Ayrton Senna da Silva 21 Mart 1960 Sao Paulo 1 Mayıs 1994 Bologna Brezilyalı otomobil yarış pilotu Formula 1 Dünya

Ayrton Senna da Silva (21 Mart 1960, Sao Paulo - 1 Mayıs 1994, Bologna), Brezilyalı otomobil yarış pilotu. Formula 1 Dünya Şampiyonluğunu 1988, 1990 ve 1991 olmak üzere 3 kez kazanmıştır. 1994 San Marino Grand Prix'sinde lider durumda iken 7. turda Tamburello virajında geçirdiği kazada ölmüştür. Birçok otorite tarafından gelmiş geçmiş en iyi F1 pilotlarından biri olarak kabul edilir.

Ayrton Senna 0
Senna 1989 San Marino Grand Prix'inde
Kişisel bilgi
Ülke	Brezilya
Doğum tarihi	21 Mart 1960(1960-03-21)
Doğum yeri	Sao Paulo
Ölüm tarihi	1 Mayıs 1994 (34 yaşında)
Ölüm yeri	İtalya
Takım	Toleman, Lotus, McLaren, Williams
Aktif yıllar	1984-1994
Formula 1 Dünya Şampiyonası kariyeri
Katıldığı Yarış	161 (162 start)
Şampiyonlukları	3 (1988, 1990, 1991)
Yarış Birincilikleri	41
Pol pozisyonu	65
Kariyer Puanı	614
En hızlı tur	19
İlkler ve sonlar
İlk yarış
İlk birincilik	1985 Portekiz GP
Son birincilik	1993 Avustralya GP
Son yarış	1994 San Marino GP

Bu isim Portekiz geleneklerine göre kullanılmıştır. İlk soyadı "Senna" annesinin soyadıdır, birçok kaynakta babasının soyadı "Da Silva"ya da ikinci soyadı olarak yer verilmektedir.

Gençlik yılları

Varlıklı bir toprak sahibinin oğlu olarak Brezilya'nın Sao Paulo kentinde doğan Senna, babasının desteğiyle daha dört yaşındayken kart aracı sürmeye başlamış, ilk kart yarışına da 13 yaşındayken katılmıştır. Yarışlara olan isteğinin en büyük nedeni o yıllarda ünlenen ve Brezilya'ya ilk Formula Bir Dünya Birinciliğini 1972'de kazandıran başka bir Sao Paulo'lu, Emerson Fittipaldi'dir. Babasının Senna'nın yarışına en büyük katkısı, 10 yıl kadar önce Emerson Fittipaldi'ye kart birincilikleri kazandırmış olan motor bakımcısı İspanyol asıllı Tche'yi oğlunun kart motorları için tutmasıdır.

Ayrton Senna, ilk kart yarışına Sao Paulo Interlagos'da 1 Temmuz 1973'te girmiş ve kazanmıştır. Bu başarıdan sonra tüm okul çıkışlarında Tche'nin işyerine koşan Senna, burada ileride döneminin en teknik sürücüsü olmasını sağlayacak temel bilgileri edinmiştir. İlk katıldığı yarışı kazanmasından yalnızca iki hafta sonra Sao Paulo kış yarışlarında yıldızlar sınıfında birinci olan Senna, yaz döneminde de "Yıldızlar Birinciliği"ni tümüyle kazanmıştır.

Senna, daha bu yaşlarda, ne kadar yetenekli olursa olsun yarışlarda başarının arabanın niteliği ile sınırlı olduğunu ve nitelikli arabayı elde etmenin de kendini doğru yerde, doğru zamanda, doğru kişilerin desteği ile ve doğru bir biçimde sunmaktan geçerek kalabalık içerisinden sıyrılmak olduğunu anlamıştır.

Bir sonraki yıl Brezilya kart birinciliğini, sonra da 1976'da Sao Paulo Büyükler Birinciliğini ve yeni 100cc'lik kartıyla büyük üç saatlik yarışı kazanan Senna, bu dönemde sonradan ünlü olacak sarı kaskıyla ilk kez yarışmıştır. 17 yaşındayken Güney Amerika Kart Birinciliğini kazanan Senna, daha sonra Dünya Birinciliğinde de birkaç kez ikincilik kazanmıştır.

Güney Amerika Kart Birinciliğinden sonra, 1978'de Güney Amerika dışına ilk gezisini Le Mans'daki Dünya Kart Birinciliğine katılmak için yapmış, bu arada babası ona Avrupa'nın en iyi kart yapımcıları 'Parilla Kardeşler'den bir deneme sürüşü ayarlamıştır. Senna alışık olmadığı Parma-Pancrazio yarış yolunda Parilla takımının baş sürücüsü ve kendisi de Le Mans yarışına hazırlanan 1973 Dünya Kart Birincisi ve öteki yarışçıları geçerek birinci olunca, Parilla takımının ikinci yarışçısı olarak kendisiyle sözleşme yapılmıştır. Le Mans'da sıralama yarışında Senna üçüncü olarak coşku oluşturduysa da asıl yarışı ancak altıncı bitirebilmiştir. Üç hafta sonra yine Parilla takımıyla yarıştığı Japonya'da Sugo'da dördüncü olmuştur.

Avrupa'da San Marino Kart Büyük Ödül'ünü kazanmadan önce 1978'de Güney Amerika kart birinciliğinde ve sonrasında da Portekiz'deki Dünya Birinciliğinde ikincilikleri vardır. 1980 ile 1981'de Brezilya birinciliklerini kazansa da dünya birinciliğini hiç kazanamamıştır. 1980'de yine Dünya Birinciliğinde ikinci olmuş, sonraki yıllarda motor aksaklıkları nedeniyle dördüncü ve on dördüncülük ile yetinmek zorunda kalmıştır.

19 yaşında çocukluk arkadaşı Liliane Vasconcellos Souza ile evlenen Senna, babasının isteği ile başladığı ve bitirdikten sonra aile kuruluşunu yönetmesi yönünde bir adım olan işletme eğitimini yarıda bırakarak "araba yarışçısı" olmaya ve Birleşik Krallık'ın yolunu tutmaya karar vermiştir. Kasım 1980'de Birleşik Krallık'a gelen Ayrton artık ne yapmak isteğinden emindir. Hemen kendisine bir sponsor arayışına girişir. Bir arkadaşının yardımıyla, Van Diemen arabasındaki deneme sürüşü kötü gittiyse de yeteneğini anlayan yöneticisi onu takıma almıştır. Artık Formula 3000'dedir. F1 öncesi son durak olan Formula 3000'deki başarıları ve birinciliği Frank Williams'ın dikkatini çeker. Artık 23 yaşında olan Ayrton, Williams takımı için deneme sürücülüğü önerisini benimseyerek F1 kapılarını aralar. 1984 dönemi içinde bir efsaneye giden ilk yola girer ve Toleman takımıyla F1'a adım atar.

Ayrton, Formula 3000 boyunca babasının soyadı olan Da Silva yı kullanmıştı. Brezilya'daki yasalarda doğan her çocuğa hem annenin hem de babanın soyadı verilir (Afrikalı köle erkeklerin Portekizli kadınlarla evlenmeleri sonucu doğan çocukları Portekiz ırkına sokabilmek için kullanılmıştı). Ayrton, bu arada "da Silva" olan çok yaygın soyadının yerine annesinin evlilik öncesi soyadı olan "Senna" soyadını kullanmaya başlamıştır.

Üç yıl sonra, 1984 yılında F1 takımıyla ilk kez F1 ile tanışan Senna, özellikle yağmurlu bir ortamda yarışılan Monako Büyük Ödül (Grand Prix) yarışı ile izleyenleri yetenekleri konusunda etkilemiştir. 1985'te Lotus takımına katılan Senna, Portekiz'deki Estoril'de ilk Grand Prix yarışını kazanmıştır.

McLaren dönemi

Senna, 1988 yılında Alain Prost'un takım arkadaşı olarak McLaren F1 takımına katıldı. Bu aynı zamanda da iki ünlü yarışçı arasındaki unutulmaz çekişmeli yarışların başlangıcını oluşturur.

Senna, yarış yolunda acımasızlığı, kararlılığı, ölçülülüğü ve disiplini ile konusunda uzmanlaşmış, daha önce hiç kimsenin başaramadıklarını başarmıştır. 65 Formula 1 pole pozisyonu rekorunu uzun bir süre elinde bulunmuştur. (bu rekor önce Michael Schumacher {68 pole pozisyonu} daha sonra da Lewis Hamilton {96 pole pozisyonu*} tarafından kırılmıştır.) Yağmur altında yapılan yarışlarda rakiplerinden daha iyi yarışmıştır. Senna Monako Grand Prix'ini kimsenin başaramadığı bir biçimde 6 kez kazanmıştır. Senna, McLaren ile 3 Formula 1 Dünya Şampiyonluğu kazanmıştır (1988, 1990, 1991). Ancak 1992 sezonunda Williams takımı teknolojik ilerlemeler kaydedince griddeki en hızlı otomobil olmuştur ve Senna-McLaren dönemine son vermiştir. 1993 yılında ezeli rakibi Prost, Williams takımına geçmiştir ve sözleşmesine tek bir şart koymuştur: Senna ile aynı takımda olmamak. Prost 1993 sezonunda şampiyon olur ve Senna'nın takıma katılacağı söylendiğinde emekli olur. Senna 1994 sezonu için Williams takımıyla anlaşır ve oraya geçer. Böylece Senna-McLaren birlikteliği sona erer.

1988 Kanada Grand Prix'inde Ayrton Senna

Williams Dönemi ve Ölümü

Williams Dönemi

Williams takımı 1993 sezonunda araçlarına elektronik bir yenilik eklemişlerdi. Aracın süspansiyonu virajlarda daha iyi denge sağlamak ve savrulmayı önlemek için elektronik bir destek alıyordu. Sürücüye sadece gaza basıp bitiş çizgisini geçmek kalmıştı. 1993 sezonunda Williams için başarılı geçmiş ve o sezonu takımlar şampiyonu ve Williams Pilotu Alain Prost ise pilotlar kategorisinde şampiyon oldu. Prost, Senna'nın pilotluk yaşamını konu alan Senna adlı belgeselde, şampiyon olmasına 2 ay kala Williams takımının kendisiyle konuştuğunu ve gelecek sezon için Senna'nın Williams takımında çalışacağı üzerine bir toplantı yaptığını açıklar. Prost'un 3 yıllık sözleşmesinde kendince belirlenen tek bir madde vardır o da Mclaren takımından eski takım arkadaşı olan Senna ile aynı takımda olmak istemediğidir. Prost bu röportajında "Senna'nın takıma dahil olması halinde 3 yıllık kontratımı ödersiniz ben de emekli olurum" cümlesi için 2 ay beklediğini, şampiyon olmadığı takdirde böyle bir karar almayacağını açıklar. Nitekim Prost, bu şampiyonlukla beraber dördüncü şampiyonluğunu alır ve aynı yıl Formula 1’e veda ederken yerini Ayrton Senna'ya bırakır. Ayrton Senna için Williams takımı; yeni, güzel günlerin ya da bir sonun başlangıcıydı.

1994 sezonu başlangıcında FIA zengin takımlarla diğer takımların arasındaki haksızlığı önlemek için “hiçbir araçta sürüşü etkileyecek elektronik aksamın bulunamayacağı” yönünde karar aldı. Bu yüzden Williams Takımı da aracında bulunan denge kontrol sistemini aracından çıkarmak zorundaydı. Bu Williams için kötü bir haberdi. Çünkü bu sistem onların 1993 sezonunda şampiyon olabilmelerini sağlayan sistemdi.

Ayrton Senna, yeni takımı Williams ile test sürüşlerine başlamıştı. Ancak aracının yolu iyi kavrayamadığını, önceleri aracının ön kısmından başlayan sonraları ise aracın arkasına doğru ilerleyen bir titreşim dalgasının direksiyonu döndürmesini etkilediğini, direksiyonu döndürmesine veya döndürmek istemesine rağmen aracın düz bir şekilde yol almaya devam ettiğini teknik servisteki ve takımdaki yetkililere iletmişti. Bu kötü sonuçlar doğurabilirdi.

Ölümü

30 Nisan 1994 tarihinde Ayrton Senna Williams Takımı ile gerçekleştirdiği üçüncü yarışının sıralama turları için piste çıkacaktı. Roland Ratzenberger de sıralama turuna çıkacaktı. Senna 1:21.548 ile ilk turunu tamamlamış padoka dönmüştü. Ancak geldiğinde televizyonda gördüğü manzara onu derinden yaralamıştı. Roland Ratzenberger Villeneuve virajını alamadı; neredeyse dik açıyla karşı bölümdeki beton bariyere çarptı. Aracın sürücü bölümü zarar görmemiş olsa da çarpmanın etkisi bazal kafatası kırığına neden oldu ve Ratzenberger ağır bir şekilde yaralandı. Doktorlar Ratzenberger'e müdahale ederken sıralama turları durduruldu. Yaklaşık 25 dakika sonra mücadele yeniden başladı ancak Williams ve Benetton'un da içinde olduğu takımlar sıralamalara devam etmedi. Olayların ardından hastaneden yapılan açıklamada Ratzenberger'in kazadaki yaralanmalara bağlı olarak hayatını kaybettiği duyuruldu. 1 Mayıs 1994 tarihinde Ayrton Senna attığı tek tur ile Pole pozisyonundan yarışa başlamıştı. Ancak yarışın başlamasıyla birlikte motoru çalışmayan Benetton sürücüsü J. J. Lehto pist üzerinde kaldı. Arka bölümden kalkan Pedro Lamy, görüş açışı diğer araçlar tarafından kapatılınca Lehto'nun Benetton'unu göremeyerek arkadan çarptı. Çarpışmanın etkisiyle aracın lastikleri ve gövdeden parçalar koptu. Kazanın ardından güvenlik aracı piste girdi ve 5 tur boyunca pistte kaldı. Yarışın 7. turuna gelindiğinde Ayrton Senna 306 Km/sa hızla Tamburello virajına yaklaştı. Ancak daha önce söylediği gibi direksiyonu döndüremedi ve o hızla pistten çıktı. Yaptığı son bir hamle ile hızını 218Km/sa’ye kadar düşürmeyi başarmıştı. Ancak bu kötü sonu değiştiremedi. Kazanın hemen ardından Senna'nın hareketsiz ve bir yana kaymış görüntüsü, ciddi bir yaralanma olduğunu haber veriyordu. Pist görevlilerinin acil müdahale denemeleri, helikopter görüntüleriyle tüm dünyaya yayınlanmaktaydı. Yakın çekimlerde, tedavi bölgesinde kan izleri görülmekteydi. Bu sırada Senna'nın başını hafifçe hareket ettirmesi spikerlerin dikkatini çekmiştir. Senna'nın kafasındaki gözle görülür yaralanma, sağlık ekibinde ciddi bir beyin travması şüphesi doğurdu. Kazadan 1 dakika 9 saniye sonra yarış tamamen durmuştu.

Kazadan yaklaşık 10 dakika sonra, Larrousse takımı bir hata sonucu, pilotlarından Érik Comas'a piste geri dönme onayı verdi. Halbuki yarış hâlen kırmızı bayraklarla durdurulmuş durumdaydı. Helikopterin kaza alanını yayınladığı sırada Comas'ın aracının sesleri pistte yankılanmaktaydı. Eurosport yorumcusu John Watson bu olayı "hayatımda gördüğüm en saçma yanlışlık" şeklinde yorumladı. Pistteki görevliler Comas'ın yoluna devam ederek kaza bölgesindeki çalışmalara karşı bir tehdit oluşturmasını engellemek için büyük çaba sarf etti. Viraja hızla giren Comas'ın önüne geçen güvenlik ekibi aracını durdurdu. Ayrıca 1992'de Senna kaza yapan Erik Comas'a yolun ortasında aracından fırlayarak yardım etmiştir. Comas bir röportajında Senna'nın olay sırasında aracını terk edip kendisinin aracına koşarak aracın motorunu kapattığını anlatmıştır. Ve Erik Comas, Senna eğer Erik için durmayıp aracın motorunu kapatmamış olsaydı aracın alev alıp patlayabileceğini yani Senna'nın hayatını kurtardığını anlatmıştır.

Dönemin Formula 1 güvenlik, medikal delegesi ve pistteki sağlık ekibinin başı olan, dünyaca ünlü beyin cerrahı profesör Sydney Watkins, Ayrton Senna'ya olay yerinde trakeostomi uyguladı. Watkins kaskını çıkardığında pilotun kafasının kötü durumu ve burnundan kan akışı olması endişeleri artırmıştı.

Watkins o anları şöyle anlatmıştı: “Çok kötü görünüyordu. Göz kapaklarını kaldırdığımda, beyninde çok ciddi bir hasar olduğu ortadaydı. Kokpitten çıkarıp yere yatırdık. Bir an iç çeker gibi oldu; tam bir agnostik olsam da, o an ruhunun ayrıldığını hissettim.” Brezilyalı pilotun üstünde, hastanedeki hemşireler tarafından, küçük bir Avusturya bayrağı bulunduğu söylenmişti. Gazeteciler bu durumu, Brezilyalı pilotun zafer turunda bu bayrağı sallamayı ve 42. Grand Prix galibiyeti Roland Ratzenberger'in anısına adamayı düşündüğü şeklinde yorumladı.

Senna için 5 Mayıs 1994'te Brezilya'nın São Paulo kentinde devlet töreni düzenlendi. Yaklaşık 500.000 kişi caddelerde tabutun geçişini takip etti. Senna'nın rakiplerinden Alain Prost, tabutunu taşıyanlar arasındaydı. Formula 1 çevrelerinin büyük bölümü cenazeye katılırken, Formula 1'in yönetim teşkilatı FIA'nın başkanı Max Mosley ise 7 Mayıs 1994'te Avusturya'nın Salzburg kentinde Ratzenberger için yapılan törene katıldı. 10 yıl sonraki bir basın toplantısında Mosley; “Ben onun törenine gittim çünkü herkes Senna'nın cenazesine katıldı. Oraya da birilerinin gitmesinin önemli olduğunu düşündüm.” diye açıklamıştı.

Mirası

Senna'nın vefatının ardından birçok güvenlik önlemi getirildi. Temmuz 1994'te Brezilya milli futbol takımı, Dünya Kupası galibiyetini Senna'ya adadı. Senna'nın kız kardeşi Instituto Ayrton Senna adlı sivil toplum kuruluşunu kurdu. İngiliz Otomobil üreticisi McLaren, Senna'yı onurlandırmak için yeni ürettiği spor otomobiline Senna adını verdi.

Formula 1 kariyeri

Yıl	Takım(lar)	Puan Durumu	Pilotlar Puan Sıralaması	Pol Pozisyonu
1984	Toleman (Toleman Group Motorsport)	13	9	0
1985	Lotus (John Player Special Team Lotus)	38	4	7
1986	Lotus (John Player Special Team Lotus)	55	4	8
1987	Lotus (Camel Team Lotus Honda)	57	3	1
1988	McLaren (Honda Marlboro McLaren)	90	Şampiyon	13
1989	McLaren (Honda Marlboro McLaren)	60	2	13
1990	McLaren (Honda Marlboro McLaren)	78	Şampiyon	10
1991	McLaren (Honda Marlboro McLaren)	101	Şampiyon	8
1992	McLaren (Honda Marlboro McLaren)	50	4	1
1993	McLaren (Marlboro McLaren)	73	2	1
1994	Williams (Rothmans Williams Renault)	0	-	3

Tamamlanmış F1 Sonuçları

Sezon	Takım	Şasi	Motor	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	WDC	Puan
1984	Toleman Group Motorsport	Toleman	Hart 415T 1.5	YD	6	6	DNQ													9.	13
1984	Toleman Group Motorsport	Toleman	Hart 415T 1.5					YD	2^‡	7	YD	YD	3	YD	YD	YD		YD	3	9.	13
1985	Team Lotus	Lotus 97T	Renault EF15 1.5 V6	YD	POR 1	7^†	YD	16	YD	YD	10^†	YD	2	3	3	BEL 1	2	YD	YD	4.f	38
1986	Team Lotus	Lotus 98T	Renault EF15B 1.5 V6	2	İSP 1	YD	3	2	5	DET 1	YD	YD	2	MAC 2	YD	YD	4^†	3	YD	4.	55
1987	Camel Team Lotus Honda	Lotus 99T	Honda RA166E 1.5 V6	YD	SMR 2	YD	MON 1	DET 1	4	3	3	MAC 2	5	2	7	5	YD	JPN 2	DİS	3.	57
1988	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/4)	Honda RA168E 1.5 V6	DİS	SMR 1	YD	2	KAN 1	DET 1	2	BRİ 1	ALM 1	MAC 1	BEL 1	10^†	6	4	JPN 1	2	1.	90 (94)
1989	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/5)	Honda RA109E 3.5 V10	11	SMR 1	MON 1	MEK 1	YD	7^†	YD	YD	ALM 1	MAC 2	BEL 1	YD	YD	İSP 1	JPN DİS	YD	2.	60
1990	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/5B)	Honda RA100E 3.5 V10	ABD 1	3	SMR YD	MON 1	KAN 1	20^†	3	3	ALM 1	MAC 2	BEL 1	İTA 1	POR 2	YD	JPN YD	YD	1.	78
1991	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/6)	Honda RA121E 3.5	ABD 1	BRE 1	SMR 1	MON 1	KAN YD	3	3	4^†	7^†	MAC 1	BEL 1	İTA 2	POR 2	5	JPN 2	AUS 1^‡	1.	96
1992	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/6B)	Honda RA122E 3.5 V12	3	YD															4.	50
1992	Honda Marlboro McLaren	McLaren (MP4/7A)	Honda RA122E/B 3.5 V12			YD	9^†	SMR 3	MON 1	YD	YD	YD	2	MAC 1	BEL 5	İTA 1	POR 3	JPN YD	AUS YD	4.	50
1993	Marlboro McLaren	McLaren (MP4/8)	Ford (HBE7) 3.5	2	BRE 1	AVR 1	SMR YD	2	MON 1	18^†	4	5†								2.	73
1993	Marlboro McLaren	McLaren (MP4/8)	Ford (HBA8) 3.5 V8										4	MAC YD	4	İTA YD	POR YD	JPN 1	AUS 1	2.	73
1994	Williams Renault	Williams	Renault RS6 3.5 V10	YD	YD	SMR YD	MON						MAC		İTA	POR		JPN	AUS	NC	0
YD: Yarış Dışı, Dis:Diskalifiye, DNS:Başlamadı, DNA:Katılmadı, INJ:Yaralandı, EX:Kabul edilmedi, WD:Çekildi, TP:Test Pilotu ^† – Yarışın %90'ını tamamladığı halde yarış dışı kalan pilotlar, yarışı tamamlamış olarak kabul edilir. ‡ – Yarışın %75'inden azı tamamlandığı için pilotlar yarım puan aldı.
Kaynak:

Kaynakça

^ "Ayrton Senna foi o ultimo piloto a morrer na pista durante um GP" 23 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Estadao
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
^ . web.archive.org. 4 Kasım 2013. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.
^ Up until 1990, not all points scored by a driver contributed to their final World Championship tally (see list of points scoring systems for more information). Numbers without parentheses are Championship points; numbers in parentheses are total points scored.
^ . Motor Sport. 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
^ Small, Steve (2000). "Senna, Ayrton". Grand Prix Who's Who (Third bas.). Reading, Berkshire: Travel Publishing. ss. 522-526. ISBN . Erişim tarihi: 14 Eylül 2021 – Internet Archive vasıtasıyla. Geçersiz |chapter-url-access=registration ()

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

2006 yılında F1 Racing dergisi tarafından "Gelmiş Geçmiş En Hızlı 50 Sürücü" arasında birinci seçilmiştir 27 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
1994'te San Marino pistinde ölümüne yol açan kazanın videosu 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Ayrton Senna resmî sitesi 13 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[1] "Ayrton Senna foi o ultimo piloto a morrer na pista durante um GP" 23 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Estadao

[2] "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.

[3] "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.

[4] . web.archive.org. 4 Kasım 2013. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.

[droppedpoints-5] Up until 1990, not all points scored by a driver contributed to their final World Championship tally (see list of points scoring systems for more information). Numbers without parentheses are Championship points; numbers in parentheses are total points scored.

[MMagBio-6] . Motor Sport. 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.

[7] Small, Steve (2000). "Senna, Ayrton". Grand Prix Who's Who (Third bas.). Reading, Berkshire: Travel Publishing. ss. 522-526. ISBN . Erişim tarihi: 14 Eylül 2021 – Internet Archive vasıtasıyla. Geçersiz |chapter-url-access=registration ()