Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yahvist (veya Yehovist, Jehovist, Yahwist, Jahwist) ya da kısaca J, Belgesel hipotez (DH)'e göre Tora'yı oluşturan dört ana kaynaktan biridir. Kaynakların en eskisi olup Tekvinin yarısına yakınını, Çıkış'ın ilk yarısını ve Sayıların bazı kısımlarını oluşturur. J'de Tanrı insansı olarak anlatılıp ismi Yahweh (Yehova)'dir; Yehuda Krallığı'na ve bu krallıktaki insanların tarihine özel bir ilgi duymaktadır. J'nin ~MÖ 950'de derlendiğine ve ~MÖ 400'de Tora ile birleştirildiğine inanılır.
Ön bilgi
Tekvin'in Yahvist yazarı ilk olarak 1753'te Fransız doktor (1684–1766) tarafından tanımlanıp, kitabı Conjectures sur les mémoires originaux dont il paraît que Moïse s'est servi pour composer le livre de la Genèse ("Görünüşe göre Tekvin Kitabının oluşturulmasında kullanılan Musa'nın orijinal hatıralarının varsayımları")'de anlatılmıştır. "Jahwist" (J) ismi Alman uzmanların kullandığı terminolojiden kaynaklanmaktadır.
Julius Wellhausen (1844–1918) Yahvist kaynağı belgesel hipotez ile birleştirdi böylece temelini hazırladı.
Yahvist metnin doğası
Kaynakta Tanrı'nın ismi YHWH olarak geçmektedir, bu isim Yehova'nın eski söyleniş şeklidir. Kitab-ı Mukaddes tercümelerinde bu isim için "RAB" kullanılır. Yhwh de kullanılan "w" sesi bugünkü modern İbranice'de kullanılmamaktadır.
Yahvist metin, Yehova'nın insanı kilden yaratıp hayat nefesi üflemesiyle başlayıp Musa'yı "kendi elleriyle" kile gömmesiyle biter. J'de Yehova, insansı bir figürdür, Cennet Bahçesinde (Eden) akşam melteminde yürüyüşten hoşlanır, Adem ve Havva'ya hayvan postundan giysiler yapar, Abram'ın kendisine sunduğu yemeklerin tadını çıkarır, insanlarla yüz yüze konuşur (bkz Çıkış 24:10-11), savaşta Yeşu'nun yanında yer alır, Musa'yı kendi elleriyle gömer. Sodom ve Gomora hikâyesinde de görüldüğü gibi kendisiyle pazarlık yapılabilir. Çıkış kitabında İsrailoğullarına öfkeli olan Tanrı'nın Musa soyundan gelenler hariç halkı yok edeceğini söylemesine rağmen bu fikirden caydığı görülür (Çıkış 32:14).
J'de, Yehuda'nın geleneklerine ve komşuları Edom ile olan ilişkilerine özel bir ilgi vardır. J, İsrail'e karşı Yehuda'yı destekler. J, aynı zamanda, Kudüs merkezli Harun soyundan gelen rahipleri de desteklemektedir.
Meryem Ezgisi olarak da bilinen Deniz Ezgisi'nde Yehova şavaşçı olarak gösterilir (Çıkış 15:3). Yehova her zaman cennetteki iyi huylu Tanrı olmayıp tehlikeli de olabilmektedir; örneğin, yeni peygamber seçilen Musa'yı öldürmeye kalkışmış, keyfi olarak Musa'nın Kenan topraklarına girmesini engellemiş, Babil'de insanların dillerini değiştirmiştir.
Yahvist'e klasik olarak atfedilen merkezi metinler şunları içerir:
| Konu | Bölüm ve Ayetler |
|---|---|
| Eski tarih | |
| Yaratılış ve günah | Başlangıç 2:4b – 3:24* |
| Kain ve Habil | Başlangıç 4* |
| Nuhun tufanı | Başlangıç 6:5 – 8:22* |
| Nuh | Başlangıç 9:18–26* |
| Milletler tablosu | Başlangıç 10:8–30* |
| Babil'deki kule | Başlangıç 11:1–9* |
| Ataların tarihi | |
| İbrahim, Sara und Lut | Başlangıç 12–13* |
| Hacar'ın kaçışı | Başlangıç 16* |
| İbrahim, Lut ve Sodom | Başlangıç 18–19* |
| İshak için bir eş | Başlangıç 24* |
| Esav ve Yakup'un doğumu | Başlangıç 25:21–34* |
| Yakup'un ilkoğulluk bereketi | Başlangıç 27* |
| Yakup'un rüyası | Başlangıç 28:10–22* |
| Yakup, Laban ve Yakup'un çocuklarının doğumu | Başlangıç 29 – 31* |
| Yakup ve Esav | Başlangıç 32–33* |
| Benyamin'in doğumu ve Rahel'in ölümü | Başlangıç 35* |
| Yusuf | Başlangıç 37*, 39 – 50* |
| Çıkış, çöl, Sina dağı | |
| İsrail'in Mısır'daki sömürülmesi | Çıkış 1* |
| Musa'nın doğumu, kaçış, tayin | Çıkış 2–5* |
| On bela | Çıkış 7:14 – 12:39* |
| Kızıldeniz | Çıkış 13:17 – 14:31* |
| Halkın mırıldanması | Çıkış 15–17* |
| Tanrı'nın haşmetinin görünümü | Çıkış 18–20*, 24* |
| Altın buzağı | Çıkış 32* |
| Vadedilen diyar | |
| Diyarın gözetlenmesi | Sayılar 13–14* |
| Balam | Sayılar 22–24* |
| * Bahsi geçen pasajlarda her ayet "Yahvist"e yüklenemez. | |
Tekrarlayan temalar
, Introduction to the Old Testament (Eski Ahit'e Giriş) kitabında Yahvist geleneğin tekrar eden üç temasından bahseder. Bu temalar insanın toprakla olan ilişkisi, insanla Tanrı'nın ayrılışı ve insanoğlunun gittikçe yozlaşmasıdır.
İnsan ile toprak arasındaki ilişki
J kaynağının kendisine has özelliği insan ile toprak arasındaki ilişkidir. Bu motif ilk Tekvin 2:4b - 3:24'te görülür; "ilk insan adamdır çünkü topraktan çıkarılmıştır."İbranice'de Yer/Dünya/Toprak adamadır, dolayısıyla insan toprağın türevidir. Başlangıçta insan toprak ile uyum içinde yaşar. İnsanın cennet bahçesinde kurallara uyamamasıyla bu ilişki bozuldu. Tekvin 3:19'da, toprağın insan için lanetlendiğini, yemek bulmak için toprağın işlenmesi gerektiğini anlatır. Tekvin 3:19'da aktarıldığı üzere insanın toprakla uyumu insanın ölümünden sonra gerçekleşecektir. Bu motif Habil ve Kabil hikâyesinde de işlenmiştir. Cinayetten sonra Kabil toprağın laneti altına girdi. Görünüşe göre insanla toprak arasındaki ilişki Nuh'tan sonra düzelmiştir. Kendisi için toprak adamı olarak bahsedilen Nuh ile toprağın laneti hafiflemiştir. Sonuç olarak J kaynağında insanın yozlaşmasıyla toprak arasındaki ilişki yer alır.
Kutsal olanla insanın ayrılışı
J kaynağında sıkça tekrarlanan temalardan biri de insan ile kutsal dünya arasındaki sınırlardır. Örneğin Tekvin 3:22'de anlatıldığına göre, yasak meyvenin yenmesiyle erkek ve kadın tanrı gibi oldular ve Cennet Bahçesi'nden kovuldular, böylece hayat ağacına erişimleri engellendi ve tam anlamıyla ilahi ve ölümsüz olamadılar. Bu tema, Tanrı'nın oğullarıyla insan kadınlar arasındaki cinsel ilişkiyi anlatan Tekvin 6:1-4'te de aktarılır. Yehova bunun kurallara aykırı olduğunu belirtip bu ilişkilerden doğanların yaşam sürelerini sınırlamıştır. Son olarak bu tema Tekvin 11:1-9'da Babil Kulesi hikâyesiyle görülür; insanın istediği herhangi bir şeyi yapabilme yeteneğini gören Tanrı onların ilahi vasıfa ulaşmalarını engellemek için iletişimlerini kesmek amacıyla dillerini değiştirdi.
İnsanın kademeli yozlaşması
Yahvist geleneğin üçüncü teması insanın artan yozlaşmasıdır. Havva'nın Tanrı'nın kurallarına uymaması, Habil ve Kabil hikâyesindeki kardeş katli gibi olayların sonunda tufan gerçekleşti (Tekvin 6:5-6). Rab, insanoğlunun artan günahkarlığını görünce onları yarattığına pişman oldu ve kalbine sıkıntı çöktü. Bu antroposentrizm iması Yahvist kaynakla bağdaştırılır.
J'deki soy ağaçları
Her ne kadar Tekvin'deki çoğu soyağacı P ile bağdaştırılsa da bazıları J kaynağından gelmektedir. Tekvin 4 ve 10'da Adem'den Enoş'a kadar olan soyağacı "parçalı" olarak sunulmuştur; yani, belli başlı karakterlere ulaşmak için bazı nesiller atlanarak gösterilmiştir.
Elohist ile karşılaştırma
Yahvist kaynak muhtemelen Adem ve Havva hikâyesiyle başlar; Tanrı'nın önce ışığı yaratmasıyla başlayan Yaratılış hikâyesi P'nin çalışması olduğu düşünülür, muhtemelen P bu bilgiyi sözlü geleneklerden elde etmiştir. J'deki yaratılış hikâyesi bugün kaybolmuştur ve belki de hiçbir zaman öğrenilemeyecektir. Harold Bloom'a göre, Tora'da bir deniz canavarı olan Leviathan'ın yok edilişi J kaynağına aittir çünkü dış güçlerin üstesinden gelme Yhwh'ın bir özelliğidir.
J, genel insan durumuyla ilgili hikâyeler anlatır; kimisi Adem ve Havva, Habil ve Kabil gibi geniş çaplı hikâyeler olup kimisi Ham'ın laneti ve Babil Kulesi gibi küçük çaplıdır. Ayrıca Nuh Tufanı'nı ve kısa kesildiği için zor anlaşılan Nefilim hikâyesini içinde barındırır.
Yahvist kaynağı, kuzeydeki İsrail Krallığı'nın yok olmasıyla bölgenin önemli merkezi haline gelen güneydeki Yehuda Krallığı'yla ilgili hikâyeler anlatması ön plana çıkmaktadır ve bu hikâyeler kuzeyle ilgilenen Elohist kaynakta yer almamaktadır. Örneğin, Edom kavminin atası olan Esav'ın, onun kardeşi Yakup'a olan kızgınlığını, sonra barışmasını anlatan hikâyeler ve Edom'un krallarının isimleri bulunur.
Elohist'in aksine Yahvist kaynak, Edom'da olduğu gibi, isimlerini ataları Lut'tan alan düzlüklerdeki şehirlerle de ilgilenmektedir. Sodom ve Gomora, Yahvist kaynaktan doğan bir hikâye olup Tanrı insansıdır ve kendisiyle pazarlık yapıldığı görülür. Yine bu düzlüklerde yaşayan ve Lut ile kızı arasındaki ensest ilişkiden doğan ve uluslarının karalanması Yahvist kaynağa aittir.
J, aynı zamanda güneydeki kavimlerin politik durumlarıyla ilgili öyküler sunar, buna en uygun örnek Dina'ya yapılan tecavüz hikâyesidir; bu hikâye 'in sahiplerini ve Şimon ile Levi kabilelerinin neden toprak sahibi olamadıklarını anlatır. Yahvist kaynak ayrıca, ilk doğan olmasına rağmen Reuben kabilesinin topraklarının neden az olduğunu anlatmaya çalışır. Akademisyenler tarafından Reuben ile Bila arasındaki ensest ilişki redaktör tarafından kesildiğine inanılır ve bugün Tora'da bununla ilgili sadece bir cümle bulunur.
Yahvist, güney kabilelerine ilgi duymasına rağmen her zaman onlar hakkında olumlu şeyler söylemedi. 'nın çocukları bir şekilde karalanmıştır. Er, sebepsiz bir şekilde kötü gösterilmektedir; Onan'ın yengesiyle evlenmediğini, Şelah'ın çocuksuz olduğunu, Farez ile Zara'nın fahişelik ve ensestliğin ürünü olduğunu anlatmaktadır. Yahvist, kuzey kahramanı olan Yusuf'u aşağılayıp Potifar'ın karısı tarafından tecavüze uğradığını anlatıp rüya tabircisi olduğuyla ilgili hikâyeleri es geçmektedir. Musa'nın gençliğinde katil olduğunu bildirir.
Elohist kaynağa kıyasla Yahvist kaynak daha uzun bir zaman dilimini kapsar. Kenan topraklarına girmeden önce 12 Casus hikâyesini sunar. Kuzeydekilerle ilgili bir hikâye olmasına rağmen Yahvist kaynak, Kenan topraklarına giderken Şeria Nehri'nin doğusundan gidip önce oradaki şehirlerin fethedildiğini anlatır. Ruhbani kaynağın kendine bir has dili olduğundan bu kolaylıkla ayırt edilebilirken Yahvist ve Elohist hikâyeleri ayırt etmek bazen güç olabilmektedir, dolayısıyla biraz evvel anlatılan Elohist kaynağa bağlı da olabilir. Genelde Kenan topraklarının orta ve kuzey kesimiyle Elohist kaynak, güney kesimiyle de Yahvist kaynak ilgilenmektedir fakat güneydeki ayaklanmanın bastırılması hikâyesi redaktör tarafından kesintiye uğramıştır.
Yahvist'in dini öyküleri de Elohist'e kıyasla farklılıklar gösterir - sünnet olayı Yahvist kaynakta yer alırken ilginç bir şekilde Elohist kaynakta yer almamaktadır; örneğin İsmail'in sünnet oluşunun anlatılışı Yahvist kökenlidir. Konaklama yerinde Sippora hikâyesi de Yahvist kökenlidir fakat bugünkü Tora'da redaktör tarafından fazlaca kesintiye uğradığı için akademik olarak ne anlatılmak istendiği anlaşılamamaktadır.
Genelde Yahvist, Elohist gibi doğaüstü bir dünya sunmamaktadır; örneğin, Musa'nın doğaüstü güçleri yoktu ve On Bela sürecinde Firavun Musa'ya yalvardıkça, belaları durdurması için Musa da Tanrı'ya yalvarıyordu. Buna rağmen, gerek Adem ve Havva hikâyesindeki yılan gerekse de Balaam hikâyesindeki eşek gibi konuşan hayvanlar Elohist'te değil Yahvist'te yer almaktadır.
Yahvist metnin kökeni
J'nin, Yehuda ve onunla ilgili kabilelerin (Levi, Şimon, Reuben) çeşitli hikâyeleri ve geleneklerinin bir araya getirilmesiyle oluştuğuna inanılmaktadır. J'de ayrıca, Yahuda'nın yaşadığı düzlüklerde komşuları olan ve aynı kökenden geldikleri Edom (Esav aracılığıyla akraba), ve (Lut aracılığıyla akraba) gelenekleri de mevcuttur.
Bazı bağımsız kaynak metinleri de J'de yer alır:
- , Tekvin 49:1-27'de şiir
- Deniz Ezgisi, Çıkış 15:1-18'de şiir
J'nin Harun rahipleri tarafından türetildiği düşünülmektedir. J'de Musa'nın önemi indirgenmiş (Şilo rahipleri büyük ihtimalle Harun'dan ziyade Musa'nın soyundan, dolayısıyla "Muşit"ler de Musa'nın soyundan gelmiştir), Harun dininin kemeri ve tapınağı kontrol eden semboller desteklenmiştir. J, Şilo rahipliğiyle bağdaştırılan Buluşma Çadırından veya Nehuştan'dan hiç bahsetmemektedir.
J ayrıca David handenlığının üzerinde durmaktadır, soyağacını Yesse oradan Yehuda'nın en büyük oğlu 'e dolayısıyla Yakup, İshak, Avraham, Şem ve Nuh'a dayandırır.
Alternatif görüşler
'a göre J kaynağında güçlü tematik bir devamlılık söz konusu olup Yeşu, Samuel ve oradan Süleyman'ın kadar uzanır; Edom Yehuda'dan MÖ 815'te koptuktan sonra fakat İsrail MÖ 722'de yıkılmadan evvel muhtemelen bir kadın tarafından derlenmiştir. Dediğine göre J, "Yehova cenneti ve yeri yarattığı gün" cümlesiyle başlar ve yukarıda da belirtildiği gibi Yaratılış hikâyesi P tarafından eklenmiştir.
'a göre ise, David ve Şlomo zamanında gerçekleştiği anlatılan toplumsal olaylar ancak kuzeydeki İsrail Krallığı yıkılıp göçler sebebiyle güneydeki krallığın nüfusu %500 arttığı zaman ile uyumlu olduğundan, J kaynağı İsrail Krallığı'nın yıkılışından sonra derlenmiştir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ , Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.
- ^ Vgl. Hans-Christoph Schmitt: Arbeitsbuch zum Alten Testament. Göttingen 2005, S. 210 f.
- ^ a b c d e f g Michael D. Coogan, A Brief Introduction to the Old Testament (New York: Oxford, 2009), 47.
- ^ "Tekvin 4:11". 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ "Tekvin 5:29". 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ Geleneğe göre İbranilerde ölmüş adamın karısı ile ölünün kardeşinin veya en yakın akrabasının evlenme mecburiyeti bulunmaktaydı.
- ^ Finkelstein, Israel and Silberman, Niel Asher (2001), "The Bible Unearthed: Archaeology's New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts" (Free Press)
Kaynakça
- Bloom, Harold and Rosenberg, David. The Book of J. Publisher: Grove Press, 2005. .
- , , Harper San Francisco, 1987.
Dış bağlantılar
- The Jahwist source isolated, at wikiversity
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yahvist veya Yehovist Jehovist Yahwist Jahwist ya da kisaca J Belgesel hipotez DH e gore Tora yi olusturan dort ana kaynaktan biridir Kaynaklarin en eskisi olup Tekvinin yarisina yakinini Cikis in ilk yarisini ve Sayilarin bazi kisimlarini olusturur J de Tanri insansi olarak anlatilip ismi Yahweh Yehova dir Yehuda Kralligi na ve bu kralliktaki insanlarin tarihine ozel bir ilgi duymaktadir J nin MO 950 de derlendigine ve MO 400 de Tora ile birlestirildigine inanilir On bilgiTekvin in Yahvist yazari ilk olarak 1753 te Fransiz doktor 1684 1766 tarafindan tanimlanip kitabi Conjectures sur les memoires originaux dont il parait que Moise s est servi pour composer le livre de la Genese Gorunuse gore Tekvin Kitabinin olusturulmasinda kullanilan Musa nin orijinal hatiralarinin varsayimlari de anlatilmistir Jahwist J ismi Alman uzmanlarin kullandigi terminolojiden kaynaklanmaktadir Julius Wellhausen 1844 1918 Yahvist kaynagi belgesel hipotez ile birlestirdi boylece temelini hazirladi Yahvist metnin dogasiKaynakta Tanri nin ismi YHWH olarak gecmektedir bu isim Yehova nin eski soylenis seklidir Kitab i Mukaddes tercumelerinde bu isim icin RAB kullanilir Yhwh de kullanilan w sesi bugunku modern Ibranice de kullanilmamaktadir Yahvist metin Yehova nin insani kilden yaratip hayat nefesi uflemesiyle baslayip Musa yi kendi elleriyle kile gommesiyle biter J de Yehova insansi bir figurdur Cennet Bahcesinde Eden aksam melteminde yuruyusten hoslanir Adem ve Havva ya hayvan postundan giysiler yapar Abram in kendisine sundugu yemeklerin tadini cikarir insanlarla yuz yuze konusur bkz Cikis 24 10 11 savasta Yesu nun yaninda yer alir Musa yi kendi elleriyle gomer Sodom ve Gomora hikayesinde de goruldugu gibi kendisiyle pazarlik yapilabilir Cikis kitabinda Israilogullarina ofkeli olan Tanri nin Musa soyundan gelenler haric halki yok edecegini soylemesine ragmen bu fikirden caydigi gorulur Cikis 32 14 J de Yehuda nin geleneklerine ve komsulari Edom ile olan iliskilerine ozel bir ilgi vardir J Israil e karsi Yehuda yi destekler J ayni zamanda Kudus merkezli Harun soyundan gelen rahipleri de desteklemektedir Meryem Ezgisi olarak da bilinen Deniz Ezgisi nde Yehova savasci olarak gosterilir Cikis 15 3 Yehova her zaman cennetteki iyi huylu Tanri olmayip tehlikeli de olabilmektedir ornegin yeni peygamber secilen Musa yi oldurmeye kalkismis keyfi olarak Musa nin Kenan topraklarina girmesini engellemis Babil de insanlarin dillerini degistirmistir Yahvist e klasik olarak atfedilen merkezi metinler sunlari icerir Konu Bolum ve AyetlerEski tarihYaratilis ve gunah Baslangic 2 4b 3 24 Kain ve Habil Baslangic 4 Nuhun tufani Baslangic 6 5 8 22 Nuh Baslangic 9 18 26 Milletler tablosu Baslangic 10 8 30 Babil deki kule Baslangic 11 1 9 Atalarin tarihiIbrahim Sara und Lut Baslangic 12 13 Hacar in kacisi Baslangic 16 Ibrahim Lut ve Sodom Baslangic 18 19 Ishak icin bir es Baslangic 24 Esav ve Yakup un dogumu Baslangic 25 21 34 Yakup un ilkogulluk bereketi Baslangic 27 Yakup un ruyasi Baslangic 28 10 22 Yakup Laban ve Yakup un cocuklarinin dogumu Baslangic 29 31 Yakup ve Esav Baslangic 32 33 Benyamin in dogumu ve Rahel in olumu Baslangic 35 Yusuf Baslangic 37 39 50 Cikis col Sina dagiIsrail in Misir daki somurulmesi Cikis 1 Musa nin dogumu kacis tayin Cikis 2 5 On bela Cikis 7 14 12 39 Kizildeniz Cikis 13 17 14 31 Halkin mirildanmasi Cikis 15 17 Tanri nin hasmetinin gorunumu Cikis 18 20 24 Altin buzagi Cikis 32 Vadedilen diyarDiyarin gozetlenmesi Sayilar 13 14 Balam Sayilar 22 24 Bahsi gecen pasajlarda her ayet Yahvist e yuklenemez Tekrarlayan temalar Introduction to the Old Testament Eski Ahit e Giris kitabinda Yahvist gelenegin tekrar eden uc temasindan bahseder Bu temalar insanin toprakla olan iliskisi insanla Tanri nin ayrilisi ve insanoglunun gittikce yozlasmasidir Insan ile toprak arasindaki iliski J kaynaginin kendisine has ozelligi insan ile toprak arasindaki iliskidir Bu motif ilk Tekvin 2 4b 3 24 te gorulur ilk insan adamdir cunku topraktan cikarilmistir Ibranice de Yer Dunya Toprak adamadir dolayisiyla insan topragin turevidir Baslangicta insan toprak ile uyum icinde yasar Insanin cennet bahcesinde kurallara uyamamasiyla bu iliski bozuldu Tekvin 3 19 da topragin insan icin lanetlendigini yemek bulmak icin topragin islenmesi gerektigini anlatir Tekvin 3 19 da aktarildigi uzere insanin toprakla uyumu insanin olumunden sonra gerceklesecektir Bu motif Habil ve Kabil hikayesinde de islenmistir Cinayetten sonra Kabil topragin laneti altina girdi Gorunuse gore insanla toprak arasindaki iliski Nuh tan sonra duzelmistir Kendisi icin toprak adami olarak bahsedilen Nuh ile topragin laneti hafiflemistir Sonuc olarak J kaynaginda insanin yozlasmasiyla toprak arasindaki iliski yer alir Kutsal olanla insanin ayrilisi J kaynaginda sikca tekrarlanan temalardan biri de insan ile kutsal dunya arasindaki sinirlardir Ornegin Tekvin 3 22 de anlatildigina gore yasak meyvenin yenmesiyle erkek ve kadin tanri gibi oldular ve Cennet Bahcesi nden kovuldular boylece hayat agacina erisimleri engellendi ve tam anlamiyla ilahi ve olumsuz olamadilar Bu tema Tanri nin ogullariyla insan kadinlar arasindaki cinsel iliskiyi anlatan Tekvin 6 1 4 te de aktarilir Yehova bunun kurallara aykiri oldugunu belirtip bu iliskilerden doganlarin yasam surelerini sinirlamistir Son olarak bu tema Tekvin 11 1 9 da Babil Kulesi hikayesiyle gorulur insanin istedigi herhangi bir seyi yapabilme yetenegini goren Tanri onlarin ilahi vasifa ulasmalarini engellemek icin iletisimlerini kesmek amaciyla dillerini degistirdi Insanin kademeli yozlasmasi Yahvist gelenegin ucuncu temasi insanin artan yozlasmasidir Havva nin Tanri nin kurallarina uymamasi Habil ve Kabil hikayesindeki kardes katli gibi olaylarin sonunda tufan gerceklesti Tekvin 6 5 6 Rab insanoglunun artan gunahkarligini gorunce onlari yarattigina pisman oldu ve kalbine sikinti coktu Bu antroposentrizm imasi Yahvist kaynakla bagdastirilir J deki soy agaclari Her ne kadar Tekvin deki cogu soyagaci P ile bagdastirilsa da bazilari J kaynagindan gelmektedir Tekvin 4 ve 10 da Adem den Enos a kadar olan soyagaci parcali olarak sunulmustur yani belli basli karakterlere ulasmak icin bazi nesiller atlanarak gosterilmistir Elohist ile karsilastirmaYahvist kaynak muhtemelen Adem ve Havva hikayesiyle baslar Tanri nin once isigi yaratmasiyla baslayan Yaratilis hikayesi P nin calismasi oldugu dusunulur muhtemelen P bu bilgiyi sozlu geleneklerden elde etmistir J deki yaratilis hikayesi bugun kaybolmustur ve belki de hicbir zaman ogrenilemeyecektir Harold Bloom a gore Tora da bir deniz canavari olan Leviathan in yok edilisi J kaynagina aittir cunku dis guclerin ustesinden gelme Yhwh in bir ozelligidir J genel insan durumuyla ilgili hikayeler anlatir kimisi Adem ve Havva Habil ve Kabil gibi genis capli hikayeler olup kimisi Ham in laneti ve Babil Kulesi gibi kucuk caplidir Ayrica Nuh Tufani ni ve kisa kesildigi icin zor anlasilan Nefilim hikayesini icinde barindirir Yahvist kaynagi kuzeydeki Israil Kralligi nin yok olmasiyla bolgenin onemli merkezi haline gelen guneydeki Yehuda Kralligi yla ilgili hikayeler anlatmasi on plana cikmaktadir ve bu hikayeler kuzeyle ilgilenen Elohist kaynakta yer almamaktadir Ornegin Edom kavminin atasi olan Esav in onun kardesi Yakup a olan kizginligini sonra barismasini anlatan hikayeler ve Edom un krallarinin isimleri bulunur Elohist in aksine Yahvist kaynak Edom da oldugu gibi isimlerini atalari Lut tan alan duzluklerdeki sehirlerle de ilgilenmektedir Sodom ve Gomora Yahvist kaynaktan dogan bir hikaye olup Tanri insansidir ve kendisiyle pazarlik yapildigi gorulur Yine bu duzluklerde yasayan ve Lut ile kizi arasindaki ensest iliskiden dogan ve uluslarinin karalanmasi Yahvist kaynaga aittir J ayni zamanda guneydeki kavimlerin politik durumlariyla ilgili oykuler sunar buna en uygun ornek Dina ya yapilan tecavuz hikayesidir bu hikaye in sahiplerini ve Simon ile Levi kabilelerinin neden toprak sahibi olamadiklarini anlatir Yahvist kaynak ayrica ilk dogan olmasina ragmen Reuben kabilesinin topraklarinin neden az oldugunu anlatmaya calisir Akademisyenler tarafindan Reuben ile Bila arasindaki ensest iliski redaktor tarafindan kesildigine inanilir ve bugun Tora da bununla ilgili sadece bir cumle bulunur Yahvist guney kabilelerine ilgi duymasina ragmen her zaman onlar hakkinda olumlu seyler soylemedi nin cocuklari bir sekilde karalanmistir Er sebepsiz bir sekilde kotu gosterilmektedir Onan in yengesiyle evlenmedigini Selah in cocuksuz oldugunu Farez ile Zara nin fahiselik ve ensestligin urunu oldugunu anlatmaktadir Yahvist kuzey kahramani olan Yusuf u asagilayip Potifar in karisi tarafindan tecavuze ugradigini anlatip ruya tabircisi olduguyla ilgili hikayeleri es gecmektedir Musa nin gencliginde katil oldugunu bildirir Elohist kaynaga kiyasla Yahvist kaynak daha uzun bir zaman dilimini kapsar Kenan topraklarina girmeden once 12 Casus hikayesini sunar Kuzeydekilerle ilgili bir hikaye olmasina ragmen Yahvist kaynak Kenan topraklarina giderken Seria Nehri nin dogusundan gidip once oradaki sehirlerin fethedildigini anlatir Ruhbani kaynagin kendine bir has dili oldugundan bu kolaylikla ayirt edilebilirken Yahvist ve Elohist hikayeleri ayirt etmek bazen guc olabilmektedir dolayisiyla biraz evvel anlatilan Elohist kaynaga bagli da olabilir Genelde Kenan topraklarinin orta ve kuzey kesimiyle Elohist kaynak guney kesimiyle de Yahvist kaynak ilgilenmektedir fakat guneydeki ayaklanmanin bastirilmasi hikayesi redaktor tarafindan kesintiye ugramistir Yahvist in dini oykuleri de Elohist e kiyasla farkliliklar gosterir sunnet olayi Yahvist kaynakta yer alirken ilginc bir sekilde Elohist kaynakta yer almamaktadir ornegin Ismail in sunnet olusunun anlatilisi Yahvist kokenlidir Konaklama yerinde Sippora hikayesi de Yahvist kokenlidir fakat bugunku Tora da redaktor tarafindan fazlaca kesintiye ugradigi icin akademik olarak ne anlatilmak istendigi anlasilamamaktadir Genelde Yahvist Elohist gibi dogaustu bir dunya sunmamaktadir ornegin Musa nin dogaustu gucleri yoktu ve On Bela surecinde Firavun Musa ya yalvardikca belalari durdurmasi icin Musa da Tanri ya yalvariyordu Buna ragmen gerek Adem ve Havva hikayesindeki yilan gerekse de Balaam hikayesindeki esek gibi konusan hayvanlar Elohist te degil Yahvist te yer almaktadir Yahvist metnin kokeniGuney Levant in MO 830 lari gosteren haritasi J nin Yehuda ve onunla ilgili kabilelerin Levi Simon Reuben cesitli hikayeleri ve geleneklerinin bir araya getirilmesiyle olustuguna inanilmaktadir J de ayrica Yahuda nin yasadigi duzluklerde komsulari olan ve ayni kokenden geldikleri Edom Esav araciligiyla akraba ve Lut araciligiyla akraba gelenekleri de mevcuttur Bazi bagimsiz kaynak metinleri de J de yer alir Tekvin 49 1 27 de siir Deniz Ezgisi Cikis 15 1 18 de siir J nin Harun rahipleri tarafindan turetildigi dusunulmektedir J de Musa nin onemi indirgenmis Silo rahipleri buyuk ihtimalle Harun dan ziyade Musa nin soyundan dolayisiyla Musit ler de Musa nin soyundan gelmistir Harun dininin kemeri ve tapinagi kontrol eden semboller desteklenmistir J Silo rahipligiyle bagdastirilan Bulusma Cadirindan veya Nehustan dan hic bahsetmemektedir J ayrica David handenliginin uzerinde durmaktadir soyagacini Yesse oradan Yehuda nin en buyuk oglu e dolayisiyla Yakup Ishak Avraham Sem ve Nuh a dayandirir Alternatif gorusler a gore J kaynaginda guclu tematik bir devamlilik soz konusu olup Yesu Samuel ve oradan Suleyman in kadar uzanir Edom Yehuda dan MO 815 te koptuktan sonra fakat Israil MO 722 de yikilmadan evvel muhtemelen bir kadin tarafindan derlenmistir Dedigine gore J Yehova cenneti ve yeri yarattigi gun cumlesiyle baslar ve yukarida da belirtildigi gibi Yaratilis hikayesi P tarafindan eklenmistir a gore ise David ve Slomo zamaninda gerceklestigi anlatilan toplumsal olaylar ancak kuzeydeki Israil Kralligi yikilip gocler sebebiyle guneydeki kralligin nufusu 500 arttigi zaman ile uyumlu oldugundan J kaynagi Israil Kralligi nin yikilisindan sonra derlenmistir Ayrica bakinizElohist Tesniyeci Ruhbani kaynak Belgesel hipotezNotlar Understanding the Bible Palo Alto Mayfield 1985 Vgl Hans Christoph Schmitt Arbeitsbuch zum Alten Testament Gottingen 2005 S 210 f a b c d e f g Michael D Coogan A Brief Introduction to the Old Testament New York Oxford 2009 47 Tekvin 4 11 23 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 Tekvin 5 29 23 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2011 Gelenege gore Ibranilerde olmus adamin karisi ile olunun kardesinin veya en yakin akrabasinin evlenme mecburiyeti bulunmaktaydi Finkelstein Israel and Silberman Niel Asher 2001 The Bible Unearthed Archaeology s New Vision of Ancient Israel and the Origin of Its Sacred Texts Free Press KaynakcaBloom Harold and Rosenberg David The Book of J Publisher Grove Press 2005 ISBN 0 8021 4191 9 Harper San Francisco 1987 ISBN 0 06 063035 3Dis baglantilarThe Jahwist source isolated at wikiversity