Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Labret ya da dudak küpesi (İngilizce labret < Latince labrum «dudak» + -et «küçültme eki»), dudağın yan ya da alt kenarlarına delinerek yapılan pirsing tipinde takı türüdür. 1970 li yılların ikinci yarısından itibaren Batı dünyasında moda olarak yayılmaya başlayan labret, esas olarak kimi yerli halklarda geleneksel takı türüdür.
Kuzey Amerika'da, Orta Amerika'nın kuzeyi ile Güney Amerika'nın orta ve kuzeyi, Orta Afrika, Orta Doğu ve Pasifik'teki yerli halklar arasında neolitik dönemden beri rastlanır. Ana malzemesi taş, kemik, tahta, denizkabuğu, kömür, fildişi, cam, bakır, gümüş ya da altın gibi birbirinden farklı ve çeşitli malzemeler olabilir.
Dudak altında tekli ya da çoklu, dudak yanlarında çift ya da hem dudak yanlarında hem dudak altında birlikte karışık şekillerde uygulanabilmektedir.
Antropolojik kökenleri
Labretlerin dünyada yayılımı oldukça sınırlı olup kültürel ve arkeolojik bulgular ışığı altında kökenine göre 6 bölge ayırt edilir: Bulgaristan, Irak ile İran, Orta Afrika, Kuzey Pasifik, Meksika ve Güney Amerika.
Balkan labretleri
Balkanlarda (Bulgaristan) Neolitik döneme ait labretler 7000 yıllıktır.
Mezopotamya labretleri
Neolitik dönem labretleri İran'da Zagros Dağları'nda 8400, Mezopotamya'nın güneyinde 7000, kuzeyinde ise 6500 yıllıktır.
Afrika labretleri
Afrika'daki en eski labretler Sudan'daki Nil Vadisi'nde 5300 yıl öncesine tarihlenir. Önce Nil-Sahra dilleri'ni konuşan halklarca kullanılan labretler, daha sonra batı ve güney Afrika'daki Nijer-Kongo dilleri'ni konuşan halklara yayılmıştır. Afrika labretleri alt dudağı deforme edip, tepsi biçiminde oldukça öne çıkaracak kadar geniştir.
Mezoamerika labretleri
İlk olarak Meksika'nın Chiapas eyaletinin Pasifik kıyılarında rastlanan Mezoamerika türü labretler, 3500 ile 3350 yıllıktır. Toltekler, Aztekler, , Miştekler, Mayalar, Taraskalar gibi Mezoamerika halklarında görülür.
Güney Amerika labretleri
Güney Amerika labretlerinin en eskisi, Ekvador kıyılarında bulunmuş olup, 2500 yıllıktır. Peru'da Moçe kültürü, Çimu kültürü, Bolivya ve Kuzey Arjantin'de , Peru ve Şili'de , Brezilya'da Tupi Kızılderilileri arasında görülür.
Kuzey Pasifik labretleri
Eskimo - Aleut halkları'nda ve , Haida, Tlingitler, ve gibi Kızılderililer'de görülür.
Eskimo-Aleut labretleri
Alaska'da İnyupikler (tuutaq, aŋmaluaq), Yupikler (cungarpak, mengkuk, tuutaq), Nunivak Çupikleri (tuutar), Sibirya Yupikleri (tuutaq), Supikler (kulut'ruaq) ve Aleutlar,Kanada'da ise İnuitler gibi Eskimo - Aleut halklarında geçmişte oldukça yaygın olan, günümüzde ise Batı değerleri karşısında gerileyen bir gelenektir ve hem erkek hem de kadınlarda görülür.
Alaska'daki arkeolojik kazılarda ele geçen labret buluntuları İnyupik bölgesinde 3200, Yupik bölgesinde 2500, Aleut bölgesinde 3700, Batı Supik (Kodiak) bölgesinde 5200, Doğu Supik (Çugaç) bölgesinde 3500 yıllıktır.
İnyupiklerde erkek çocuğun sesi değişmeye başladığında kısa pantolonlarına bir stil verilir ve ağzın her iki köşesine de labret takılır. Bu, evliliğe hazır genç bir erkek görüntüsüdür.
Sibirya Yupiklerinde katil balina (mesungesak) öldürülmesi tabu olan canlıdır ve ağzının her iki kenarında da beyaz labret biçimli nokta olduğuna inanılır. O yüzden ağzın köşelerine labret (tuutaq) biçiminde nokta olarak labret dövmesi yapılır.
Nunivak Çupiklerinde labretler (tuutar) cinsiyete bağlı olarak çeşitlilik gösterir; erkek labretleri (ungunqur) arasında yuvarlak wivvsag, çevresi boncuklu elciqaruar ile beyaz ve yeşil taşlı kukupag, kadın labretleri arasında ise caqiqsar ile fildişinden aqerwig sayılabilir.
Alaska'da denilen halice ismi verilen James Cook 1770 lerde Aleut Adalarındaki yerlilerin mors'un fildişinden yapılma labret taktıklarını kaydeder.
Rus donanma subayı Gavrila Davıdov (Гаврила Давыдов) tarafından 1807 yılında tutulan bir kayıtta Kodiak Adasındaki Supik (Sugpiaq) kadınlarının alt dudaklarında birden fazla (iki ila altı) delik olduğu ve ufak beyaz kemik labretler taktıkları yazılıdır. Yakın akrabaları tarafından delinirler ve dekoratif amaçlı olduğu kadar sosyal statü, prestij ve yaş göstergesidirler.
Modern kullanımı
1970 li yılların ikinci yarısından itibaren Batı dünyasında gençler arasında moda olarak yayılmaya başlamıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k Grant Keddie (1989), Symbolism and context: the world history of the labret and cultural diffusion on the Pacific Rim 22 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c . 7 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2012.
- ^ "American Indian Heritage Month: Commemoration vs. Exploitation". 10 Ekim 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2012.
- ^ . 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2012.
- ^ Native Tribe of Kanatak 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., volume 16, issue 3, April 2011
Dış bağlantılar
- Amerika Yerlisi labret örnekleri[]
- McCord Museum: Labrets 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Labret ya da dudak kupesi Ingilizce labret lt Latince labrum dudak et kucultme eki dudagin yan ya da alt kenarlarina delinerek yapilan pirsing tipinde taki turudur 1970 li yillarin ikinci yarisindan itibaren Bati dunyasinda moda olarak yayilmaya baslayan labret esas olarak kimi yerli halklarda geleneksel taki turudur Brezilya da Pataxo Kizilderilisinin labretiEtiyopya da Mursi kadininda takili labretEtiyopya da Mursi kadininda labretsiz dudak deformesi Kuzey Amerika da Orta Amerika nin kuzeyi ile Guney Amerika nin orta ve kuzeyi Orta Afrika Orta Dogu ve Pasifik teki yerli halklar arasinda neolitik donemden beri rastlanir Ana malzemesi tas kemik tahta denizkabugu komur fildisi cam bakir gumus ya da altin gibi birbirinden farkli ve cesitli malzemeler olabilir Dudak altinda tekli ya da coklu dudak yanlarinda cift ya da hem dudak yanlarinda hem dudak altinda birlikte karisik sekillerde uygulanabilmektedir Antropolojik kokenleriLabretlerin dunyada yayilimi oldukca sinirli olup kulturel ve arkeolojik bulgular isigi altinda kokenine gore 6 bolge ayirt edilir Bulgaristan Irak ile Iran Orta Afrika Kuzey Pasifik Meksika ve Guney Amerika Balkan labretleri Balkanlarda Bulgaristan Neolitik doneme ait labretler 7000 yilliktir Mezopotamya labretleri Neolitik donem labretleri Iran da Zagros Daglari nda 8400 Mezopotamya nin guneyinde 7000 kuzeyinde ise 6500 yilliktir Afrika labretleri Afrika daki en eski labretler Sudan daki Nil Vadisi nde 5300 yil oncesine tarihlenir Once Nil Sahra dilleri ni konusan halklarca kullanilan labretler daha sonra bati ve guney Afrika daki Nijer Kongo dilleri ni konusan halklara yayilmistir Afrika labretleri alt dudagi deforme edip tepsi biciminde oldukca one cikaracak kadar genistir Mezoamerika labretleri Ilk olarak Meksika nin Chiapas eyaletinin Pasifik kiyilarinda rastlanan Mezoamerika turu labretler 3500 ile 3350 yilliktir Toltekler Aztekler Mistekler Mayalar Taraskalar gibi Mezoamerika halklarinda gorulur Guney Amerika labretleri Kuzey Peruda Moce kulturune ait kadin heykelinde labret Guney Amerika labretlerinin en eskisi Ekvador kiyilarinda bulunmus olup 2500 yilliktir Peru da Moce kulturu Cimu kulturu Bolivya ve Kuzey Arjantin de Peru ve Sili de Brezilya da Tupi Kizilderilileri arasinda gorulur Kuzey Pasifik labretleri Eskimo Aleut halklari nda ve Haida Tlingitler ve gibi Kizilderililer de gorulur Eskimo Aleut labretleri Alaska da Inyupikler tuutaq aŋmaluaq Yupikler cungarpak mengkuk tuutaq Nunivak Cupikleri tuutar Sibirya Yupikleri tuutaq Supikler kulut ruaq ve Aleutlar Kanada da ise Inuitler gibi Eskimo Aleut halklarinda gecmiste oldukca yaygin olan gunumuzde ise Bati degerleri karsisinda gerileyen bir gelenektir ve hem erkek hem de kadinlarda gorulur Alaska daki arkeolojik kazilarda ele gecen labret buluntulari Inyupik bolgesinde 3200 Yupik bolgesinde 2500 Aleut bolgesinde 3700 Bati Supik Kodiak bolgesinde 5200 Dogu Supik Cugac bolgesinde 3500 yilliktir Inyupiklerde erkek cocugun sesi degismeye basladiginda kisa pantolonlarina bir stil verilir ve agzin her iki kosesine de labret takilir Bu evlilige hazir genc bir erkek goruntusudur Sibirya Yupiklerinde katil balina mesungesak oldurulmesi tabu olan canlidir ve agzinin her iki kenarinda da beyaz labret bicimli nokta olduguna inanilir O yuzden agzin koselerine labret tuutaq biciminde nokta olarak labret dovmesi yapilir Nunivak Cupiklerinde labretler tuutar cinsiyete bagli olarak cesitlilik gosterir erkek labretleri ungunqur arasinda yuvarlak wivvsag cevresi boncuklu elciqaruar ile beyaz ve yesil tasli kukupag kadin labretleri arasinda ise caqiqsar ile fildisinden aqerwig sayilabilir Alaska da denilen halice ismi verilen James Cook 1770 lerde Aleut Adalarindaki yerlilerin mors un fildisinden yapilma labret taktiklarini kaydeder Rus donanma subayi Gavrila Davidov Gavrila Davydov tarafindan 1807 yilinda tutulan bir kayitta Kodiak Adasindaki Supik Sugpiaq kadinlarinin alt dudaklarinda birden fazla iki ila alti delik oldugu ve ufak beyaz kemik labretler taktiklari yazilidir Yakin akrabalari tarafindan delinirler ve dekoratif amacli oldugu kadar sosyal statu prestij ve yas gostergesidirler Modern kullanimiModern Bati labreti 1970 li yillarin ikinci yarisindan itibaren Bati dunyasinda gencler arasinda moda olarak yayilmaya baslamistir Kaynakca a b c d e f g h i j k Grant Keddie 1989 Symbolism and context the world history of the labret and cultural diffusion on the Pacific Rim 22 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c 7 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Agustos 2012 American Indian Heritage Month Commemoration vs Exploitation 10 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Agustos 2012 14 Kasim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Agustos 2012 Native Tribe of Kanatak 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde volume 16 issue 3 April 2011Dis baglantilarAmerika Yerlisi labret ornekleri olu kirik baglanti McCord Museum Labrets 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde