Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Valide sultan (Osmanlıca: والده سلطان), Osmanlı padişahlarının saltanatları sırasında hayatta olan annelerine verilen ünvandı.
| Valide Sultan | |
|---|---|
| Unvan | Valide sultan |
| Resmî ikamet | |
| Oluşum | 30 Eylül 1520 |
| Açılışı yapan | Ayşe Hafsa Sultan |
| Kaldırılma | 11 Aralık 1904 |
| Son sahibi | Rahîme Perestû Sultan |
Kaynaklarda "vâlide-i pâdişâh", "vâlide-i saâdetpenâh", "mehd-i ulyâ-yı saltanat" şeklinde de geçmektedir. Kösem Sultan "ümmü’l-mü’minîn", Pertevniyal Sultan "ümmü’l-cihân" unvanlari kullanılmış ve Hatice Turhan Sultan devlet adamı ve tarihci Defterdar Sarı Mehmed Paşa tarafından, ölümü vesilesiyle "devletin bir rükn-i rekîni" olarak niteledirilmiştir.
İlk valide sultan Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi Ayşe Hafsa Sultan olmak üzere Osmanlı padişahları tahta çıktıkları zaman anneleri de Valide Sultan unvanını alarak büyük bir siyasi güce ve oldukça yüksek miktarda bir gelire sahip olurlardı. Valide Sultanlar bu geliri genellikle hastane, külliye, cami ve medrese inşa ettirmek için kullanırlar, bazen de fakirlere yiyecek dağıtmak, sünnet ettirmek, düğün yapmak gibi hayır işleri yaparlardı.
Tarihçe
Kanuni Sultan Süleyman döneminde Ayşe Hafsa Sultan'ın padişah üzerinde etkisi çok büyük olmuştur. Zira kendisi ilk Valide Sultandır. Onun dışında Valide Sultanlar genellikle siyasete karışmazlardı. Ancak kadınlar saltanatı adı verilen dönemde başlatıcısı Hürrem Sultan ve diğerleri ; Nurbanu Sultan, Safiye Sultan ve özellikle Kösem Sultan devlet yönetiminde söz sahibi olmuşlardır.
Kösem Sultan oğlu IV. Murad tahta çıktığında 11 yaşında olduğu için naiplik sıfatıyla devleti bizzat yönetmiştir. Ancak IV. Mehmed'in annesi Turhan Hatice Sultan'la birlikte Valide Sultan'ların etkisi tekrar azaldı, tekrar geleneksel görevleri olan hayır işlerine döndüler.
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki Valide Sultanlardan Bezmialem Sultan ve Pertevniyal Sultan İstanbul'daki birçok saray, cami, hastane ve okul inşaatlarına imzalarını atmışlardır. Osmanlı Devleti'nin en son Valide Sultanı II. Abdülhamid'in manevi annesi Piristû Kadın Efendidir. Padişahın öz annesi olmamasına rağmen padişah tarafından Valide Sultanlık unvanına getirilmiş, 1904 yılındaki ölümüne kadar bu görevde kalmıştır. II. Abdülhamit'ten sonraki padişahlar tahta çıktıklarında anneleri ölmüş olduklarından 1904 yılında Valide Sultanlık kurumu sona ermiştir.
Saltanat Naibeliği
Kimi zaman padişahlar küçük yaşta tahta geçtiklerinden anneleri onların adına hükümler vererek ya da oğulları ile istişare ederek kararlarında etkili olurlardı. Buna ilk örnek olarak Valide Handan Sultan verilebilir. Çünkü Leslie Pierce'a göre oğlu adına bizzat devleti yönetmiştir. Ardından gelen Valide Halime Sultan oğlunun akli dengesi yerinde olmadığından da naibe olarak devlet yönetiminde söz sahibi olmuştur. Daha sonra Şubat 1618'de 2.Osman tahta çıkmıştır. Annesi Valide Mahfiruz Sultan da oğlunun tahta çıkışından kendisinin ölümüne (28 Ekim 1620) kadar saltanat naibesi olarak devleti idare etmiştir.
Ancak bu kısa süreli dönemlere karşın Valide Kösem Sultan 10 seneyi aşkın zaman naibelik yapmıştır. Daha sonra kendisinden kurtulduktan sonra gelini Turhan Valide Sultan da devleti yönetmiş ve onunla da naibelik kurumu son bulmuştur.
Büyük Valide Sultan
Vâlide-i Kebīre ya da Büyük Valide Sultan, oğlu vefat ya da tahtan indirilme sebebi ile yeni tahta geçen padişahın döneminde de Valide Sultan makamını taşıyan kişinin unvanıdır. Handan Sultan'ın oğlu I. Ahmed, tahta çıkar çıkmaz Safiye Sultan'ı Eski Saray'a göndermişti. Çünkü Safiye Sultan oğlu öldüğü için Valide Sultanlık makamını kaybetmişti.
Bu bir emsal teşkil etmiş olacak ki; IV. Mehmet döneminde Kösem Sultan 25 yıl boyunca çok etkin bir rol oynadığı için devlette söz sahibi kişiler Turhan Sultan'ı istemediler ve yeni bir makam arayışı içine girdiler.
Bütün bu hadiselerin sonunda Vâlide-i Kebīr yani Büyük Valide Sultan makamı ile Kösem Sultan iktidarı yeniden ele geçirdi. Turhan Sultan ise 'Vâlide-i Sagīr' (küçük valide) adı ile anılmaya başlandı.
Valide sultanlar listesi
Notlar
- Not 1: Öz annesidir, ya oğlu padişah olmadan önce vefat etmiştir, veyahutta bir başka nedenle Vâlide Sultân olamamıştır.
- Not 2: Öz annesi değildir ama onu büyütmüştür ya da mânevî annesi olarak Vâlide Sultân olmuştur.
- Not 3: Öz ve mânevî anneleri farklı kaynaklarda farklı olarak bertilmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Akyıldız, Ali (2012) "Valide Sultan TDV İslam Ansiklopedisi Cilt:42, sayfa:496, 'Valide Sultan' maddesi
- ^ Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press US. ISBN
- ^ Gelişim Hachette Ansiklopedisi 9.Cilt sf.3097
- ^ Bõrekci, Günhan (2010)Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I (r. 1603-17) and his Immediate Predecessors. Ohio State Universitesi Ph.D. doktora tezi, Say:126
- ^ Leslie P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, The İmperial Harem Instution, Oxford University Press, Sayfa: 127
- ^ Türkiye Diyanet Vakfı, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 26, Basım Yılı 2002, Sayfa: 274, 275
- ^ Bõrekci, Günhan (2010)Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I (r. 1603-17) and his Immediate Predecessors. Ohio State Üniversitesi Ph.D. doktora tezi, Say.:126
- ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, Sayfa: 219
- ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 237
- ^ a b "Mahfiruz Hatice Sultan - Mahfiruz Sultan'in gerçek adi nedir? - Wattpad". www.wattpad.com. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ author., Uluçay, M. Çağatay,. Padişahların Kadınları ve Kızları. ISBN . OCLC 1030103290.
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 245
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 41, s. 423
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları. s. 253
- ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 266
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. Baskı, s. 286
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, s. 288
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Enver Ziya Karal, Osmanlı tarihi: cilt. Karal, E.Z. Nizam-ı Cedit ve Tanzimat devirleri, 1789-1856 (1957), Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1961, pp. 13, 16.
- ^ a b Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 354
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 32, sayfa: 343
- ^ Necdet Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 356. ISBN . 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2018. (Nakşîdil Sultan Gürcü asıllıdır).
- ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 383
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 6, sayfa: 108
- ^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 34, sayfa: 239
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 421
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Valide sultan Osmanlica والده سلطان Osmanli padisahlarinin saltanatlari sirasinda hayatta olan annelerine verilen unvandi Valide SultanUnvanValide sultanResmi ikametTopkapi Sarayi Dolmabahce Sarayi Yildiz SarayiOlusum30 Eylul 1520Acilisi yapanAyse Hafsa SultanKaldirilma11 Aralik 1904Son sahibiRahime Perestu Sultan Kaynaklarda valide i padisah valide i saadetpenah mehd i ulya yi saltanat seklinde de gecmektedir Kosem Sultan ummu l mu minin Pertevniyal Sultan ummu l cihan unvanlari kullanilmis ve Hatice Turhan Sultan devlet adami ve tarihci Defterdar Sari Mehmed Pasa tarafindan olumu vesilesiyle devletin bir rukn i rekini olarak niteledirilmistir Ilk valide sultan Kanuni Sultan Suleyman in annesi Ayse Hafsa Sultan olmak uzere Osmanli padisahlari tahta ciktiklari zaman anneleri de Valide Sultan unvanini alarak buyuk bir siyasi guce ve oldukca yuksek miktarda bir gelire sahip olurlardi Valide Sultanlar bu geliri genellikle hastane kulliye cami ve medrese insa ettirmek icin kullanirlar bazen de fakirlere yiyecek dagitmak sunnet ettirmek dugun yapmak gibi hayir isleri yaparlardi TarihceAbdulaziz in annesi Pertevniyal Sultan tarafindan yaptirilmis Pertevniyal Valide Sultan Camii Kanuni Sultan Suleyman doneminde Ayse Hafsa Sultan in padisah uzerinde etkisi cok buyuk olmustur Zira kendisi ilk Valide Sultandir Onun disinda Valide Sultanlar genellikle siyasete karismazlardi Ancak kadinlar saltanati adi verilen donemde baslaticisi Hurrem Sultan ve digerleri Nurbanu Sultan Safiye Sultan ve ozellikle Kosem Sultan devlet yonetiminde soz sahibi olmuslardir Kosem Sultan oglu IV Murad tahta ciktiginda 11 yasinda oldugu icin naiplik sifatiyla devleti bizzat yonetmistir Ancak IV Mehmed in annesi Turhan Hatice Sultan la birlikte Valide Sultan larin etkisi tekrar azaldi tekrar geleneksel gorevleri olan hayir islerine donduler Istanbul da Safiye Sultan tarafindan yaptirilmis Yeni Cami Osmanli Devleti nin son donemlerindeki Valide Sultanlardan Bezmialem Sultan ve Pertevniyal Sultan Istanbul daki bircok saray cami hastane ve okul insaatlarina imzalarini atmislardir Osmanli Devleti nin en son Valide Sultani II Abdulhamid in manevi annesi Piristu Kadin Efendidir Padisahin oz annesi olmamasina ragmen padisah tarafindan Valide Sultanlik unvanina getirilmis 1904 yilindaki olumune kadar bu gorevde kalmistir II Abdulhamit ten sonraki padisahlar tahta ciktiklarinda anneleri olmus olduklarindan 1904 yilinda Valide Sultanlik kurumu sona ermistir Saltanat NaibeligiKimi zaman padisahlar kucuk yasta tahta gectiklerinden anneleri onlarin adina hukumler vererek ya da ogullari ile istisare ederek kararlarinda etkili olurlardi Buna ilk ornek olarak Valide Handan Sultan verilebilir Cunku Leslie Pierce a gore oglu adina bizzat devleti yonetmistir Ardindan gelen Valide Halime Sultan oglunun akli dengesi yerinde olmadigindan da naibe olarak devlet yonetiminde soz sahibi olmustur Daha sonra Subat 1618 de 2 Osman tahta cikmistir Annesi Valide Mahfiruz Sultan da oglunun tahta cikisindan kendisinin olumune 28 Ekim 1620 kadar saltanat naibesi olarak devleti idare etmistir Ancak bu kisa sureli donemlere karsin Valide Kosem Sultan 10 seneyi askin zaman naibelik yapmistir Daha sonra kendisinden kurtulduktan sonra gelini Turhan Valide Sultan da devleti yonetmis ve onunla da naibelik kurumu son bulmustur Buyuk Valide SultanValide i Kebire ya da Buyuk Valide Sultan oglu vefat ya da tahtan indirilme sebebi ile yeni tahta gecen padisahin doneminde de Valide Sultan makamini tasiyan kisinin unvanidir Handan Sultan in oglu I Ahmed tahta cikar cikmaz Safiye Sultan i Eski Saray a gondermisti Cunku Safiye Sultan oglu oldugu icin Valide Sultanlik makamini kaybetmisti Bu bir emsal teskil etmis olacak ki IV Mehmet doneminde Kosem Sultan 25 yil boyunca cok etkin bir rol oynadigi icin devlette soz sahibi kisiler Turhan Sultan i istemediler ve yeni bir makam arayisi icine girdiler Butun bu hadiselerin sonunda Valide i Kebir yani Buyuk Valide Sultan makami ile Kosem Sultan iktidari yeniden ele gecirdi Turhan Sultan ise Valide i Sagir kucuk valide adi ile anilmaya baslandi Valide sultanlar listesiValide Hatun Adi Oglu olan Padisah Esi olan Padisah Asil Adi Uyrugu Valide Hatunluk SuresiNilufer Hatun I Murad I Orhan Holofira Rum 1362 1383Devlet Hatun I Mehmed I Bayezid Devlet Turk Kutahya Germiyanogullari Beyligi 1413 1414Emine Hatun II Murad I Mehmed Emine Elbistan Kahramanmaras Dulkadirogullari Beyligi 1421 1449Huma Hatun II Mehmed II Murad Hatice Alime Devrekani Kastamonu Candarogullari Beyligi 1444 1446Sitti Mukrime Hatun II Bayezid II Mehmed Mu kerime Elbistan Kahramanmaras Dulkadirogullari Beyligi Not 1 Emine Gul Bahar Valide Hatun Not 2 II Bayezid II Mehmed Emine Arnavut Kosova 1481 1492II Gulbahar Hatun I Selim II Bayezid Kulbahar Rum Kolhis Laz Laziǩa Not 3 Ayse Hatun I Selim II Bayezid A isa Elbistan Kahramanmaras Dulkadirogullari Beyligi Not 3 Valide Sultan Adi Oglu olan Padisah Esi olan Padisah Asil Adi Uyrugu Valide Sultanlik SuresiAyse Hafsa A isa Hafize Valide Sultan I Suleyman I Selim Kirim Tatari 1520 1534Afife Nurbanu Valide Sultan III Murad II Selim Cecilia Baffo Paros Kiklad Adalari 1574 1583Safiye Valide Sultan III Mehmed III Murad Sofia Arnavut veya Venedikli 1595 1603Handan Valide Sultan I Ahmed III Mehmed Cerkes 1603 1605Halime Valide Sultan I Mustafa III Mehmed Abaza 1617 1618 1622 1623Mah Firuze Hatice Valide Sultan II Osman I Ahmed Hansuret Bikec Cerkes Kabardey Hanedani 1618 1620Meh Peyker Kosem Valide Sultan IV Murad I Ibrahim I Ahmed Anastasia Bosnali veya Yunan 1623 1648Hatice Turhan Valide Sultan IV Mehmed I Ibrahim Ukraynali veya Cerkes 1648 1682Saliha Dil Asub Valide Sultan II Suleyman I Ibrahim 1687 1689Emetullah Rabia Gulnus Valide Sultan II Mustafa III Ahmed IV Mehmed Resmo Girit Venedik Cumhuriyeti 1695 1715Saliha Sebkati Valide Sultan I Mahmud II Mustafa 1730 1739Sah Suvar Valide Sultan III Osman II Mustafa 1754 1756Mihr i Sah Valide Sultan III Selim III Mustafa Gurcu 1789 1805Ayse Sineperver Valide Sultan IV Mustafa I Abdulhamid 1807 1808Naks i Dil Valide Sultan II Mahmud I Abdulhamid Gurcu 1808 1817Bezm i Alem Valide Sultan Abdulmecid II Mahmud Gurcu 1839 1853Pertav Nihal Pertevniyal Valide Sultan Abdulaziz II Mahmud Cerkes 1853 1876Sevk Efza Valide Sultan V Murad Abdulmecid Cerkes 1876 1876Rahime Piristu Valide Sultan II Abdulhamid uvey oglu Abdulmecid Rahime Osmanli Cerkes Ubuhlar Kabilesi 1876 1904NotlarNot 1 Oz annesidir ya oglu padisah olmadan once vefat etmistir veyahutta bir baska nedenle Valide Sultan olamamistir Not 2 Oz annesi degildir ama onu buyutmustur ya da manevi annesi olarak Valide Sultan olmustur Not 3 Oz ve manevi anneleri farkli kaynaklarda farkli olarak bertilmektedir Ayrica bakinizOsmanli padisah esleri listesi Valide sultanlar listesi Kadinlar saltanatiKaynakca a b Akyildiz Ali 2012 Valide Sultan TDV Islam Ansiklopedisi Cilt 42 sayfa 496 Valide Sultan maddesi Peirce Leslie P 1993 The Imperial Harem Women and Sovereignty in the Ottoman Empire New York Oxford University Press US ISBN 9780195086775 Gelisim Hachette Ansiklopedisi 9 Cilt sf 3097 Borekci Gunhan 2010 Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I r 1603 17 and his Immediate Predecessors Ohio State Universitesi Ph D doktora tezi Say 126 Leslie P Peirce The Imperial Harem Women and Sovereignty in the Ottoman Empire The Imperial Harem Instution Oxford University Press Sayfa 127 Turkiye Diyanet Vakfi TDV Islam Ansiklopedisi Cilt 26 Basim Yili 2002 Sayfa 274 275 Borekci Gunhan 2010 Factions and Favorites at the Courts of Sultan Ahmet I r 1603 17 and his Immediate Predecessors Ohio State Universitesi Ph D doktora tezi Say 126 Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 Baski Sayfa 219 Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 baski Sayfa 237 a b Mahfiruz Hatice Sultan Mahfiruz Sultan in gercek adi nedir Wattpad www wattpad com Erisim tarihi 29 Agustos 2022 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link author Ulucay M Cagatay Padisahlarin Kadinlari ve Kizlari ISBN 975 16 0461 3 OCLC 1030103290 a b Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 Baski s 245 TDV Islam Ansiklopedisi Cilt 41 s 423 a b Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari s 253 Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 Baski s 266 a b Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 Baski s 286 a b Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 baski s 288 Ismail Hakki Uzuncarsili Enver Ziya Karal Osmanli tarihi cilt Karal E Z Nizam i Cedit ve Tanzimat devirleri 1789 1856 1957 Turk Tarih Kurumu Basimevi 1961 pp 13 16 a b Sakaoglu Necdet Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 baski sayfa 354 TDV Islam Ansiklopedisi cilt 32 sayfa 343 Necdet Sakaoglu 2008 Bu mulkun kadin sultanlari Valide sultanlar hatunlar hasekiler kadinefendiler sultanefendiler Oglak Yayincilik s 356 ISBN 978 9 753 29623 6 25 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2018 Naksidil Sultan Gurcu asillidir Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 baski sayfa 383 TDV Islam Ansiklopedisi cilt 6 sayfa 108 TDV Islam Ansiklopedisi cilt 34 sayfa 239 a b Necdet Sakaoglu Bu Mulkun Kadin Sultanlari 4 baski sayfa 421