Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alpler, Orta Avrupa'da yer alan büyük dağ silsilesi. İsviçre, Kuzey İtalya ve Fransa'nın pek çok bölümünde görülür. Avusturya'nın hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya'nın güneyinde önemli yer tutar. Coğrafi olarak 44°-48° kuzey enlemleri ve 5°-18° doğu boylamları arasında bulunur. Ekvator'dan ve Kuzey kutbundan hemen hemen aynı uzaklığa sahiptir. 207.000 km² bir alanı kaplar.
| Alpler | |
|---|---|
 | |
| En yüksek noktası | |
| Uç noktası | Mont Blanc |
| Yükseklik | 4808.73 |
| Koordinatlar | 45°49′58″K 06°51′54″D / 45.83278°K 6.86500°D |
| Jeoloji | |
| Kayaç yaşı | Tersiyer |
Coğrafya
Alpler baştan başa İtalya'yı geçen Apeninleri, Slovenya ve Hırvatistan kıyısında uzanan Dinar Alplerini, Balkan ve Karpat Dağlarını içine alır. Bazı fasılalarla Anadolu'da Toros Dağlarıyla devam ederek, İran'a geçer ve oradan Orta Asya'ya uzanır.
Alp dağları, doğudan batıya 800 km (500 mi) bir kavis içinde değişen ve 200 km (120 mi) genişliğinde, orta Avrupa'nın hilal şeklinde coğrafik bir özelliğidir.
Dağların zirvelerinin ortalama yüksekliği 2500 metre’dir.
Dağ sırası Akdeniz'den Po havzasının kuzeyine, Fransa Grenoble'dan ve doğuya doğru orta ve güney İsviçre'ye kadar uzanır. Sıra dağlar Avusturya Viyana'ya ve doğuya Adriyatik Denizi’ne ve Slovenya'ya doğru devam eder.
En yüksek dağlar
Alp Dağları kendi içinde üç kısma ayrılır: Batı, Orta ve Doğu Alpler. Batı Alp Sıradağlarında Maritime, Cotian, Dauphine, Graian ve Pennine Alpleri önemlilerindendir. Maritime Alpleri, kıyıları ve İtalya ovaları boyunca yükselir ve 3000 metrenin üzerinde zirvelere sahiptir. Pennine Sıradağları en dikkat çekicisi olup, 96 km civarında uzunluğa ve Alplerin en çok görmeye değer tepelerine sahiptir. Batı ucunda, Fransa ve İtalya'nın birleştiği yerde Mont Blanc Tepesi mevcuttur. Karlarla kaplı bu tepe deniz seviyesinden 4810 metre yükseklikte olup Kıta Avrupa'sının (Avrupa'nın Balkanlar'a kadar olan kısmı.) en yüksek tepesidir. Pennine Alplerinin diğer ucundaki Monte Rosa 4634 m yüksekliktedir. İsviçre ve İtalya sınırında bulunan Matterhorn ise bıçak gibi yükselerek 4478 metreye ulaşır.
Orta Alplerin bir kolu da Ren Nehri Vadisinin kıyısındaki Bern Alpleridir. Finsteraarhorn (4274 m), Aletschhorn (4195 m) ve Jungfrau (4158 m) gibi dünyanın en güzel tepelerine sahiptir. Yaklaşık 30 km ayrı ve paralel bulunan Pennine ve Bern Alpleri İsviçre'nin en önemli manzaralarını oluştururlar. Orta Alplerin, Lepontine, Tödei, Glarus, Bernia, Albula ve Silvretta önemli kollarıdır.
Doğu Alpler, daha az yüksek tepelere sahip olmalarına karşılık güzellikleri yönünden dikkati çeker. Bavyera Alpleri, Julian ve Carnic Alpleri önemli kollarıdır. Dolomitler, ufalanan kalkerli yarları ile meşhurdur. Doğu Alplerde vadiler, sık ormanlara sahip olduklarından, toprak tarıma çok az müsaittir.
Güney Alplerin üzerinde yaklaşık 16 tane tepe vardır. Bunların en alçağı 3048 m civarındadır.
Alp vadileri oldukça değişiktir. Bazıları sayısız şelalelerin mevcut olduğu nehirleri barındıran dik yamaçlı, bazıları da, ana dağlara paralel uzanan geniş vadiler şeklindedir. Bunlardan kısa ve geçişi temin eden vadilere de rastlanır.
Ayrıca Yeni Zelanda'da da Alp dağları vardır. Adanın batısını boydan boya Güney Alp Dağları örtmüştür. Güney Alplerin en yüksek tepesi olan Cook Dağı yaklaşık 3764 m’lik yüksekliğiyle ülkenin de en yüksek noktasıdır. Dağlar kıyıdan 32 km kadar içerdedir.
Buzullar
Kar çizgisinden yukarıda olan tepelerde buzullara ve buz kesmiş kar taneciklerinden meydana gelen bölgelere rastlanır. Bu buzullar içinde en büyüğü 25,6 kilometre boyunda ve 1689,6 kilometrekarelik bir alanı kaplayan Aletsch'dir. Bu buzulların yataklarına buz nehri denir. Yüksek dağlara ve kutup bölgelerine münhasır olan bu dikkat çekici buz nehirleri ilk defa Alpler'de incelenmiştir. Hareketleri yavaş yavaş ve karmaşıktır. Dünyanın diğer bölgelerinde de olduğu gibi yavaş yavaş çekilmeleri yerkürenin ısındığına işaret etmektedir. Bazı bölgelerde 1000 metrelik yüksekliğe kadar inmekte ve daha aşağılarda dağların sırtlarında kaybolmaktadırlar. Buzullar pek çok V şekilli vadiyi genişleterek U şekline getirmişlerdir. Ayrıca arazide buzulların eriyerek bıraktıkları toprak ve taş artıklarına rastlanır.
Nehirler ve göller
Buzullardan kalan diğer bir izde göllerdir. ve Como güneyde İtalya'da bulunan çok güzel turistik göllerdir. Cenevre, Luzern ve Constanceis güzel olmakla beraber dağlık bölgede bulunurlar. Cenevre gölü, Okyanusdaki gel-git olaylarına benzer fakat menşei tamamen farklı olan bir olaya sahiptir. Olayın sebebi atmosferik basıncın değişmeleridir.
Alplerin doğu yamaçlarında birçok buzul göl bulunur. Bunlardan Tasman, Fox ve Josef buzulları en genişleridir.
Avrupa'nın bazı önemli nehirleri Alpler'in erimiş karlarını taşırlar. Rhône nehri Batı Alpler'den çıkıp Fransa'da denize dökülür. İtalya'nın önemli nehri olan Po da Alplerden beslenir ve doğu yönünde Lombardiya Ovalarından geçerek, Adriyatik'e dökülür. Alp derelerinin birleşmesinden meydana gelen Ren Nehri ise, kuzey yönünde vadiler arasında dolaşarak akar.
İklim
Okyanus ve kara rüzgârlarının sınırında bulunan Alpler'de, iklim genel olarak ılımandır. Ancak yer ve yüksekliklere göre farklı iklim şartları tarıma elverişli değildir. Yağış ortalamaları oldukça yüksektir. En çok yağış 3000 mm ile Conia'dadır. 2900 m yükseklikteki bölgelerde devamlı kar yağışları bulunur. Bu sebeple kayak ve spor müsabakalarına elverişlidir.
Ekoloji
Bitki örtüsü
Alplerde 13,000 bitki türü belirlenmiştir. Alp bitkileri yaşam alanına ve kireçli veya kireçsiz olabilen toprak türüne göre gruplanabilir. Yaşam alanları çayırlar, bataklıklar, yaprak döken ve iğne yapraklı ormanlık alanlardan topraksız dağ yamacındaki yassı çakıllıklara, buzul taşlara, kaya yüzeylerine ve sırtlara kadar değişir.
Rakımla birlikte doğal bitki örtüsü sınırı, belli başlı yaprak döken ağaçlar olan meşe, kayın, dişbudak ve dağ akçaağacı ile belli olur. Bunlar aynı rakımda değildirler ne de birlikte yetişirler ama üst sınırları yabani otsu bitki örtüsünün değişmesiyle belli olan, ılıman iklimden daha soğuk iklime geçişe karşılık gelen yerlerdir. Bu üst sınır genellikle Alplerin kuzey tarafındaki deniz seviyesinin yaklaşık 1.200 m (3.900 ft) üstündedir ancak güney eğimlerinde bu sınır çoğunlukla 1500 metreye hatta 1700 metreye kadar çıkar.
Alplerdeki bitki örtüsü çok zengin ve çeşitlidir. İki bin yüz metrenin üstünde çiçek veren bitki çeşidine rastlanmıştır.
Güney kıyılarda hurma tipi ve yarı tropikal bitki türlerine rastlanır. Bu bölgeye zeytin şeridi denir. Vadilerde ve alçak yamaçlarda meşe, kayın, akçaağaç gibi ağaçlar vardır. Yükseklerde çam, karaçam ve ladin hakimdir. Bunların üzerinde çayırlık bölge bulunur. 2430–2895 m arasında bitkiler kaybolurken karlı bölgeler başlar.
Fauna
Alplerde genellikle dağların yüksek kesimlerinde birkaç hayvan türüne rastlanır. Ağaç çizgisinin üstünde Alp çayırlarında bulunan bir ara nesli tükenmeye yüz tutan vahşi keçi, boyları 60 santimetreye kadar ulaşan en çok rastlanan hayvanlardır. Bunların dışında av ve vahşi hayvan olarak çeşitli türde tavşan, tilki ve az görülen kahverengi ayıya rastlanır. Avrupa bizonu, uzun tüylü vahşi öküz ve kurdun nesli tükenmiştir.
Kuş türleri de oldukça boldur. Ormantavuğu, ağaçkakan, keklik ve su kuşları bunlar arasındadır. Kartallara, kuğu kuşlarına ve yırtıcı kuşlara yüksek tepelerde rastlanır. Kızılca, karga ve kuzgun da bulunur. Orman tavuğuna ise kar sınırında rastlanır. Göl ve akarsuları ise, alabalık ve diğer tür balıklarla doludur.
Geçitler
Dağlarda çeşitli geçitler mevcuttur. Eskiden kullanılan geçitlerin yanında Montegnevre Geçidi (1854 m), Mont Cenis Geçidi (2082 m), Küçük St. Bernard Geçidi (2188 m), Büyük St. Bernard Geçidi (2472 m), Orta İsviçre'de Simplon (2008 m) ve St. Gotthard (2112 m) geçitleri vardır. Nispeten doğuda ise İtalya'yı Avusturya'ya birleştiren Brenner (1370 m) geçidi mevcuttur. Bütün bunlara yaklaşık 50'den daha fazla geçidi de ilave etmek gerekir. Daha sonra yapılan yol, köprü, tünel ve geçitlerle Fransa ve İtalya birbirine bağlanmıştır. 1965'te tamamlanan 11,6 kilometrelik Mont Blanc tüneli, dünyanın en uzun otomobil tünelidir.
Mineraller ve Yeraltı Kaynakları
Madencilik önemli sayılmaz. Kuzeybatı Slovenya'da cıva ve bazı yerlerde kurşun çıkarılır. Bazı yerlerde kaya tuzu oldukça fazladır. Demir, bakır, çinko, altın, gümüş ve kömür ise, sınırlı mikdarda bulunur.
Nispeten çok olan akarsular, hidroelektrik enerji elde etmede kullanılır.
Tarım
Yayla kısımlarda tahıl ve patates yetiştirilir. Hayvan ve ilgili mamüller nispeten dağlık bölgelerden üretilip elde edilir. Özellikle İsviçre peyniri meşhurdur.
El zanaatları
Alplerde önemli bir endüstri yoktur. Ahşap oymacılığı, saat imalatı ve mükemmel harita baskıcılığı da mühim yer tutar.
Turizm
Önemli başka bir endüstri kolu da turizmdir. Manzara ve sağlıklı iklim, turistleri çeken bir unsurdur. Alçak vadiler, karlı tepelerden gelen rüzgâr tarafından serinletilir.
İsviçre, milletlerarası bir oyun sahası olarak kış sporlarının merkezidir.
Dağcılık da buralar için çekiciliği olan ayrı bir spordur.
Kış Olimpiyat Oyunları İsviçre, Fransa, İtalya, Avusturya ve Almanya'nın Alplerinde yapılır. Halen, bölge 14 milyon insanın yurdudur ve her yıl 120 milyon insan ziyaret eder.
Alp dağlarının insanları ve kültür
Bölgenin nüfusu sekiz ülkeye dağılmış 14 milyon insandır. Dağların kenarlarında, ovalarda ve ovalarda imalat ve hizmet türü işler varken daha yüksek rakımlarda ve dağlarda çiftçilik hala önemli bir geçim kaynağıdır. Çiftçilik ve ormancılık Alp kültürünün bel kemiği olmaya devam ederken, şehirlerin ihracat yapmasının sağlayan ve dağ ekolojisini sürdüren sanayiler olmaya da devam etmektedir.
Alp bölgeleri çok kültürlü ve dil olarak da çok çeşitlidir. Dil lehçeleri yaygındır ve vadiden vadiye bölgeden bölgeye lehçeler değişir. Sadece slav Alplerinde 19 lehçe belirlenmiştir. Aosta Vadisi'nin Fransa, İsviçre ve İtalyan alplerinde konuşulan romantik lehçelerinin bir kısmı Arpitanca'dan türemiştir. Batı bölgesinin güneyi Oksitanca ile ilişkiliyken Alman lehçeler Cermen kabilelerinin dillerinden türemiştir. Güneydoğu İsviçre nüfusunun yüzde ikisince konuşulan Romanşça Latinceden türetilmiş eski Kelt dilleri kalıntılarından ve belki de Etrüskçe'dir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Le Mont-Blanc passe de 4.810 mètres à 4.808,7 mètres". 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
- ^ Ceben (1998), 22–24
- ^ Chatré, Baptiste, et al. (2010), 9
- ^ Fleming (2000), 1
- ^ Beattie (2006), xii–xiii
- ^ Shoumatoff (2001), 31
- ^ . Nature (İngilizce). 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ . Encyclopedia Britannica (İngilizce). 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2021.
- ^ a b Chatré, Baptiste, et al. (2010), 8
- ^ Reynolds, (2012), 43–45
- ^ Knox 1911, s. 738.
- ^ Shoumatoff (2001), 75
- ^ Chartes et. el. (2010), 14
- ^ Chartes et. el. (2010), 5
- ^ a b Shoumataff (2001), 114–166
Dış bağlantılar
- Via Ferrata İle Tanışma - Amatörler İçin Dolomitler, Haldun Aydingun
- Slayt Gösterisi / Matej'in Objektifinden Dolomitler 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Site turizm örgütleri ile işbirliği içinde turistler için 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alpler Orta Avrupa da yer alan buyuk dag silsilesi Isvicre Kuzey Italya ve Fransa nin pek cok bolumunde gorulur Avusturya nin hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya nin guneyinde onemli yer tutar Cografi olarak 44 48 kuzey enlemleri ve 5 18 dogu boylamlari arasinda bulunur Ekvator dan ve Kuzey kutbundan hemen hemen ayni uzakliga sahiptir 207 000 km bir alani kaplar AlplerAlpi Italyanca Alpes Fransizca Alpen Almanca Alps Romansca Alpe Slovence sayisiz lehceleri kapsamadan En yuksek noktasiUc noktasiMont BlancYukseklik4808 73Koordinatlar45 49 58 K 06 51 54 D 45 83278 K 6 86500 D 45 83278 6 86500 JeolojiKayac yasiTersiyerAlpler uydu fotografi CografyaAlpler bastan basa Italya yi gecen Apeninleri Slovenya ve Hirvatistan kiyisinda uzanan Dinar Alplerini Balkan ve Karpat Daglarini icine alir Bazi fasilalarla Anadolu da Toros Daglariyla devam ederek Iran a gecer ve oradan Orta Asya ya uzanir Alp daglari guneyde ve batida Fransa dan doguda Slovenya ya ve guneyde Monako dan kuzeyde Almanya ya bir kavis biciminde uzanir Alp daglari dogudan batiya 800 km 500 mi bir kavis icinde degisen ve 200 km 120 mi genisliginde orta Avrupa nin hilal seklinde cografik bir ozelligidir Daglarin zirvelerinin ortalama yuksekligi 2500 metre dir Dag sirasi Akdeniz den Po havzasinin kuzeyine Fransa Grenoble dan ve doguya dogru orta ve guney Isvicre ye kadar uzanir Sira daglar Avusturya Viyana ya ve doguya Adriyatik Denizi ne ve Slovenya ya dogru devam eder En yuksek daglarAlp Daglari kendi icinde uc kisma ayrilir Bati Orta ve Dogu Alpler Bati Alp Siradaglarinda Maritime Cotian Dauphine Graian ve Pennine Alpleri onemlilerindendir Maritime Alpleri kiyilari ve Italya ovalari boyunca yukselir ve 3000 metrenin uzerinde zirvelere sahiptir Pennine Siradaglari en dikkat cekicisi olup 96 km civarinda uzunluga ve Alplerin en cok gormeye deger tepelerine sahiptir Bati ucunda Fransa ve Italya nin birlestigi yerde Mont Blanc Tepesi mevcuttur Karlarla kapli bu tepe deniz seviyesinden 4810 metre yukseklikte olup Kita Avrupa sinin Avrupa nin Balkanlar a kadar olan kismi en yuksek tepesidir Pennine Alplerinin diger ucundaki Monte Rosa 4634 m yuksekliktedir Isvicre ve Italya sinirinda bulunan Matterhorn ise bicak gibi yukselerek 4478 metreye ulasir Orta Alplerin bir kolu da Ren Nehri Vadisinin kiyisindaki Bern Alpleridir Finsteraarhorn 4274 m Aletschhorn 4195 m ve Jungfrau 4158 m gibi dunyanin en guzel tepelerine sahiptir Yaklasik 30 km ayri ve paralel bulunan Pennine ve Bern Alpleri Isvicre nin en onemli manzaralarini olustururlar Orta Alplerin Lepontine Todei Glarus Bernia Albula ve Silvretta onemli kollaridir Triglav dagi Julian Alpleri Dolomitler deki Passo di Giau Giau Gecidi Dogu Alpler daha az yuksek tepelere sahip olmalarina karsilik guzellikleri yonunden dikkati ceker Bavyera Alpleri Julian ve Carnic Alpleri onemli kollaridir Dolomitler ufalanan kalkerli yarlari ile meshurdur Dogu Alplerde vadiler sik ormanlara sahip olduklarindan toprak tarima cok az musaittir Guney Alplerin uzerinde yaklasik 16 tane tepe vardir Bunlarin en alcagi 3048 m civarindadir Alp vadileri oldukca degisiktir Bazilari sayisiz selalelerin mevcut oldugu nehirleri barindiran dik yamacli bazilari da ana daglara paralel uzanan genis vadiler seklindedir Bunlardan kisa ve gecisi temin eden vadilere de rastlanir Alplerden bir kare Ayrica Yeni Zelanda da da Alp daglari vardir Adanin batisini boydan boya Guney Alp Daglari ortmustur Guney Alplerin en yuksek tepesi olan Cook Dagi yaklasik 3764 m lik yuksekligiyle ulkenin de en yuksek noktasidir Daglar kiyidan 32 km kadar icerdedir BuzullarKar cizgisinden yukarida olan tepelerde buzullara ve buz kesmis kar taneciklerinden meydana gelen bolgelere rastlanir Bu buzullar icinde en buyugu 25 6 kilometre boyunda ve 1689 6 kilometrekarelik bir alani kaplayan Aletsch dir Bu buzullarin yataklarina buz nehri denir Yuksek daglara ve kutup bolgelerine munhasir olan bu dikkat cekici buz nehirleri ilk defa Alpler de incelenmistir Hareketleri yavas yavas ve karmasiktir Dunyanin diger bolgelerinde de oldugu gibi yavas yavas cekilmeleri yerkurenin isindigina isaret etmektedir Bazi bolgelerde 1000 metrelik yukseklige kadar inmekte ve daha asagilarda daglarin sirtlarinda kaybolmaktadirlar Buzullar pek cok V sekilli vadiyi genisleterek U sekline getirmislerdir Ayrica arazide buzullarin eriyerek biraktiklari toprak ve tas artiklarina rastlanir Nehirler ve gollerBavyera daki Konigssee deki Aziz Bartholomew un sapeli sevilen turistik bir yerdir Buzullardan kalan diger bir izde gollerdir ve Como guneyde Italya da bulunan cok guzel turistik gollerdir Cenevre Luzern ve Constanceis guzel olmakla beraber daglik bolgede bulunurlar Cenevre golu Okyanusdaki gel git olaylarina benzer fakat mensei tamamen farkli olan bir olaya sahiptir Olayin sebebi atmosferik basincin degismeleridir Alplerin dogu yamaclarinda bircok buzul gol bulunur Bunlardan Tasman Fox ve Josef buzullari en genisleridir Avrupa nin bazi onemli nehirleri Alpler in erimis karlarini tasirlar Rhone nehri Bati Alpler den cikip Fransa da denize dokulur Italya nin onemli nehri olan Po da Alplerden beslenir ve dogu yonunde Lombardiya Ovalarindan gecerek Adriyatik e dokulur Alp derelerinin birlesmesinden meydana gelen Ren Nehri ise kuzey yonunde vadiler arasinda dolasarak akar IklimOkyanus ve kara ruzgarlarinin sinirinda bulunan Alpler de iklim genel olarak ilimandir Ancak yer ve yuksekliklere gore farkli iklim sartlari tarima elverisli degildir Yagis ortalamalari oldukca yuksektir En cok yagis 3000 mm ile Conia dadir 2900 m yukseklikteki bolgelerde devamli kar yagislari bulunur Bu sebeple kayak ve spor musabakalarina elverislidir EkolojiBitki ortusu Sapsiz centiyana Gentiana acaulis Alplerde 13 000 bitki turu belirlenmistir Alp bitkileri yasam alanina ve kirecli veya kirecsiz olabilen toprak turune gore gruplanabilir Yasam alanlari cayirlar batakliklar yaprak doken ve igne yaprakli ormanlik alanlardan topraksiz dag yamacindaki yassi cakilliklara buzul taslara kaya yuzeylerine ve sirtlara kadar degisir Rakimla birlikte dogal bitki ortusu siniri belli basli yaprak doken agaclar olan mese kayin disbudak ve dag akcaagaci ile belli olur Bunlar ayni rakimda degildirler ne de birlikte yetisirler ama ust sinirlari yabani otsu bitki ortusunun degismesiyle belli olan iliman iklimden daha soguk iklime gecise karsilik gelen yerlerdir Bu ust sinir genellikle Alplerin kuzey tarafindaki deniz seviyesinin yaklasik 1 200 m 3 900 ft ustundedir ancak guney egimlerinde bu sinir cogunlukla 1500 metreye hatta 1700 metreye kadar cikar Alplerdeki bitki ortusu cok zengin ve cesitlidir Iki bin yuz metrenin ustunde cicek veren bitki cesidine rastlanmistir Guney kiyilarda hurma tipi ve yari tropikal bitki turlerine rastlanir Bu bolgeye zeytin seridi denir Vadilerde ve alcak yamaclarda mese kayin akcaagac gibi agaclar vardir Yukseklerde cam karacam ve ladin hakimdir Bunlarin uzerinde cayirlik bolge bulunur 2430 2895 m arasinda bitkiler kaybolurken karli bolgeler baslar Fauna Alplerde genellikle daglarin yuksek kesimlerinde birkac hayvan turune rastlanir Agac cizgisinin ustunde Alp cayirlarinda bulunan bir ara nesli tukenmeye yuz tutan vahsi keci boylari 60 santimetreye kadar ulasan en cok rastlanan hayvanlardir Bunlarin disinda av ve vahsi hayvan olarak cesitli turde tavsan tilki ve az gorulen kahverengi ayiya rastlanir Avrupa bizonu uzun tuylu vahsi okuz ve kurdun nesli tukenmistir Kus turleri de oldukca boldur Ormantavugu agackakan keklik ve su kuslari bunlar arasindadir Kartallara kugu kuslarina ve yirtici kuslara yuksek tepelerde rastlanir Kizilca karga ve kuzgun da bulunur Orman tavuguna ise kar sinirinda rastlanir Gol ve akarsulari ise alabalik ve diger tur baliklarla doludur GecitlerGotthard gecidine dogru giden yoldaki Teufelsbrucke Seytan in koprusu 1958 den beri halen kullanilan kopru 1830 dan itibaren ilk uzerinden arabayla gecilebilir koprunun uzerindedir Daglarda cesitli gecitler mevcuttur Eskiden kullanilan gecitlerin yaninda Montegnevre Gecidi 1854 m Mont Cenis Gecidi 2082 m Kucuk St Bernard Gecidi 2188 m Buyuk St Bernard Gecidi 2472 m Orta Isvicre de Simplon 2008 m ve St Gotthard 2112 m gecitleri vardir Nispeten doguda ise Italya yi Avusturya ya birlestiren Brenner 1370 m gecidi mevcuttur Butun bunlara yaklasik 50 den daha fazla gecidi de ilave etmek gerekir Daha sonra yapilan yol kopru tunel ve gecitlerle Fransa ve Italya birbirine baglanmistir 1965 te tamamlanan 11 6 kilometrelik Mont Blanc tuneli dunyanin en uzun otomobil tunelidir Mineraller ve Yeralti KaynaklariMadencilik onemli sayilmaz Kuzeybati Slovenya da civa ve bazi yerlerde kursun cikarilir Bazi yerlerde kaya tuzu oldukca fazladir Demir bakir cinko altin gumus ve komur ise sinirli mikdarda bulunur Nispeten cok olan akarsular hidroelektrik enerji elde etmede kullanilir TarimYayla kisimlarda tahil ve patates yetistirilir Hayvan ve ilgili mamuller nispeten daglik bolgelerden uretilip elde edilir Ozellikle Isvicre peyniri meshurdur El zanaatlariAlplerde onemli bir endustri yoktur Ahsap oymaciligi saat imalati ve mukemmel harita baskiciligi da muhim yer tutar TurizmOnemli baska bir endustri kolu da turizmdir Manzara ve saglikli iklim turistleri ceken bir unsurdur Alcak vadiler karli tepelerden gelen ruzgar tarafindan serinletilir Isvicre milletlerarasi bir oyun sahasi olarak kis sporlarinin merkezidir Dagcilik da buralar icin cekiciligi olan ayri bir spordur Kis Olimpiyat Oyunlari Isvicre Fransa Italya Avusturya ve Almanya nin Alplerinde yapilir Halen bolge 14 milyon insanin yurdudur ve her yil 120 milyon insan ziyaret eder Alp daglarinin insanlari ve kulturBolgenin nufusu sekiz ulkeye dagilmis 14 milyon insandir Daglarin kenarlarinda ovalarda ve ovalarda imalat ve hizmet turu isler varken daha yuksek rakimlarda ve daglarda ciftcilik hala onemli bir gecim kaynagidir Ciftcilik ve ormancilik Alp kulturunun bel kemigi olmaya devam ederken sehirlerin ihracat yapmasinin saglayan ve dag ekolojisini surduren sanayiler olmaya da devam etmektedir Alp bolgeleri cok kulturlu ve dil olarak da cok cesitlidir Dil lehceleri yaygindir ve vadiden vadiye bolgeden bolgeye lehceler degisir Sadece slav Alplerinde 19 lehce belirlenmistir Aosta Vadisi nin Fransa Isvicre ve Italyan alplerinde konusulan romantik lehcelerinin bir kismi Arpitanca dan turemistir Bati bolgesinin guneyi Oksitanca ile iliskiliyken Alman lehceler Cermen kabilelerinin dillerinden turemistir Guneydogu Isvicre nufusunun yuzde ikisince konusulan Romansca Latinceden turetilmis eski Kelt dilleri kalintilarindan ve belki de Etruskce dir Ayrica bakinizAlpleri Koruma AnlasmasiKaynakca Le Mont Blanc passe de 4 810 metres a 4 808 7 metres 26 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Temmuz 2022 Ceben 1998 22 24 Chatre Baptiste et al 2010 9 Fleming 2000 1 Beattie 2006 xii xiii Shoumatoff 2001 31 Nature Ingilizce 15 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2021 Encyclopedia Britannica Ingilizce 13 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Nisan 2021 a b Chatre Baptiste et al 2010 8 Reynolds 2012 43 45 Knox 1911 s 738 Shoumatoff 2001 75 Chartes et el 2010 14 Chartes et el 2010 5 a b Shoumataff 2001 114 166Dis baglantilarVia Ferrata Ile Tanisma Amatorler Icin Dolomitler Haldun Aydingun Slayt Gosterisi Matej in Objektifinden Dolomitler 30 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Site turizm orgutleri ile isbirligi icinde turistler icin 30 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde