Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Székesfehérvár (), Osmanlı Türkçesi: İstolni Belgrad, Almanca: Stuhlweißenburg, Latince: Alba Regia, Sırpça: Stolni Beograd, Slovakça: Stolicný Belehrad, Çekçe: Stolicný Belehrad, Hırvatça: Stolni Biograd, Lehçe: Białogród Królewski. İstolni Belgrad), Macaristan'daki Fejér ilinde bir şehirdir.
| Székesfehérvár | |
|---|---|
Şehir | |
      | |
 Bayrak  Arma | |
  Székesfehérvár Székesfehérvár' ın Macaristan'daki konumu | |
| Ülke |  Macaristan |
| Bölge | Fejér İli |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Dr. Cser-Palkovics András (FIDESZ) |
| Yüzölçümü | |
| • Şehir | 170.89 km² |
| Nüfus (2012) | |
| • Yoğunluk | 595.25/km² |
| • Kent | 101,722 |
| Zaman dilimi | (OAS) |
| • Yaz (YSU) | (OAYS) |
| Alan kodu | 22 |
Resmî site www.szekesfehervar.hu | |
Macar halk diliyle: Fehervar, Macaristan'ın merkezinde, Budapeşte'nin 65 km (40 mil) güneybatısında yer alan bir şehirdir. Şehir merkezi nüfusu 106,346 (2001) iken kendisine doğrudan bağlı bölgelerle birlikte toplamda 138,995 nüfusa sahip olup Fejer eyaletinin ve Merkez TransTuna bölgesinin merkezidir.Orta Çağ'da şehir bir kraliyet ikamet yeriydi ve Macaristan'ın en önemli şehriydi. 37 kral ve 39 kraliçe burada taç giydi. 15 hükümdar buraya gömüldü ve kraliyet mücevherleri burada tutuldu.
İsmin etimolojisi
İstolni Belgrad adı, “sandalyeli/tahtlı beyaz kale” anlamına gelmektedir ve diğer dillere çevirileri: (Latin: Alba Regia,Sırpça: Stolni Beograd, Slovakça:Stolicný Belehrad, Çek: Stolicný Belehrad, Hırvatça:Stolni Biograd, Lehçe: Białogród Królewski).
(“koltuk” ya da “taht” anlamına gelen) szék kelimesi şehrin Macar Krallığı’nın başlangıç yüzyıllarındaki önemli rolü ile ilgilidir: szekhely bir kraliyet ikametgâhı, merkez anlamına gelmektedir. Kutsal Krallık Doktrini’nden doğan zorunluluğa gore ilk Macar kralları burada taç giydi ve buraya gömüldü.
Tarih
Macar öncesi dönem
Şehirde yerleşim, milattan once 5. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Roma döneminde yerleşim yerleri Gorsium ya da Herculia olarak adlandırılmıştı. Yaklaşık 5. yüzyılda Slav kabileler bölgeye geldiler ve bölge,büyük Moravian dönemi boyunca bir merkez haline gelerek, Belehrad ya da Belegrad olarak adlandırıldı. Orta Çağ’daki Latin adı Alba Regialis/Alba Regia’ydı. Şehir, Balaton Gölü ve arasındaki önemli bir kavşak noktasıydı ve buradan geçen birkaç ticaret yolu Balkanlara ve İtalya’ya, Buda ve Viyana’ya gidiyordu (Bugün şehir yediden fazla demiryolunun kesiştiği bir merkezdir).
Erken Macar dönemi
Macar şehri 972’de Prens Geza tarafından Gaja ve Sarviz bataklıklarının fundalıklarının üzerindeki dört ada üzerinde kuruldu. Ayrıca bir de taş kale inşa ettirdi. Szekesfehervar’dan ilk defa 1009’da Veszprem Piskoposluğu Alba Civitas olarak bahsetmiştir. Yaygın inanışın aksine, Geza’nın oğlu Aziz Stephen burada taç giymedi çünkü bazilika onun ölümünden bir yıl sonra ancak 1039’da tamamlanabilmişti. Stephen yönetim haklarını yerleşim yerine verdi, şehri destekleyici bir duvar ile çevirdi, bir okul ile yüksek öğrenim merkezi inşa ettirdi ve bazilikanın inşası onun yönetimindeyken başladı (1003-1038 yılları arasında inşa edilmişti.) Yerleşim yerinin o zamanki yaklaşık nüfusu 3500 kişiydi ve şehir yüzlerce yıl kraliyet merkezi olarak kaldı. Szekesfehervar’da 43 kral taç giydi (sonuncusu 1526’da) ve buraya 15 kral gömüldü (sonuncusu 1540).
12. yüzyılda şehir refaha kavuştu, kiliseler, manastırlar ve evler inşa edildi. Burası Kutsal Toprak yolu üzerindeki önemli bir istasyondu. 2. Andrew Altın Boğa’yı burada 1222’de ilan etti. Boğa’da soyluların hakları ve kralın görevleri de yer aldı ve bu, 1848’e kadar Macar Anayasası’nın temellerini teşkil etti. Sıklıkla ondan sadece yedi yıl once ilan edilen İngilizlerin Magna Carta’sı ile karşılaştırılır.
Moğolların Macaristan’ı işgali süresince (1241-1242) işgalciler kaleye yaklaşamadılar. Moğol komutan Kadan, Moğol savaşçıların eriyen kar sularının sebep olduğu sel yüzünden çevredeki bataklıkları aşamadığını söylemiştir. 13. ve 15. yüzyılda şehir zenginleşti ve birkaç saray inşa edildi. 14. yüzyılda Szekesfehervar surlarla çevrelendi.
Osmanlı Dönemi
I. Süleyman tarafından 20 Ağustos' ta başlayan kuşatma sonucunda 4 Eylül 1543 gününde fethedildi. Fetih sonrasında Budin Eyaleti' nin sancağı oldu. 9 Eylül 1601 yılında Brindisi Lawrence komutasındaki Habsburg ordusu tarafından ele geçirien kale 6 Ağustos 1602 yılında Sokolluzade Lala Mehmed Paşa tarafından yeniden fethedilerek Osmanlı topraklarına katıldı. 6 Eylül 1688’te Habsburglar tarafından işgal edilene kadar tam 145 yıl Osmanlıların elinde sancak olarak kaldı. Osmanlılar şehri Belgrad (Beyaz Kale) olarak isimlendirdi ve camiler inşa etti. 16. ve 17. yüzyıllarda şehir tam bir müslüman şehri görünümündeydi. Orijinal nüfusun çoğu bölgeden ayrılmıştı.
Avusturya İmparatorluğu Dönemi
Şehir tekrar yalnızca 18. yüzyılda refaha kavuşabildi. Macar, Sırp, Alman ve Çeklerden oluşan karışık bir nüfusa sahipti. Osmanlıların bölgede etkisini kaybetmesi ile, Habsburg Hanedanlığı konrolü ele geçirdi ve hukuki toplantılar halen Pozsony (Pressburg, Bratislava)’da yapılırken başkenti Szekesfehervar’dan Viyana’ya taşıdı.
1702’de Avusturyalı Albert o zamanda Macaristan’daki en büyük katedral ve taç giyme tapınağı olan Nagyboldogasszony katedralinin havaya uçurulması emrini verdi. Kutsal Krallık Doktrini’ne gore tüm kralların bu katedralde taç giymeleri ve katedral çevresindeki taç giyme törenine katılması zorunluydu. Bundan sonraki taç giyme törenleri Pozsony/Bratislava’da yapıldı.
1703’te Szekesfehervar özgür bir kraliyet şehri özelliğini kazandı fakat ülke Habsburglar tarafından yönetildiği için tekrar başkent olamadı. Bu yüzyılın ortasında yeni binalar inşa edildi (Fransisken kilisesi ve manastırı, Cizvit kiliseleri, kamu binaları ve Barok saraylar). Maria Teresa 1777’de şehri piskoposluk merkezi haline getirdi.
19. yüzyılın başlarına kadar Alman nüfus asimile edilmişti. 15 Mart 1848’de vatandaşlar devrim yaptılar. Devrim ve bağımsızlık savaşı sonrasında Szekesfehervar önemini kaybetti ve genellikle tarım merkezli bir şehir haline geldi. Yeni refah dönemi, iki dünya savaşı arasındaki zaman diliminde yeni fabrikalar açıldığında gerçekleşti.
İkinci Dünya Savaşı sonrası
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra şehir, ülkedeki diğer şehirler gibi hızlı bir endüstrileşme sürecine girdi. Buradaki en önemli fabrikalar Ikarus otobüs fabrikası, Videoton radio ve televizyon fabrikası ve Könnyüfemmü (halk tabiriyle Köfem) alüminyum işleme tesisiydi. 1970’lere kadar Szekesfehervar’ın nüfusu 100.000 den fazlaydı (1945’te sadece 35.00 idi.). Birkaç toplu konut bölgesi inşa edildi fakat şehir merkezi Barok atmosferini koruyabildi. En önemli Barok binalar katedral, piskoposluk sarayı ve belediye binasıdır. Son yıllarda arkeologlar (Romanesk bazilika ve Aziz Stephen’in mezarına ait ve şu an ziyarete açık olan) Orta Çağa ait harabelerinde kazı çalışmaları yaptılar.
sosyalist rejimin sonunda çoğu önemli fabrika iflasın eşiğine geldi (bazıları sonunda iflas etmişti) ve binlerce insan işsiz kaldı. Buna rağmen şehir, kalifiye elemanın bolluğu ile mükemmel trafik bağlantılarının birleşmesi ve halihazırda var olan altyapı sayesinde Macaristan’da yatırım yapmayı planlayan birçok yatırımcıyı buraya çekmesiyle eski ve verimli olmayan şirketlerden kurtularak bu durumdan karlı çıktı. Szekesfehervar, Macaristan'ın pazar ekonomisine geçişinin bir başarı hikâyesi olarak Macaristan’da mağaza açan çok uluslu firmaların (Ford ve IBM bunlardan bazıları) en önemli noktalarından biri haline geldi. Birkaç yıl sonra , ve şehre yatırım yaptı.
Gezilip görülecek yerler
- Tarihi binaların (Barok, Klasik) olduğu binalar
- Aziz Stephen Katedrali (Aziz Stephen ve 3. Bela’nın da içinde bulunduğu birkaç Orta Çağ kralının mezar yeri)
- Aziz Anna Şapeli (Gotik, 1470 dolaylarında inşa edildi.)
- Aziz Stephen taradından kurulan Orta Çağ kilisesinin kalıntıları
- Piskoposluk Sarayı (Zopf tarzı)
- Belediye Binası
- Zichy Sarayı (Zopf tarzı köşk, 1781)
- Kral Stephen Müzesi
- Oyuncak bebek müzesi
- Eczacı Müzesi
- Şehir Müzesi
- Csitary kaynağı (Maden suyu kaynağı)
- Sırp skanzen (12 sazdan yapılma işçi evi ve 1990’da Avrupa Nostra ödülü kazanmış bir Bizans tarzı kilise)
- Altın Boğa anıtı (Altın Boğa Kral 2. Andrew tarafından burada ilan edilen önemli bir fermandır. Anıt 1972’de dikilmiştir.)
- Bory Kalesi (20. yüzyıl)
- Globus cruciger (Hristiyan alemine özgü, bulunulan yerin bir Hristiyan mülkü olduğunu belirten işaret. Şekil olarak benzese de her ülkede değişiklik gösterir.)
- György Varkoch’un kapının önünde öldüğü sanılan yerde dikilmiş olan anıtı.
Kardeş şehirler
Székesfehérvár'ın kardeş şehirleri:
Kaynakça
- (Székesfehérvár, the royal city)
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Székesfehérvár ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Székesfehérvár official site1 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Aerial photography: Székesfehérvár 1 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Szekesfehervar seːkɛʃfɛˈheːrvaːr Osmanli Turkcesi Istolni Belgrad Almanca Stuhlweissenburg Latince Alba Regia Sirpca Stolni Beograd Slovakca Stolicny Belehrad Cekce Stolicny Belehrad Hirvatca Stolni Biograd Lehce Bialogrod Krolewski Istolni Belgrad Macaristan daki Fejer ilinde bir sehirdir SzekesfehervarSehirBayrakArmaSzekesfehervarSzekesfehervar in Macaristan daki konumuUlkeMacaristanBolgeFejer IliIdare Belediye BaskaniDr Cser Palkovics Andras FIDESZ Yuzolcumu Sehir170 89 km Nufus 2012 Yogunluk595 25 km Kent101 722Zaman dilimiUTC 01 00 OAS Yaz YSU UTC 02 00 OAYS Alan kodu22Resmi site www szekesfehervar hu Macar halk diliyle Fehervar Macaristan in merkezinde Budapeste nin 65 km 40 mil guneybatisinda yer alan bir sehirdir Sehir merkezi nufusu 106 346 2001 iken kendisine dogrudan bagli bolgelerle birlikte toplamda 138 995 nufusa sahip olup Fejer eyaletinin ve Merkez TransTuna bolgesinin merkezidir Orta Cag da sehir bir kraliyet ikamet yeriydi ve Macaristan in en onemli sehriydi 37 kral ve 39 kralice burada tac giydi 15 hukumdar buraya gomuldu ve kraliyet mucevherleri burada tutuldu Ismin etimolojisiIstolni Belgrad adi sandalyeli tahtli beyaz kale anlamina gelmektedir ve diger dillere cevirileri Latin Alba Regia Sirpca Stolni Beograd Slovakca Stolicny Belehrad Cek Stolicny Belehrad Hirvatca Stolni Biograd Lehce Bialogrod Krolewski koltuk ya da taht anlamina gelen szek kelimesi sehrin Macar Kralligi nin baslangic yuzyillarindaki onemli rolu ile ilgilidir szekhely bir kraliyet ikametgahi merkez anlamina gelmektedir Kutsal Krallik Doktrini nden dogan zorunluluga gore ilk Macar krallari burada tac giydi ve buraya gomuldu TarihMacar oncesi donem Sehirde yerlesim milattan once 5 yuzyila kadar uzanmaktadir Roma doneminde yerlesim yerleri Gorsium ya da Herculia olarak adlandirilmisti Yaklasik 5 yuzyilda Slav kabileler bolgeye geldiler ve bolge buyuk Moravian donemi boyunca bir merkez haline gelerek Belehrad ya da Belegrad olarak adlandirildi Orta Cag daki Latin adi Alba Regialis Alba Regia ydi Sehir Balaton Golu ve arasindaki onemli bir kavsak noktasiydi ve buradan gecen birkac ticaret yolu Balkanlara ve Italya ya Buda ve Viyana ya gidiyordu Bugun sehir yediden fazla demiryolunun kesistigi bir merkezdir Erken Macar donemi Macar sehri 972 de Prens Geza tarafindan Gaja ve Sarviz batakliklarinin fundaliklarinin uzerindeki dort ada uzerinde kuruldu Ayrica bir de tas kale insa ettirdi Szekesfehervar dan ilk defa 1009 da Veszprem Piskoposlugu Alba Civitas olarak bahsetmistir Yaygin inanisin aksine Geza nin oglu Aziz Stephen burada tac giymedi cunku bazilika onun olumunden bir yil sonra ancak 1039 da tamamlanabilmisti Stephen yonetim haklarini yerlesim yerine verdi sehri destekleyici bir duvar ile cevirdi bir okul ile yuksek ogrenim merkezi insa ettirdi ve bazilikanin insasi onun yonetimindeyken basladi 1003 1038 yillari arasinda insa edilmisti Yerlesim yerinin o zamanki yaklasik nufusu 3500 kisiydi ve sehir yuzlerce yil kraliyet merkezi olarak kaldi Szekesfehervar da 43 kral tac giydi sonuncusu 1526 da ve buraya 15 kral gomuldu sonuncusu 1540 12 yuzyilda sehir refaha kavustu kiliseler manastirlar ve evler insa edildi Burasi Kutsal Toprak yolu uzerindeki onemli bir istasyondu 2 Andrew Altin Boga yi burada 1222 de ilan etti Boga da soylularin haklari ve kralin gorevleri de yer aldi ve bu 1848 e kadar Macar Anayasasi nin temellerini teskil etti Siklikla ondan sadece yedi yil once ilan edilen Ingilizlerin Magna Carta si ile karsilastirilir Mogollarin Macaristan i isgali suresince 1241 1242 isgalciler kaleye yaklasamadilar Mogol komutan Kadan Mogol savascilarin eriyen kar sularinin sebep oldugu sel yuzunden cevredeki batakliklari asamadigini soylemistir 13 ve 15 yuzyilda sehir zenginlesti ve birkac saray insa edildi 14 yuzyilda Szekesfehervar surlarla cevrelendi Osmanli Donemi Szekesfehervar Kusatmasi 1601 I Suleyman tarafindan 20 Agustos ta baslayan kusatma sonucunda 4 Eylul 1543 gununde fethedildi Fetih sonrasinda Budin Eyaleti nin sancagi oldu 9 Eylul 1601 yilinda Brindisi Lawrence komutasindaki Habsburg ordusu tarafindan ele gecirien kale 6 Agustos 1602 yilinda Sokolluzade Lala Mehmed Pasa tarafindan yeniden fethedilerek Osmanli topraklarina katildi 6 Eylul 1688 te Habsburglar tarafindan isgal edilene kadar tam 145 yil Osmanlilarin elinde sancak olarak kaldi Osmanlilar sehri Belgrad Beyaz Kale olarak isimlendirdi ve camiler insa etti 16 ve 17 yuzyillarda sehir tam bir musluman sehri gorunumundeydi Orijinal nufusun cogu bolgeden ayrilmisti Avusturya Imparatorlugu Donemi Sehir tekrar yalnizca 18 yuzyilda refaha kavusabildi Macar Sirp Alman ve Ceklerden olusan karisik bir nufusa sahipti Osmanlilarin bolgede etkisini kaybetmesi ile Habsburg Hanedanligi konrolu ele gecirdi ve hukuki toplantilar halen Pozsony Pressburg Bratislava da yapilirken baskenti Szekesfehervar dan Viyana ya tasidi 1702 de Avusturyali Albert o zamanda Macaristan daki en buyuk katedral ve tac giyme tapinagi olan Nagyboldogasszony katedralinin havaya ucurulmasi emrini verdi Kutsal Krallik Doktrini ne gore tum krallarin bu katedralde tac giymeleri ve katedral cevresindeki tac giyme torenine katilmasi zorunluydu Bundan sonraki tac giyme torenleri Pozsony Bratislava da yapildi 1703 te Szekesfehervar ozgur bir kraliyet sehri ozelligini kazandi fakat ulke Habsburglar tarafindan yonetildigi icin tekrar baskent olamadi Bu yuzyilin ortasinda yeni binalar insa edildi Fransisken kilisesi ve manastiri Cizvit kiliseleri kamu binalari ve Barok saraylar Maria Teresa 1777 de sehri piskoposluk merkezi haline getirdi 19 yuzyilin baslarina kadar Alman nufus asimile edilmisti 15 Mart 1848 de vatandaslar devrim yaptilar Devrim ve bagimsizlik savasi sonrasinda Szekesfehervar onemini kaybetti ve genellikle tarim merkezli bir sehir haline geldi Yeni refah donemi iki dunya savasi arasindaki zaman diliminde yeni fabrikalar acildiginda gerceklesti Ikinci Dunya Savasi sonrasi Ikinci Dunya Savasi ndan sonra sehir ulkedeki diger sehirler gibi hizli bir endustrilesme surecine girdi Buradaki en onemli fabrikalar Ikarus otobus fabrikasi Videoton radio ve televizyon fabrikasi ve Konnyufemmu halk tabiriyle Kofem aluminyum isleme tesisiydi 1970 lere kadar Szekesfehervar in nufusu 100 000 den fazlaydi 1945 te sadece 35 00 idi Birkac toplu konut bolgesi insa edildi fakat sehir merkezi Barok atmosferini koruyabildi En onemli Barok binalar katedral piskoposluk sarayi ve belediye binasidir Son yillarda arkeologlar Romanesk bazilika ve Aziz Stephen in mezarina ait ve su an ziyarete acik olan Orta Caga ait harabelerinde kazi calismalari yaptilar sosyalist rejimin sonunda cogu onemli fabrika iflasin esigine geldi bazilari sonunda iflas etmisti ve binlerce insan issiz kaldi Buna ragmen sehir kalifiye elemanin bollugu ile mukemmel trafik baglantilarinin birlesmesi ve halihazirda var olan altyapi sayesinde Macaristan da yatirim yapmayi planlayan bircok yatirimciyi buraya cekmesiyle eski ve verimli olmayan sirketlerden kurtularak bu durumdan karli cikti Szekesfehervar Macaristan in pazar ekonomisine gecisinin bir basari hikayesi olarak Macaristan da magaza acan cok uluslu firmalarin Ford ve IBM bunlardan bazilari en onemli noktalarindan biri haline geldi Birkac yil sonra ve sehre yatirim yapti Gezilip gorulecek yerlerTarihi binalarin Barok Klasik oldugu binalar Aziz Stephen Katedrali Aziz Stephen ve 3 Bela nin da icinde bulundugu birkac Orta Cag kralinin mezar yeri Aziz Anna Sapeli Gotik 1470 dolaylarinda insa edildi Aziz Stephen taradindan kurulan Orta Cag kilisesinin kalintilari Piskoposluk Sarayi Zopf tarzi Belediye Binasi Zichy Sarayi Zopf tarzi kosk 1781 Kral Stephen Muzesi Oyuncak bebek muzesi Eczaci Muzesi Sehir Muzesi Csitary kaynagi Maden suyu kaynagi Sirp skanzen 12 sazdan yapilma isci evi ve 1990 da Avrupa Nostra odulu kazanmis bir Bizans tarzi kilise Altin Boga aniti Altin Boga Kral 2 Andrew tarafindan burada ilan edilen onemli bir fermandir Anit 1972 de dikilmistir Bory Kalesi 20 yuzyil Globus cruciger Hristiyan alemine ozgu bulunulan yerin bir Hristiyan mulku oldugunu belirten isaret Sekil olarak benzese de her ulkede degisiklik gosterir Gyorgy Varkoch un kapinin onunde oldugu sanilan yerde dikilmis olan aniti Kardes sehirlerSzekesfehervar in kardes sehirleri Alba Iulia Romanya Birmingham ABD BlagoevgradBulgaristan BratislavaSlovakya Italya Chorley Ingiltere 1991 den beri Kemi Finlandiya Luhansk Ukrayna Opole Polonya SariwonKuzey Kore Schwabisch GmundAlmanya ZadarHirvatistan Kocaeli TurkiyeKaynakca Szekesfehervar the royal city Arsivlenmis kopya 19 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2014 MAGYARORSZAG HELYSEGNEVTARA 2012 PDF 8 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2014 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Szekesfehervar ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Szekesfehervar official site1 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aerial photography Szekesfehervar 1 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde