştır. Banliyö treni ve bölgesel tren, 21. yüzyılda hafif raylı sistem gibi, sıkışık otoyollara bir alternatif ve kalkınmayı teşvik etmenin bir yolu olarak önem kazanmıştır. Monoraylar tek bir ray üzerinde çalışır, füniküler ve ise dik yokuşları geçmek için benzersiz bir şekilde tasarlanmıştır. Yüksek hızlı manyetik raylı tren (maglev) ve yüksek standartlı demiryolu gibi deneysel trenler 2020'lerde geliştirilmektedir ve en hızlı geleneksel trenlerden bile daha yüksek hızlar sunan bir kılavuz rayın üzerinde süzülmek için manyetik levitasyon kullanır. Doğal gaz ve hidrojen gibi kullanıldığı trenlerin geliştirilmesi, 21. yüzyılın bir başka gelişmesidir.
Tarih
Erken tarih
Trenler, en eskisi Babil tarafından MÖ 2200 dolaylarında inşa edilen taş vagonlarda çalışan tekerlekli vagonların bir evrimidir. 1500'lerden başlayarak, madenlerden malzeme çekmek için vagon yolları kullanılmaya başlandı; 1790'lardan itibaren daha güçlü demir raylar tanıtıldı 1700'lerin ikinci yarısındaki erken gelişmelerin ardından, 1804'te İngiliz mucit Richard Trevithick tarafından inşa edilen bir buharlı lokomotif, tarihteki ilk buharlı trene güç verdi. Yakıtın kolayca bulunabildiği kömür madenlerinin dışında, 1825'te Stockton ve Darlington Demiryolu'nun açılışına kadar buharlı lokomotifler denenmedi. İngiliz mühendis George Stephenson, bu 40 kilometrede (25 mil) Locomotion No. 1 adlı bir buharlı lokomotif işletti. Bu, 400'den fazla yolcuyu saatte 13 kilometreye (8 mph) kadar çeken uzun hattı. Bu lokomotifin başarısı ve 1829'da Stephenson's Rocket, buharlı lokomotiflerdeki değerlerin çoğunu ikna etti ve on yıl içinde Birleşik Krallık'ta "Railway Mania" (Demiryolu Çılgınlığı) olarak bilinen borsa balonu başladı.
Buharlı lokomotiflerin başarısına ilişkin haberler, 1829'da ilk buharlı demiryolunun açıldığı Amerika Birleşik Devletleri 'ne hızla ulaştı. Amerikan demiryolu öncüleri kısa süre sonra, ülkenin demiryollarında tipik olan daha keskin virajları ve daha kaba rayları idare etmek için tasarlanmış kendi lokomotiflerini üretmeye başladılar.
Avrupa'nın diğer ulusları da İngiliz demiryolu gelişmelerini not aldı ve kıtadaki çoğu ülke, 1829'un sonlarında Fransa'da bir buharlı trenin ilk seferini takiben 1830'larda ve 1840'larda ilk demiryollarını inşa etti ve açtı. 1850'lerde, çoğu Amerikan lokomotif tasarımlarından etkilenen veya satın alınan trenlerle, trenler Avrupa'da genişlemeye devam
Trenler ilk olarak Güney Amerika, Afrika ve Asya 'da, 1840'lardan başlayarak sömürgelerinin kontrolünü sağlamlaştırmak ve ihracat için kargo taşımak için demiryolları inşa eden sömürgeci emperyal güçler tarafından inşa edilerek hizmete açıldı. Hiçbir zaman sömürgeleştirilmeyen Japonya'da demiryolları ilk kez 1870'lerin başında geldi. 1900'e gelindiğinde, ıssız Antarktika dışında her kıtada demiryolları faaliyet gösteriyordu.
Trenlerin kullanım alanları
- Yolcu taşımacılığı
- Yük taşımacılığı
- Kar temizleme veya yol açma
Demiryolları ve tren türleri
İlgili görseller
| Wikimedia Commons'ta Tren ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Demir Yollarının Tarihi - Sadi Borak" (PDF). 3 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF).
- ^ Herring 2000, s. 8.
- ^ Herring 2000, s. 9.
- ^ Herring 2000, ss. 9-11.
- ^ Herring 2000, s. 12-13.
- ^ Herring 2000, s. 14-15.
- ^ Herring 2000, s. 16-17.
- ^ Herring 2000, s. 17.
 | Tren ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Tren haber gazete kitap akademik JSTOR Subat 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Tren raylar uzerinde bir ya da birkac lokomotif tarafindan cekilen veya itilen vagonlardan olusan ulasim araci Tren kelimesi Turkce ve diger dillere Latince trahereden cekmek tureyen eski Fransizca trahinerden gelmistir Birlesik Krallik ta kullanilan modern bir trenABD de Vahsi Bati denilen bolgede cift lokomotif tarafindan cekilen tren vagonlar bir demiryolu koprusu gecerken 1860 li yillarda cekilmistir Sol ustten saat yonunde Yolcu trenini ceken elektrikli lokomotif Rusya Isvicre de bir rayli sistem Almanya da bir ABD de restore edilmis bir buharli tren Hindistan dan bir metro treni Yeni Zelanda da ceken bir dizel lokomotifi Trenlerin kokleri na kadar gitmektedir Bu demiryolu raylari kullaniyordu ve gucu atli tramvay ya da ile cekiliyordu Tren dunyada ilk kez 1800 lu yillarin basinda Ingiltere de kullanilmaya baslanmistir Tren Richard Trevithick adinda bir muhendis ile Ingiltere nin bolgesinde bir maden sahibinin iddialasmalari yuzunden dogmustur Muhendis Trevithick 10 ton agirligindaki demir yuku kendi yaptigi buharli lokomotif ile Pennydarran dan Cardiff e kadar rayli bir yol araciligiyla hic zorlanmadan tasiyabilecegini iddia ediyordu Boylece 6 Subat 1804 tarihinde Tram Waggon adli bir lokomotif 10 tonluk demir yuku ve ayrica 70 yolculu bir arabayla Cardiff ten hareket etti 16 km uzunlugundaki Pennydarran Cardiff yolu beklemeler ve tamirler de hesaba katilirsa tam 5 saatte asilabildi Elde ettigi bu basarili sonuca karsin Trevithick in sansi yaver gitmemis bu yeni makineyi daha fazla gelistirememis ve boylece makinenin o gunlerdeki yaygin ulasim araci hayvanlardan daha ustun ve etkin oldugunu ispatlayamamistir Iste bu nedenledir ki trenin bulunusu baska bir Ingiliz e George Stephenson a mal edilir George Stephenson daha sonraki yillarda lokomotif ve vagon tasarimlari cizmis ve bunlari gerceklestirmistir Boylece o gunun buharli lokomotifi gelisimin bir simgesi halini almistir Stephenson 27 Eylul 1825 tarihinde yalnizca yolcu ve yuk tasiyarak Dunya nin ilk demiryolu tasimaciligini gerceklestiren treni Ingiltere de ile arasinda kullanmistir Yine Stephenson bu tarihten bes yil sonra saatte 24 km hizla gidebilen ve Rocket adini tasiyan yeni bir lokomotif modeliyle buyuk ticari onemi olan Liverpool Manchester hattindaki yarismayi kazanmistir Fakat Yuval Noah Harari Hayvanlardan Tanrilara Sapiens kitabinda sayfa 348 ilk ticari trenin Liverpool ile Manchester arasinda 1830 da faaliyete gectigini yazar Hizli transit ve tramvaylar ilk olarak 1800 lerin sonlarinda cok sayida insani sehirlerde ve cevresinde tasimak icin insa edildi 50 km uzunlugundaki Liverpool Manchester hattindan sonra Ingiltere de on yil icinde yapimi bitmis veya tamamlanmis durumda olan demiryollarinin uzunlugunun toplami 2 000 km ye ulasmistir 1831 de Amerika Birlesik Devletleri nde 1832 de Fransa da 1835 te Belcika ve Almanya da 1837 de Rusya da ve 1848 de Ispanya da demiryolu kullanilmaya baslanmistir 1920 lerden baslayarak ve Ikinci Dunya Savasi nin ardindan dizel lokomotif ve elektrikli lokomotifler itici guc araci olarak buharin yerini aldi Daha fazla hareketlilik sunan otomobillerin kamyonlarin ve genis otoyol aglarinin gelistirilmesinin ardindan trenlerin onemi ve pazar payi azaldi ve bircok demiryolu hatti terk edildi Otobuslerin yayginlasmasi bu donemde de bircok hizli toplu tasima ve tramvay sisteminin kapanmasina neden oldu Ilk olarak 1960 larda insa edilen yuksek hizli demiryolu kisa ve orta mesafelerde arabalar ve ucaklarla rekabet ettigini kanitlamistir Banliyo treni ve bolgesel tren 21 yuzyilda hafif rayli sistem gibi sikisik otoyollara bir alternatif ve kalkinmayi tesvik etmenin bir yolu olarak onem kazanmistir Monoraylar tek bir ray uzerinde calisir funikuler ve ise dik yokuslari gecmek icin benzersiz bir sekilde tasarlanmistir Yuksek hizli manyetik rayli tren maglev ve yuksek standartli demiryolu gibi deneysel trenler 2020 lerde gelistirilmektedir ve en hizli geleneksel trenlerden bile daha yuksek hizlar sunan bir kilavuz rayin uzerinde suzulmek icin manyetik levitasyon kullanir Dogal gaz ve hidrojen gibi kullanildigi trenlerin gelistirilmesi 21 yuzyilin bir baska gelismesidir TarihErken tarih Stockton and Darlington treni 1825 6 vagon komur yonetim vagonu vagonlardaki insanlar Trenler en eskisi Babil tarafindan MO 2200 dolaylarinda insa edilen tas vagonlarda calisan tekerlekli vagonlarin bir evrimidir 1500 lerden baslayarak madenlerden malzeme cekmek icin vagon yollari kullanilmaya baslandi 1790 lardan itibaren daha guclu demir raylar tanitildi 1700 lerin ikinci yarisindaki erken gelismelerin ardindan 1804 te Ingiliz mucit Richard Trevithick tarafindan insa edilen bir buharli lokomotif tarihteki ilk buharli trene guc verdi Yakitin kolayca bulunabildigi komur madenlerinin disinda 1825 te Stockton ve Darlington Demiryolu nun acilisina kadar buharli lokomotifler denenmedi Ingiliz muhendis George Stephenson bu 40 kilometrede 25 mil Locomotion No 1 adli bir buharli lokomotif isletti Bu 400 den fazla yolcuyu saatte 13 kilometreye 8 mph kadar ceken uzun hatti Bu lokomotifin basarisi ve 1829 da Stephenson s Rocket buharli lokomotiflerdeki degerlerin cogunu ikna etti ve on yil icinde Birlesik Krallik ta Railway Mania Demiryolu Cilginligi olarak bilinen borsa balonu basladi Buharli lokomotiflerin basarisina iliskin haberler 1829 da ilk buharli demiryolunun acildigi Amerika Birlesik Devletleri ne hizla ulasti Amerikan demiryolu onculeri kisa sure sonra ulkenin demiryollarinda tipik olan daha keskin virajlari ve daha kaba raylari idare etmek icin tasarlanmis kendi lokomotiflerini uretmeye basladilar Avrupa nin diger uluslari da Ingiliz demiryolu gelismelerini not aldi ve kitadaki cogu ulke 1829 un sonlarinda Fransa da bir buharli trenin ilk seferini takiben 1830 larda ve 1840 larda ilk demiryollarini insa etti ve acti 1850 lerde cogu Amerikan lokomotif tasarimlarindan etkilenen veya satin alinan trenlerle trenler Avrupa da genislemeye devam Trenler ilk olarak Guney Amerika Afrika ve Asya da 1840 lardan baslayarak somurgelerinin kontrolunu saglamlastirmak ve ihracat icin kargo tasimak icin demiryollari insa eden somurgeci emperyal gucler tarafindan insa edilerek hizmete acildi Hicbir zaman somurgelestirilmeyen Japonya da demiryollari ilk kez 1870 lerin basinda geldi 1900 e gelindiginde issiz Antarktika disinda her kitada demiryollari faaliyet gosteriyordu Trenlerin kullanim alanlariTokyo metrosuYolcu tasimaciligi Yuk tasimaciligi Kar temizleme veya yol acmaDemiryollari ve tren turleriYalpali tren Zirhli trenIlgili gorsellerWikimedia Commons ta Tren ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Illinois da tren ABD deki trenler 1847 Ingiltere deki trenler 1892 Modern Trenler Modern Trenler Hemzemin gecit TCDD trenleri GE U20C in Endonezya CC201 05 GE U20C Full Width Cabin in Indonesia CC203 22 GE U20C full computer control locomotive in Indonesia CC204 06Ayrica bakinizCoklu birim Dar hat acikligi Demiryolu hat acikligi Nostaljik tramvay Tramvay tren Dekovil Katener Raybus Minyatur rayli tasimacilikKaynakca Demir Yollarinin Tarihi Sadi Borak PDF 3 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan PDF Herring 2000 s 8 Herring 2000 s 9 Herring 2000 ss 9 11 Herring 2000 s 12 13 Herring 2000 s 14 15 Herring 2000 s 16 17 Herring 2000 s 17 Tren ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz