Beslan Katliamı (aynı zamanda Beslan okulu rehine krizi veya Beslan okul kuşatması olarak da anılır), 1 Eylül 2004'te başlayan, üç gün süren, Çeçen ayrılıkçılar tarafından 777'si çocuk olmak üzere 1.100'den fazla kişinin rehin alındığı ve Rus güvenlik güçlerinin olaya müdahale etmesiyle yaşanan çatışmalarda 331 veya 334 kişinin ölümüyle sonuçlanan saldırı.
İkinci Çeçen Savaşı | |
Sol üstten saat yönünde: 2008 yılında 1 numaralı okul binası, kurbanların anısına spor salonundaki Ortodoks haçı, "üzüntü ağacı" anıt mezarlığı, kurbanların fotoğrafları. | |
Bölge | Beslan, Kuzey Osetya-Alanya, Rusya |
---|---|
Koordinatlar | 43°11′03″N 44°32′27″E / 43.184104°K 44.540854°D |
Tarih | 1 Eylül 2004 ~09.30 – 3 Eylül 2004 ~17.00 (UTC+3) |
Hedef | Bir Numaralı Okul (BNO) |
Saldırı türü | , rehin alma, bombalama, okul saldırısı, çatışmalar |
Silahlar | Ateşli silahlar, patlayıcılar |
Ölü | 334 (saldırganlar hariç) |
Yaralı | Tahmini olarak 783 |
Kurbanlar | 334 (saldırganlar hariç) |
İşleyen | Riyad-us Saliheen Şehitler Tugayı |
Katılan | 32 |
Kriz, bir grup silahlı Çeçen ayrılıkçının 1 Eylül 2004'te Kuzey Osetya'nın (Rusya Federasyonu'nun Kuzey Kafkasya bölgesindeki özerk bir cumhuriyet) Beslan kasabasındaki Bir Numaralı Okul'a (BNO) girmesiyle başladı. Rehineciler, Rusya'nın Çeçenya'dan çıkmasını ve Çeçenya'nın bağımsızlığını tanımasını talep eden Çeçen savaş lideri Şamil Basayev tarafından gönderilen İslamcı Riyad-us Saliheen üyeleriydi. Kuşatmanın üçüncü gününde Rus güvenlik güçleri binaya tanklar, yüksek patlayıcı gücüne sahip roketler ve diğer ağır silahlarla baskın düzenledi. Baskın sonrası çıkan çatışma sonucu Çeçen militanlar hariç 186'sı çocuk olmak üzere 334 kişi öldü.
Olay, Rusya'da güvenlik ve siyaset açısından yankı uyandırdı ve Kremlin'in gücünü pekiştiren ve Rusya Devlet Başkanı'nın yetkilerini güçlendiren bir dizi federal hükûmet reformuna zemin hazırladı. 2016 itibarıyla, saldırganların kaçının kuşatmaya dahil olduğu, hazırlıklarının niteliği ve militan grubun bir bölümünün kaçıp kaçmadığı gibi sorular halen cevap bulamamıştır. Rus medyasında yer alan dezenformasyon ve sansür iddiaları, Beslan'da bulunan gazetecilerin kriz hakkında özgürce haber yapıp yapmadıkları, Rus hükûmetinin olay esnasında Çeçen militanlarla yaptığı müzakerelerin niteliği ile içeriği ve rehine krizinde Rus güvenlik güçlerinin aşırı güç kullandığı algısı; başta çocuklarını kaybeden aileler olmak üzere insanların Rus hükûmetini kriz yönetiminde başarısız olmakla suçlamasına sebebiyet verdi.
Arka plan
Bir No'lu Okul, Rusya'nın Kafkasya'sındaki Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti'nde yaklaşık 35.000 nüfuslu Beslan kasabasındaki yedi okuldan biriydi. İlçe polis merkezinin yanında bulunan okulda yaklaşık 60 öğretmen ve 800'den fazla öğrenci bulunuyordu. Rehinelerin çoğunun 52 saat tutulduğu spor salonu, 10 metre genişliğinde ve 25 metre uzunluğunda yeni bir ek binaydı. Tamirci kılığına giren saldırganların, 2004 yılının Temmuz ayında okulda silah ve patlayıcıları gizlediklerine dair raporlar ortaya çıktı, ancak bu, yetkililer tarafından daha sonra reddedildi. Yine de, birkaç tanık, saldırganları kaçıranların silahları okulda saklanan zulalardan çıkarmasına yardım etmek için orada bulunduğunu ifade etti. Spor salonunun çatısına önceden bir "keskin nişancı yuvası" kurulduğu iddia edildi.
Krizin seyri
Birinci gün
Okula saldırı, "İlk Zil" veya Bilgi Günü olarak anılan, Rus okul yılının geleneksel başlangıcı olan 1 Eylül 2004'te gerçekleşti. O gün çocuklar, ebeveynleri ve diğer akrabaları eşliğinde okullarının ev sahipliğinde düzenlenen törenlere katılırlardı. Bilgi Günü şenlikleri nedeniyle, okullardaki insan sayısı normal bir okul gününe göre oldukça yüksekti. Sabahın erken saatlerinde, birkaç düzine ağır silahlı saldırgandan oluşan bir grup, komşu İnguşetya'daki Psedah köyü yakınlarında, Kuzey Osetya'nın doğusunda ve savaştan zarar gören Çeçenistan'nın batısında bulunan bir orman kampından yola çıktı. Saldırganlar yeşil askerî kamuflaj ve siyah yünden maskeler takıyorlardı ve bazıları patlayıcı kemerler ve patlayıcı iç çamaşırları da giymişti. Beslan yolunda, Kuzey Osetya köyü Hurikau yakınlarındaki bir köy yolunda, İnguş polis memuru Binbaşı Sultan Gurazhev'i yakaladılar. Teröristler Beslan'a ulaşıp okul bahçesine girdikten sonra Gurazhev araçta bırakıldı; uğradığı saldırıyı ve saldırganların eylemlerini kendilerine iletmek için bölge emniyet müdürlüğüne gitti, görev tabancası ve rozetinin saldırganlar tarafından alındığını iletti.
Yerel saatle 09.11'de saldırganlar bir GAZelle polis minibüsü ve bir GAZ-66 askeri kamyonla Beslan'a geldi. Pek çok tanık ve bağımsız uzman, aslında iki grup saldırganın olduğunu ve ikinci grubun kamyonla geldiği sırada birinci grubun zaten okulda olduğunu iddia etmektedir. İlk başta, okuldaki insanlardan bazıları, saldırganların Rus özel kuvvetlerinin bir güvenlik tatbikatı yaptığını zannetti. Ancak saldırganlar kısa süre sonra havaya ateş etmeye ve okul alanındaki herkesi binaya doğru girmeye zorladı. İlk kaos sırasında, 50'ye yakın insan kaçmayı başardı ve yetkililere yaşananları iletti. Bir dizi insan da kazan dairesinde saklanmayı başardı. Polise ve silahlı bir yerel sivile karşı gerçekleşen ve bir saldırganın öldürüldüğü ve ikisinin yaralandığı bildirilen bir silahlı çatışmanın ardından saldırganlar okul binasını ele geçirdi. Bu çatışmadan kaynaklanan ölü sayısı iki ila sekiz kişi arasında değişirken, bir düzineden fazla kişi yaralandı.
Saldırganlar yaklaşık 1.100 kişiyi rehin aldı. Rehinelerin sayısı başlangıçta hükûmet tarafından 200-400 olarak açıklandı; daha sonra bilinmeyen bir nedenle tam olarak 354 olarak açıklandı. 2005 yılında sayıları 1.128 olarak açıklandı. Saldırganlar, rehinelerini okulun spor salonuna götürdüler ve ölüm tehdidi altında rehinelerin tüm cep telefonlarına el koydular ve herkesin Rusça ve sadece kendisiyle konuşulduğunda konuşmasını emretti. Ruslan Betrozov adında bir baba insanları sakinleştirmek ve yerel dil Osetçe kuralları tekrarlamak için ayağa kalkınca, bir silahlı adam ona yaklaştı, Betrozov'a işini bitirip bitirmediğini sordu ve sonra onu başından vurdu. Diz çökmeyi reddeden Vadim Bolloyev adlı başka bir baba da bir saldırgan tarafından vuruldu ve kan kaybından öldü. Cesetleri spor salonundan çıkarılırken, arkasında rehineciler tarafından çekilen bir videoda daha sonra görülebilen bir kan izi bıraktı.
Saldırganlar, rehineleri spor salonunda topladıktan sonra, erkek öğretmenler, okul çalışanları ve babalar arasında en güçlü yetişkinler olduğunu düşündükleri 15-20 kişiyi seçti ve onları ikinci kattaki kafeteryanın yanındaki koridora götürdü. Çok geçmeden ölümcül bir patlama meydana geldi. Kadın bombacılardan birinin üzerindeki patlayıcı kemer patladı, başka bir kadın bombacıyı (ikinci kadının kurşun yarasından öldüğü de iddia edildi) ve seçilmiş rehinelerden birkaçını öldürdü ve bir erkek saldırganı ölümcül şekilde yaraladı. Hayatta kalan rehinenin aktardıklarına göre, patlama aslında "Polkovnik" (grup lideri) tarafından tetiklendi; çocuk rehineler konusunda açıkça anlaşmayanları öldürmek ve diğer olası muhalifleri sindirmek için bombayı uzaktan kumanda ile patlattı. Bu gruptan hala hayatta olan rehinelere daha sonra başka bir silahlı saldırgan tarafından yere yatmaları ve otomatik tüfekle öldürülmeleri emredildi; rehinelerden biri hariç hepsi öldürüldü. FC Alanya ekibinin kameramanı Karen Mdinaradze, patlamadan ve silahlı saldırıdan sağ olarak kurtuldu; hala hayatta olduğu fark edildiğinde, bilincini kaybettiği spor salonuna dönmesine izin verildi. Saldırganlar daha sonra diğer rehineleri cesetleri binanın dışına çıkarmaya ve yerdeki kanı yıkamaya zorladı. Bu rehinelerden biri olan Aslan Kudzayev pencereden atlayarak kaçtı; yetkililer onu kısa bir süre saldırganlardan olduğu şüphelenilen bir kişi olarak gözaltına aldı.
Kuşatmanın başlangıcı
Kısa süre sonra okulun çevresinde Rus polisi (militsiya), İç Birlikler, Rus Ordusu kuvvetleri, Spetsnaz ((FSB) Rus Federal Güvenlik Servisi'nin seçkin Alfa ve Vympel birimleri dahil) ve Rusya İçişleri Bakanlığı (MVD) birimleri OMON özel biriminden oluşan bir güvenlik kordonu kuruldu. Okulun spor salonuna bakan üç apartman tahliye edildi ve özel kuvvetler bu binalara yerleştirildi. Oluşturdukları çember, saldırganların el bombası fırlatıcılarının menzili içinde, okulun 225 metrelik çemberi içindeydi. Herhangi bir yangın söndürme ekipmanı yerinde değildi ve 2002'deki Moskova tiyatro rehine krizini deneyimlerine rağmen, hazırda sadece birkaç ambulans vardı. Kriz, Oset gönüllü milislerinin (opolchentsy) ve akrabaların arasındaki silahlı sivillerin olay yerinde toplanması sonucunda, toplamı belki de 5.000'i aşan kalabalıkla birlikte daha da kötüleşti.
Saldırganlar spor salonunu ve binanın geri kalanını el yapımı patlayıcı cihazlarla (IED'ler) doldurdular ve tel tuzaklarla çevrelediler. Kurtarma girişimlerini caydırmak için başka bir girişim olarak, kendi üyelerinden polis tarafından öldürülen her bir arkadaşları için 50 rehineyi öldürmekle, yaralanan her silahlı arkadaşları için 20 rehineyi öldürmekle tehdit ettiler. Ayrıca hükûmet güçleri saldırırsa okulu havaya uçurmakla tehdit ettiler. Saldırganlar, 2002 Moskova rehine krizinde olduğu gibi bir gaz saldırısından etkilenmemek için hızla okulun camlarını kırdılar. Saldırganlar, Kuzey Osetya Devlet Başkanı Aleksandr Dzasohov onlarla müzakere etmek için gelene kadar rehinelerin yeme ve içmesini engellediler (buna "açlık grevi" adını verdiler, kendilerinin de buna katıldıklarını söylediler). Ancak FSB, kendi kriz merkezini kurdu, buraya Dzasohov'un gelmesine izin vermedi ve okula gitmeye çalışırsa onu tutuklamakla tehdit etti.
Rus hükûmeti, rehineleri kurtarmak için güç kullanmayacağını açıkladı ve ilk ve ikinci günlerde, rehinecilerin adını belirterek istedikleri bildirilen bir çocuk doktoru olan Leonid Roshal liderliğinde barışçıl bir çözüm için görüşmeler yapıldı. Roshal, 2002 Moskova kuşatmasında çocukların serbest bırakılmasının müzakerelerine yardımcı olmuş, tiyatroya saldırmaya hazırlanan Rus güvenlik servislerine de tavsiyelerde bulunmuştu ve sonucunda Rusya Kahramanı ödülünü almıştı. Ancak mahkemedeki bir tanık ifadesi, Rus müzakerecilerin Roshal'ı bir Rus güvenlik yetkilisi olan Vladimir Rushailo ile karıştırdığını ortaya koymaktadır. Savelyev'in raporuna göre, FSB'nin kurduğu gizli ("katı") karargah saldırıyı hazırlarken, resmi ("sivil") karargah da duruma barışçıl bir çözüm arıyordu. Savelyev, birçok yönden, "sivillerin" eylemlerini, özellikle de saldırganlarla müzakere girişimlerini kısıtladığını yazdı.
Rusya'nın talebi üzerine, 1 Eylül akşamı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde özel bir toplantı yapıldı ve konsey üyeleri "terör saldırısının tüm rehinelerinin derhal ve koşulsuz serbest bırakılmasını" talep etti. ABD Başkanı George W. Bush, Rusya'ya "her şekilde destek" sunan bir açıklama yaptı.
İkinci gün
2 Eylül 2004'te Roshal ve rehineciler arasındaki görüşmeler başarısızlıkla sonuçlandı ve rehineciler rehineler için yiyecek, su veya ilaç alınmasına veya cesetlerin okulun önünden alınmasına izin vermediler. Öğle saatlerinde FSB Birinci Başkan Yardımcısı Albay General Vladimir Pronichev, Dzasohov'a Başbakan Mihail Fradkov tarafından imzalanan ve Kuzey Osetya FSB başkanı Tümgeneral Valery Andreyev'i operasyonel karargahın başına atayan bir kararı imzaladı. Ancak 2005 yılının Nisan ayında, bir Moscow News gazetecisi, araştırmacılar tarafından Dzasohov ve Andreyev'in röportaj protokollerinin fotokopilerini aldı ve Beslan'da iki karargahın kurulduğunu ortaya çıkardı: tüm sorumluluğun üzerine atıldığı bir resmi karargah ve gerçek kararları veren ve Andreyev'in hiçbir zaman sorumlu olmadığı gizli ("katı") bir karargah.
Rus hükûmeti sayıları az gösterdi ve defalarca okulda sadece 354 rehine bulunduğunu belirtti; bu durumun, esirlerine daha kötü muamele eden rehinecileri kızdırdığı belirtilir. Bazı yetkililer de okulda sadece 15 ila 20 saldırgan olduğunu söyledi. Kriz, dönemin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya'nın diğer siyasi liderlerinin neredeyse tamamen sessiz kalmasıyla karşılandı. Putin, Moskova'da Ürdün Kralı II. Abdullah ile yaptığı görüşmede, kuşatma hakkındaki ilk açıklamasını ancak saldırının ikinci günü yaptı: "Elbette, esas görevimiz rehin alınanların hayatını ve sağlığını korumak. Rehinelerin kurtarılmasına dahil olan güçlerimizin tüm eylemleri, yalnızca bu göreve adanacaktır." Bu, Putin'in, kanlı saldırı gününden bir gün sonrasına kadar krizle ilgili yaptığı tek basın açıklamasıydı. Protesto olarak olay yerindeki birkaç kişi "Putin! Çocuklarımızı serbest bırakın! Taleplerini karşılayın!" ve" Putin! En az 800 rehine var! " diyerek tepki gösterdi. Yerel halk ayrıca, herhangi bir taarruza veya "çocuklarının zehirlenmesine" (Moskova rehine krizi kimyasal saldırısına bir gönderme) izin vermeyeceklerini söylediler.
Öğleden sonra, saldırganlar eski İnguşetya Cumhurbaşkanı ve emekli Sovyet Ordusu generali Ruslan Aushev'in okul binasına girmesine izin verdi ve saldırganlar 11 emziren kadın ve 15 bebeği serbest bırakmayı kabul etti. Kadınların büyük çocukları geride bırakıldı ve bir anne ayrılmayı reddetti, bu yüzden Aushev onun yerine çocuğunu dışarı çıkardı. Saldırganlar, Aushev'e okulda hazırlanmış bir video kaset ve kendisi Beslan'da bulunmayan sözde liderleri Şamil Basayev'in taleplerini içeren bir not verdiler. Notun varlığı Rus yetkililer tarafından gizli tutulurken, kasetin boş olduğu açıklandı (daha sonra bu açıklamanın sahte olduğu kanıtlandı). Rehinecilerin sahte bir şekilde hiçbir talepte bulunmadığı açıklandı. Notta Basayev, Bağımsız Devletler Topluluğu çerçevesinde "Çeçenya'nın resmi bağımsızlığının" tanınmasını talep ediyordu. Ayrıca, Çeçen ayrılıkçıların 1999'daki Rus apartman bombalamalarında "hiçbir rol oynamamalarına" rağmen, gerekirse artık bu olayın da sorumluluğunu alacaklarını söyledi. Bazı Rus yetkililer ve devlet kontrolündeki medya daha sonra okula girdiği için Aushev'e saldırdı ve onu rehinecilerle gizli anlaşma yapmakla suçladı.
Yiyecek ve içecek eksikliği, birçoğu sıcak, istiflenmiş bir şekilde spor salonunda uzun süre ayakta durmaya zorlanan küçük çocukları etkiledi. Birçok çocuk, spor salonundaki boğucu sıcaklık nedeniyle kıyafetlerini çıkardı ve bu da cinsel ahlaksızlık söylentilerine yol açtı, ancak rehineler daha sonra bunun sadece boğucu sıcaktan ve suya ulaşılamamasından kaynaklandığını açıkladı. Birçok çocuk bayıldı ve ebeveynler çocuklarının öleceğinden endişelendi. Bazı rehineler kendi idrarlarını içmek zorunda kaldı. Arada sırada, saldırganlar (çoğu maskelerini çıkarmıştı) bilincini kaybeden çocukların bir kısmını dışarı çıkardı ve spor salonuna geri götürmeden önce başlarına su döktüler. Günün ilerleyen saatlerinde bazı yetişkinler de yorgunluk ve susuzluktan bayılmaya başladı. Spor salonundaki koşullar nedeniyle, üçüncü gün patlama ve silahlı çatışma başladığında, hayatta kalan çocukların çoğu o kadar yorgundu ki katliamdan zar zor kaçabildiler.
Yaklaşık on dakika arayla 15.30 sularında saldırganlar tarafından okul dışındaki güvenlik güçlerine doğru iki el bombası atıldı, bu bombalar bir polis arabasının ateş almasına ve bir subayın yaralanmasına yol açtı ancak Rus kuvvetleri ateşe karşılık vermedi. Gündüz ve gece ilerledikçe, stres ve uykusuzluğun birleşimi - ve muhtemelen uyuşturucu maddelerin noksanlığı - saldırganları giderek daha fazla histerik ve öngörülemez hale getirdi. Çocukların ağlaması onları rahatsız etti ve ağlayan çocukları ve annelerini ağlamayı kesmezlerse vurmakla tehdit etti. Rus yetkililer, rehinecilerin "kuşatma sırasında kendilerini sinirli ve gergin tutmak için Alman heavy metal grubu Rammstein'ı kişisel müzik sistemlerinde dinlediklerini" iddia ettiler (Rammstein daha önce Columbine Lisesi katliamından sonra ve yine 2007'de Jokela Lisesi saldırısında ateş altında kalmıştı).
Bir sonraki gece, okuldan açılan ateş sonucu bir polis memuru yaralandı. Görüşmeler, ertesi gün devam edilmek üzere kesildi.
Üçüncü gün
Üçüncü günün erken saatlerinde Ruslan Aushev, Alexander Dzasokhov, Taymuraz Mansurov (Kuzey Osetya Parlamento Başkanı) ve Birinci Başkan Yardımcısı İzrail Totoonti, İçkerya Çeçen Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Aslan Mashadov ile temas kurdu. Totoonti, hem Mashadov'un hem de Batılı temsilcisi Ahmed Zakayev'in saldırganlarla müzakere etmek için Beslan'a uçmaya hazır olduklarını açıkladıklarını söyledi ve bu daha sonra Zakayev tarafından da onaylandı. Totoonti, Mashadov'un tek talebinin okula engelsiz geçişi olduğunu söyledi; ancak saldırı, gelişiyle ilgili anlaşma yapıldıktan bir saat sonra başladı. Ayrıca El Cezire televizyonundan gazetecilerin üç gün boyunca rehine olarak bile olsa müzakerelere katılmayı ve okula girmeyi teklif ettiğini, ancak "hizmetlerine kimsenin ihtiyaç duymadığı"nın söylendiğini belirtti.
Rus cumhurbaşkanlığı danışmanı, eski polis generali ve etnik Çeçen Aslambek Aslahanov'un da gizli müzakerelerde bir dönüm noktasına yakın olduğu söylendi. İkinci gün Moskova'dan ayrıldığında Aslahanov, çocukların serbest bırakılması karşılığında okula rehine olarak girmeye gönüllü olan 700'den fazla tanınmış Rus figürünün isimlerini toplamıştı. Aslahanov, rehinecilerin ertesi gün saat 15.00'te okula girmelerine izin vermeyi kabul ettiklerini söyledi. Ancak taarruz iki saat önce başlamıştı.
Spor salonundaki ilk patlamalar ve yangın
3 Eylül 2004 günü saat 13.00 civarında, Acil Durumlar Bakanlığı'na bağlı iki ambulanstaki dört sağlık çalışanının 20 cesedi okul alanından çıkarmasına ve öldürülen saldırganın cesedini okula getirmesine izin verildi. Ancak 13.03'te sağlık görevlileri okula yaklaştığında spor salonundan bir patlama duyuldu. Rehineciler daha sonra sağlık görevlilerine ateş açarak ikisini öldürdü. Diğer ikisi araçlarının arkasında siper aldı.
İkinci, "tuhaf ses", patlama 22 saniye sonra duyuldu. 13.05'te spor salonunun çatısındaki yangın başladı ve kısa süre sonra yanan kirişler ve çatılar aşağıdaki rehinelerin üzerine düştü, rehinelerin çoğu yaralandı ama yaşıyorlardı. Sonunda, tüm çatı çöktü ve odayı bir cehenneme çevirdi. Alevlerin yaklaşık 160 kişiyi öldürdüğü bildirildi (tüm rehine ölümlerinin yarısından fazlası).
Patlamaların kaynağı ve doğası ile ilgili birkaç çelişkili açıklama bulunmaktadır:
- Kuzey Osetya parlamentosunun başkan yardımcısı Stanislav Kesayev'in Aralık 2005 raporuna göre, bazı görgü tanıkları, federal bir keskin nişancının ayağı patlatıcısında duran bir saldırganı vurarak ilk patlamayı tetiklediğini söyledi. Yakalanan rehineci Nur-Paşa Kulayev buna tanıklık ederken, yerel bir polis memuru ve salondaki rehinelerden biri olan Fatima Dudiyeva adlı rehine, patlamadan hemen önce "dışarıdan" gelen bir atışla vurulduğunu söyledi ve üç patlama olduğunu söyledi: 13.03'teki iki küçük patlama, ardından 13.29'daki büyük patlama.
- Bir silah ve patlayıcı uzmanı olan Devlet Duması üyesi Yuri Savelyev'e göre, silahlı çatışma okul binası içinde patlamalarla başlamadı, okul dışından iki el ateş edildi ve saldırganlar tarafından kurulan el yapımı patlayıcı cihazların çoğu hiç patlamadı. İlk atışın büyük olasılıkla okul şeridindeki 37 numaralı beş katlı evin çatısında bulunan ve spor salonunun çatı katına yönelik bir RPO-A Shmel piyade roketinden kaynaklanmış, ikincisi, aynı caddedeki 41 numaralı evde bulunan bir RPG-27 el bombası fırlatıcısından ateşlenmiş, bu spor salonu duvarının bir parçasını tahrip etmişti (bu teoriyi destekleyen boş mermiler ve fırlatıcılar bu evlerin çatılarında bulundu ve raporda belirtilen olası diğer silahlar RPG-26 veya RPG-7 roket tahrikli el bombalarıydı). Federal Torshin komisyonunun muhalif bir üyesi olan Savelyev (aşağıya bakınız), bu patlamaların rehinelerin çoğunun ölümüne yol açtığını ve ortaya çıkan yangında onlarca kişinin daha öldüğünü söyledi. Bir başka meclis araştırmacısı Yuri Ivanov, el bombalarının Cumhurbaşkanı Putin'in doğrudan emriyle ateşlendiğini iddia etti. Kulayev davası sırasında çok sayıda tanığın önceki ilk patlamaların dışarıdan atılan mermilerden kaynaklandığını aktardıkları ifade edildi.
- Son raporunda, çalışmalarını Aralık 2006'da tamamlayan Rus parlamento komisyonu başkanı Alexander Torshin, Rus müzakerecileri ve komutanlarını şaşırtacak şekilde saldırganların rehineler arasında kasıtlı olarak bomba patlatarak çatışmaya başladıklarını söyledi. Bu açıklama, tipik olarak bombaların açıklanamayan bir kaza sonucunda patladığını söyleyen önceki hükûmet açıklamalarının önüne geçti. Torshin'in 2006 yılındaki raporu, rehin alma olayının başından beri bir intihar saldırısı olarak planlandığını ve binaya önceden herhangi bir saldırı yapılmadığını ifade etmektedir. Nur-Paşa Kulayev ve birkaç eski rehineci ve müzakerecinin ifadesine göre, rehineciler (liderleri dahil) meydana gelen patlamalardan hükûmeti suçladılar.
Rus güçlerinin taarruzu
Spor salonu duvarının bir kısmı patlamalarla yıkılınca bazı rehinelerin kaçmayı başardı. Yerel milisler ateş açtı ve saldırganlar ateşe karşılık verdi. Çapraz ateşte çok sayıda insan öldü. Rus yetkililer saldırganların kaçarken rehineleri vurduğunu ve ordunun buna karşılık verdiğini belirtti. Hükûmet, silahlı saldırı başladığında birliklerin binaya saldırmaktan başka çarelerinin olmadığını iddia etti. Ancak, kasaba sakinlerinden bazılarının açıklamaları olayların bu resmi versiyonuyla çelişiyordu.
Karısı ve kızı okulda ölen Polis Yarbay Elbrus Nogayev, "Ateş etmeyi kes! Ateşi kesin!" diye bir emir duydum, bu sırada diğer birliklerin telsizleri "Saldırın!" diye emir veriyordu diye açıklama yapmıştır. Çatışma başladığında, bir petrol şirketi başkanı ve müzakereci olan Mihail Gutseriyev (etnik bir İnguş) rehinecilere telefon etti; telefondakiler cevap olarak "Bizi kandırdınız!" dediler. Beş saat sonra, Gutseriyev ve muhatabının son konuşmalarını yaptıkları ve bu sırada adamın "Suç sizin ve Kremlin'in" dedikleri ifade edildi.
Torshin'e göre, operasyona başlama emri Kuzey Osetya FSB başkanı Valery Andreyev tarafından verildi. Bununla birlikte, hem Andreyev hem de Dzasohov'un açıklamaları, aslında Beslan operasyonundan sorumlu olanların FSB müdür yardımcıları Vladimir Pronichev ve Vladimir Anisimov olduğunu ortaya koydu. General Andreyev ayrıca Kuzey Osetya Yüksek Mahkemesi'ne, saldırı sırasında ağır silah kullanma kararının FSB'nin Özel Harekât Merkezi başkanı Albay General Aleksandr Tikhonov tarafından verildiğini söyledi.
Özel kuvvetler okula girmek için savaşırken kaotik bir çatışma meydana geldi. Kuvvetler arasında, FSB'nin saldırı grupları ve Rusya Ordusu ve Rusya İçişleri Bakanlığı'nın ilgili birlikleri, Rusya'nın 58. Ordusundan bir dizi T-72 tankı (2 Eylül'de ordudan Tihonov tarafından komuta edildi), BTR-80 tekerlekli zırhlı personel taşıyıcı, en az bir Mi-24 saldırı helikopteri bulunuyordu. Birçok yerel sivil de kendi silahlarını getirerek kaotik savaşa katıldı - silahlı gönüllülerden en az birinin öldürüldüğü biliniyor. Suç zanlısı Aslan Gagiyev de sivil gönüllülerin arasında olduğu iddia edildi. Bu arada, düzenli olarak askere alınan askerlerin çatışma başladığında olay yerinden kaçtığı bildirildi. Sivil tanıklar, yerel polisin de paniğe kapıldığını, hatta yanlış yöne ateş ettiğini iddia etti.
Özel kuvvetlerin mevkilerinden okula en az üç en fazla dokuz kadar güçlü Shmel roketi ateşlendi (daha sonra yakındaki apartmanların çatılarında üç veya dokuz boş tek kullanımlık tüp bulundu). Rusya'da alev atıcılar ve Batı'da termobarik silahlar olarak sınıflandırılan Shmel roketlerinin kullanımı başlangıçta reddedildi, ancak daha sonra hükûmet tarafından kabul edildi. Bir emir subayının Kuzey Osetya garnizonunun askeri savcısına verdiği bir raporda RPG-26 roket güdümlü el bombalarının da kullanıldığı belirtildi. Saldırganlar, apartman binalarındaki Rus mevzilerine ateş eden el bombası fırlatıcılarını da kullandılar.
Bir askeri savcıya göre, bir BTR zırhlı aracı okula yaklaştı ve 14,5 × 114 mm KPV ağır makineli tüfekle ikinci kattaki pencerelere ateş açtı. Görgü tanıkları (aralarında Totoonti ve Kesayev de bulunuyor) ve gazeteciler o öğleden sonra okula iki T-72 tankının ilerlediğini gördüler, en az biri 125 mm'lik ana silahını birkaç kez ateşledi. Daha sonra duruşma sırasında, tank komutanı Viktor Kindeyev, FSB'nin emriyle "bir boş atış ve altı antipersonel yüksek patlayıcı mermi" ateşlediğini ifade etti. Tankların ve zırhlı personel taşıyıcılarının kullanımı, sonunda 58. Ordu komutanı Korgeneral Viktor Sobolev tarafından kabul edildi. Kesayev raporunda belirtilen bir başka tanık, okula ateş etmesini önlemek amacıyla bir tankın kulesine atladığını iddia etti. Saldırganlar tarafından çok sayıda rehine yanan spor salonundan okulun diğer bölümlerine, özellikle pencerelerde durmaya zorlandıkları kafeteryaya taşındı. Hayatta kalanlara (Kudzeyeva, Kusrayeva ve Naldikoyeva dahil) göre, birçoğu canlı kalkan olarak kullanıldığı için dışarıdaki askerler tarafından vuruldu. Savelyev, kafeteryaya taşındıktan sonra 106 ila 110 rehinenin öldüğünü tahmin etti.
Saldırı başladıktan iki saat sonra, saat 15.00'e kadar, Rus birlikleri okulun çoğunun kontrolünü ele geçirdi. Bununla birlikte, okulun bodrum katında direniş gösteren bir grup saldırganın direnişi de dahil olmak üzere akşam çökerken çatışmalar hala devam ediyordu. Çatışma sırasında, 13 saldırgandan oluşan bir grup askeri kordonu geçerek yakınlarda saklandı. Oset komitesinin bulgularına göre, birkaçının yerel iki katlı bir binaya girdiğine inanılıyordu. Başka bir saldırgan grubu, helikopterlerle kasabaya kadar kovalanarak demir yolunun üzerinden geri döndüler.
Yangının başlamasından iki saat sonra Andreyev tarafından çağrılan itfaiyeciler, spor salonunda çıkan yangına karşı mücadele etmeye hazır değildi. Bir itfaiye aracı ekibi, kendi inisiyatifleriyle iki saat sonra, ancak sadece 200 litre suyla olay yerine geldi, ancak yakındaki musluklara bağlanamadı. İlk su kamyonu, yangının başlamasından yaklaşık iki buçuk saat sonra, 15.28'de geldi; ikinci itfaiye aracı 15.43'te geldi. Çoğunluğu özel araçlarla hastaneye götürülen yüzlerce yaralıyı taşımak için çok az ambulans mevcuttu.Sky News ekibi tarafından kayda alınan bir olayda, şüpheli bir saldırgan olay yerinde bir sivil çetesi tarafından linç edildi,[] silahsız bir saldırgan, kamyonlarının altına saklanmaya çalışırken OMON birlikleri tarafından canlı olarak yakalandı (bu kişi daha sonra Nur-Pashi Kulayev olarak tanımlandı). Ölen saldırganlardan bazılarının vücutları komandolar tarafından parçalanmış gibi görünüyordu.
Saldırganların tüm direnişlerinin ilk patlamalardan yaklaşık 12 saat sonrasında bastırılmasına rağmen gece boyunca aralıklı patlamalar ve silah sesleri devam etti. Ertesi gün erken saatlerde Putin, rehinecilerden bazıları hala takip edildiği için Kuzey Osetya sınırlarının kapatılmasını emretti.
Sonrası
Krizin sona ermesinden sonra, yaralıların çoğu, Vladikavkaz'daki daha iyi donanımlı tesislere gönderilmeden önce öldü, çünkü Beslan'daki tek hastane yaralılarla ilgilenebilmek için oldukça hazırlıksızdı. Hastanenin yatakları, ilaçları ve beyin cerrahisi ekipmanı yetersizdi. Yakınlarının yaralıların tedavi gördüğü hastaneleri ziyaret etmesine ve doktorların cep telefonlarını kullanmasına izin verilmedi.
Taarruzun ertesi günü buldozerler, kurbanların vücut parçaları da dahil olmak üzere binanın enkazınındaki her şeyi topladı ve bir çöplüğe taşıdı. Pek çok cenaze töreninin ilki, son saldırının ertesi günü olan 4 Eylül'de gerçekleştirildi ve kısa bir süre sonra, 120 kişilik toplu cenaze merasimi de dahil olmak üzere daha fazlası yapıldı. Yerel mezarlık çok küçüktü ve ölüleri defnedebilmek için bitişik bir araziye doğru genişletilmesi gerekiyordu. Kuşatmadan üç gün sonra 180 kişi hâlâ kayıptı. Hayatta kalanların çoğu ciddi şekilde travma yaşamaya devam etti ve en az bir eski rehine, eve döndükten sonra intihar etti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Beslan'a yaptığı tek ziyarette, 4 Eylül'ün erken saatlerinde Beslan hastanesine aceleyle yaptığı gezide, yaralıların birçoğunu görmek için yeniden ortaya çıktı. Daha sonra kurbanların aileleriyle görüşmediği için eleştirildi. Moskova'ya döndükten sonra, 6- 7 Eylül 2004'te iki günlük bir ulusal yas emri verdi. Putin televizyonda "Kendimizi zayıf gösterdik. Ve zayıflar yenilir." dedi. Yasın ikinci gününde, tahminen 135.000 kişi, Moskova'daki Kızıl Meydan'da hükûmetin düzenlediği teröre karşı mitinge katıldı.Saint Petersburg'un Saray Meydanı'nda yaklaşık 40.000 kişi toplandı.
Krizin ardından Rus şehirlerine artırılmış güvenlik önlemleri getirildi. Uygun belgeleri olmayan 10.000'den fazla kişi Moskova polisi tarafından bir "terörist avı" sırasında gözaltına alındı. Bir kozmonot ve Rusya Federasyonu Kahramanı olan Albay Magomed Tolboyev, Çeçenceye benzeyen adı nedeniyle Moskova polisi tarafından saldırıya uğradı ve acımasızca dövüldü. Rus kamuoyunun genel olarak artan güvenlik önlemlerini desteklediği görüldü. 16 Eylül 2004 tarihli bir Levada-Center kamuoyu yoklaması, Rusların %58'inin daha katı terörle mücadele yasalarını ve terörizm için ölüm cezasını desteklediğini, %33'nün ise tüm Çeçenlerin Rus şehirlerine girmesinin yasaklanmasını desteklediğini ortaya koydu.
Uzun dönem etkileri
Beslan'ın ardından hükûmet, terörizm yasalarını sertleştirmeye ve kolluk kuvvetlerinin yetkilerini genişletmeye devam etti.
Buna ek olarak, Vladimir Putin, Rusya Devlet Başkanı tarafından önerilen ve federal bölümlerin seçilmiş yasama organları tarafından onaylandığı veya onaylanmadığı bir sistemle Rusya'nın federal bölümlerinin başkanlarının doğrudan seçilmesinin yerini alan bir yasa imzaladı. Rus parlamentosunun seçim sistemi de defalarca değiştirilerek Devlet Duması üyelerinin tek mandalı bölgelere seçilmesi ortadan kaldırıldı. Kremlin, Rus medyası üzerindeki kontrolünü artırdı ve sivil toplum kuruluşlarına (özellikle yabancı kuruluşlara) giderek daha fazla saldırdı.
Beslan'a yapılan baskının Çeçenlerden daha çok ilgili İnguşlarla ilgisi vardı, ancak her iki toplum için oldukça simgeseldi. Osetler ve İnguşlar, 1944 Stalinist tasfiyeleri sırasında ve İnguşların 1992-1993'te Osetler tarafından (Osetler Rus ordusundan yardım alıyorlardı) etnik temizliğe maruz kaldıkları sırada yüksek noktalara ulaşan Prigorodny Bölgesi'nin mülkiyeti konusunda bir çatışma yaşadılar (ve yaşıyorlar). Baskın sırasında İnguşetya ve Çeçenistan'daki çadır kamplarda 40.000'den fazla İnguş mülteci vardı. Beslan okulunun kendisi de İnguşlara karşı kullanılmıştı, spor salonu Osetlerin gerçekleştirdiği etnik temizlik sırasında İnguşları toplamak için 1992'de bir salon olarak kullanılmıştı. Çeçenler için sebep, evlerinin ve hatta ailelerinin yıkılmasının intikamıydı: Beslan, Çeçenistan'da federal hava saldırılarının başlatıldığı yerlerden biriydi.
Çeçenler de dahil olmak üzere bir grup tarafından öldürülen çok sayıda çocuk olduğu yayınlandıktan sonra, Çeçenler büyük bir utanca maruz kaldı. Çeçen bağımsızlık davasının bir sözcüsü, "Bize bundan daha büyük bir darbe indirilemezdi.... Dünyanın dört bir yanındaki insanlar, Çeçenler çocuklara saldırabildiklerine göre canavar olmalılar diye düşünecekler." diye açıklama yaptı.
Kayıplar
7 Eylül 2004 tarihinde, Rus yetkililer 156'sı çocuk olmak üzere 334 kişinin öldüğünü bildirdi; bir noktada 200 kişi kayıp veya kimliği belirsiz olarak kaldı. Torshin raporu, nihayetinde hiçbir cesedin kimliği belirsiz kalmadığını belirtti. Yerliler tarafından, öldürülenlerin 200'den fazlasının yanıklarla bulunduğu, 100 veya daha fazlasının diri diri yandığını belirtildi. 2005 yılında ve Ağustos 2006'da olayda meydana gelen yaralanmalar nedeniyle iki rehine öldü. 33 yaşındaki kütüphaneci Yelena Avdonina, 8 Aralık 2006'da hematoma yenik düştü. O sırada Washington Post, ölü sayısının saldırganlar hariç 334 olduğunu açıkladı. Beslan şehrinin web sitesinde belirtilen 335 ölü sayısı görülebilmektedir. Bu sayısının 186'sını çocuklar oluşturmaktadır.
Ölüm kategorisi | Ölüm sayısı |
---|---|
1-17 yaş arası çocuklar | 186 |
Ebeveynler, arkadaşlar ve diğer misafirler | 111 |
Öğretmenler ve okul personeli | 17 |
FSB çalışanları | 10 |
Sivil kurtarıcılar | 6 |
MoES çalışanları | 2 |
MoIA çalışanları | 1 |
Toplam | 334 |
Rusya Sağlık ve Sosyal Reform Bakanı Mihail Zurabov, krizde yaralanan toplam insan sayısının 1.200'ü aştığını söyledi. Krizden hemen sonra ambulatuvar yardım alan kişilerin tam sayısı bilinmemekle birlikte 700 civarında olduğu tahmin edilmektedir (BM'ye göre 753). Moskova merkezli askeri analist Pavel Felgenhauer, 7 Eylül 2004'te hayatta kalan rehinelerin %90'ının yaralandığı sonucuna vardı. 221'i çocuk en az 437 kişi hastaneye kaldırıldı; 197 çocuk Kuzey Osetya'nın başkenti Vladikavkaz'daki Cumhuriyet Çocuk Klinik Hastanesine, 30'u ise kritik durumda kardiyopulmoner resüsitasyon ünitelerinde tutuldu. 150 kişi daha Vladikavkaz Acil Hastanesine sevk edildi. Beslan'daki iki yerel hastanede 12'si çocuk 62 kişi tedavi edilirken, ağır yaralı 6 çocuk uzman tedavi için Moskova'ya götürüldü. Çocukların çoğu, patlamaların neden olduğu yanıklar, ateşli silah yaralanmaları, şarapnel yaraları ve sakatlıklar nedeniyle tedavi edildi. Bazılarının uzuvları kopmuş ve gözleri çıkmış ve birçok çocuk kalıcı olarak sakatlanmıştı. Saldırıdan bir ay sonra, 240 kişi (160'ı çocuk) Vladikavkaz ve Beslan'daki hastanelerde tedavi altında idi. Hayatta kalan çocuklar ve ebeveynler Vladikavkaz Rehabilitasyon Merkezinde psikolojik tedavi gördü.
Rehinelerden biri, kuşatma sırasında öldürülen Yanis Kanidis (aslen Gürcistan'lı bir Kafkas Yunanı) adında bir beden eğitimi öğretmeni, birçok çocuğun hayatını kurtardı. Adı kendisinin onuruna Beslan'da inşa edilen yeni okullardan birine verildi.
Operasyon aynı zamanda Rus terörle mücadele özel kuvvetlerinin tarihindeki en kanlı operasyon oldu. Özel kuvvetlerin on üyesi öldü; on birinci yaralının başlangıçta yüzünden ağır yaralanan, ancak bilincini yeniden kazandığında ve adını yazmayı başardığında hayatta olan Vyacheslav Bocharov olduğu düşünülüyordu.
Ölümler, saldırı gruplarının üç komutanını da içeriyordu: Albay Oleg Ilyin ve Vympel'den Yarbay Dmitry Razumovsky ve Alfa'dan Binbaşı Alexander Perov. En az 30 komando ciddi şekilde yaralandı.
Rehinecilerin kimliği, sebepleri ve sorumlulukları
Sorumluluk
Başlangıçta saldırganların kimliği ve kökeni net değildi. Putin'in Cumhurbaşkanlığı Çeçen yardımcısı Aslambek Aslahanov'a göre, "Çeçen değildiler. Ben onlarla konuşurken Çeçence konuşmaya başlayınca, 'Biz anlamıyoruz; Rusça konuş.' diye cevap verdiler." Serbest bırakılan rehineler, rehinecilerin Rusçayı Kafkasyalılara özgü aksanlarla konuştuklarını söyledi.
Putin geçmişte Çeçen ayrılıkçıları terör eylemlerinden dolayı suçlamakta nadiren tereddüt etse de, bu sefer saldırıyı İkinci Çeçen Savaşı'na bağlamaktan kaçındı. Bunun yerine, krizin milliyetçi kökenlerini görmezden gelerek krizi "uluslararası terörizme doğrudan müdahaleden" sorumlu tuttu. Rus hükûmeti kaynakları başlangıçta Beslan'daki saldırganlardan dokuzunun Arap ve birinin siyah Afrikalı (Andreyev tarafından " zenci " olarak adlandırıldı) iddia etse de daha sonra saldırganlar arasında sadece iki Arap tespit edildiği belirtildi. Moskovalı siyaset yorumcusu Andrei Piontkovsky gibi bağımsız analistler, Putin'in o anda geçmişte yaptığı gibi Çeçen saldırganların saldırılarını abartmak yerine, sayısını ve ölçeğini küçültmeye çalıştığını söyledi. Putin, olayları ABD önderliğindeki " Terörizme Karşı Savaş" ile ilişkilendirir göründü, ancak aynı zamanda Batıyı saldırganları hoşnut etmekle suçladı.
17 Eylül 2004 tarihinde, radikal Çeçen gerilla komutanı Şamil Basayev, o anda, Kuzey Kafkasya isyancı hareketinin geri kalanından bağımsız olarak hareket ettiklerini ifade eden ve Beslan okul kuşatmasının sorumluluğunu üstlenen bir bildiri yayınladı, bu, 1995'te Budyonnovsk'ta gerçekleştirilen ve 2002'deki Moskova tiyatro krizine çarpıcı bir şekilde benzeyen, Basayev liderliğindeki Çeçen isyancılar tarafından yüzlerce Rus sivilin rehin tutulduğu olaylara büyük ölçüde benziyordu. Basayev, Riyad-us Saliheen "şehit tugayının" saldırıyı gerçekleştirdiğini ve Beslan krizinden önceki haftalarda Rusya'da gerçekleşen bir dizi bombalı saldırının sorumluluğunu üstlendiğini söyledi. Başlangıçta Moskova veya Saint Petersburg'da en az bir okulu ele geçirmeyi planladıklarını, ancak kaynak yetersizliğinin onu Kuzey Osetya'yı, "Kuzey Kafkasya'daki Rus garnizonu"nu seçmeye zorladığını söyledi. Basayev, Rus yetkilileri Beslan'daki "korkunç bir trajediden" sorumlu tuttu. Basayev, Kremlin'in krizi mümkün olan her şekilde sona erdirme kararlılığını yanlış hesapladığını iddia etti. Kendisinin "acımasızca yanıldığını" ve "orada olanlardan memnun olmadığını", ancak "gelecekte bunu yapmak zorunda oldukları için daha fazla Beslan tipi operasyon planladıklarını" söyledi. Bununla birlikte, bu olay 2009 yılına kadar Rusya'daki son büyük saldırıydı, çünkü Basayev kısa bir süre sonra yeni isyancı lider Abdul-Halim Sadulayev'in ayrım gözetmeyen saldırılarından vazgeçmeye ikna edildi, bu da Basayev'i ikinci komutan seviyesine çıkardı, ancak rehin alma, fidye için kaçırma ve özellikle sivilleri hedef alan operasyonları yasakladı.
Çeçen ayrılıkçı lider Aslan Mashadov, güçlerinin saldırıya dahil olduğunu hemen inkâr etti ve saldırıyı "haklı bir gerekçesi olmayan" bir "küfür" olarak nitelendirdi. Mashadov, Beslan'ın faillerini, Rusya'nın gaddarlık eylemleriyle akıllarını kaybetmiş "deliler" olarak nitelendirdi. Londra'daki elçisi Ahmed Zahayev'in yaptığı bir açıklama ile eylemi ve sivillere yönelik tüm saldırıları kınadı, bunu radikal yerel bir grup olarak adlandırdığı gruptan sorumlu tuttu ve Kuzey Osetya'nın müzakereci olarak hareket etme önerisini kabul etti. Daha sonra, Batı hükûmetlerini Rusya ile Çeçenistan arasında barış görüşmeleri başlatmaya çağırdı ve "Rusya hükümeti tarafından Başkan Mashadov'un Beslan olayına herhangi bir katılımı olduğu yönündeki tüm suçlamalarını kategorik olarak çürütmeye" davet etti. Putin, "çocuk katilleriyle" pazarlık yapmayacağını, müzakere çağrılarını Hitler'in yatıştırmasıyla karşılaştırarak yanıt verdi Mashadov içim 10 milyon dolarlık bir ödül koydu (Basayev için koyulanla aynı miktarda). Mashadov, 8 Mart 2005'te Rus komandoları tarafından Çeçenistan'da öldürüldü ve açıklanmayan bir yere gömüldü.
Krizden kısa bir süre sonra, resmi Rus kaynakları, saldırganların Basayev liderliğindeki ve El Kaide ile bağlantıları olan bir dizi Arap'ı içeren sözde uluslararası bir grubun parçası olduğunu ve Beslan okulundan Suudi Arabistan'a ve açıklanmayan başka bir Orta Doğu ülkesine Arapça telefon görüşmeleri yapıldığını tespit ettiklerini iddia etti.
Başlangıçta saldırıya aktif olarak katılan saldırganlar arasında iki İngiliz/Cezayirli isim vardı: Osman Larussi ve Yacine Benalia. Saldırının hemen ardından Rusya'dan ayrılmaya çalışırken tutuklanan Kamel Rabat Bouralha adlı bir başka İngiliz vatandaşının da kilit organizatör olduğundan şüphelenildi. Üçü de kuzey Londra'daki Finsbury Park Camii ile bağlantılıydı. El Kaide'nin karıştığı iddiaları o zamandan sonra Rus hükûmeti tarafından tekrarlanmadı. Larussi ve Benalia'nın adı Torshin raporunda yer almadı ve Rus yetkililer onları hiçbir zaman Beslan saldırısında şüpheli olarak tanımlanmadı.
Aşağıdaki kişiler, Rus hükûmeti tarafından saldırının planlamacıları ve finansörleri olarak adlandırıldı:
- Şamil Basayev - Saldırının nihai sorumluluğunu üstlenen Çeçen isyancı lider. Tartışmalı bir patlama sonucunda Temmuz 2006'da İnguşetya'da öldü.
- Kamel Rabat Bouralha - Eylül 2004'te Çeçenistan'da gözaltına alınan ve saldırıyı organize ettiğinden şüphelenilen İngiliz-Cezayirli.
- Abu Omar al-Saif - Suudi vatandaşı ve sanık finansçı, Aralık 2005'te Dağıstan'da öldürüldü.
- Abu Zaid Al-Kuwaiti - Şubat 2005'te İnguşetya'da ölen ve suçlanan Kuveytli.
Kasım 2004'te İnguşetya'nın Sagopshi kentinden 28 yaşındaki Ahmed Merzhoyev ve 16 yaşındaki Marina Korigova Beslan'la bağlantılı olarak Rus yetkililer tarafından tutuklandı. Merzhoyev rehinecilere yiyecek ve teçhizat sağlamakla, Korigova ise Tsechoyev'in defalarca aradığı bir telefona sahip olmakla suçlandı. Krizden sonra savunma avukatı telefonun bir tanıdığı tarafından verildiğini gösterince Korigova serbest bırakıldı.
Gerekçeler ve talepler
Rus müzakereciler, Beslan saldırganlarının taleplerini hiçbir zaman açıkça belirtmediklerini, ancak rehinelerden biri tarafından bir okul defterine el yazısıyla yazılmış notlar bulunduğunu ve Rus askerlerinin Çeçenistan'dan tamamen çekilmesi ve Çeçen bağımsızlığının tanınması taleplerini dile getirdiklerini söylediler.
Rehinecilerin, 1 Eylül 11.00-11.30'da rehine acil servis doktoruyla birlikte gönderdikleri bir mektupta aşağıdaki taleplerin yerine getirilmesini istedikleri bildirildi:
- BM'de Çeçenistan'nın bağımsızlığının tanınması ve Rus birliklerinin geri çekilmesi
- Okula listedeki kişilerin gelmesi: Aleksander Dzasohov (Kuzey Osetya başkanı), Murat Zyazikov (İnguşetya cumhurbaşkanı), Ruslan Aushev (eski İnguşetya başkanı), Leonid Roshal (çocuk doktoru). Ek olarak, rehineciler Roshal ve Aushev'in yerine Vladimir Rushailo ve Alu Alkhanov'un (Moskova yanlısı Çeçenistan Devlet Başkanı) adını vermiş olabilirler.
Dzasohov ve Zyazikov Beslan'a gelmediler (Dzasohov daha sonra "'gitmeye çalışırsanız sizi tutuklamak için emir aldım' diyen İçişleri Bakanlığı'ndan çok yüksek rütbeli bir general" tarafından zorla durdurulduğunu iddia etti). Zyazikov'un gelmemesinin belirtilen nedeni "hasta" olmasıydı. Zyazikov'un İnguşetya cumhurbaşkanlığı görevindeki selefi Aushev (2002'de Putin tarafından istifaya zorlandı) okula girdi ve 26 rehinenin serbest bırakılmasını sağladı.
Aslahanov, rehinecilerin ayrıca Haziran ayı başlarında İnguşetya'daki isyancıların baskınları sonrasında tutuklanan 28 ila 30 şüphelinin serbest bırakılmasını talep ettiklerini söyledi.
Daha sonra Başayev, Başkan Putin'den de istifa mektubu talep ettiklerini söyledi
Rehineciler
Olayların resmi versiyonuna göre, saldırıya 32 saldırgan doğrudan katıldı, bunlardan biri canlı olarak ele geçirilirken, geri kalanı olay yerinde öldürüldü. Rehinecilerin sayısı ve kimliği, genellikle çelişkili hükûmet beyanları ve resmi belgelerle beslenen tartışmalı bir konu olmaya devam etti. 3-4 Eylül hükûmet açıklamalarında, kuşatma sırasında toplam 26-27 saldırganın öldürüldüğü söylendi. İki kadın dahil en az dört saldırgan, Rusya'nın okula taarruzundan önce öldü.
Hayatta kalan rehinelerin ve görgü tanıklarının birçoğu, bazılarının kaçmış olabileceği daha birçok saldırganların olduğunu iddia etti. Başlangıçta, rehineci üç kişinin, bir kadın saldırgan ve liderleri Vladimir Hodov da dahil olmak üzere canlı olarak yakalandığı iddia edildi. Kulayev davası sırasındaki tanık ifadeleri, rehineciler arasında, Rus güvenlik güçlerinin taarruzunda öldürülen saldırganların cesetleri arasında görülmeyen, görünüşte Slavca - aksanlı olmayan Rusça - ve "mükemmel" Osetçe konuşan bireyin varlığını içeriyordu, tanıklar, kriz gününde bu kişilerin hiç görünmediklerini de söylediler. Bilinmeyen erkekler (ve bir tanıklığa göre bir kadın) arasında, rehinecilerin liderlerine emir veren ve rehinelerin bakmasının yasak olduğu bildirilen kızıl sakallı bir adam da vardı. Bu Şamil Basayev'in koruması olarak görev yapan etnik bir Rus olan "Fantomas" olarak bilinen saldırgandı.
- Kesayev Raporu (2005), görgü tanıklarının ifadelerine ve olay yerinde bırakılan silah sayısına dayanarak, saldırıya yaklaşık 50 isyancı savaşçının katıldığını varsaymaktadır.
- Savelyev Raporu (Eylül 2006) 58 ila 76 rehineci olduğunu ve bunların çoğunun okulun etrafındaki kordonu yararak kaçmayı başardığını ifade etmektedir.
- Torshin Raporu (Aralık 2006) 34 saldırganın dahil olduğunu belirledi, bunlardan 32'si okula girdi ve 31'i orada öldü ve iki suç ortağı yakalanmadan kaçtı (biri Basayev'in koruması olan Yunus Matsiyev).
Basayev'e göre, "Otuz üç mücahit Nord-Ost'te de yer almıştı. İkisi kadındı. Dört tane [kadın] hazırladım ama bunlardan ikisini 24 Ağustos'ta Moskova'ya gönderdim. Daha sonra patlayan iki uçağa bindiler. Grupta 12 Çeçen erkek, iki Çeçen kadın, dokuz İnguş, üç Rus, iki Arap, iki Oset, bir Tatar, bir Kabardey ve bir Guran vardı. Guranlar Baykal Gölü yakınlarında yaşayan ve teknik olarak Ruslaştırılmış insanlardır."
Basayev ayrıca, bir FSB ajanının (Hodov) isyancılara Kuzey Osetya'nın başkenti Vladikavkaz'da bir hedefe saldırı yapmaya ikna etmek için gizli olarak gönderildiğini ve FSB'nin onları Vladikavkaz'daki varış noktalarında yakalamayı planladığı için grubun bölgeye kolaylıkla girmesine izin verildiğini söyledi. Ayrıca, adı belirtilmeyen bir rehinecinin kuşatmadan sağ kurtulduğunu ve kaçmayı başardığını iddia etti.
Kimlikler
6 Eylül 2004'te, hafta sonu yapılan adli tıp çalışmalarından ve hayatta kalan rehineler ve yakalanan bir saldırganla yapılan görüşmelerden sonra saldırganların yedisinin isimleri ve kimlikleri öğrenildi. Adli tıp testleri ayrıca rehinecilerden 21 kişinin normal olarak ölümcül miktarda eroin,metamfetamin ve morfin aldığını ortaya çıkardı; soruşturma, uyuşturucu kullanımının, saldırganların ağır yaralanmış ve muhtemelen büyük bir acı içinde olmalarına rağmen çatışmaya devam edebilme isteklerinin bir nedeni olduğunu gösterdi. Kasım 2004'te Rus yetkililer, rehineci 32 kişiden 27'sinin kimliğinin tespit edildiğini duyurdu. Bununla birlikte, 2005 yılının Eylül ayında, Nur-Paşa Kulayev davasındaki baş savcı, rehinecilerin 32 cesedinden yalnızca 22'sinin tespit edildiğini açıkladı, bu da kimliklerin kaç tanesinin teyit edildiği konusunda daha fazla kafa karışıklığına yol açtı.
Yaşları 20 ile 35 arasında değişen şüphelilerin çoğu İnguş veya İnguşetya'da ikamet edenler (bazıları Çeçen mülteciler) olarak belirlendi. Şüpheli rehinecilerin en az beşi, ele geçirmeden önce Rus makamları tarafından ölü ilan edilmişti, sekizinin daha önce tutuklandığı ve daha sonra Beslan saldırısından kısa bir süre önce serbest bırakıldığı biliniyordu.
- Erkekler
Erkek rehineciler, Rus hükûmeti tarafından geçici olarak şu şekilde tanımlandı:
- Ruslan Tagiroviç Huçbarov (32), kod adı ile "Polkovnik" (Rusça "Albay") – Etnik bir İnguş ve Galaşki, İnguşetya'nın yerlisi. Tartışmalı bir kimliğe sahip olan grup lideri muhtemelen kaçtı. Basayev onu "Albay Orsthoyev" olarak tanımladı. Diğer saldırganların "Ali" olarak da adlandırdığı bildirildi, müzakereleri rehineciler adına yönetti. Başlangıçta, 2000 yılında yasal olarak ölü ilan edilen bir İnguş polis memuru olan Ali Taziyev olduğu bildirildi; ancak bu daha sonra Rus savcılar tarafından reddedildi. Müzakereler sırasında "Ali", ailesinin Çeçenistan'da Ruslar tarafından öldürüldüğünü iddia etmişti. Araştırmacılar, Ali Taziyev olarak da bilinen bir İnguş isyancı lideri olan Ahmed Yevloyev ("Magas") olduğunu düşündüler, ancak bu raporlar daha sonra yanlış ilan edildi. "Magas" 2010 yılında FSB tarafından ele geçirildi.
- Vladimir Anatolieviç Hodov (28), kod adı "Abdullah" – Kuzey Osetya'nın Kirovsky bölgesindeki Elhotovo köyünden bir etnik Osetya-Ukraynalı olan Hodov, Beslan BNO'nun eski öğrencisi ve rehinecilerin tanınmış liderlerinden biriydi. Hayatta kalanlardan bazıları onu tüm saldırganların en korkutucu ve saldırgan olanı olarak nitelendirdi. Hodov tecavüz suçundan hapishanede iken Müslüman oldu. Vladikavkaz'da bir dizi bombalı saldırı gerekçesiyle resmen arandı, ancak saldırıdan bir aydan fazla bir süre önce memleketinde açıkça yaşadı. Basayev, Hodov'un isyancı hareketine sızmak için gönderilen "Putnik" ("Gezgin") kod adlı bir FSB olduğunu iddia etti.
- İznaur Kodzoyev – Kantyşevo, İnguşetya'dan bir İnguş ve beş çocuk babası. Kuzeni, kuşatmanın ikinci gününde onu kendi köylerinde gördüğünü iddia etti. Ağustos 2005'te Iguşetya'daki Rus kuvvetleri, Beslan'da öldürülen kişiler arasında cesedi tespit edilmesine rağmen, rehinecilerden biri olduğunu söyledikleri İznaur Kodzoyev olarak tanımlanan bir adamı öldürdü. Kodzoev'un daha önce Ruslar tarafından Beslan krizinden aylar önce öldürüldüğü duyurulmuştu.
- Hızır Ali Ahmedov (30) – Çeçenistan’nın Bilto-Yurt Köyü’nden.
- Rustam Atayev (25) – Psedah, İnguşetya kökenli etnik bir Çeçen. 12 yaşındaki küçük kardeşi ve diğer iki erkek kardeşi, 2002 yılında Grozni'de kimliği belirsiz kamuflajlı erkekler tarafından öldürüldü.
- Rizvan Vahitoviç Barçaşvili (26) – İnguşetya'da bir Kazak köyü olan Nesterovskaya'nın yerlisi. Adını Aldzbekov olarak değiştirmişti. Cesedi DNA testi ile tespit edildi.
- Usman Magomedoviç Auşev (33) – Ekazhevo, İnguşetya'dan bir İnguş.
- Adam Magomed Hasanoviç İliyev (20) – Malgobek, İnguşetya'dan bir İnguş. İliyev bir yıl önce yasadışı silah bulundurmaktan tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı.
- İbragim Magomedoviç Dzortov (28) – Nazran, İnguşetya'dan bir İnguş.
- İlnur Gainullin (23) – Moskova'da "iyi bir aileden" etnik Tatar ve Tıp Fakültesi mezunu.
- Aslangirey Beksultanoviç Gatagazhev (29) – Sagopşi, İnguşetya'dan bir İnguş.
- Sultan Kamurzoyev (27) – Kazakistan'dan bir Çeçen. Diğer kaynaklar, Nazran, İnguşetya'dan geldiğini ve 2000 yılında Çeçenistan'da isyancı bir savaşçı olarak tutuklandığını söylüyor.
- Magomed Hoçubarov (21) – Nazran'dan bir İnguş. Surhahi, İnguşetya'nın yerlisi olan Hoçubarov, yasadışı silah bulundurma suçundan mahkûm edildi.
- Han-Paşa Kulayev (31) – Engenoy'dan bir Çeçen. Rus esareti sırasında tedavi edilmediği için elini kaybetmişti. Kulayev, Nur-Paşa'nın ağabeyi ve Basayev'in eski bir korumasıydı. Saldırıdan önce Rus hapishanesinden serbest bırakıldı.
- Nur-Paşa Kulayev (24) – Engenoy'dan bir Çeçen, Ramazan Kadirov'un ("Kadırovtsy") Moskova yanlısı Çeçen milis kuvvetlerine kabul edilmesine rağmen, kardeşi Han-Paşa'ya yardım etmek için işe alındı. Beslan'da yakalandı ve ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.
- Adam Kuştov (17) – 1992'de etnik temizlik sırasında Kuzey Osetya'dan kaçan bir etnik İnguş.
- Abdul-Azim Labazanov (31) – Kazakistan'da sürgünde doğan bir Çeçen. Dokka Umarov grubuna iltica etmeden önce Birinci Çeçen Savaşı'nda Rus tarafında savaştı.
- Arsen Merzhoyev (25) – Engenoylu bir Çeçen.
- Adam Ahmedoviç Poşev (22) – Malgobek, İnguşetya'dan bir İnguş.
- Mayrbek Said-Aliyeviç Şaybehanov (25) – Engenoy'dan Psedah, İnguşetya'da yaşayan bir Çeçen. İnguşetya'da tutuklandı ve daha sonra okul saldırısından kısa bir süre önce serbest bırakıldı.
- İslam Said-Aliyeviç Şaybehanov (20) – Engenoy'dan Psedah, İnguşetya'da yaşayan bir Çeçen.
- Buran Tetradze (31) – İddiaya göre etnik bir Gürcü ve Rustavi, Gürcistan'ın yerlisi. Kimliği/varlığı Gürcistan Güvenlik Bakanı tarafından reddedildi.
- İssa Torşhoyev (26) – Malgobek, İnguşetya'dan bir İnguş yerli. 2003 yılında evinin polis tarafından basıldığı çatışmadan bu yana aranıyordu. Ailesi, Torşhoyev'in yakın arkadaşlarının beşinin aynı baskın sırasında Rus güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğüne tanık olduğu için Çeçen saldırı hareketine katılma ilgisinin depreştiğini iddia etti. Cesedini teşhis etmek için getirilen babasının, cesedin oğluna ait olmadığını iddia ettiği bildirildi.
- İssa Jumaldinoviç Tarşhoyev (23) – Malgobek, İnguşetya'dan bir İnguş. 1999 yılında silahlı soygundan tutuklandı, ancak daha sonra serbest bırakıldı.
- Bei-Alla Başiroviç Tseçoyev (31) – Bir İnguş, yasadışı ateşli silah bulundurmaktan daha önce mahkûm edildi.
- Musa İsayeviç Tseçoyev (35) – İnguş. Sagopşi, İnguşetya'nın yerlisi, saldırganları okula götüren kamyonun sahibiydi.
- Timur Magomedoviçh Tsokiyev (31) – Sagopşi, İnguşetya'dan bir İnguş.
- Aslan Ahmedoviç Yaryzhev (22) – Malgobek, İnguşetya'dan bir İnguş. Kadınlar
Nisan 2005'te, shahidka kadın saldırganlarının kimliği ortaya çıktı:
- Roza Nagayeva (30) - Çeçenistan'nın Vedensky Bölgesi'ndeki Kirov-Yurt köyünden bir Çeçen kadın ve 24 Ağustos 2004'te indirilen iki Rus uçağından birini patlatan intihar bombacısı olduğundan şüphelenilen Amnat Nagayeva'nın kız kardeşi. Roza Nagayeva'nın daha önce 31 Ağustos 2004 tarihinde Moskova'daki Rizhskaya metro istasyonunu bombaladığı belirtilmişti.
- Mairam Taburova (27) - Çeçenistan'nın Shalinsky Bölgesi'ndeki Mair-Tub köyünden bir Çeçen kadın.
- Haula Nazirova - Kocası Ruslar tarafından işkence ile öldürülen, birkaç akrabası Rus güçler tarafından bombalanan bir Çeçen okulunda ölen etnik bir Çeçen.
Daha önceki raporlar öldürüldüğü bildirilen bir İngiliz – Cezayirli olan Yacine Benalia (35) ve daha önce öldürüldüğü bildirilen bir İngiliz-Cezayirli olan Osman Larussi (35) isimli iki kadından bahsetmektedir. Bu isimler Torshin Raporu'nda listelenmemişlerdir.[]
Resmi soruşturmalar ve mahkemeler
Kulayev'in sorgulanması ve yargılanması
Yakalanan şüpheli, Çeçenya'da doğan 24 yaşındaki Nur-Paşa Kulayev, eski rehineler tarafından rehinecilerden biri olarak tanımlandı. Devlet kontrolündeki Kanal Bir, Kulayev'in sorgusundan bölümler gösterdi ve bu bölümlerde Kulayev, grubunun Polkovnik lakaplı, Çeçenistan doğumlu ve Kuzey Osetya yerlisi bir kişi olan Vladimir Hodov tarafından yönetildiğini söyledi. Kulayev'e göre Polkovnik, çocukları rehin tutmaya itiraz ettikleri için başka bir saldırganı vurdu ve iki kadın intihar bombacısını patlattı.
Mayıs 2005'te Kulayev, Kuzey Osetya Cumhuriyeti'ndeki bir mahkemede sanıktı. Cinayet, terörizm, adam kaçırma ve diğer suçlarla suçlandı ve yedi suçu kabul etti; birçok eski rehine duruşmayı "sis perdesi" ve "saçmalık" olarak reddetti. Mahkemeyi yetkilileri suçlama girişimlerinde kullanan kurbanların akrabalarından bazıları, Kulayev hakkında, neler yaşandığı hakkında özgürce konuşabilmesi için af çağrısında bulundu.FSB'nin müdürü Nikolay Patruşev ifade vermek üzere çağrıldı, ancak duruşmaya katılmadı. On gün sonra, 26 Mayıs 2006'da Nur-Paşa Kulayev ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Kulayev daha sonra Rus hapishane sisteminde ortadan kayboldu. Kulayev'in hapishanede öldürülüp öldürülmediğine ilişkin soruların ardından, Rus hükûmet yetkilileri 2007'de hayatta olduğunu ve cezasının başlamasını beklediğini söylediler.
Federal savcılar tarafından gerçekleştirilen soruşturma
Saldırı mağdurlarının aile üyeleri, güvenlik güçlerini beceriksizlikle suçlayarak, yetkililerin sorumlu tutulmalarını talep ettiler. Putin kişisel olarak Beslan Anneleri grubuna "objektif bir soruşturma" gerçekleştirme sözü verdi. 26 Aralık 2005 tarihinde, okuldaki kuşatmayı soruşturan Rus savcıları, yetkililerin herhangi bir hata yapmadıklarını açıkladılar.
Torshin'in Parlamento Komisyonu
6 Eylül 2004'te yabancı gazetecilere düzenlediği basın toplantısında Vladimir Putin, halka açık bir kamu soruşturması olasılığını reddetti, ancak Kremlin yanlısı partilerin hakim olduğu Devlet Duması tarafından yönetilen bir parlamento soruşturması fikrine ihtiyatla katıldı.
Kasım 2004'te Interfax Haber Ajansı, parlamento komisyonu başkanı Alexander Torshin'in "yabancı bir istihbarat teşkilatı"nın saldırıya müdahil olduğuna dair kanıt bulduklarını söylediğini bildirdi (ancak hangisi olduğunu söylemeyi reddetti). 22 Aralık 2006'da, Rus Parlamento Komisyonu olayla ilgili soruşturmasını sona erdirdi. Raporları, okula baskın yapan silahlı kişilerin sayısının 32 olduğu ve Kuzey Osetya polisinin büyük oranda suçlu bulunduğu ve güvenlik önlemlerinde ciddi bir eksiklik görüldüğü, aynı zamanda ilgili rehinelerin sayısını yetersiz bildirdikleri için yetkililerin eleştirilmesi gerektiği sonucuna vardı. Ayrıca komisyon, okula yapılan saldırının ılımlı lider Aslan Mashadov da dahil olmak üzere Çeçen isyancı liderler tarafından önceden planlandığını söyledi. Komisyon, tartışmalı bir başka açıklamasında, kuşatmayı sona erdiren çatışmanın güvenlik güçleri tarafından değil rehineciler tarafından başlatıldığını iddia etti. Alev makinelerini kullanma konusundaki "gerekçeli" kararla ilgili olarak Torshin, "uluslararası hukukun onları teröristlere karşı kullanmayı yasaklamadığını" söyledi. Beslan destek grubunu yöneten aktivist Ella Kesayeva, raporun Putin ve çevresinin artık kriz hakkında tartışmakla ilgilenmediğinin bir işareti olduğunu öne sürdü.
28 Ağustos 2006'da, Federal Parlamento Soruşturma Komisyonu'nun bir üyesi olan Duma üyesi Yuri Savelyev, Rus kuvvetlerinin kasıtlı olarak azami güç kullanarak okulu bastığını kanıtladığını açıkladığı kendi raporunu yayımladı. Bir silah ve patlayıcı uzmanı olan Savelyev'e göre, özel kuvvetler, sürmekte olan görüşmeleri görmezden gelerek, silahlı bir saldırının başlangıcı olarak hiçbir uyarıda bulunmadan roket güdümlü el bombalarını ateşledi. Şubat 2007'de, Komisyon'un iki üyesi (Savelyev ve Yuri Ivanov) soruşturmanın örtbas edilmek için geçersizliğinin ilan edildiğini ve Kremlin'in olayların resmi versiyonunun uydurma olduğunu söyleyerek kararı kınadılar. Torshin'in raporunu imzalamayı reddettiler.
Yerel polis memurlarının duruşmaları
Pravoberezhny Bölgesi ROVD'den (bölge militsiya birimi) üç yerel polis, katliam nedeniyle yargılanan kişiler oldu. Silahlı kişilerin okulu ele geçirmesini engellememekle suçlandılar. 30 Mayıs 2007'de, Pravoberezhny Mahkemesi yargıcı onlara af çıkardı. Buna karşılık, onlarca yerel kadından oluşan bir grup, pencereleri kırarak, mobilyaları devirerek ve bir Rus bayrağını yırtarak mahkeme salonunda isyan etti ve salonu yağmaladı. Kurban grupları, davanın üstlerini suçlanmaktan korumak için tasarlanmış bir aklama olduğunu söylediler. Kuşatma kurbanları mahkeme kararına itiraz edeceklerini söylediler.
Haziran 2007'de Kabardino-Balkarya'daki bir mahkeme, iki Malgobeksky Bölgesi ROVD polis memurunu, Muhazhir Yevloyev ve Ahmed Kotiyev, ihmalkarlıkla, saldırganların İnguşetya'da eğitim ve sahneleme kampları kurmalarını engellemekle suçladılar. İki kişi masum olduğunu iddia etti ve Ekim 2007'de beraat etti. Karar, Mart 2008'de İnguşetya Yüksek Mahkemesi tarafından onaylandı. Mağdurlar karara Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne itiraz edeceklerini söylediler.
Rus hükümetine yönelik eleştiriler
Yetersizlik iddiaları ve hak ihlalleri
Vladimir Putin yönetiminin kuşatmayı ele alması, aralarında Beslan Anneleri ve Beslan'ın Sesi de dahil olmak üzere bir dizi gözlemci ve sivil toplum örgütü tarafından eleştirildi. Krizden kısa bir süre sonra bağımsız milletvekili Vladimir Ryzhkov, Rusya'nın "üst düzey liderliğini" suçladı. Başlangıçta Avrupa Birliği de sorumluluğu eleştirdi.
Saldırıdan kurtulan Beslan sakinleri ve kurbanların yakınları da dahil olmak üzere eleştirmenler, okuldaki baskının acımasız olduğu iddialarına odaklandı. Tanklar ve Shmel roket alev makineleri gibi ağır silahların kullanıldığından bahsettiler. Bu silahların kullanımları resmen onaylandı.Shmel, ABD ordusuyla bağlantılı bir kaynak tarafından "hayal edebileceğiniz en acımasız silah - havayı ateşe veren, kapalı bir alandaki oksijeni emen ve yangına maruz kalacak kadar talihsiz her şeyi ezen devasa bir basınç dalgası yaratan" bir silah olarak tanımlandı. Pavel Felgenhauer daha da ileri gitti ve hükûmeti bir Mi-24 saldırı helikopterinden roket fırlatmakla suçladı, bu iddia yetkililer tarafından yalanlandı. Bazı insan hakları aktivistleri, rehinelerin en az %80'inin ayrım gözetmeyen Rus ateşi sonucunda öldüğünü iddia etti. Felgenhauer'e göre, "Bu bir rehine kurtarma operasyonu değildi... teröristleri yok etmeyi amaçlayan bir ordu operasyonuydu." Hudson Enstitüsü'nden David Satter, olayın "Rus liderliğinin tüyler ürpertici bir portresi ve insan hayatına tamamen umursamamazlık" olarak ifade etmiştir.
İl hükûmeti ve polis, özellikle saldırıdan kısa bir süre önce Beslan'ın girişindeki polis barikatlarının kaldırılması nedeniyle saldırının gerçekleşmesine izin verdikleri suçlamasıyla yerel halk tarafından eleştirildi. Birçok kişi saldırganların kontrol noktalarından geçerken rüşvet verdikleri için geçişlerine izin veren yaygın yolsuzluğu suçladı; hatta, saldırganlar bunu rehinelere söyleyerek açıkça övünmüşlerdi. Bazı kişiler, saldırganların kaçakçılar tarafından polisle işbirliği içinde kullanılan arka yolları kullandıklarını öne sürmüştür. Yulia Latynina, Binbaşı Gurazhev'in petrol kaçakçılığı operasyonu olduğunu düşündüğü şey için rüşvet talep etmek için saldırganların kamyonuna yaklaştıktan sonra yakalandığını iddia etti. Ayrıca, federal polisin planlanan saldırının zamanını ve yerini bildiği iddia edildi; Novaya Gazeta tarafından alınan dahili polis belgelerine göre, Moskova MVD, Çeçenistan'da yakalanan bir saldırgandan bir rehin alma saldırısının gerçekleşeceğini dört saat öncesinden öğrenmişti. Basayev'e göre, FSB, saldırganlarının amacının Vladikavkaz'daki Kuzey Osetya parlamentosunu ele geçirmek olduğuna inanıyordu; FSB grubu daha sonra pusuya düşürmeyi planladığı için Beslan'a giden yolu barikatlardan temizlemişti.
Eleştirmenler ayrıca, yetkililerin, olay yerini siviller tarafından girişe kapatmamakla, acil servislerin krizin 52 saatinde hazır olmamasıyla ve kuşatmayı gerektiği gibi organize etmemekle de suçladılar. Rus hükûmeti, kuşatmadan günler ve hatta aylar sonra, hastaneler dış dünyadan izole edildiğinden dolayı, çocuklarının diri mi ölü mü olduğunu bilmeyen yerel halkın çoğu tarafından da ağır şekilde eleştirildi. Krizden iki ay sonra, cesetlere ait parçalar ve kimlik belgeleri, yerel bir sürücü Muran Katsanov tarafından Beslan'ın eteklerindeki bir çöplükte bulundu; keşif ülkede daha fazla öfkeye yol açtı.
Buna ek olarak, federal yetkililerin rehinecilerle ciddiyetle müzakere etmeye çalışmadıkları (Moskova'nın müzakereye gelirse Başkan Dzasohov'u tutuklama tehdidi de dahil olmak üzere) ve duruma ilişkin olarak medyaya kasıtlı bir şekilde yanlış ve tutarsız raporlar sunduğuna dair ciddi suçlamalar vardı.
Bağımsız raporlar
Muhalif bir parlamento araştırmacısı ve Rusya'nın önde gelen roket bilimcilerinden biri olan Yuri Savelyev, raporunda, son katliamın sorumluluğunun Rus güçlerinin ve federal hükûmetteki en üst düzey yetkililerin eylemlerinden kaynaklandığını belirtmektedir. Savelyev'in 280 sayfayı ilk patlamanın sorumluluğunu belirlemeye ayıran 2006 tarihli raporu, yetkililerin okul binasına saldırmaya karar verdikleri, ancak saldırganların eylemlerine tepki olarak hareket ettikleri izlenimini yaratmak istedikleri sonucuna varmaktadır. Komisyonda yanma fiziği konusunda tek uzman olan Savelyev, Torshin'i "kasıtlı tahrifatla" suçladı. Kesayev başkanlığındaki Kuzey Osetya parlamentosu tarafından yapılan ayrı bir kamu soruşturması, 29 Kasım 2005 tarihinde hem yerel hem de federal yetkililerin durumu kötü idare ettiği sonucuna varmıştır.
Avrupa Mahkemesi'ndeki davalar
26 Haziran 2007'de 89 mağdur yakını, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) Rusya aleyhine ortak bir şikayette bulundu. Başvuranlar, hem rehin alma sırasında hem de takip eden davalarda haklarının ihlal edildiğini söylediler. 400'den fazla Rus tarafından dava açıldı.
Savcıları destekleyen Nisan 2017 tarihli kararıyla Mahkeme, Rusya'nın Kuzey Osetya'daki bir okula yönelik olası bir saldırıya ilişkin "yeterli" kanıta göre hareket etmemesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafından güvence altına alınan "yaşama hakkını" ihlal ettiğine hükmetti. Mahkeme, hatanın Rusların "ayrım gözetmeyen güç" kullanmasıyla daha da kötüleştiğini belirtti. Sonuç Nisan 2017'de yayınlandı ve Rusların tank toplarını, alev atıcılarını ve el bombası fırlatıcılarını kullanma eylemlerinin "rehineler arasındaki kayıpları artırdığını" ve "2. Madde uyarınca, öldürücü kuvvetin 'kesinlikle gerekli olduğundan daha fazlası olmaması' koşulu ile uyumlu olmadığını" ortaya koydu. Raporda ayrıca, "yetkililerin bölgede bir eğitim kurumuna bağlı planlı bir saldırı hakkında yeterince spesifik bilgiye sahip oldukları", "yine de bunun, teröristlerin toplantılarını ve hazırlıklarını bozmak ya da okulları ya da halkı uyarmak için yeterli olmadığı" da belirtildi.
Strazburg'daki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Rusya'nın 2,9 milyon Euro tazminat ve 88,000 Euro hukuki masraf ödemesine karar verdi. Mahkemenin bulguları, Rus Hükûmeti tarafından reddedildi. Kremlin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin imzacısı olduğu için kararı kabul etmek zorunda olmasına rağmen, kararı "kesinlikle kabul edilemez" olarak nitelendirdi. Rus hükûmeti, daha yüksek bir meclise itiraz etti, mahkemenin sonuçlarından bazılarının "desteksiz olduğunu" savundu, ancak nihayetinde şikayetler Strazburg merkezli mahkeme tarafından reddedildikten sonra kararı kabul etti.
Tehdit, dezenformasyon ve bilgilerin gizlenmesi iddiaları
Rus televizyon haberciliği ve yanlış bilgiler
Yabancı televizyon haber kanallarında (CNN ve BBC gibi) yapılan haberlerin aksine, kriz, devlete ait üç büyük Rus televizyon kanalı tarafından canlı olarak yayınlanmadı. Devlete ait iki ana yayıncı olan Channel One ve Rossiya, okuldaki kriz sırasında düzenli programlarını kesintiye uğratmadı. Üçüncü gün patlamalar ve silah sesleri başladıktan sonra, NTV Rusya kargaşa sahneleri yayınlamayı bırakarak 2. Dünya Savaşı ile ilgili bir belgesel yayınlamaya başladı.Ekho Moskvy ("Moskova'nın Yankısı") radyo istasyonunun hazırladığı bir ankete göre, ankete katılanların %92'si Rus televizyon kanallarının bilgilerin bir kısmını gizlediğini söyledi.
Rus devleti kontrolündeki televizyon, yalnızca kriz sırasında rehinelerin sayısı hakkında resmi bilgi verdi. Başlangıçta Lev Dzugayev (Dzasohov'un basın sekreteri) ve Valery Andreyev (cumhuriyetçi FSB'nin başkanı) tarafından bildirilen 354 kişilik rakam ısrarla tekrar edildi. Daha sonra Dzugayev'in kendisine sadece "1 Eylül'den itibaren Beslan'da bulunan Rus cumhurbaşkanlığı personeli" tarafından verilen bilgileri yaydığı iddia edildi. Torshin, suçu açıkça küçümsediği Andreyev'e attı.
Kasıtlı olarak yanlış ifade edilen sayıların, öfkeli rehinecilerin rehinelere uyguladığı davranışları üzerinde ciddi sonuçları oldu (rehinecilerin "belki de bu sayıya inmek için yeterince rehineyi öldürmeliyiz" dediği bildirildi) ve "açlık grevi" ilanının yapılmasına neden oldu. Bir soruşturmada, saldırganları ilk gün vurulan saldırganın rehine grubunu öldürmeye sevk etmiş olabileceğini ileri sürüldü. Hükûmetin dezenformasyonu, gerçek rakamların farkında olan yerel halkın Rus ve yabancı basın mensuplarına karşı şiddet eylemlerine girişmesine de yol açtı.
8 Eylül 2004'te, aralarında Uluslararası Af Örgütü, İnsan Hakları İzleme Örgütü, Memorial ve Moskova Helsinki Grubu'nun da bulunduğu birçok önde gelen Rus ve uluslararası insan hakları kuruluşu, Rus yetkililerin yanlış bilgi yayma sorumsuzluğuna işaret ettikleri ortak bir bildiri yayınladılar:
Yetkililerin, diğerlerinin yanı sıra, rehinelerin sayısı konusunda Rus toplumunu yanlış bilgilendirerek krizin gerçek boyutunu gizlemesinden de ciddi bir şekilde endişe duyuyoruz. Rus yetkilileri, yetkililerin tüm toplumu ve rehinelerin ailelerini nasıl bilgilendirdiğinin incelenmesini de içerecek şekilde Beslan olaylarının koşullarına ilişkin kapsamlı bir soruşturma yapmaya çağırıyoruz. Böyle bir soruşturmanın sonuçlarını kamuoyuna duyurmaya çağırıyoruz."
Moskova gazetesi Moskovskij Komsomolets, "Yalanların Kroniği" başlıklı bir değerlendirme listesi yayımladı ve hükûmet yetkilileri tarafından rehin alma hakkında çıkarılan ve daha sonra yanlış olduğu ortaya çıkan çeşitli raporları ayrıntılarıyla ele aldı.
Rus ve yabancı gazetecilerin karıştığı olaylar
2002 Moskova kuşatması sırasında müzakerecilik yapan Novaya Gazeta gazetecisi Anna Politkovskaya'nın uçağa binmesi yetkililer tarafından iki kez engellendi. Sonunda başarılı olup Rostov-na-Donu'na doğru giden bir uçağa bindikten sonra, uçak içinde zehirlendikten sonra komaya girdi.The Raw Story'den Amerikalı gazeteci Larisa Alexandrovna, Politkovskaya'nın daha sonra Moskova'da öldürülmüş olabileceğini, çünkü Rus hükûmetinin Beslan'daki suç ortaklığına dair kanıtlar keşfetmiş olabileceğini öne sürdü.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın (AGİT) raporuna göre, Beslan'a geldikten sonra çok sayıda muhabir gözaltına alındı veya taciz edildi (Novye Izvestia'dan Rus Anna Gorbatova ve Oksana Semyonova, Moskovskij Komsomolets'ten Madina Shavlokhova, Novaya Gazeta'dan Elena Milashina ve Moscow Times'dan Simon Ostrovskiy dahil). Leh Gazeta Wyborcza, Fransız Libération ve İngiliz The Guardian'dan bir grup gazeteci de dahil olmak üzere birkaç yabancı gazeteci de kısa süreliğine gözaltına alındı. Pek çok yabancı gazeteci güvenlik güçlerinin baskısına maruz kaldı ve ZDF ve ARD (Almanya), AP Television News (ABD) ve Rustavi 2 (Gürcistan) televizyon ekiplerinin materyallerine el konuldu. Rustavi 2'nin ekibi tutuklandı; Gürcistan Sağlık Bakanı, Rusya'nın duruşma öncesi gözaltı merkezlerinde beş gün tutulan muhabir Nana Lezhava'nın tehlikeli psikotropik ilaçlarla zehirlendiğini söyledi (Politkovskaya, Lezhava gibi bir fincan çay verildikten sonra bayılmıştı). Başka bir Gürcü televizyon kanalı Mze'nin ekibi Beslan'dan ihraç edildi.
Rusya'nın önde gelen gazetesi İzvestia'nın genel yayın yönetmeni Raf Şakirov, 4 Eylül 2004 tarihli sayısının hem tarzı hem de içeriği konusunda büyük hissedarlarının eleştirisi üzerine istifa etmek zorunda kaldı. Diğer Rus gazetelerinin daha az duygusal haberlerinin aksine, İzvestia büyük ölü veya yaralı rehinelerin resimlerine yer vermişti. Ayrıca, hükûmetin olaylarla ilgili aktardıkları hakkındaki şüphelerini de dile getirmişti.
Gizli video malzemeleri
Rehineciler tarafından hazırlanan ve ikinci gün Ruslan Aushev'e verilen video kaset yetkililer tarafından "boş" olarak duyuruldu. Aushev, kaseti hükûmet yetkilerini teslim etmeden önce kendisi izlememişti. Rehineciler tarafından kasetten bir bölüm, krizden birkaç gün sonra Rus NTV televizyonunda gösterildi. Rehineciler tarafından çekilen kasetin bir nbaşka parçası da medya tarafından alındı ve Ocak 2005'te kamuoyuna duyuruldu.
Temmuz 2007'de Beslan Anneleri FSB'den, soruşturmada hiçbir sır kalmaması gerektiğini söyleyerek Beslan'daki video ve ses arşivlerini açığa çıkarılmasını istedi. Bu talebe herhangi bir resmi cevap gelmedi. Ancak Anneler, Rus güvenlik güçlerinin kuşatılmış binaya roket güdümlü el bombaları atarak katliamı başlattığının kanıtlanabileceğinin açıklandığı isimsiz bir video aldı. Video, 4 Eylül 2007'de Anneler tarafından resmen yayınlanmadan önce yaklaşık üç yıl boyunca yetkililer tarafından gizli tutulmuştu. Rahatsız edici videoda, savcıların ve askeri uzmanların katliamdan kısa bir süre sonra Beslan'daki saldırganların patlamamış şarapnel tabanlı bombalarını ve okuldaki yapısal hasarları araştırdığını gösteriyordu. Görüntülerde spor salonunun duvarında büyük bir delik görülüyordu ve bir adam şöyle diyordu: "duvardaki delik bu tür bir patlamadan değil. Görünüşe göre birisi [oradan] ateş etti." Birçok kurbanın vücudunda şarapnel yarası belirtisi olmadığını da sözlerine ekliyordu. Ertesi sabah çekilen başka bir videoda, üniformalı bir araştırmacı, okuldaki el yapımı patlayıcıların çoğunun aslında patlamadığını ve daha sonra zeminde "patlayıcı bir karakterde delinme" olarak nitelendirdiği bir boşluğa dikkat çekiyordu.
Komplo teorileri
Liderlerden biri olan Vladimir Hodov da dahil olmak üzere birkaç rehineci, daha önce terörist faaliyetlere karışmıştı, ancak şüpheli profillerine rağmen saldırıdan önce hükûmetin gözetiminden serbest bırakılmıştı. Novaya Gazeta'da yayımlanan bir yayına göre, "Sözde Beslan teröristleri kendi özel UBOP [Aşırılıkla Mücadele Merkezi] ve FSB kuvvetlerimizin ajanlarıydı." FSB'den kaçan Alexander Litvinenko'ya göre, "Rus gizli servisleri planın önceden farkında olmalı ve bu nedenle saldırıyı sahte bayrak operasyonu olarak bizzat kendileri düzenlemiş olmalı"ydı. Daha önce tutuklanan saldırganların sadece FSB için kullanılabilmek amacıyla serbest bırakılacağını ve FSB varlıklarına dönüştürülmeden serbest bırakılsalardı bile, Beslan saldırısını fark edilmeden gerçekleştirmelerine izin vermeyecek derecede sıkı bir gözetim rejimi altında olacaklarını ifade etti. Beslan Anneleri ve Ella Kesayeva'ya göre, rehin alma olayından önce saldırganların okula silah yerleştirdiklerini gerekçe göstererek "içeriden alınan bir iş" olabilirdi. Eylül 2007'de, katliam nedeniyle Rus yetkilileri yargılamak isteyen Beslan Anneleri'ni temsil eden avukat Taimuraz Çejhemov, ailesine yönelik aldığı isimsiz bir ölüm tehdidi nedeniyle davadan çekildiğini söyledi. Ölüm tehdidinin, temsil ettiği grubun kaotik kurtarma operasyonunda yer alan ve yargılamak istedikleri üst düzey yetkilileri belirleyen bir kararla bağlantılı olduğuna inandığını söyledi.
Hükümet tepkisi
Genel olarak eleştiriler Rus hükûmeti tarafından reddedildi. Devlet Başkanı Vladimir Putin, dış eleştiriyi özellikle Soğuk Savaş zihniyeti olarak görmezden geldi ve Batı'nın "ipleri çekip Rusya'nın kafasını kaldıramamasını" istediğini söyledi.
Rus hükûmeti tankların ve diğer ağır silahların kullanıldığını, ancak bunun rehinelerin okuldan kaçışından sonra gerçekleştiğini ifade etti. Ancak bu, muhabirler ve eski rehineler de dahil olmak üzere görgü tanıklarının ifadeleriyle çelişiyordu. Hayatta kalanlara ve diğer tanıklara göre, birçok rehine kendi başına hareket edemeyecek derecede ağır şekilde yaralandı ve saldırganlar tarafından canlı kalkan olarak tutulmak üzere binanın içinde taşındı.
Kulayev davasında savcı yardımcısı olarak görev yapan Rusya Başsavcı Yardımcısı Nikolay Şepel, saldırıya karşılık verilmesi sırasında güvenlik güçlerinde herhangi bir hata bulmadığını belirterek, "Soruşturmanın sonuçlarına göre bilirkişiler komisyonu zararlı sonuçlardan sorumlu olabilecek herhangi bir ihlal bulmadı." Şepel, komandoların alev silahlarını ateşlediğini kabul etti, ancak bunun ölümlerin çoğuna neden olan yangını ateşleyemeyeceğini söyledi; askerlerin saldırı sırasında napalm kullanmadıklarını da söyledi.
Şüpheleri gidermek için, Putin, Alexander Torshin tarafından yönetilen bir Duma parlamento soruşturması başlattı ve sonuçta, federal hükûmeti yalnızca dolaylı olarak eleştiren ve bunun yerine "çok sayıda hata ve eksiklikten" yerel makamları sorumlu tutan rapor ortaya çıktı. Federal komisyonların ve Kuzey Osetya komisyonlarının bulguları birçok ana yönden büyük ölçüde farklılık gösterdi. Putin'in Eylül 2005'te durumu araştırmak üzere gönderdiği Başsavcı Yardımcısı Vladimir Kolesnikov, 30 Eylül'de "askeri personelin eylemlerinin haklı olduğu ve cezai soruşturma açılmasına gerek olmadığı" sonucuna vardı.
2005 yılında, Moskova'daki ulusal komisyon tarafından daha önce yayınlanmamış belgeler Der Spiegel'e sunuldu. Gazeteye göre, "komisyon, felaketin ardından özeleştiri çağrısında bulunmak yerine, Rus hükümetine daha sert tedbirler almasını tavsiye etti."
Görevden almalar ve yargılamalar
Saldırının ardından üç yerel üst düzey yetkili istifa etti:
- Kuzey Osetya İçişleri Bakanı Kazbek Dzantiyev krizden kısa bir süre sonra istifa ederek Beslan'da yaşananlardan sonra "subay ve insan olarak bu görevi üstlenme hakkına sahip olmadığını" söyledi.
- Osetya FSB başkanı Valery Andreyev de kısa süre sonra istifasını sundu. Ancak daha sonra FSB Akademisi'nin prestijli Rektör Yardımcılığı görevine yükseltildi.
- Kuzey Osetya Devlet Başkanı Aleksandr Dzasokhov, Beslan'da kendisine karşı düzenlenen bir dizi gösteri ve Putin'in görevden alınması için Beslan Anneleri'nin kamuoyuna uyguladığı baskısı sonrasında 31 Mayıs 2005'te görevinden istifa etti.
Beş Oset ve İnguş polis memuru yerel mahkemelerde yargılandı; hepsi sonradan affedildi veya 2007'de beraat etti. Aralık 2009 itibarıyla, Rus federal yetkililerinden hiçbiri Beslan olaylarıyla bağlantılı olarak sonuçlara maruz kalmadı.
Diğer olaylar ve tartışmalar
İnguş-Oset düşmanlığının tırmanması
Nur-Paşa Kulayev, bir okula saldırmanın ve anneleri ve küçük çocukları hedef almanın sadece tesadüf olmadığını, Kafkasya'da daha geniş bir savaşı ateşlemek amacıyla kasıtlı bir şekilde azami öfke çıkarmak için tasarlandığını iddia etti. Kulayev'e göre saldırganlar, çoğunluğu Ortodoks Osetyalıların intikam almak için çoğunluğu Müslüman olan İnguş ve Çeçen komşularına saldırarak Kuzey Kafkasya'da etnik ve dini nefret oluşturmayı ve çekişmeyi teşvik edeceğini umuyorlardı. Kuzey Osetya ve İnguşetya, daha önce 1992'de Kuzey Osetya'daki Prigorodny Bölgesi'ndeki tartışmalı topraklarla ilgili kısa ama kanlı bir çatışmaya girdiler ve bunun sonucu olarak ortada 1.000'e yakın ölü ve çoğu İnguş olmak üzere 40.000 ila 60.000 yerinden edilmiş kişi kaldı. Nitekim, Beslan saldırısından kısa bir süre sonra Vladikavkaz'da 3.000 kişi etnik İnguşlardan intikam almak için gösteri yaptı.
Komşu ülkelere karşı beklenen tepki, büyük ölçekte gerçekleşmedi. Kaydedilen bir olayda, bir Rus subay liderliğindeki bir grup etnik Osetya askeri, iki Çeçen Spetsnaz askerini gözaltına aldı ve birini idam etti. Temmuz 2007'de, Güney Federal Bölgesi'ndeki Dmitry Kozak'ın başkanlık elçisi ofisi, Kuzey Osetyalı bir silahlı grubun Beslan okulu saldırısına misilleme olarak adam kaçırma eylemlerine karıştığını duyurdu. Bu vakaları araştırmak için Moskova'dan gönderilen FSB Yarbay Alikhan Kalimatov, Eylül 2007'de kimliği belirsiz kişiler tarafından vurularak öldürüldü.
Grabovoy olayı ve Beslan aktivistlerine yönelik suçlamalar
Eylül 2005'te, kendisini inanç şifacısı ve mucize yaratıcısı olarak ilan eden Grigory Grabovoy, öldürülen çocukları diriltebileceğine söz verdi. Grabovoy, hükûmet tarafından Beslan Anneleri'nin itibarını sarsmak için bir araç olarak kullanıldığına dair suçlamalar ile Nisan 2006'da tutuklandı ve dolandırıcılıkla suçlandı.
Ocak 2008'de, bir önceki yıl mahkemece dağıtılma kararı verilen Beslan'ın Sesi grubu, Rus savcıları tarafından 2005 yılında uluslararası bir soruşturma kurulmasına yardımcı olmak için Avrupa Parlamentosu'na yaptığı itirazlar nedeniyle "aşırılıkçılıkla" suçlandı. Bunu kısa süre sonra, bazıları 2007 mahkeme olayıyla ilgili olan başka suçlamalar izledi. Şubat 2008 itibarıyla, grup toplam dört farklı ceza davasıyla suçlandı.
Anıt Ortodoks kilisesi planları
Rus Patriği II. Aleksios'un Beslan anıtının bir parçası olarak bir Ortodoks kilisesi inşa etme planları, 2007'de Ortodoks Kilisesi ile Rus Müslümanların liderliği arasında ciddi bir çatışmaya neden oldu. Beslan kurban örgütleri de projeye karşı bir duruş sergiledi ve Beslan'daki pek çok kişi okulun yıkıntılarının korunmasını istedi ve hükûmetin yıkım planına karşı çıktı.
Uluslararası tepkiler
Beslan'daki saldırı uluslararası bir tiksinti ve evrensel kınama ile karşılandı. Dünyanın dört bir yanındaki ülkeler ve hayır kurumları, Beslan saldırısından etkilenen ailelere ve çocuklara yardım etmek için kurulan fonlara bağış yaptı.
2004 yılı sonunda, Uluslararası Terör Yasası Mağdurları Vakfı, 10 milyon dolarlık bir hedefle çıktığı kampanyada 1.2 milyon dolardan fazla para topladı.İsrail hükûmeti, serbest bırakılan rehinelerin rehabilitasyonu için yardım teklif etti ve Rusya Başbakanı Mihail Fradkov'un Kasım 2005'te Çin'e yaptığı ziyaret sırasında Çin Sağlık Bakanlığı, Beslan'a doktor gönderdiklerini duyurdu ve hala tedaviye ihtiyaç duyan kurbanlardan herhangi birine ücretsiz tıbbi bakım teklifinde bulundu.Hırvatistan'ın başkenti Zagreb'in dönemin belediye başkanı Vlasta Pavić, Beslan çocuklarına Adriyatik Denizi'nde ücretsiz tatil teklif etti.
1 Eylül 2005'te UNICEF, tüm yetişkinleri çocukları savaştan ve çatışmalardan korumaya çağırarak Beslan okul trajedisinin birinci yıldönümünü andı.
Mariya Şarapova ve diğer birçok Rus kadın tenisçi, trajedinin anısına 2004 ABD Açık'ta siyah kurdeleler taktılar.
Ağustos 2005'te Beslan'da Moskova hükûmeti tarafından finanslanan iki yeni okul inşa edildi.
Beslan kurbanlarının anılması
Saldırı merkezi
2011 yılının ortasına kadar Bir Numaralı Okul binası ve çevresi terk edilmişti ve unutulmuştu, bunun tek istisnası yüksek rütbeli yetkililerin saldırı mahallini ziyaret ettiği saldırısının yıldönümüydü. Bölgenin ana ziyaretçileri kurbanların arkadaşları ve akrabalarıydı. Beslan sakinleri tanıklar, harap okul binasıni düzenli olarak ziyaret ettiklerinde evsizlerle ve uyuşturucu bağımlılarıyla karşılaştılar ve ilk birkaç yıl, okul hırsızların hedefi haline gelmişti.
Okul binasının geleceği konusunda gerçekleşen birçok tartışmaya rağmen, partiler uzun bir süre bir fikir birliğine varamadılar. Kurbanlar için okul arazisine bir anıt dikilmesi ve bir Ortodoks kilisesi yapılması önerildi. Özellikle kilise fikri reddedildi çünkü kurbanların çoğu diğer dinlere bağlıydı. Beslan Anneleri grubu temsilcileri eski okul binasının yıkılmasına karşı çıktı. Yarışmayı 2006 yılında, spor salonunu şeffaf bir panel altında tutmayı öneren mimar Boris Ulkin'in projesini kazandı ancak 2007'de mimarın ölümü nedeniyle sözleşme iptal edildi ve proje yarım kaldı.
Mayıs 2011'in sonunda, okul binasının müstakil binalarının sökülmesi için çalışmalar başladı. Projenin geliştirilmesinde, AB üyesi ülkelerin topraklarındaki tarihi yapıların restorasyonu konusunda deneyime sahip olan Dr. Krakeler (Almanya) tarafından görevlendirildi. Spor salonunun etrafına, onu bir hatıra çelengi olarak simgeleyen altın bir iskelet dikildi. Çerçeve 11 metre yüksekliğinde 106 beton kolondan yapılmıştı. Sütunların dış tarafında delikli sac levhalarla birleştirilmiş metal çatlaklar vardı. Anıt 2011 yılında açıldı ve ardından okulun geri kalanında çalışmalar başladı. 3 Eylül 2004 tarihinde meydana gelen çökme sırasında ağır hasar gören güney tavandaki diğer parçalar söküldü.
İşe başlamadan önce, spor salonu, terör saldırısından sonra kısmen yeniden inşa edilen tek yerdi. Spor salonunun çatısı plastik bir kubbe ile kaplanmış ve duvarlar çelik mardaknerov[] ile güçlendirilmişti. Salonun ortasına Ortodoks ahşap haçı yerleştirildi, duvarlara kurbanların resimlerle asıldı. Duvarlara haç ve çiçekler, çocuk oyuncaklarının yanı sıra kilise mumları ve suyla dolu açık şişeler yerleştirildi.
Saldırı kurbanlarının anısına okulun duvarlarına grafitiler yapıldı. Bazı yazılar özel kuvvetlere şükranlar, mağdur yakınlarına başsağlığı iletmekteydi. Dahası, birçok saldırı lanetlenmiş ve okul müdürü Lydia Tsalievayi'ye küfredilmişti. Lydia üç gün boyunca diğer rehinelerle birlikte spor salonunda kalmasına rağmen, bazı Beslan sakinleri onu teröristlerle işbirliği yapmakla suçladı.
Yeni okul binasının yapılması
Numara verilmeyen yeni okul binası 2005 yılında yapıldı. Bir Numaralı Okul günümüzde resmi olarak Beslan Devlet Eğitim Kurumu olarak hizmet vermektedir. Okul, eski okul binasının önündeki eski bir yatılı okulun bulunduğu alana inşa edildi. Yapım planı açısından ve teknolojik olarak eski okul binasından önemli ölçüde farklı olan yeni bina, Beslan sakinlerinde ve okulun geri kalan öğrencilerinde eski okul binasına yakınlığı ve saldırının psikolojik etkileri nedenleri olumsuz tepkilerle karşılandı. Şehir yetkilileri okula yeni bir numara (№ 9) vermek istedi, ancak okul personeli ve öğrencileri, özellikle de rehineler arasındakiler, buna şiddetle karşı çıktı.
Nihayet, 2010 yılında Beslan'da Norveç ve Yunanistan'dan gelen fonlarla inşa edilen yeni bir yatılı okul açıldı: Ivan Kanidi adını taşıyan yatılı okul. Rehineler arasında yer alan 74 yaşındaki beden eğitimi öğretmeni Kanidi, saldırganlardan çocuklar için su talep ederek hayatını defalarca riske attı. Ayrıca rehinelerin çektiği acıyı hafifletmeye çalıştı. Ivan Kanidi 3 Eylül'de gerçekleşen patlamalardan sonra spor salonunda meydana gelen panik ve kargaşa ortamında bir saldırganın silahını ele geçirmeye çalışırken öldürülmüştü.
Anıtlar
Beslan'da, 3 Eylül 2005 tarihinde, saldırı kurbanlarının gömüldüğü "" Anıtı Mezarlığı'nın ve "Yas Ağacı" Anıtı'nın açılış törenleri gerçekleştirildi. Heykeltıraş Alan Korna ve Zaurbek Dzanagov tarafından yapılan bronz anıt, üzerinde dört kadın figürünün işlendiği bir ağaçtır. Ağacın yapraklı kısmı, ölen çocukları simgeleyen melekleri tutan kadınların ellerinden oluşur. Anıttan biraz daha ileride "Alfa" ve "Vimpela" müfrezelerinden ölen özel kuvvet personeline adanmış bir anıt bulunmaktadır. Anıt, çocuk oyuncaklarını ve kitaplarını koruyan bir miğfer tutan ve pelerinli ve zırhlı bir asker şeklindedir. Mayıs 2012'de şehir yönetimi tarafından Kominterni Caddesi'nin Bir Nolu Okul'u içeren Beslan bölümü, "Sokağın Kahramanları" Özel Merkezi olarak yeniden adlandırıldı. Halkla istişare sırasında alınan yeniden isimlendirme kararı, terör mağdurlarının yanı sıra sivil toplum kuruluşlarının da katılımı ile gerçekleştirildi. Ancak isim değişikliği, FSB Özel Merkezi tarafından gerçekleştirilen terörle mücadele operasyonunun rehinelerin ölümüne neden olduğuna inanan bazı vatandaşlar arasında öfke yarattı. Aynı yılın Eylül ayında "Özel Merkez" ve FSB harfleri anıttan çıkarıldı.
Ayrıca Floransa, San Marino, , Moskova, Sankt-Peterburg, Vladikavkaz, Ulyanovsk, Orsk ve Lipetsk bölgesinde saldırı mağdurları için anıtlar dikildi.
Medya betimlemeleri
Filmler
- Children of Beslan 10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (2005), HBO Belgesel film ve BBC produksiyon tarafından yaptırılmış, Ewa Ewart ve Leslie Woodhead yönetmiş, üç farklı dalda 2006 Emmy Ödülleri'nde aday gösterilmiş ve Royal Television Society ödülünü En İyi Belgesel Müziği dalında almıştır. Ayrıca 2005 yılında Peabody Ödülü kazandı.
- The Beslan Siege 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (2005), Televizyon belgeseli October Films ve Liana Pomeranzev, tarafından yapılmış, Richard Alwyn yönetilmiş ve 2006 Prix Italia En İyi Belgesel Ödülü almıştır.
- Return to Beslan (Terug naar Beslan) 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (2005). Hollanda belgesel yapımı Netherlands Public Broadcasting tarafından yapılmıştır. 2005 Emmy Ödülleri "En İyi Haber Yapımı" ödülünü almıştır.
- Three Days in September (2006), Joe Halderman yönetmiş ve Julia Roberts tarafından anlatılmıştır.
- Beslan, Imagine Entertainment'tan Brian Grazer tarafından yapılması planlanan bir uzun metrajlı film (yapım aşamasındaydı ancak daha sonra rafa kaldırıldı).
Müzik
- The Tangent'ten "The First Day at School"[]
- The Who'dan "Black Widow's Eyes"
- After Forever'dan "Living Shields"
- PFR'den "Beslan için Dua"[]
- Vitas'tan "Beslan"[]
- Geir Rönning'den "Why?"[]
- Anjalika Ahurbaş'tan "Boys and Girls"[]
- "Beslan" - Tactical Sekt tarafından seslendirilmiştir.
- "Children of Beslan" - Steven Cravis tarafından seslendirilmiştir.
- "Nichya" (No One's) - t.A.T.u. tarafından Beslan 'daki çocuklara ve ailelere adanmış ve Beslan anıtında seslendirilmiştir.
- "Pitch Black" - Royal Anguish tarafından seslendirilmiştir.
- "Zveri" (Animals) - Alisa tarafından seslendirilmiştir.
Kitaplar
- Martin Amis tarafından yazılan House of Meetings, bu katliama birkaç kez atıfta bulunarak, kısmen Rus vatandaşlarının hükûmet tarafından yayılan bilgilere ne kadar şüpheci yaklaştıklarını göstermektedir.
- Beslan: Bir Numaralı Okulun Trajedisi, Timothy Phillips
- Masum Hedefler: Terörizm Okula Geldiğinde, olayla ilgili bir bölümün yanı sıra genel olarak konuyla ilgili yorumlara ayrılmış diğer birkaç bölümün yer aldığı bir okul terörizmi ders kitabıdır.
- Julie Mayhew tarafından yazılan Mother Tongue, trajedide kız kardeşini kaybeden genç bir kadını konu alan kurgusal bir anlatı.
- Olay, Tom Clancy'nin yazdığı romanlarda da defalarca kendisine yer bulmuştur.
Tiyatro
- Us/Them - ("Wij/Zij"), ilk olarak 2015 yılında BRONKS Tiyatrosu'ndan Carly Wijs tarafından genç bir izleyici kitlesi için yazılan ve yönetilen ve krizin iki öğrencinin bakış açısından fiziksel bir hikâye anlatımı şeklinde sunulduğu bir yapımdır..
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Khochubarov olarak da yazılır
- ^ Vladimir Khodov olarak da bilinen 2004 yılında Beslan yönetiminin başkanı ile karıştırılmamalıdır.
- ^ Magomet olarak da yazılır
- ^ Mairbek Shebikhanov olarak da yazılır
- ^ Isa Torshkhoev olarak da yazılır
- ^ Bay Ala olarak da yazılır
- ^ Tsokiev olarak da yazılır
- ^ Maryam olarak da yazılır
- ^ Bu iddialar bu makalenin başka yerlerinde daha ayrıntılı olarak tartışılmaktadır.
- ^ Krizden sonra Dzugayev terfi etti ve Cumhuriyetin Kültür ve Kitle İletişimi Bakanı oldu.
- ^ İnguşetya Devlet Başkanı Zyazikov 2008 yılında istifa etmek zorunda kaldı, ancak ilgisiz nedenlerden ötürü: muhalif gazetecinin polis tarafından gözaltında vurularak öldürülmesi.
Kaynakça
- ^ a b c "Woman injured in 2004 Russian siege dies". The Boston Globe. 8 Aralık 2006. 3 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ocak 2007.
- ^ a b c The Beslan Aftermath: New Papers Critical of Russian Security Forces 3 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Der Spiegel, 4 July 2005.
- ^ Beslan mothers' futile quest for relief 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 4 June 2005.
- ^ Beslan School Massacre One Year Later 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., U.S. Department of State, 31 August 2005
- ^ a b c Putin's legacy is a massacre, say the mothers of Beslan, The Independent, 26 February 2008.
- ^ a b , UNICEF
- ^ . The Riyadus-Salikhin Reconnaissance and Sabotage Battalion of Chechen Martyrs (RSRSBCM) was an Islamic fundamentalist and jihad organization operating in the North Caucasus. Stanford University: Center for Security and Cooperation. 2018. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ . The Riyadus-Salikhin Reconnaissance and Sabotage Battalion of Chechen Martyrs (RSRSBCM) has been led by Shamil Salmanovich Basayev (deceased) and is linked to the Islamic International Brigade (IIB) (QDe.099) and the Special Purpose Islamic Regiment (SPIR) (QDe.101). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h The Truth About Beslan. What Putin's government is covering up., by , The Weekly Standard, 13 November 2006, Volume 012, Issue 09. 20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Putin meets angry Beslan mothers". BBC News. 2 Eylül 2005. 19 Şubat 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
Of those who died, 186 were children.
- ^ a b c The Moscow Times, 26 February 2008.
- ^ a b Russia 'impeded media' in Beslan 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 16 September 2004.
- ^ a b c d e f g h i j ACHING TO KNOW 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Los Angeles Times, 27 August 2005.
- ^ Beslan's unanswered questions 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., International Herald Tribune, 30 May 2006.
- ^ a b c d Beslan siege still a mystery 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 2 September 2005.
- ^ "One Year Later, Beslan's School Tragedy Still Haunts". The Boston Globe. 2 Eylül 2005. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
- ^ a b c Insurgents seize school in Russia and hold scores 6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 2 September 2004.
- ^ a b c d e f g h i j When hell came calling at Beslan's School No 1 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 5 September 2004.
- ^ (İngilizce). Jamestown Vakfı. 22 Haziran 2005. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Beslan still a raw nerve for Russia 20 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 1 September 2006.
- ^ a b c d e f , , July 2006.
- ^ . . 3 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2007.
- ^ St. Petersburg in Pictures: The First of September – the Day of Knowledge 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., City of Sankt-Peterburg
- ^ a b , Jamestown Vakfı, 6 Ekim 2004.
- ^ Beslan: The Tragedy of School No. 1 p. 23
- ^ a b Storm Warnings // Relatives of the Hostages Swear They Won’t Let the Special Forces into the School 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 3 September 2004.
- ^ , , 9 January 2008.
- ^ a b "One little boy was shouting: 'Mama!' She couldn't hear him. She was dead". The Daily Telegraph. Londra. 5 Eylül 2004. 21 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
- ^ Attackers storm Russian school 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 1 September 2004.
- ^ How Beslan is coping one year on 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Independent, 10 September 2007.
- ^ a b Prosecutors clear authorities in Russian school siege 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., USA Today, 27 December 2005.
- ^ a b . St. Petersburg Times. 26 Ağustos 2005. 19 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
- ^ a b c . CJ. Chivers, Esquire. Haziran 2006. 11 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Russians are Coming 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 9 September 2004.
- ^ a b "Government snipers triggered Beslan bloodbath, court told". CBC News. 1 Haziran 2005. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b c New Video Of Beslan School Terror 15 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CBS, 21 January 2005.
- ^ School Is Symbol of Death for Haunted Children of Beslan 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Washington Post, 28 August 2005.
- ^ "The insurgents, who have taken a school in Beslan, have shot fifteen hostages" (Rusça). YTRU. 2 Eylül 2004. 20 Eylül 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ağustos 2006.
- ^ "Killers Set Terms, a Mother Chooses". Los Angeles Times/Pulitzer Prize. 3 Eylül 2004. 25 Eylül 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
- ^ Hostages murder detailed report 28 Eylül 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Caucasus Times, 2 September 2004.
- ^ "Бывший заложник Беслана рассказал NEWSru.com, что уже после штурма пропали живые дети". NEWSru.com (Rusça). 17 Eylül 2004. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b c d e f g Defenseless Targets 22 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., TIME, 5 September 2004.
- ^ a b c d e f For Russians, Wounds Linger in School Siege 4 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 26 August 2005.
- ^ , , 5 September 2004.
- ^ a b c Communication Breakdown 1 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., TIME, 12 September 2004.
- ^ a b . Russian Information Network. 7 Ekim 2005. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b c The Truth About Beslan 14 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Marina Litvinovich
- ^ "Security Council, in presidential statement, condemns hostage-taking". United Nations. Eylül 2002. 21 Kasım 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ Talks begin in school siege drama 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, September 2, 2004.
- ^ a b "The Security Organs of the Russian Federation (Part IV)". 16 Ekim 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2014. Post-Soviet Armies Newsletter
- ^ Report: Beslan HQ Was Run by Others 29 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., St. Petersburg Times, 19 April 2005.
- ^ "Lies provoked terrorists' aggression". Novaya Gazeta (Rusça). 6 Eylül 2004. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ "Vladimir Khodov: Where were the Arabs from? Where were the blacks from? And this number – 354 hostages..." Novaya Gazeta (Rusça). 18 Ekim 2004. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ a b "Putin's Silence on Crisis Underscores Chilling Trend". The Washington Post. 4 Eylül 2004. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2018.
- ^ a b Russia: Recounting The Beslan Hostage Siege – A Chronology 6 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 9 September 2004.
- ^ "Killers Set Terms, a Mother Chooses". Los Angeles Times/Pulitzer Prize. 3 Eylül 2004. 25 Eylül 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
- ^ "New Video Of Beslan School Terror". CBS News. 21 Ocak 2005. 15 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ a b Beslan mothers tell Putin: stay away 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Times, 28 August 2005.
- ^ . St. Petersburg Times. 14 Eylül 2004. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Timeline: Russian school siege". BBC News. 3 Eylül 2004. 14 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ a b MARK MacKINNON uncovers the true story of the gruesome hostage-taking at Beslan. 22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Globe and Mail, 11 September 2004.
- ^ . Pravda Online. 19 Kasım 2004. 29 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Osborn (18 Ekim 2004). "Beslan hostage-takers 'were on drugs'". The Independent. Londra. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ Zakayev Was Asked to Assist in Negotiations at the School 27 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 6 September 2004.
- ^ , Jamestown Vakfı, 6 Ocak 2006.
- ^ a b c d , Jamestown Vakfı, 20 April 2005.
- ^ a b Who Should We Kill Now, Zarema?3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 24 December 2005.
- ^ a b c , The New York Times, 17 September 2004.
- ^ a b c d Who's To Blame for Beslan? 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Slate, 22 July 2005.
- ^ Russian Report Faults Rescue Efforts in Beslan 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 29 November 2005.
- ^ Kesayev Report Points a Finger in Beslan 17 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 9 December 2005.
- ^ "Беслан. 10 лет после теракта". Novaya Gazeta. 1 Eylül 2014. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2015.
- ^ "Russian forces faulted in Beslan school tragedy". The Christian Science Monitor. 1 Eylül 2006. 6 Eylül 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ Russia: Independent Beslan Investigation Sparks Controversy 29 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Jamestown Vakfı, 29 Ağustos 2006.
- ^ "Grenades 'caused Beslan tragedy'". BBC News. 29 Ağustos 2006. 8 Mart 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b . . 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b c d e Russia: Beslan Reports Compared 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Jamestown Vakfı, 3 Ocak 2007.
- ^ a b Chivers (23 Aralık 2006). "Questions Linger as Kremlin Reports on '04 School Siege". The New York Times. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ a b "The Whole World Is Crying" 22 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., TIME, 12 September 2004.
- ^ a b Russian military, politicians handled Beslan siege poorly: inquiry head 2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CBC News, 28 June 2005.
- ^ Top officials blamed for Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 22 December 2004.
- ^ Beslan Rescue Lacked Direction, Says Ex-FSB Head 16 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 16 December 2005.
- ^ a b c , The Independent, 24 October 2004.
- ^ "Soldiers fled, special forces borrowed bullets at siege end". The Sydney Morning Herald. 12 Eylül 2004. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ "Russia: Rumors, Theories Still Swirl Around Beslan Tragedy". (Radio Free Europe/Radio Liberty). 26 Ekim 2004. 18 Şubat 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ Searching for Traces of "Shmel" in Beslan School 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 12 September 2005.
- ^ a b , , 21 July 2005.
- ^ a b , Jamestown Vakfı, 3 August 2005 (mistake: "RPG-25")
- ^ , Jamestown Vakfı, 23 Kasım 2005.
- ^ 'Mondrage' in Beslan: Inside the School Siege 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., National Public Radio, 31 August 2006.
- ^ , Jamestown Vakfı (North Caucasus Weekly), 16 Haziran 2005.
- ^ a b c d The Aftermath of Beslan 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hudson Institute, 15 November 2006.
- ^ What happened in Beslan? 9 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 10 September 2004.
- ^ Kesayev. "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). PravdaBeslana.ru. 12 Aralık 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Beslan Militant Calms Down Victims 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 17 August 2005.
- ^ Beslan residents lynch disguised terrorist 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Pravda, 10 September 2004.
- ^ a b c d Timeline: the Beslan school siege 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 6 September 2004.
- ^ More Than 200 Bodies Recovered From Russian School 20 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., San Diego News, 3 September 2004.
- ^ Beslan's Hospital Shocked Doctors and Putin 23 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 20 December 2007.
- ^ Triggle (6 Eylül 2004). "The strain on Russia's health service". BBC News. 12 Ocak 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Miklós Haraszti (16 Eylül 2004). "Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy: Access to information and journalists' working conditions" (PDF). Organization for Security and Co-operation in Europe. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ On medical workers having phones removed 5 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 4 September 2004. Machine-translated by http://www.online-translator.com 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "120 funerals in one day for Russian town". CBS News. 6 Eylül 2004. 21 Mart 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ a b Frantic search for missing as Beslan begins to bury its dead 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 6 September 2004.
- ^ "Психиатры борются за жизнь бывших заложников ("Psychiatrists struggle for a life of former hostages")". Kommersant (Rusça). 10 Eylül 2004. 14 Kasım 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Putin overture angers Beslan mothers 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Times, 30 August 2005.
- ^ Inside the horror of Russia's Beslan school 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Age, 9 September 2004.
- ^ a b c d Russia: Putin Rejects Open Inquiry Into Beslan Tragedy As Critical Voices Mount 7 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 7 September 2004.
- ^ 10,000 rounded up in Moscow terrorist hunt 5 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Daily Telegraph, 23 September 2004.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). 10 Eylül 2004. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ "How to end terrorism in Russia?" (Rusça). 16 Eylül 2004.
- ^ "The Beslan Massacre" (PDF). 14 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ Russian Duma backs Putin reforms 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 29 October 2004.
- ^ a b c "A Deafening Silence". . 12 Ekim 2007. 25 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ After Beslan, the Media in Shackles 15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 4 September 2006.
- ^ Fuller, Liz. "Are Ingushetia, North Ossetia on the Verge of New Hostilities?", (Radio Free Europe/Radio Liberty), 28 March 2006.
- ^ Fred Weir, "Russia Struggles to Keep Its Grip on the Caucasus", The Christian Science Monitor, 13 September 2005.
- ^ Alan Tskhurbayev and Valery Dzutsev, 'Fear and Tension in Siege Town', IWPR Caucasus Reporting Service, 2 September 2004.
- ^ Pape (31 Mart 2010). "What Makes Chechen Women So Dangerous?". The New York Times. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2010.
- ^ Under a 'Crying' Sky, Beslan's Dead Are Laid to Rest 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Washington Post, 7 September 2004.
- ^ Torshin report, p. 169. "Неопознанных тел не осталось."
- ^ "В память о погибших... Мы помним - О событиях 19 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." City of Beslan. Retrieved on January 30, 2018. "Результатом этого чудовищного террористического акта стало 335 человеческих жизней,[...]"
- ^ "Putin meets angry Beslan mothers". BBC News. 2 Eylül 2005. 19 Şubat 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2006.
Of those who died, 186 were children.
- ^ Russian Domestic Policy: July–September 2004, British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 23 Eylül 2004. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (DOC) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Latest Follow Up on Beslan Children". . 7 Ekim 2004. 29 Mart 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Children in the Russian Federation (Word Doc)" (DOC). UNICEF. 16 Kasım 2004. 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "One year after siege, Beslan's children still need help". UNICEF. Eylül 2005. 26 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Monument to special forces and rescuers unveiled in Beslan 25 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., NEWS.rin.ru, 2 September 2006.
- ^ "Exclude from the casualties list". . Ocak 2007. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2016.
- ^ "Beslan's tragic end: Spontaneous or planned?". 18 Ekim 2004. 20 Ekim 2004 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Eylül 2006.
- ^ After School Siege, Russia Also Mourns Secret Heroes 28 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 13 September 2004.
- ^ (Rusça). Radio Mayak. 8 Eylül 2004. 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2015.
- ^ Russia: On Beslan, Putin Looks Beyond Chechnya, Sees International Terror 11 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 7 September 2004.
- ^ Chechnya: 'War on terror' legends debunked[]
- ^ a b . . 17 Eylül 2004. 19 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Chechen 'claims Beslan attack'". CNN. 17 Eylül 2004. 12 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ a b Excerpts: Basayev claims Beslan 11 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 17 September 2004.
- ^ We're going to do it again, says man behind Beslan bloodbath 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Times, 3 February 2005.
- ^ Beslan massacre chief promoted 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Independent, 27 August 2005.
- ^ , Jamestown Vakfı, 24 Mayıs 2007.
- ^ Obituary: Aslan Maskhadov 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 8 March 2005.
- ^ VOA News report 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Globalsecurity.org, 14 September 2004.
- ^ Chechen envoy warns of bloodshed 25 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 14 September 2004.
- ^ Putin's Chechnya options narrow 4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Christian Science Monitor, 29 September 2004.
- ^ Chechen leader Maskhadov killed 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 8 March 2005.
- ^ Russia buries Maskhadov in secret 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 22 April 2005.
- ^ "Beslan militants 'called Middle East'". The Guardian. Londra. 27 Eylül 2004. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Burke (3 Ekim 2004). "London mosque link to Beslan". The Guardian. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ See the Torshin report's list of perpetrators; their names are absent.
- ^ , Jamestown Vakfı, 15 Aralık 2005.
- ^ Two Arrested in Russia for School Hostage Situation 6 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., EliteTV.com, November 2004.
- ^ Girl suspected of links with Beslan terrorists released 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 2 December 2004.
- ^ "Interview with hostage ER doctor from SNO". Novaya Gazeta (Rusça). 29 Kasım 2004. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ , The Independent, 9 November 2004.
- ^ When hell came calling at Beslan's School No 1 4 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 5 September 2004.
- ^ Confusion Surrounds Beslan Band 6 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 23 September 2004.
- ^ The 2002 Dubrovka and 2004 Beslan Hostage Crises: A Critique of Russian Counter-terrorism p. 50
- ^ . . 28 Aralık 2005. 13 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Negotiating with Terrorists: Strategy, Tactics, and Politics p. 138
- ^ "Russian Prosecutor Says International Terrorists Planned Beslan". Mosnews. 12 Eylül 2004.
- ^ Beslan judge reads witness testimony on third day of trial 18 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 18 May 2006.
- ^ The Investigation is Hitting it on the Head 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 16 September 2004.
- ^ Beslan militant 'lived to kill again' 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 26 May 2006.
- ^ a b , Peace in the Caucasus
- ^ a b Dispatches, Beslan, Channel 4 documentary, 2005.
- ^ , , 16 June 2010.
- ^ , , 30 August 2005.
- ^ Special services believe the terrorists had an accomplice in Beslan 15 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Pravda, 6 September 2004.
- ^ State of Siege: The terror of daily life in Beslan 18 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Village Voice, 5 August 2005.
- ^ Russian Domestic Policy: July–September 2004, British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Our children suffered too, say families of the killers 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., by Sebastian Smith, The Times, 2 September 2005.
- ^ (Rusça) Опубликованы фотографии террористов, захвативших школу в Беслане 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ (Rusça) О работе Парламентской комиссии (материалы средств массовой информации) 25 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , November 2005.
- ^ a b c d e f g h i j (Rusça) , Novaya Gazeta, 2005.
- ^ a b c d e f g h i j k (Rusça) Террористическая война против России (хронология терактов в России) 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Russian Domestic Policy: July–September 2004, British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Russian Domestic Policy: July–September 2004, British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ , Russia Journal, 7 September 2004.
- ^ Terror at Beslan: A Chronicle of On-going Tragedy and a Government’s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ridgway.Pitt.edu, 12 March 2007
- ^ Russian Domestic Policy: July–September 2004, British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Beslan rogues gallery published 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 15 September 2004.
- ^ . . 11 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ Basaev Directed the Seizure by Phone 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Kommersant, 7 September 2004.
- ^ (Rusça) Неопознанными остаются три жертвы теракта в Беслане (Северная Осетия) 3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Terror at Beslan: A Chronicle of On-going Tragedy and a Government’s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ridgway.Pitt.edu, 12 March 2007
- ^ Terror at Beslan: A Chronicle of On-going Tragedy and a Government’s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ridgway.Pitt.edu, 12 March 2007
- ^ Tracing a tragedy 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 30 September 2004.
- ^ Walsh, Nick Paton (22 Nisan 2005). "Russia blames Chechen sisters for suicide bombings". The Guardian. 21 Ocak 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2018.
- ^ (Rusça) , Novaya Gazeta, 2005.
- ^ "Akhmed Zakayev: "Beslan'a Gitmeye Hazırdım!"". Çeçen Cumhuriyeti İçkerya Türkiye Fahri Konsolosluğu. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.
- ^ . . 4 Ekim 2004. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ . . 4 Ekim 2004. 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ , Jamestown Vakfı, 8 September 2004.
- ^ "Victims of Beslan hostage crisis demand death penalty to the only arrested terrorist". pravda.ru. 18 Mayıs 2006. 18 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Beslan attacker jailed for life". BBC News. 26 Mayıs 2006. 17 Kasım 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ , , 5 January 2007.
- ^ , , 6 January 2007.
- ^ "'No mistakes', Beslan report says". BBC News. 26 Aralık 2005. 13 Mart 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Putin does not see a link between Chechnya and Beslan". Nezavisimaya Gazeta, cited by kremlin.ru. 8 Eylül 2004. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2007.
- ^ Angry Putin rejects public Beslan inquiry 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, 7 September 2004.
- ^ "Foreign intelligence involved in Beslan school capture". , cited by . 27 Kasım 2004. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Şubat 2007.
- ^ a b Beefed-up security could have prevented Beslan siege, probe head says 2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CBC News, 28 December 2005.
- ^ Rebels blamed for Beslan deaths 9 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 22 December 2006.
- ^ FSB flamethrowers caused no fire at Beslan school, RIA Novosti, 28 December 2005.
- ^ Hundreds still missing in Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 21 September 2004.
- ^ Amnesty granted to Beslan siege police 24 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Reuters, 29 May 2007.
- ^ , , 30 May 2007.
- ^ a b Beslan Mothers Sue in Strasbourg 11 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 29 June 2007.
- ^ Supreme Court upholds acquittal of Ingush militiamen on Beslan events 23 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Caucasian Knot, 6 March 2008.
- ^ , , 4 May 2007.
- ^ a b Putin's media censorship 11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Telegraph, 7 September 2004.
- ^ Smith (5 Eylül 2004). "EU doubts shatter unity". The Guardian. Londra. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006.
- ^ Beslan Residents Say Forces Used Grenades 26 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 6 April 2005.
- ^ a b Beslan moms blame Putin, face charges, Chicago Tribune, 18 January 2008.
- ^ The sensational statement of the representative of public prosecutor: "Tanks and flame throwers were used during the storm" 23 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Novaya Gazeta 7 April 2005 (Pravda Beslana translation/mirror)
- ^ How The School Was Stormed 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Novaya Gazeta, 7 October 2004.
- ^ Beslan victims talk to Kulayev 19 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 7 July 2005.
- ^ a b Terrorist leader laughs in chilling Beslan video 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Telegraph, 23 January 2005.
- ^ North Ossetia: Quit While You're Behind 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 9 June 2005.
- ^ So Much for Glasnost 23 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Slate, 28 December 2005.
- ^ Too Many Exceptions to Be a Rule 27 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 29 December 2006.
- ^ , , 20 June 2007.
- ^ Civilians 'began siege shooting' 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 7 September 2004.
- ^ Victims of Beslan siege found in a rubbish dump 12 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Times, 26 February 2005.
- ^ , Jamestown Vakfı, 4 March 2005.
- ^ Russian's Links to Iran Offer a Case Study in Arms Leak 11 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 10 May 2000.
- ^ Relatives Of Beslan Victims Apply To European Court 13 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 26 June 2007.
- ^ a b c . Sky News. 13 Nisan 2017. 13 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ "European Court of Human Rights finds 'serious failings' by Russia in Beslan school siege". Straights Times. 13 Nisan 2017. 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ "Serious failings in the response of the Russian authorities to the Beslan attack". Registrar of The European Court of Human Rights. 13 Nisan 2017. 26 Aralık 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ "Russia furious at European court's ruling of how it handled Beslan school siege that left 330 dead". South China Morning Post. 13 Nisan 2017. 7 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ "Russia agrees to accept court ruling on Beslan compensation". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Eylül 2020.
- ^ a b c d e Miklós Haraszti (16 Eylül 2004). "Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy: Access to information and journalists' working conditions" (PDF). Organization for Security and Co-operation in Europe. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ , The Independent, 31 January 2005.
- ^ a b , The Independent, 29 December 2005.
- ^ On Anna Politkovskaya falling into a coma 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Novaya Gazeta, 4 September 2004.
- ^ Was former KGB agent murdered over false-flag terrorism in Russia? 21 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 26 November 2006.
- ^ "The Current for Show September 8, 2004". . 8 Eylül 2004. 5 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Şubat 2007.
- ^ Izvestia, 4 September 2004;"p. 1" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 2" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 3" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 4" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 5" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 6" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 7" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 8" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 9" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 10" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 11" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016., "p. 12" (PDF). 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2016.
- ^ Report: 16 Killed in Russian School Standoff 6 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fox News, 2 September 2004.
- ^ Russian TV shows school siege terror 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 8 September 2004.
- ^ "Beslan Mothers" ask FSB to declassify video and audio archives on Beslan 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 27 July 2007.
- ^ No answer from FSB to request of "Beslan Mothers" to declassify the video archive of the tragedy 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Caucasian Knot, 14 August 2007.
- ^ Beslan Mothers Say New Video Refutes Official Version 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (Radio Free Europe/Radio Liberty), 30 July 2007.
- ^ , The Guardian, 31 July 2007.
- ^ [Beslan Mothers Release a Film Beslan Mothers Release a Film], , 4 September 2007.
- ^ Beslan mothers claim truth of siege covered up 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ABC, 29 July 2007.
- ^ A. Litvinenko: "The identities of the terrorists prove 100% the participation of the FSB in the seizure of the school in Beslan" 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 8 September 2004.
- ^ Beslan mothers: Putin is culpable 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Christian Science Monitor, 29 August 2007.
- ^ Mothers of Beslan dead reject Kremlin promise 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 1 September 2007, Reuters
- ^ Video reopens debate over Beslan attack 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Associated Press, 31 July 2007.
- ^ Probe clears handling of Beslan siege 8 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Independent, 28 December 2005.
- ^ "Putin agrees to public inquiry into Beslan siege". CBC News. 10 Eylül 2004. 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006.
- ^ Beslan siege: The blame 2 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., International Herald Tribune, 29 December 2005.
- ^ Finn (29 Aralık 2005). "New Report Puts Blame on Local Officials In Beslan Siege". The Washington Post. 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006.
- ^ Russian army cleared over Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 20 October 2005.
- ^ "Putin: 'An attack on our country'". CNN. 4 Eylül 2004. 8 Mart 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Temmuz 2006.
- ^ Hostage town buries its children 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC News, 5 September 2004.
- ^ "Ex-North Ossetian law-enforcer describes endemic corruption". Jamestown Vakfı. 13 Eylül 2004. 18 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ , Jamestown Vakfı, 24 February 2005.
- ^ Shermatova (15 Ekim 2004). "Basayev knew there to hit". N39 (Rusça). 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2007.
- ^ Armed Clashes Between Federal Military Servicemen and Personnel of Republican Security Agencies 11 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , January 2005.
- ^ , (Radio Free Europe/Radio Liberty), 17 July 2007.
- ^ High-ranking security officer killed in Ingushetia 27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ITAR-TASS, 18 September 2007.
- ^ "Cult Leader Takes Heat Off Kremlin". The Moscow Times. 28 Eylül 2005. 1 Ocak 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ Beslan siege group says faces trial over campaign 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Reuters, 10 January 2008.
- ^ Beslan siege support group charged with extremism 14 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ABC, 13 March 2008.
- ^ Another case initiated against "Voice of Beslan" 23 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Caucasian Knot, 25 February 2008.
- ^ , Jamestown Vakfı, 12 Nisan 2007.
- ^ Beslan residents are against erection of a temple in the place of the tragedy 1 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 17 May 2007.
- ^ "Frequently Asked Questions". International Foundation for Terror Act Victims. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mayıs 2015.
- ^ "China To Offer Treatment To Beslan Survivors". Radio Free Europe. 4 Kasım 2005. 28 Haziran 2006 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2006.
- ^ "Bandić zabranio V. Pavić da primi rusko odličje". 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2015.
- ^ Beslan one year on: UNICEF Calls On Adults to Shield Children from Conflict 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., UNICEF, 1 September 2005.
- ^ Memories haunt new Beslan schools 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 18 August 2005.
- ^ Жанна Тарханова (2 Eylül 2010). "Депутаты Европарламента посетили Беслан". Радио «Эхо Кавказа». 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2010.
- ^ "Борис Грызлов почтил память погибших в Беслане детей". REGNUM. 1 Eylül 2007. 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2017.
- ^ a b c Дмитрий Беляков (2 Eylül 2009). "Город, где остановилось время". Русский репортёр. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2010.
- ^ "В Северной Осетии вспоминают жертв Беслана". 1 Eylül 2010. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2010.
- ^ Андрей Манчук (1 Eylül 2008). "4 года трагедии: Беслан стирают из памяти". 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2017.
- ^ "Когда стрелял танк № 325?". Новая газета. 22 Temmuz 2007. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2017.
- ^ "Память без охраны. Из полуразрушенной школы в Беслане мародеры выносят батареи". Новые Известия. 13 Ağustos 2007. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2010.
- ^ "На месте школы в Беслане установят памятник". Грани.ру. 4 Eylül 2004. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2010.
- ^ "На месте трагедии в Беслане будет построен храм". Православие и мир. 3 Eylül 2010. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2011.
- ^ Михаил Кеслер (6 Eylül 2014). "Мемориальный комплекс в Беслане (к десятилетию трагедии)". 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Nisan 2017.
- ^ a b Владимир Иванов (29 Mayıs 2011). "В Беслане началась реставрация 1-й школы". 15-Й РЕГИОН. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2011.
- ^ "Beslan Memorial, Republic of North Ossetia-Alania, Russia". Copper Architecture Forum. 28 Mayıs 2013. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ağustos 2017.
- ^ "Одиннадцать лет назад произошла трагедия в российском Беслане". РИА Новости Украина. 1 Eylül 2015. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2015.
- ^ "В Беслане вспоминают жертв теракта 1 сентября". Iriston.ru. 1 Eylül 2012. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2015.
- ^ "120 дней Беслана". Aralık 2004. 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2012.
- ^ a b "Отзвуки кровавой бойни в школе Беслана". 9 Ağustos 2009. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2010.
- ^ Александр Андрюхин, Николай Гритчин (14 Ekim 2004). "«Лида, тебе нет пощады!»". Известия. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.
- ^ Николай Гритчин (1 Kasım 2004). "Лидия Цалиева:«Те, кто меня обвинял, теперь извиняются»". Известия. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2017.
- ^ . 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2011.
- ^ Елизавета Маетная, Марина Гриднева (2 Eylül 2005). "Вторая трагедия Беслана". Московский комсомолец. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.
- ^ Анастасия Гончарова (1 Eylül 2011). "Беслан. Школа без номера". Спецназ России. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2015.
- ^ "В Беслане открылась школа имени погибшего в теракте учителя Ивана Каниди". 6 Eylül 2010. 5 Şubat 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2011.
- ^ "15-е заседание по делу Кулаева". 19 Temmuz 2005. 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2010.
- ^ "Беслан погрузится 1 сентября в траур в память о жертвах теракта". РИА Новости. 1 Eylül 2010. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2010.
- ^ "20-е заседание по делу Кулаева". 4 Ağustos 2005. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2011.
- ^ Ольга Алленова (5 Eylül 2005). "Осетия оплакала Беслан". Коммерсантъ. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Mart 2017.
- ^ "Помни о Беслане. Межрегиональная общественная организация ветеранов подразделений специального назначения "Вымпел-В"". vimpel-v.com. 22 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.
- ^ "ПАМЯТНИК БОЙЦАМ "АЛЬФА" И "ВЫМПЕЛ" В БЕСЛАНЕ". 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2012.
- ^ "Девятая годовщина трагедии города Беслана. Канонизация силовиков". «Интеркавказ». 2 Eylül 2013. 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2013.
- ^ Жанна Тарханова (3 Eylül 2012). "Беслан: трагедия без виноватых". Радио «Эхо Кавказа». 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2012.
- ^ "«О внесении изменений в решение Собрания представителей Бесланского городского поселения от «10» мая 2012 г. №13 «О переименовании улицы Коминтерна»". Официальный сайт АМС г. Беслан РСО-Алания. 26 Eylül 2012. 8 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.
- ^ 65th Annual Peabody Awards 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., May 2006.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Aralık 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2012.
- ^ Hollywood to film Beslan tragedy 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 18 May 2006.
- ^ "The Who-Black Widow's Eyes liner notes". 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Kasım 2014.
- ^ "After Forever|Interview @ Metalmessage Online Magazine". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ Beslan: The Tragedy of School No. 1. 2007. ISBN . 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- ^ Innocent Targets: When Terrorism Comes to School. 2005. ISBN .
- ^ Mother Tongue. 2016. ISBN . 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Ekim 2020.
- "." (BESLAN'DAKİ TERÖR YASASI'NIN NEDEN VE KOŞULLARININ ARAŞTIRILMASI İÇİN MECLİS KOMİSYONU RAPORU, Kuzey Osetya-Alanya Cumhuriyeti-, 1-3 Eylül 2004) - Torshin raporunun metni (Rusça)
- 188. sayfada (PDF p. 188/240) faillerin 25'inin bir listesi var
Konuyla ilgili yayınlar
- Beslan: Shattered Innocence27 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Lynn Milburn Lansford ()
- by Timothy Phillips () - Read online5 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- John B. Dunlop. The 2002 Dubrovka and 2004 Beslan Hostage Crises: A Critique of Russian Counter-Terrorism/Donald N. Jensen. — Columbia University Press, 2006. — 166 p. — . — .
- The Beslan School Siege and Separatist Terrorism25 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by (preview available)
- Terror at Beslan: A Russian Tragedy with Lessons for America's Schools by John Giduck ()
- The Beslan Massacre: Myths & Facts by Alexander Burakov ()
- Adam Dolnik. The siege of Beslan's School No. 1 // Countering Terrorism and Insurgency in the 21st Century: International Perspectives/James J. F. Forest; Praeger Security International. — Greenwood Publishing Group, 2007. — Т. 3. — 646 p. — . — . — . — .
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Beslan Katliamı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Vikisöz'de Beslan Katliamı ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- Les archives de Beslan: Database of French and foreign archives devoted to the hostage-taking of School No. 1 in Beslan.
- "." .
- "Beslan school tragedy4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." Directory of related articles from The Guardian.
- "В память о погибших...7 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." City of Beslan. (Rusça)
- The School.16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Feature by C.J. Chivers. Esquire, June 2006, Volume 145, Issue 6. Last Retrieved 16 November 2009.
- Chechen rebels' hostage history20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 1 September 2004
- Aching to Know24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., by , Los Angeles Times, 27 August 2005.
- Beslan Timeline: How the School Siege Unfolded26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., by Kelly McEvers, NPR, 31 August 2006
- Pravda Beslana, public investigation of Beslan events8 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Beslan's Truth, ).
- Voice of Beslan9 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . English translation20 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- . Last accessed 4 October 2007
- http://www.pravdabeslana.ru/8 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .,. . Last Retrieved 17 July 2006.
- Find a Grave'de Memorial Page for the Victims of Beslan
- Remembering Beslan: A Crime Against Humanity1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Fransızca) French humanitarian association "Solidarité Enfants de Beslan" 6 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Raporlar
- "." (REPORT OF THE PARLIAMENTARY COMMISSION FOR THE INVESTIGATION OF THE CAUSES AND CONDITIONS OF THE TERRORISM ACT IN BESLAN, Republic of North Ossetia-Alania, September 1–3, 2004) - Text of the Torshin report (Rusça)
- "Заседание № 202 22.12.2006 ХРОНИКА заседания Государственной Думы 22 декабря 2006 года10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." . (Rusça) - Transcript of a Duma meeting
- McDaniel, Michael C. (Department of Military and Veterans Affairs, Lansing, Michigan) and Cali Mortenson Ellis (). "The Beslan Hostage Crisis: A Case Study for Emergency Responders25 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." , 4:21- 35, 2009.
- "Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy23 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE).
- European Court of Human Rights (ECHR)
- "Application no. 26562/07 Emma Lazarovna TAGAYEVA and Others against Russia and 6 other applications (see list appended)1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .."
- "Chamber hearing concerning Russian authorities’ response to the 2004 terrorist attack on school in Beslan21 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .." ECHR 296 (2014) 14.10.2014.
- Giel, Dustin James. "The tragedy of Beslan 2004: Was this event a turning point in Russia's approach to counter-terrorism? 9 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ." (master's degree thesis). . 2015.
Fotoğraf ve videolar
- YouTube'da BBC Footage of the Beslan School Massacre
- SCHOOL NO. 1. Documentary film by Novaya Gazeta (2019, in Russian)8 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. See also: Screenwriter Olga Bobrova - about the film26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- In pictures. The Beslan School Siege27 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Guardian, September 2004.
- Russian TV broadcasts siege video28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News, 7 September 2004
- , CBS, 21 January 2005
- Beslan. To remember school siege victims23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., BBC News
- , . Machine-translated by www.online-translator.com.
- Pictures of children, teachers and parents who were killed during the event14 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the Voice of Beslan website.
- Fund for victims of Beslan attack26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Last accessed 1 August 2006.
- . Last accessed 1 August 2006.
- . Last accessed 4 February 2008.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beslan Katliami ayni zamanda Beslan okulu rehine krizi veya Beslan okul kusatmasi olarak da anilir 1 Eylul 2004 te baslayan uc gun suren Cecen ayrilikcilar tarafindan 777 si cocuk olmak uzere 1 100 den fazla kisinin rehin alindigi ve Rus guvenlik guclerinin olaya mudahale etmesiyle yasanan catismalarda 331 veya 334 kisinin olumuyle sonuclanan saldiri Beslan KatliamiIkinci Cecen SavasiSol ustten saat yonunde 2008 yilinda 1 numarali okul binasi kurbanlarin anisina spor salonundaki Ortodoks haci uzuntu agaci anit mezarligi kurbanlarin fotograflari BolgeBeslan Kuzey Osetya Alanya RusyaKoordinatlar43 11 03 N 44 32 27 E 43 184104 K 44 540854 D 43 184104 44 540854Tarih1 Eylul 2004 09 30 3 Eylul 2004 17 00 UTC 3 HedefBir Numarali Okul BNO Saldiri turu rehin alma bombalama okul saldirisi catismalarSilahlarAtesli silahlar patlayicilarOlu334 saldirganlar haric YaraliTahmini olarak 783Kurbanlar334 saldirganlar haric IsleyenRiyad us Saliheen Sehitler TugayiKatilan32 Kriz bir grup silahli Cecen ayrilikcinin 1 Eylul 2004 te Kuzey Osetya nin Rusya Federasyonu nun Kuzey Kafkasya bolgesindeki ozerk bir cumhuriyet Beslan kasabasindaki Bir Numarali Okul a BNO girmesiyle basladi Rehineciler Rusya nin Cecenya dan cikmasini ve Cecenya nin bagimsizligini tanimasini talep eden Cecen savas lideri Samil Basayev tarafindan gonderilen Islamci Riyad us Saliheen uyeleriydi Kusatmanin ucuncu gununde Rus guvenlik gucleri binaya tanklar yuksek patlayici gucune sahip roketler ve diger agir silahlarla baskin duzenledi Baskin sonrasi cikan catisma sonucu Cecen militanlar haric 186 si cocuk olmak uzere 334 kisi oldu Olay Rusya da guvenlik ve siyaset acisindan yanki uyandirdi ve Kremlin in gucunu pekistiren ve Rusya Devlet Baskani nin yetkilerini guclendiren bir dizi federal hukumet reformuna zemin hazirladi 2016 itibariyla saldirganlarin kacinin kusatmaya dahil oldugu hazirliklarinin niteligi ve militan grubun bir bolumunun kacip kacmadigi gibi sorular halen cevap bulamamistir Rus medyasinda yer alan dezenformasyon ve sansur iddialari Beslan da bulunan gazetecilerin kriz hakkinda ozgurce haber yapip yapmadiklari Rus hukumetinin olay esnasinda Cecen militanlarla yaptigi muzakerelerin niteligi ile icerigi ve rehine krizinde Rus guvenlik guclerinin asiri guc kullandigi algisi basta cocuklarini kaybeden aileler olmak uzere insanlarin Rus hukumetini kriz yonetiminde basarisiz olmakla suclamasina sebebiyet verdi Arka planKuzey Osetya Alanya Rusya haritasindaki konumu Bir No lu Okul Rusya nin Kafkasya sindaki Kuzey Osetya Alanya Cumhuriyeti nde yaklasik 35 000 nufuslu Beslan kasabasindaki yedi okuldan biriydi Ilce polis merkezinin yaninda bulunan okulda yaklasik 60 ogretmen ve 800 den fazla ogrenci bulunuyordu Rehinelerin cogunun 52 saat tutuldugu spor salonu 10 metre genisliginde ve 25 metre uzunlugunda yeni bir ek binaydi Tamirci kiligina giren saldirganlarin 2004 yilinin Temmuz ayinda okulda silah ve patlayicilari gizlediklerine dair raporlar ortaya cikti ancak bu yetkililer tarafindan daha sonra reddedildi Yine de birkac tanik saldirganlari kaciranlarin silahlari okulda saklanan zulalardan cikarmasina yardim etmek icin orada bulundugunu ifade etti Spor salonunun catisina onceden bir keskin nisanci yuvasi kuruldugu iddia edildi Krizin seyriBirinci gun Kuzey Kafkasya haritasinda Kuzey Osetya Okula saldiri Ilk Zil veya Bilgi Gunu olarak anilan Rus okul yilinin geleneksel baslangici olan 1 Eylul 2004 te gerceklesti O gun cocuklar ebeveynleri ve diger akrabalari esliginde okullarinin ev sahipliginde duzenlenen torenlere katilirlardi Bilgi Gunu senlikleri nedeniyle okullardaki insan sayisi normal bir okul gunune gore oldukca yuksekti Sabahin erken saatlerinde birkac duzine agir silahli saldirgandan olusan bir grup komsu Ingusetya daki Psedah koyu yakinlarinda Kuzey Osetya nin dogusunda ve savastan zarar goren Cecenistan nin batisinda bulunan bir orman kampindan yola cikti Saldirganlar yesil askeri kamuflaj ve siyah yunden maskeler takiyorlardi ve bazilari patlayici kemerler ve patlayici ic camasirlari da giymisti Beslan yolunda Kuzey Osetya koyu Hurikau yakinlarindaki bir koy yolunda Ingus polis memuru Binbasi Sultan Gurazhev i yakaladilar Teroristler Beslan a ulasip okul bahcesine girdikten sonra Gurazhev aracta birakildi ugradigi saldiriyi ve saldirganlarin eylemlerini kendilerine iletmek icin bolge emniyet mudurlugune gitti gorev tabancasi ve rozetinin saldirganlar tarafindan alindigini iletti Yerel saatle 09 11 de saldirganlar bir GAZelle polis minibusu ve bir GAZ 66 askeri kamyonla Beslan a geldi Pek cok tanik ve bagimsiz uzman aslinda iki grup saldirganin oldugunu ve ikinci grubun kamyonla geldigi sirada birinci grubun zaten okulda oldugunu iddia etmektedir Ilk basta okuldaki insanlardan bazilari saldirganlarin Rus ozel kuvvetlerinin bir guvenlik tatbikati yaptigini zannetti Ancak saldirganlar kisa sure sonra havaya ates etmeye ve okul alanindaki herkesi binaya dogru girmeye zorladi Ilk kaos sirasinda 50 ye yakin insan kacmayi basardi ve yetkililere yasananlari iletti Bir dizi insan da kazan dairesinde saklanmayi basardi Polise ve silahli bir yerel sivile karsi gerceklesen ve bir saldirganin olduruldugu ve ikisinin yaralandigi bildirilen bir silahli catismanin ardindan saldirganlar okul binasini ele gecirdi Bu catismadan kaynaklanan olu sayisi iki ila sekiz kisi arasinda degisirken bir duzineden fazla kisi yaralandi Saldirganlar yaklasik 1 100 kisiyi rehin aldi Rehinelerin sayisi baslangicta hukumet tarafindan 200 400 olarak aciklandi daha sonra bilinmeyen bir nedenle tam olarak 354 olarak aciklandi 2005 yilinda sayilari 1 128 olarak aciklandi Saldirganlar rehinelerini okulun spor salonuna goturduler ve olum tehdidi altinda rehinelerin tum cep telefonlarina el koydular ve herkesin Rusca ve sadece kendisiyle konusuldugunda konusmasini emretti Ruslan Betrozov adinda bir baba insanlari sakinlestirmek ve yerel dil Osetce kurallari tekrarlamak icin ayaga kalkinca bir silahli adam ona yaklasti Betrozov a isini bitirip bitirmedigini sordu ve sonra onu basindan vurdu Diz cokmeyi reddeden Vadim Bolloyev adli baska bir baba da bir saldirgan tarafindan vuruldu ve kan kaybindan oldu Cesetleri spor salonundan cikarilirken arkasinda rehineciler tarafindan cekilen bir videoda daha sonra gorulebilen bir kan izi birakti Saldirganlar rehineleri spor salonunda topladiktan sonra erkek ogretmenler okul calisanlari ve babalar arasinda en guclu yetiskinler oldugunu dusundukleri 15 20 kisiyi secti ve onlari ikinci kattaki kafeteryanin yanindaki koridora goturdu Cok gecmeden olumcul bir patlama meydana geldi Kadin bombacilardan birinin uzerindeki patlayici kemer patladi baska bir kadin bombaciyi ikinci kadinin kursun yarasindan oldugu de iddia edildi ve secilmis rehinelerden birkacini oldurdu ve bir erkek saldirgani olumcul sekilde yaraladi Hayatta kalan rehinenin aktardiklarina gore patlama aslinda Polkovnik grup lideri tarafindan tetiklendi cocuk rehineler konusunda acikca anlasmayanlari oldurmek ve diger olasi muhalifleri sindirmek icin bombayi uzaktan kumanda ile patlatti Bu gruptan hala hayatta olan rehinelere daha sonra baska bir silahli saldirgan tarafindan yere yatmalari ve otomatik tufekle oldurulmeleri emredildi rehinelerden biri haric hepsi olduruldu FC Alanya ekibinin kameramani Karen Mdinaradze patlamadan ve silahli saldiridan sag olarak kurtuldu hala hayatta oldugu fark edildiginde bilincini kaybettigi spor salonuna donmesine izin verildi Saldirganlar daha sonra diger rehineleri cesetleri binanin disina cikarmaya ve yerdeki kani yikamaya zorladi Bu rehinelerden biri olan Aslan Kudzayev pencereden atlayarak kacti yetkililer onu kisa bir sure saldirganlardan oldugu suphelenilen bir kisi olarak gozaltina aldi Kusatmanin baslangici Rus kuvvetlerinin ilk konumlarini gosteren okul krokisi Kisa sure sonra okulun cevresinde Rus polisi militsiya Ic Birlikler Rus Ordusu kuvvetleri Spetsnaz FSB Rus Federal Guvenlik Servisi nin seckin Alfa ve Vympel birimleri dahil ve Rusya Icisleri Bakanligi MVD birimleri OMON ozel biriminden olusan bir guvenlik kordonu kuruldu Okulun spor salonuna bakan uc apartman tahliye edildi ve ozel kuvvetler bu binalara yerlestirildi Olusturduklari cember saldirganlarin el bombasi firlaticilarinin menzili icinde okulun 225 metrelik cemberi icindeydi Herhangi bir yangin sondurme ekipmani yerinde degildi ve 2002 deki Moskova tiyatro rehine krizini deneyimlerine ragmen hazirda sadece birkac ambulans vardi Kriz Oset gonullu milislerinin opolchentsy ve akrabalarin arasindaki silahli sivillerin olay yerinde toplanmasi sonucunda toplami belki de 5 000 i asan kalabalikla birlikte daha da kotulesti Saldirganlar spor salonunu ve binanin geri kalanini el yapimi patlayici cihazlarla IED ler doldurdular ve tel tuzaklarla cevrelediler Kurtarma girisimlerini caydirmak icin baska bir girisim olarak kendi uyelerinden polis tarafindan oldurulen her bir arkadaslari icin 50 rehineyi oldurmekle yaralanan her silahli arkadaslari icin 20 rehineyi oldurmekle tehdit ettiler Ayrica hukumet gucleri saldirirsa okulu havaya ucurmakla tehdit ettiler Saldirganlar 2002 Moskova rehine krizinde oldugu gibi bir gaz saldirisindan etkilenmemek icin hizla okulun camlarini kirdilar Saldirganlar Kuzey Osetya Devlet Baskani Aleksandr Dzasohov onlarla muzakere etmek icin gelene kadar rehinelerin yeme ve icmesini engellediler buna aclik grevi adini verdiler kendilerinin de buna katildiklarini soylediler Ancak FSB kendi kriz merkezini kurdu buraya Dzasohov un gelmesine izin vermedi ve okula gitmeye calisirsa onu tutuklamakla tehdit etti Rus hukumeti rehineleri kurtarmak icin guc kullanmayacagini acikladi ve ilk ve ikinci gunlerde rehinecilerin adini belirterek istedikleri bildirilen bir cocuk doktoru olan Leonid Roshal liderliginde bariscil bir cozum icin gorusmeler yapildi Roshal 2002 Moskova kusatmasinda cocuklarin serbest birakilmasinin muzakerelerine yardimci olmus tiyatroya saldirmaya hazirlanan Rus guvenlik servislerine de tavsiyelerde bulunmustu ve sonucunda Rusya Kahramani odulunu almisti Ancak mahkemedeki bir tanik ifadesi Rus muzakerecilerin Roshal i bir Rus guvenlik yetkilisi olan Vladimir Rushailo ile karistirdigini ortaya koymaktadir Savelyev in raporuna gore FSB nin kurdugu gizli kati karargah saldiriyi hazirlarken resmi sivil karargah da duruma bariscil bir cozum ariyordu Savelyev bircok yonden sivillerin eylemlerini ozellikle de saldirganlarla muzakere girisimlerini kisitladigini yazdi Rusya nin talebi uzerine 1 Eylul aksami Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi nde ozel bir toplanti yapildi ve konsey uyeleri teror saldirisinin tum rehinelerinin derhal ve kosulsuz serbest birakilmasini talep etti ABD Baskani George W Bush Rusya ya her sekilde destek sunan bir aciklama yapti Ikinci gun 2 Eylul 2004 te Roshal ve rehineciler arasindaki gorusmeler basarisizlikla sonuclandi ve rehineciler rehineler icin yiyecek su veya ilac alinmasina veya cesetlerin okulun onunden alinmasina izin vermediler Ogle saatlerinde FSB Birinci Baskan Yardimcisi Albay General Vladimir Pronichev Dzasohov a Basbakan Mihail Fradkov tarafindan imzalanan ve Kuzey Osetya FSB baskani Tumgeneral Valery Andreyev i operasyonel karargahin basina atayan bir karari imzaladi Ancak 2005 yilinin Nisan ayinda bir Moscow News gazetecisi arastirmacilar tarafindan Dzasohov ve Andreyev in roportaj protokollerinin fotokopilerini aldi ve Beslan da iki karargahin kuruldugunu ortaya cikardi tum sorumlulugun uzerine atildigi bir resmi karargah ve gercek kararlari veren ve Andreyev in hicbir zaman sorumlu olmadigi gizli kati bir karargah Rus hukumeti sayilari az gosterdi ve defalarca okulda sadece 354 rehine bulundugunu belirtti bu durumun esirlerine daha kotu muamele eden rehinecileri kizdirdigi belirtilir Bazi yetkililer de okulda sadece 15 ila 20 saldirgan oldugunu soyledi Kriz donemin Rusya Devlet Baskani Vladimir Putin ve Rusya nin diger siyasi liderlerinin neredeyse tamamen sessiz kalmasiyla karsilandi Putin Moskova da Urdun Krali II Abdullah ile yaptigi gorusmede kusatma hakkindaki ilk aciklamasini ancak saldirinin ikinci gunu yapti Elbette esas gorevimiz rehin alinanlarin hayatini ve sagligini korumak Rehinelerin kurtarilmasina dahil olan guclerimizin tum eylemleri yalnizca bu goreve adanacaktir Bu Putin in kanli saldiri gununden bir gun sonrasina kadar krizle ilgili yaptigi tek basin aciklamasiydi Protesto olarak olay yerindeki birkac kisi Putin Cocuklarimizi serbest birakin Taleplerini karsilayin ve Putin En az 800 rehine var diyerek tepki gosterdi Yerel halk ayrica herhangi bir taarruza veya cocuklarinin zehirlenmesine Moskova rehine krizi kimyasal saldirisina bir gonderme izin vermeyeceklerini soylediler Ogleden sonra saldirganlar eski Ingusetya Cumhurbaskani ve emekli Sovyet Ordusu generali Ruslan Aushev in okul binasina girmesine izin verdi ve saldirganlar 11 emziren kadin ve 15 bebegi serbest birakmayi kabul etti Kadinlarin buyuk cocuklari geride birakildi ve bir anne ayrilmayi reddetti bu yuzden Aushev onun yerine cocugunu disari cikardi Saldirganlar Aushev e okulda hazirlanmis bir video kaset ve kendisi Beslan da bulunmayan sozde liderleri Samil Basayev in taleplerini iceren bir not verdiler Notun varligi Rus yetkililer tarafindan gizli tutulurken kasetin bos oldugu aciklandi daha sonra bu aciklamanin sahte oldugu kanitlandi Rehinecilerin sahte bir sekilde hicbir talepte bulunmadigi aciklandi Notta Basayev Bagimsiz Devletler Toplulugu cercevesinde Cecenya nin resmi bagimsizliginin taninmasini talep ediyordu Ayrica Cecen ayrilikcilarin 1999 daki Rus apartman bombalamalarinda hicbir rol oynamamalarina ragmen gerekirse artik bu olayin da sorumlulugunu alacaklarini soyledi Bazi Rus yetkililer ve devlet kontrolundeki medya daha sonra okula girdigi icin Aushev e saldirdi ve onu rehinecilerle gizli anlasma yapmakla sucladi Yiyecek ve icecek eksikligi bircogu sicak istiflenmis bir sekilde spor salonunda uzun sure ayakta durmaya zorlanan kucuk cocuklari etkiledi Bircok cocuk spor salonundaki bogucu sicaklik nedeniyle kiyafetlerini cikardi ve bu da cinsel ahlaksizlik soylentilerine yol acti ancak rehineler daha sonra bunun sadece bogucu sicaktan ve suya ulasilamamasindan kaynaklandigini acikladi Bircok cocuk bayildi ve ebeveynler cocuklarinin oleceginden endiselendi Bazi rehineler kendi idrarlarini icmek zorunda kaldi Arada sirada saldirganlar cogu maskelerini cikarmisti bilincini kaybeden cocuklarin bir kismini disari cikardi ve spor salonuna geri goturmeden once baslarina su doktuler Gunun ilerleyen saatlerinde bazi yetiskinler de yorgunluk ve susuzluktan bayilmaya basladi Spor salonundaki kosullar nedeniyle ucuncu gun patlama ve silahli catisma basladiginda hayatta kalan cocuklarin cogu o kadar yorgundu ki katliamdan zar zor kacabildiler Yaklasik on dakika arayla 15 30 sularinda saldirganlar tarafindan okul disindaki guvenlik guclerine dogru iki el bombasi atildi bu bombalar bir polis arabasinin ates almasina ve bir subayin yaralanmasina yol acti ancak Rus kuvvetleri atese karsilik vermedi Gunduz ve gece ilerledikce stres ve uykusuzlugun birlesimi ve muhtemelen uyusturucu maddelerin noksanligi saldirganlari giderek daha fazla histerik ve ongorulemez hale getirdi Cocuklarin aglamasi onlari rahatsiz etti ve aglayan cocuklari ve annelerini aglamayi kesmezlerse vurmakla tehdit etti Rus yetkililer rehinecilerin kusatma sirasinda kendilerini sinirli ve gergin tutmak icin Alman heavy metal grubu Rammstein i kisisel muzik sistemlerinde dinlediklerini iddia ettiler Rammstein daha once Columbine Lisesi katliamindan sonra ve yine 2007 de Jokela Lisesi saldirisinda ates altinda kalmisti Bir sonraki gece okuldan acilan ates sonucu bir polis memuru yaralandi Gorusmeler ertesi gun devam edilmek uzere kesildi Ucuncu gun Ucuncu gunun erken saatlerinde Ruslan Aushev Alexander Dzasokhov Taymuraz Mansurov Kuzey Osetya Parlamento Baskani ve Birinci Baskan Yardimcisi Izrail Totoonti Ickerya Cecen Cumhuriyeti Cumhurbaskani Aslan Mashadov ile temas kurdu Totoonti hem Mashadov un hem de Batili temsilcisi Ahmed Zakayev in saldirganlarla muzakere etmek icin Beslan a ucmaya hazir olduklarini acikladiklarini soyledi ve bu daha sonra Zakayev tarafindan da onaylandi Totoonti Mashadov un tek talebinin okula engelsiz gecisi oldugunu soyledi ancak saldiri gelisiyle ilgili anlasma yapildiktan bir saat sonra basladi Ayrica El Cezire televizyonundan gazetecilerin uc gun boyunca rehine olarak bile olsa muzakerelere katilmayi ve okula girmeyi teklif ettigini ancak hizmetlerine kimsenin ihtiyac duymadigi nin soylendigini belirtti Rus cumhurbaskanligi danismani eski polis generali ve etnik Cecen Aslambek Aslahanov un da gizli muzakerelerde bir donum noktasina yakin oldugu soylendi Ikinci gun Moskova dan ayrildiginda Aslahanov cocuklarin serbest birakilmasi karsiliginda okula rehine olarak girmeye gonullu olan 700 den fazla taninmis Rus figurunun isimlerini toplamisti Aslahanov rehinecilerin ertesi gun saat 15 00 te okula girmelerine izin vermeyi kabul ettiklerini soyledi Ancak taarruz iki saat once baslamisti Spor salonundaki ilk patlamalar ve yangin Durumun kabaca plani 3 Eylul 2004 gunu saat 13 00 civarinda Acil Durumlar Bakanligi na bagli iki ambulanstaki dort saglik calisaninin 20 cesedi okul alanindan cikarmasina ve oldurulen saldirganin cesedini okula getirmesine izin verildi Ancak 13 03 te saglik gorevlileri okula yaklastiginda spor salonundan bir patlama duyuldu Rehineciler daha sonra saglik gorevlilerine ates acarak ikisini oldurdu Diger ikisi araclarinin arkasinda siper aldi Ikinci tuhaf ses patlama 22 saniye sonra duyuldu 13 05 te spor salonunun catisindaki yangin basladi ve kisa sure sonra yanan kirisler ve catilar asagidaki rehinelerin uzerine dustu rehinelerin cogu yaralandi ama yasiyorlardi Sonunda tum cati coktu ve odayi bir cehenneme cevirdi Alevlerin yaklasik 160 kisiyi oldurdugu bildirildi tum rehine olumlerinin yarisindan fazlasi Patlamalarin kaynagi ve dogasi ile ilgili birkac celiskili aciklama bulunmaktadir Kuzey Osetya parlamentosunun baskan yardimcisi Stanislav Kesayev in Aralik 2005 raporuna gore bazi gorgu taniklari federal bir keskin nisancinin ayagi patlaticisinda duran bir saldirgani vurarak ilk patlamayi tetikledigini soyledi Yakalanan rehineci Nur Pasa Kulayev buna taniklik ederken yerel bir polis memuru ve salondaki rehinelerden biri olan Fatima Dudiyeva adli rehine patlamadan hemen once disaridan gelen bir atisla vuruldugunu soyledi ve uc patlama oldugunu soyledi 13 03 teki iki kucuk patlama ardindan 13 29 daki buyuk patlama Bir silah ve patlayici uzmani olan Devlet Dumasi uyesi Yuri Savelyev e gore silahli catisma okul binasi icinde patlamalarla baslamadi okul disindan iki el ates edildi ve saldirganlar tarafindan kurulan el yapimi patlayici cihazlarin cogu hic patlamadi Ilk atisin buyuk olasilikla okul seridindeki 37 numarali bes katli evin catisinda bulunan ve spor salonunun cati katina yonelik bir RPO A Shmel piyade roketinden kaynaklanmis ikincisi ayni caddedeki 41 numarali evde bulunan bir RPG 27 el bombasi firlaticisindan ateslenmis bu spor salonu duvarinin bir parcasini tahrip etmisti bu teoriyi destekleyen bos mermiler ve firlaticilar bu evlerin catilarinda bulundu ve raporda belirtilen olasi diger silahlar RPG 26 veya RPG 7 roket tahrikli el bombalariydi Federal Torshin komisyonunun muhalif bir uyesi olan Savelyev asagiya bakiniz bu patlamalarin rehinelerin cogunun olumune yol actigini ve ortaya cikan yanginda onlarca kisinin daha oldugunu soyledi Bir baska meclis arastirmacisi Yuri Ivanov el bombalarinin Cumhurbaskani Putin in dogrudan emriyle ateslendigini iddia etti Kulayev davasi sirasinda cok sayida tanigin onceki ilk patlamalarin disaridan atilan mermilerden kaynaklandigini aktardiklari ifade edildi Son raporunda calismalarini Aralik 2006 da tamamlayan Rus parlamento komisyonu baskani Alexander Torshin Rus muzakerecileri ve komutanlarini sasirtacak sekilde saldirganlarin rehineler arasinda kasitli olarak bomba patlatarak catismaya basladiklarini soyledi Bu aciklama tipik olarak bombalarin aciklanamayan bir kaza sonucunda patladigini soyleyen onceki hukumet aciklamalarinin onune gecti Torshin in 2006 yilindaki raporu rehin alma olayinin basindan beri bir intihar saldirisi olarak planlandigini ve binaya onceden herhangi bir saldiri yapilmadigini ifade etmektedir Nur Pasa Kulayev ve birkac eski rehineci ve muzakerecinin ifadesine gore rehineciler liderleri dahil meydana gelen patlamalardan hukumeti sucladilar Rus guclerinin taarruzu Spor salonu duvarinin bir kismi patlamalarla yikilinca bazi rehinelerin kacmayi basardi Yerel milisler ates acti ve saldirganlar atese karsilik verdi Capraz ateste cok sayida insan oldu Rus yetkililer saldirganlarin kacarken rehineleri vurdugunu ve ordunun buna karsilik verdigini belirtti Hukumet silahli saldiri basladiginda birliklerin binaya saldirmaktan baska carelerinin olmadigini iddia etti Ancak kasaba sakinlerinden bazilarinin aciklamalari olaylarin bu resmi versiyonuyla celisiyordu Karisi ve kizi okulda olen Polis Yarbay Elbrus Nogayev Ates etmeyi kes Atesi kesin diye bir emir duydum bu sirada diger birliklerin telsizleri Saldirin diye emir veriyordu diye aciklama yapmistir Catisma basladiginda bir petrol sirketi baskani ve muzakereci olan Mihail Gutseriyev etnik bir Ingus rehinecilere telefon etti telefondakiler cevap olarak Bizi kandirdiniz dediler Bes saat sonra Gutseriyev ve muhatabinin son konusmalarini yaptiklari ve bu sirada adamin Suc sizin ve Kremlin in dedikleri ifade edildi Torshin e gore operasyona baslama emri Kuzey Osetya FSB baskani Valery Andreyev tarafindan verildi Bununla birlikte hem Andreyev hem de Dzasohov un aciklamalari aslinda Beslan operasyonundan sorumlu olanlarin FSB mudur yardimcilari Vladimir Pronichev ve Vladimir Anisimov oldugunu ortaya koydu General Andreyev ayrica Kuzey Osetya Yuksek Mahkemesi ne saldiri sirasinda agir silah kullanma kararinin FSB nin Ozel Harekat Merkezi baskani Albay General Aleksandr Tikhonov tarafindan verildigini soyledi Ozel kuvvetler okula girmek icin savasirken kaotik bir catisma meydana geldi Kuvvetler arasinda FSB nin saldiri gruplari ve Rusya Ordusu ve Rusya Icisleri Bakanligi nin ilgili birlikleri Rusya nin 58 Ordusundan bir dizi T 72 tanki 2 Eylul de ordudan Tihonov tarafindan komuta edildi BTR 80 tekerlekli zirhli personel tasiyici en az bir Mi 24 saldiri helikopteri bulunuyordu Bircok yerel sivil de kendi silahlarini getirerek kaotik savasa katildi silahli gonullulerden en az birinin olduruldugu biliniyor Suc zanlisi Aslan Gagiyev de sivil gonullulerin arasinda oldugu iddia edildi Bu arada duzenli olarak askere alinan askerlerin catisma basladiginda olay yerinden kactigi bildirildi Sivil taniklar yerel polisin de panige kapildigini hatta yanlis yone ates ettigini iddia etti Ozel kuvvetlerin mevkilerinden okula en az uc en fazla dokuz kadar guclu Shmel roketi ateslendi daha sonra yakindaki apartmanlarin catilarinda uc veya dokuz bos tek kullanimlik tup bulundu Rusya da alev aticilar ve Bati da termobarik silahlar olarak siniflandirilan Shmel roketlerinin kullanimi baslangicta reddedildi ancak daha sonra hukumet tarafindan kabul edildi Bir emir subayinin Kuzey Osetya garnizonunun askeri savcisina verdigi bir raporda RPG 26 roket gudumlu el bombalarinin da kullanildigi belirtildi Saldirganlar apartman binalarindaki Rus mevzilerine ates eden el bombasi firlaticilarini da kullandilar Bir askeri savciya gore bir BTR zirhli araci okula yaklasti ve 14 5 114 mm KPV agir makineli tufekle ikinci kattaki pencerelere ates acti Gorgu taniklari aralarinda Totoonti ve Kesayev de bulunuyor ve gazeteciler o ogleden sonra okula iki T 72 tankinin ilerledigini gorduler en az biri 125 mm lik ana silahini birkac kez atesledi Daha sonra durusma sirasinda tank komutani Viktor Kindeyev FSB nin emriyle bir bos atis ve alti antipersonel yuksek patlayici mermi atesledigini ifade etti Tanklarin ve zirhli personel tasiyicilarinin kullanimi sonunda 58 Ordu komutani Korgeneral Viktor Sobolev tarafindan kabul edildi Kesayev raporunda belirtilen bir baska tanik okula ates etmesini onlemek amaciyla bir tankin kulesine atladigini iddia etti Saldirganlar tarafindan cok sayida rehine yanan spor salonundan okulun diger bolumlerine ozellikle pencerelerde durmaya zorlandiklari kafeteryaya tasindi Hayatta kalanlara Kudzeyeva Kusrayeva ve Naldikoyeva dahil gore bircogu canli kalkan olarak kullanildigi icin disaridaki askerler tarafindan vuruldu Savelyev kafeteryaya tasindiktan sonra 106 ila 110 rehinenin oldugunu tahmin etti Saldiri basladiktan iki saat sonra saat 15 00 e kadar Rus birlikleri okulun cogunun kontrolunu ele gecirdi Bununla birlikte okulun bodrum katinda direnis gosteren bir grup saldirganin direnisi de dahil olmak uzere aksam cokerken catismalar hala devam ediyordu Catisma sirasinda 13 saldirgandan olusan bir grup askeri kordonu gecerek yakinlarda saklandi Oset komitesinin bulgularina gore birkacinin yerel iki katli bir binaya girdigine inaniliyordu Baska bir saldirgan grubu helikopterlerle kasabaya kadar kovalanarak demir yolunun uzerinden geri donduler Yanginin baslamasindan iki saat sonra Andreyev tarafindan cagrilan itfaiyeciler spor salonunda cikan yangina karsi mucadele etmeye hazir degildi Bir itfaiye araci ekibi kendi inisiyatifleriyle iki saat sonra ancak sadece 200 litre suyla olay yerine geldi ancak yakindaki musluklara baglanamadi Ilk su kamyonu yanginin baslamasindan yaklasik iki bucuk saat sonra 15 28 de geldi ikinci itfaiye araci 15 43 te geldi Cogunlugu ozel araclarla hastaneye goturulen yuzlerce yaraliyi tasimak icin cok az ambulans mevcuttu Sky News ekibi tarafindan kayda alinan bir olayda supheli bir saldirgan olay yerinde bir sivil cetesi tarafindan linc edildi kaynak guvenilir mi silahsiz bir saldirgan kamyonlarinin altina saklanmaya calisirken OMON birlikleri tarafindan canli olarak yakalandi bu kisi daha sonra Nur Pashi Kulayev olarak tanimlandi Olen saldirganlardan bazilarinin vucutlari komandolar tarafindan parcalanmis gibi gorunuyordu Saldirganlarin tum direnislerinin ilk patlamalardan yaklasik 12 saat sonrasinda bastirilmasina ragmen gece boyunca aralikli patlamalar ve silah sesleri devam etti Ertesi gun erken saatlerde Putin rehinecilerden bazilari hala takip edildigi icin Kuzey Osetya sinirlarinin kapatilmasini emretti Sonrasi2006 da kusatma kurbanlari icin mezarlikta bulunan bir Beslan annesi Krizin sona ermesinden sonra yaralilarin cogu Vladikavkaz daki daha iyi donanimli tesislere gonderilmeden once oldu cunku Beslan daki tek hastane yaralilarla ilgilenebilmek icin oldukca hazirliksizdi Hastanenin yataklari ilaclari ve beyin cerrahisi ekipmani yetersizdi Yakinlarinin yaralilarin tedavi gordugu hastaneleri ziyaret etmesine ve doktorlarin cep telefonlarini kullanmasina izin verilmedi Taarruzun ertesi gunu buldozerler kurbanlarin vucut parcalari da dahil olmak uzere binanin enkazinindaki her seyi topladi ve bir copluge tasidi Pek cok cenaze toreninin ilki son saldirinin ertesi gunu olan 4 Eylul de gerceklestirildi ve kisa bir sure sonra 120 kisilik toplu cenaze merasimi de dahil olmak uzere daha fazlasi yapildi Yerel mezarlik cok kucuktu ve oluleri defnedebilmek icin bitisik bir araziye dogru genisletilmesi gerekiyordu Kusatmadan uc gun sonra 180 kisi hala kayipti Hayatta kalanlarin cogu ciddi sekilde travma yasamaya devam etti ve en az bir eski rehine eve dondukten sonra intihar etti Rusya Devlet Baskani Vladimir Putin Beslan a yaptigi tek ziyarette 4 Eylul un erken saatlerinde Beslan hastanesine aceleyle yaptigi gezide yaralilarin bircogunu gormek icin yeniden ortaya cikti Daha sonra kurbanlarin aileleriyle gorusmedigi icin elestirildi Moskova ya dondukten sonra 6 7 Eylul 2004 te iki gunluk bir ulusal yas emri verdi Putin televizyonda Kendimizi zayif gosterdik Ve zayiflar yenilir dedi Yasin ikinci gununde tahminen 135 000 kisi Moskova daki Kizil Meydan da hukumetin duzenledigi terore karsi mitinge katildi Saint Petersburg un Saray Meydani nda yaklasik 40 000 kisi toplandi Krizin ardindan Rus sehirlerine artirilmis guvenlik onlemleri getirildi Uygun belgeleri olmayan 10 000 den fazla kisi Moskova polisi tarafindan bir terorist avi sirasinda gozaltina alindi Bir kozmonot ve Rusya Federasyonu Kahramani olan Albay Magomed Tolboyev Cecenceye benzeyen adi nedeniyle Moskova polisi tarafindan saldiriya ugradi ve acimasizca dovuldu Rus kamuoyunun genel olarak artan guvenlik onlemlerini destekledigi goruldu 16 Eylul 2004 tarihli bir Levada Center kamuoyu yoklamasi Ruslarin 58 inin daha kati terorle mucadele yasalarini ve terorizm icin olum cezasini destekledigini 33 nun ise tum Cecenlerin Rus sehirlerine girmesinin yasaklanmasini destekledigini ortaya koydu Uzun donem etkileri Beslan in ardindan hukumet terorizm yasalarini sertlestirmeye ve kolluk kuvvetlerinin yetkilerini genisletmeye devam etti Buna ek olarak Vladimir Putin Rusya Devlet Baskani tarafindan onerilen ve federal bolumlerin secilmis yasama organlari tarafindan onaylandigi veya onaylanmadigi bir sistemle Rusya nin federal bolumlerinin baskanlarinin dogrudan secilmesinin yerini alan bir yasa imzaladi Rus parlamentosunun secim sistemi de defalarca degistirilerek Devlet Dumasi uyelerinin tek mandali bolgelere secilmesi ortadan kaldirildi Kremlin Rus medyasi uzerindeki kontrolunu artirdi ve sivil toplum kuruluslarina ozellikle yabanci kuruluslara giderek daha fazla saldirdi Beslan a yapilan baskinin Cecenlerden daha cok ilgili Inguslarla ilgisi vardi ancak her iki toplum icin oldukca simgeseldi Osetler ve Inguslar 1944 Stalinist tasfiyeleri sirasinda ve Inguslarin 1992 1993 te Osetler tarafindan Osetler Rus ordusundan yardim aliyorlardi etnik temizlige maruz kaldiklari sirada yuksek noktalara ulasan Prigorodny Bolgesi nin mulkiyeti konusunda bir catisma yasadilar ve yasiyorlar Baskin sirasinda Ingusetya ve Cecenistan daki cadir kamplarda 40 000 den fazla Ingus multeci vardi Beslan okulunun kendisi de Inguslara karsi kullanilmisti spor salonu Osetlerin gerceklestirdigi etnik temizlik sirasinda Inguslari toplamak icin 1992 de bir salon olarak kullanilmisti Cecenler icin sebep evlerinin ve hatta ailelerinin yikilmasinin intikamiydi Beslan Cecenistan da federal hava saldirilarinin baslatildigi yerlerden biriydi Cecenler de dahil olmak uzere bir grup tarafindan oldurulen cok sayida cocuk oldugu yayinlandiktan sonra Cecenler buyuk bir utanca maruz kaldi Cecen bagimsizlik davasinin bir sozcusu Bize bundan daha buyuk bir darbe indirilemezdi Dunyanin dort bir yanindaki insanlar Cecenler cocuklara saldirabildiklerine gore canavar olmalilar diye dusunecekler diye aciklama yapti Kayiplar7 Eylul 2004 tarihinde Rus yetkililer 156 si cocuk olmak uzere 334 kisinin oldugunu bildirdi bir noktada 200 kisi kayip veya kimligi belirsiz olarak kaldi Torshin raporu nihayetinde hicbir cesedin kimligi belirsiz kalmadigini belirtti Yerliler tarafindan oldurulenlerin 200 den fazlasinin yaniklarla bulundugu 100 veya daha fazlasinin diri diri yandigini belirtildi 2005 yilinda ve Agustos 2006 da olayda meydana gelen yaralanmalar nedeniyle iki rehine oldu 33 yasindaki kutuphaneci Yelena Avdonina 8 Aralik 2006 da hematoma yenik dustu O sirada Washington Post olu sayisinin saldirganlar haric 334 oldugunu acikladi Beslan sehrinin web sitesinde belirtilen 335 olu sayisi gorulebilmektedir Bu sayisinin 186 sini cocuklar olusturmaktadir Olum kategorisi Olum sayisi1 17 yas arasi cocuklar 186Ebeveynler arkadaslar ve diger misafirler 111Ogretmenler ve okul personeli 17FSB calisanlari 10Sivil kurtaricilar 6MoES calisanlari 2MoIA calisanlari 1Toplam 334 Rusya Saglik ve Sosyal Reform Bakani Mihail Zurabov krizde yaralanan toplam insan sayisinin 1 200 u astigini soyledi Krizden hemen sonra ambulatuvar yardim alan kisilerin tam sayisi bilinmemekle birlikte 700 civarinda oldugu tahmin edilmektedir BM ye gore 753 Moskova merkezli askeri analist Pavel Felgenhauer 7 Eylul 2004 te hayatta kalan rehinelerin 90 inin yaralandigi sonucuna vardi 221 i cocuk en az 437 kisi hastaneye kaldirildi 197 cocuk Kuzey Osetya nin baskenti Vladikavkaz daki Cumhuriyet Cocuk Klinik Hastanesine 30 u ise kritik durumda kardiyopulmoner resusitasyon unitelerinde tutuldu 150 kisi daha Vladikavkaz Acil Hastanesine sevk edildi Beslan daki iki yerel hastanede 12 si cocuk 62 kisi tedavi edilirken agir yarali 6 cocuk uzman tedavi icin Moskova ya goturuldu Cocuklarin cogu patlamalarin neden oldugu yaniklar atesli silah yaralanmalari sarapnel yaralari ve sakatliklar nedeniyle tedavi edildi Bazilarinin uzuvlari kopmus ve gozleri cikmis ve bircok cocuk kalici olarak sakatlanmisti Saldiridan bir ay sonra 240 kisi 160 i cocuk Vladikavkaz ve Beslan daki hastanelerde tedavi altinda idi Hayatta kalan cocuklar ve ebeveynler Vladikavkaz Rehabilitasyon Merkezinde psikolojik tedavi gordu Rehinelerden biri kusatma sirasinda oldurulen Yanis Kanidis aslen Gurcistan li bir Kafkas Yunani adinda bir beden egitimi ogretmeni bircok cocugun hayatini kurtardi Adi kendisinin onuruna Beslan da insa edilen yeni okullardan birine verildi Operasyon ayni zamanda Rus terorle mucadele ozel kuvvetlerinin tarihindeki en kanli operasyon oldu Ozel kuvvetlerin on uyesi oldu on birinci yaralinin baslangicta yuzunden agir yaralanan ancak bilincini yeniden kazandiginda ve adini yazmayi basardiginda hayatta olan Vyacheslav Bocharov oldugu dusunuluyordu Olumler saldiri gruplarinin uc komutanini da iceriyordu Albay Oleg Ilyin ve Vympel den Yarbay Dmitry Razumovsky ve Alfa dan Binbasi Alexander Perov En az 30 komando ciddi sekilde yaralandi Rehinecilerin kimligi sebepleri ve sorumluluklariMoskova Oblasti ndaki anitSorumluluk Baslangicta saldirganlarin kimligi ve kokeni net degildi Putin in Cumhurbaskanligi Cecen yardimcisi Aslambek Aslahanov a gore Cecen degildiler Ben onlarla konusurken Cecence konusmaya baslayinca Biz anlamiyoruz Rusca konus diye cevap verdiler Serbest birakilan rehineler rehinecilerin Ruscayi Kafkasyalilara ozgu aksanlarla konustuklarini soyledi Putin gecmiste Cecen ayrilikcilari teror eylemlerinden dolayi suclamakta nadiren tereddut etse de bu sefer saldiriyi Ikinci Cecen Savasi na baglamaktan kacindi Bunun yerine krizin milliyetci kokenlerini gormezden gelerek krizi uluslararasi terorizme dogrudan mudahaleden sorumlu tuttu Rus hukumeti kaynaklari baslangicta Beslan daki saldirganlardan dokuzunun Arap ve birinin siyah Afrikali Andreyev tarafindan zenci olarak adlandirildi iddia etse de daha sonra saldirganlar arasinda sadece iki Arap tespit edildigi belirtildi Moskovali siyaset yorumcusu Andrei Piontkovsky gibi bagimsiz analistler Putin in o anda gecmiste yaptigi gibi Cecen saldirganlarin saldirilarini abartmak yerine sayisini ve olcegini kucultmeye calistigini soyledi Putin olaylari ABD onderligindeki Terorizme Karsi Savas ile iliskilendirir gorundu ancak ayni zamanda Batiyi saldirganlari hosnut etmekle sucladi 17 Eylul 2004 tarihinde radikal Cecen gerilla komutani Samil Basayev o anda Kuzey Kafkasya isyanci hareketinin geri kalanindan bagimsiz olarak hareket ettiklerini ifade eden ve Beslan okul kusatmasinin sorumlulugunu ustlenen bir bildiri yayinladi bu 1995 te Budyonnovsk ta gerceklestirilen ve 2002 deki Moskova tiyatro krizine carpici bir sekilde benzeyen Basayev liderligindeki Cecen isyancilar tarafindan yuzlerce Rus sivilin rehin tutuldugu olaylara buyuk olcude benziyordu Basayev Riyad us Saliheen sehit tugayinin saldiriyi gerceklestirdigini ve Beslan krizinden onceki haftalarda Rusya da gerceklesen bir dizi bombali saldirinin sorumlulugunu ustlendigini soyledi Baslangicta Moskova veya Saint Petersburg da en az bir okulu ele gecirmeyi planladiklarini ancak kaynak yetersizliginin onu Kuzey Osetya yi Kuzey Kafkasya daki Rus garnizonu nu secmeye zorladigini soyledi Basayev Rus yetkilileri Beslan daki korkunc bir trajediden sorumlu tuttu Basayev Kremlin in krizi mumkun olan her sekilde sona erdirme kararliligini yanlis hesapladigini iddia etti Kendisinin acimasizca yanildigini ve orada olanlardan memnun olmadigini ancak gelecekte bunu yapmak zorunda olduklari icin daha fazla Beslan tipi operasyon planladiklarini soyledi Bununla birlikte bu olay 2009 yilina kadar Rusya daki son buyuk saldiriydi cunku Basayev kisa bir sure sonra yeni isyanci lider Abdul Halim Sadulayev in ayrim gozetmeyen saldirilarindan vazgecmeye ikna edildi bu da Basayev i ikinci komutan seviyesine cikardi ancak rehin alma fidye icin kacirma ve ozellikle sivilleri hedef alan operasyonlari yasakladi Cecen ayrilikci lider Aslan Mashadov guclerinin saldiriya dahil oldugunu hemen inkar etti ve saldiriyi hakli bir gerekcesi olmayan bir kufur olarak nitelendirdi Mashadov Beslan in faillerini Rusya nin gaddarlik eylemleriyle akillarini kaybetmis deliler olarak nitelendirdi Londra daki elcisi Ahmed Zahayev in yaptigi bir aciklama ile eylemi ve sivillere yonelik tum saldirilari kinadi bunu radikal yerel bir grup olarak adlandirdigi gruptan sorumlu tuttu ve Kuzey Osetya nin muzakereci olarak hareket etme onerisini kabul etti Daha sonra Bati hukumetlerini Rusya ile Cecenistan arasinda baris gorusmeleri baslatmaya cagirdi ve Rusya hukumeti tarafindan Baskan Mashadov un Beslan olayina herhangi bir katilimi oldugu yonundeki tum suclamalarini kategorik olarak curutmeye davet etti Putin cocuk katilleriyle pazarlik yapmayacagini muzakere cagrilarini Hitler in yatistirmasiyla karsilastirarak yanit verdi Mashadov icim 10 milyon dolarlik bir odul koydu Basayev icin koyulanla ayni miktarda Mashadov 8 Mart 2005 te Rus komandolari tarafindan Cecenistan da olduruldu ve aciklanmayan bir yere gomuldu Krizden kisa bir sure sonra resmi Rus kaynaklari saldirganlarin Basayev liderligindeki ve El Kaide ile baglantilari olan bir dizi Arap i iceren sozde uluslararasi bir grubun parcasi oldugunu ve Beslan okulundan Suudi Arabistan a ve aciklanmayan baska bir Orta Dogu ulkesine Arapca telefon gorusmeleri yapildigini tespit ettiklerini iddia etti Baslangicta saldiriya aktif olarak katilan saldirganlar arasinda iki Ingiliz Cezayirli isim vardi Osman Larussi ve Yacine Benalia Saldirinin hemen ardindan Rusya dan ayrilmaya calisirken tutuklanan Kamel Rabat Bouralha adli bir baska Ingiliz vatandasinin da kilit organizator oldugundan suphelenildi Ucu de kuzey Londra daki Finsbury Park Camii ile baglantiliydi El Kaide nin karistigi iddialari o zamandan sonra Rus hukumeti tarafindan tekrarlanmadi Larussi ve Benalia nin adi Torshin raporunda yer almadi ve Rus yetkililer onlari hicbir zaman Beslan saldirisinda supheli olarak tanimlanmadi Asagidaki kisiler Rus hukumeti tarafindan saldirinin planlamacilari ve finansorleri olarak adlandirildi Samil Basayev Saldirinin nihai sorumlulugunu ustlenen Cecen isyanci lider Tartismali bir patlama sonucunda Temmuz 2006 da Ingusetya da oldu Kamel Rabat Bouralha Eylul 2004 te Cecenistan da gozaltina alinan ve saldiriyi organize ettiginden suphelenilen Ingiliz Cezayirli Abu Omar al Saif Suudi vatandasi ve sanik finansci Aralik 2005 te Dagistan da olduruldu Abu Zaid Al Kuwaiti Subat 2005 te Ingusetya da olen ve suclanan Kuveytli Kasim 2004 te Ingusetya nin Sagopshi kentinden 28 yasindaki Ahmed Merzhoyev ve 16 yasindaki Marina Korigova Beslan la baglantili olarak Rus yetkililer tarafindan tutuklandi Merzhoyev rehinecilere yiyecek ve techizat saglamakla Korigova ise Tsechoyev in defalarca aradigi bir telefona sahip olmakla suclandi Krizden sonra savunma avukati telefonun bir tanidigi tarafindan verildigini gosterince Korigova serbest birakildi Gerekceler ve talepler Rus muzakereciler Beslan saldirganlarinin taleplerini hicbir zaman acikca belirtmediklerini ancak rehinelerden biri tarafindan bir okul defterine el yazisiyla yazilmis notlar bulundugunu ve Rus askerlerinin Cecenistan dan tamamen cekilmesi ve Cecen bagimsizliginin taninmasi taleplerini dile getirdiklerini soylediler Rehinecilerin 1 Eylul 11 00 11 30 da rehine acil servis doktoruyla birlikte gonderdikleri bir mektupta asagidaki taleplerin yerine getirilmesini istedikleri bildirildi BM de Cecenistan nin bagimsizliginin taninmasi ve Rus birliklerinin geri cekilmesi Okula listedeki kisilerin gelmesi Aleksander Dzasohov Kuzey Osetya baskani Murat Zyazikov Ingusetya cumhurbaskani Ruslan Aushev eski Ingusetya baskani Leonid Roshal cocuk doktoru Ek olarak rehineciler Roshal ve Aushev in yerine Vladimir Rushailo ve Alu Alkhanov un Moskova yanlisi Cecenistan Devlet Baskani adini vermis olabilirler Dzasohov ve Zyazikov Beslan a gelmediler Dzasohov daha sonra gitmeye calisirsaniz sizi tutuklamak icin emir aldim diyen Icisleri Bakanligi ndan cok yuksek rutbeli bir general tarafindan zorla durduruldugunu iddia etti Zyazikov un gelmemesinin belirtilen nedeni hasta olmasiydi Zyazikov un Ingusetya cumhurbaskanligi gorevindeki selefi Aushev 2002 de Putin tarafindan istifaya zorlandi okula girdi ve 26 rehinenin serbest birakilmasini sagladi Aslahanov rehinecilerin ayrica Haziran ayi baslarinda Ingusetya daki isyancilarin baskinlari sonrasinda tutuklanan 28 ila 30 suphelinin serbest birakilmasini talep ettiklerini soyledi Daha sonra Basayev Baskan Putin den de istifa mektubu talep ettiklerini soyledi Rehineciler Olaylarin resmi versiyonuna gore saldiriya 32 saldirgan dogrudan katildi bunlardan biri canli olarak ele gecirilirken geri kalani olay yerinde olduruldu Rehinecilerin sayisi ve kimligi genellikle celiskili hukumet beyanlari ve resmi belgelerle beslenen tartismali bir konu olmaya devam etti 3 4 Eylul hukumet aciklamalarinda kusatma sirasinda toplam 26 27 saldirganin olduruldugu soylendi Iki kadin dahil en az dort saldirgan Rusya nin okula taarruzundan once oldu Hayatta kalan rehinelerin ve gorgu taniklarinin bircogu bazilarinin kacmis olabilecegi daha bircok saldirganlarin oldugunu iddia etti Baslangicta rehineci uc kisinin bir kadin saldirgan ve liderleri Vladimir Hodov da dahil olmak uzere canli olarak yakalandigi iddia edildi Kulayev davasi sirasindaki tanik ifadeleri rehineciler arasinda Rus guvenlik guclerinin taarruzunda oldurulen saldirganlarin cesetleri arasinda gorulmeyen gorunuste Slavca aksanli olmayan Rusca ve mukemmel Osetce konusan bireyin varligini iceriyordu taniklar kriz gununde bu kisilerin hic gorunmediklerini de soylediler Bilinmeyen erkekler ve bir tanikliga gore bir kadin arasinda rehinecilerin liderlerine emir veren ve rehinelerin bakmasinin yasak oldugu bildirilen kizil sakalli bir adam da vardi Bu Samil Basayev in korumasi olarak gorev yapan etnik bir Rus olan Fantomas olarak bilinen saldirgandi Kesayev Raporu 2005 gorgu taniklarinin ifadelerine ve olay yerinde birakilan silah sayisina dayanarak saldiriya yaklasik 50 isyanci savascinin katildigini varsaymaktadir Savelyev Raporu Eylul 2006 58 ila 76 rehineci oldugunu ve bunlarin cogunun okulun etrafindaki kordonu yararak kacmayi basardigini ifade etmektedir Torshin Raporu Aralik 2006 34 saldirganin dahil oldugunu belirledi bunlardan 32 si okula girdi ve 31 i orada oldu ve iki suc ortagi yakalanmadan kacti biri Basayev in korumasi olan Yunus Matsiyev Basayev e gore Otuz uc mucahit Nord Ost te de yer almisti Ikisi kadindi Dort tane kadin hazirladim ama bunlardan ikisini 24 Agustos ta Moskova ya gonderdim Daha sonra patlayan iki ucaga bindiler Grupta 12 Cecen erkek iki Cecen kadin dokuz Ingus uc Rus iki Arap iki Oset bir Tatar bir Kabardey ve bir Guran vardi Guranlar Baykal Golu yakinlarinda yasayan ve teknik olarak Ruslastirilmis insanlardir Basayev ayrica bir FSB ajaninin Hodov isyancilara Kuzey Osetya nin baskenti Vladikavkaz da bir hedefe saldiri yapmaya ikna etmek icin gizli olarak gonderildigini ve FSB nin onlari Vladikavkaz daki varis noktalarinda yakalamayi planladigi icin grubun bolgeye kolaylikla girmesine izin verildigini soyledi Ayrica adi belirtilmeyen bir rehinecinin kusatmadan sag kurtuldugunu ve kacmayi basardigini iddia etti Kimlikler 6 Eylul 2004 te hafta sonu yapilan adli tip calismalarindan ve hayatta kalan rehineler ve yakalanan bir saldirganla yapilan gorusmelerden sonra saldirganlarin yedisinin isimleri ve kimlikleri ogrenildi Adli tip testleri ayrica rehinecilerden 21 kisinin normal olarak olumcul miktarda eroin metamfetamin ve morfin aldigini ortaya cikardi sorusturma uyusturucu kullaniminin saldirganlarin agir yaralanmis ve muhtemelen buyuk bir aci icinde olmalarina ragmen catismaya devam edebilme isteklerinin bir nedeni oldugunu gosterdi Kasim 2004 te Rus yetkililer rehineci 32 kisiden 27 sinin kimliginin tespit edildigini duyurdu Bununla birlikte 2005 yilinin Eylul ayinda Nur Pasa Kulayev davasindaki bas savci rehinecilerin 32 cesedinden yalnizca 22 sinin tespit edildigini acikladi bu da kimliklerin kac tanesinin teyit edildigi konusunda daha fazla kafa karisikligina yol acti Yaslari 20 ile 35 arasinda degisen suphelilerin cogu Ingus veya Ingusetya da ikamet edenler bazilari Cecen multeciler olarak belirlendi Supheli rehinecilerin en az besi ele gecirmeden once Rus makamlari tarafindan olu ilan edilmisti sekizinin daha once tutuklandigi ve daha sonra Beslan saldirisindan kisa bir sure once serbest birakildigi biliniyordu Erkekler Erkek rehineciler Rus hukumeti tarafindan gecici olarak su sekilde tanimlandi Ruslan Tagirovic Hucbarov 32 kod adi ile Polkovnik Rusca Albay Etnik bir Ingus ve Galaski Ingusetya nin yerlisi Tartismali bir kimlige sahip olan grup lideri muhtemelen kacti Basayev onu Albay Orsthoyev olarak tanimladi Diger saldirganlarin Ali olarak da adlandirdigi bildirildi muzakereleri rehineciler adina yonetti Baslangicta 2000 yilinda yasal olarak olu ilan edilen bir Ingus polis memuru olan Ali Taziyev oldugu bildirildi ancak bu daha sonra Rus savcilar tarafindan reddedildi Muzakereler sirasinda Ali ailesinin Cecenistan da Ruslar tarafindan olduruldugunu iddia etmisti Arastirmacilar Ali Taziyev olarak da bilinen bir Ingus isyanci lideri olan Ahmed Yevloyev Magas oldugunu dusunduler ancak bu raporlar daha sonra yanlis ilan edildi Magas 2010 yilinda FSB tarafindan ele gecirildi Vladimir Anatolievic Hodov 28 kod adi Abdullah Kuzey Osetya nin Kirovsky bolgesindeki Elhotovo koyunden bir etnik Osetya Ukraynali olan Hodov Beslan BNO nun eski ogrencisi ve rehinecilerin taninmis liderlerinden biriydi Hayatta kalanlardan bazilari onu tum saldirganlarin en korkutucu ve saldirgan olani olarak nitelendirdi Hodov tecavuz sucundan hapishanede iken Musluman oldu Vladikavkaz da bir dizi bombali saldiri gerekcesiyle resmen arandi ancak saldiridan bir aydan fazla bir sure once memleketinde acikca yasadi Basayev Hodov un isyanci hareketine sizmak icin gonderilen Putnik Gezgin kod adli bir FSB oldugunu iddia etti Iznaur Kodzoyev Kantysevo Ingusetya dan bir Ingus ve bes cocuk babasi Kuzeni kusatmanin ikinci gununde onu kendi koylerinde gordugunu iddia etti Agustos 2005 te Igusetya daki Rus kuvvetleri Beslan da oldurulen kisiler arasinda cesedi tespit edilmesine ragmen rehinecilerden biri oldugunu soyledikleri Iznaur Kodzoyev olarak tanimlanan bir adami oldurdu Kodzoev un daha once Ruslar tarafindan Beslan krizinden aylar once olduruldugu duyurulmustu Hizir Ali Ahmedov 30 Cecenistan nin Bilto Yurt Koyu nden Rustam Atayev 25 Psedah Ingusetya kokenli etnik bir Cecen 12 yasindaki kucuk kardesi ve diger iki erkek kardesi 2002 yilinda Grozni de kimligi belirsiz kamuflajli erkekler tarafindan olduruldu Rizvan Vahitovic Barcasvili 26 Ingusetya da bir Kazak koyu olan Nesterovskaya nin yerlisi Adini Aldzbekov olarak degistirmisti Cesedi DNA testi ile tespit edildi Usman Magomedovic Ausev 33 Ekazhevo Ingusetya dan bir Ingus Adam Magomed Hasanovic Iliyev 20 Malgobek Ingusetya dan bir Ingus Iliyev bir yil once yasadisi silah bulundurmaktan tutuklandi ve daha sonra serbest birakildi Ibragim Magomedovic Dzortov 28 Nazran Ingusetya dan bir Ingus Ilnur Gainullin 23 Moskova da iyi bir aileden etnik Tatar ve Tip Fakultesi mezunu Aslangirey Beksultanovic Gatagazhev 29 Sagopsi Ingusetya dan bir Ingus Sultan Kamurzoyev 27 Kazakistan dan bir Cecen Diger kaynaklar Nazran Ingusetya dan geldigini ve 2000 yilinda Cecenistan da isyanci bir savasci olarak tutuklandigini soyluyor Magomed Hocubarov 21 Nazran dan bir Ingus Surhahi Ingusetya nin yerlisi olan Hocubarov yasadisi silah bulundurma sucundan mahkum edildi Han Pasa Kulayev 31 Engenoy dan bir Cecen Rus esareti sirasinda tedavi edilmedigi icin elini kaybetmisti Kulayev Nur Pasa nin agabeyi ve Basayev in eski bir korumasiydi Saldiridan once Rus hapishanesinden serbest birakildi Nur Pasa Kulayev 24 Engenoy dan bir Cecen Ramazan Kadirov un Kadirovtsy Moskova yanlisi Cecen milis kuvvetlerine kabul edilmesine ragmen kardesi Han Pasa ya yardim etmek icin ise alindi Beslan da yakalandi ve omur boyu hapis cezasina carptirildi Adam Kustov 17 1992 de etnik temizlik sirasinda Kuzey Osetya dan kacan bir etnik Ingus Abdul Azim Labazanov 31 Kazakistan da surgunde dogan bir Cecen Dokka Umarov grubuna iltica etmeden once Birinci Cecen Savasi nda Rus tarafinda savasti Arsen Merzhoyev 25 Engenoylu bir Cecen Adam Ahmedovic Posev 22 Malgobek Ingusetya dan bir Ingus Mayrbek Said Aliyevic Saybehanov 25 Engenoy dan Psedah Ingusetya da yasayan bir Cecen Ingusetya da tutuklandi ve daha sonra okul saldirisindan kisa bir sure once serbest birakildi Islam Said Aliyevic Saybehanov 20 Engenoy dan Psedah Ingusetya da yasayan bir Cecen Buran Tetradze 31 Iddiaya gore etnik bir Gurcu ve Rustavi Gurcistan in yerlisi Kimligi varligi Gurcistan Guvenlik Bakani tarafindan reddedildi Issa Torshoyev 26 Malgobek Ingusetya dan bir Ingus yerli 2003 yilinda evinin polis tarafindan basildigi catismadan bu yana araniyordu Ailesi Torshoyev in yakin arkadaslarinin besinin ayni baskin sirasinda Rus guvenlik gucleri tarafindan olduruldugune tanik oldugu icin Cecen saldiri hareketine katilma ilgisinin deprestigini iddia etti Cesedini teshis etmek icin getirilen babasinin cesedin ogluna ait olmadigini iddia ettigi bildirildi Issa Jumaldinovic Tarshoyev 23 Malgobek Ingusetya dan bir Ingus 1999 yilinda silahli soygundan tutuklandi ancak daha sonra serbest birakildi Bei Alla Basirovic Tsecoyev 31 Bir Ingus yasadisi atesli silah bulundurmaktan daha once mahkum edildi Musa Isayevic Tsecoyev 35 Ingus Sagopsi Ingusetya nin yerlisi saldirganlari okula goturen kamyonun sahibiydi Timur Magomedovich Tsokiyev 31 Sagopsi Ingusetya dan bir Ingus Aslan Ahmedovic Yaryzhev 22 Malgobek Ingusetya dan bir Ingus Kadinlar Nisan 2005 te shahidka kadin saldirganlarinin kimligi ortaya cikti Roza Nagayeva 30 Cecenistan nin Vedensky Bolgesi ndeki Kirov Yurt koyunden bir Cecen kadin ve 24 Agustos 2004 te indirilen iki Rus ucagindan birini patlatan intihar bombacisi oldugundan suphelenilen Amnat Nagayeva nin kiz kardesi Roza Nagayeva nin daha once 31 Agustos 2004 tarihinde Moskova daki Rizhskaya metro istasyonunu bombaladigi belirtilmisti Mairam Taburova 27 Cecenistan nin Shalinsky Bolgesi ndeki Mair Tub koyunden bir Cecen kadin Haula Nazirova Kocasi Ruslar tarafindan iskence ile oldurulen birkac akrabasi Rus gucler tarafindan bombalanan bir Cecen okulunda olen etnik bir Cecen Daha onceki raporlar olduruldugu bildirilen bir Ingiliz Cezayirli olan Yacine Benalia 35 ve daha once olduruldugu bildirilen bir Ingiliz Cezayirli olan Osman Larussi 35 isimli iki kadindan bahsetmektedir Bu isimler Torshin Raporu nda listelenmemislerdir kaynak belirtilmeli Resmi sorusturmalar ve mahkemelerKulayev in sorgulanmasi ve yargilanmasi Yakalanan supheli Cecenya da dogan 24 yasindaki Nur Pasa Kulayev eski rehineler tarafindan rehinecilerden biri olarak tanimlandi Devlet kontrolundeki Kanal Bir Kulayev in sorgusundan bolumler gosterdi ve bu bolumlerde Kulayev grubunun Polkovnik lakapli Cecenistan dogumlu ve Kuzey Osetya yerlisi bir kisi olan Vladimir Hodov tarafindan yonetildigini soyledi Kulayev e gore Polkovnik cocuklari rehin tutmaya itiraz ettikleri icin baska bir saldirgani vurdu ve iki kadin intihar bombacisini patlatti Mayis 2005 te Kulayev Kuzey Osetya Cumhuriyeti ndeki bir mahkemede sanikti Cinayet terorizm adam kacirma ve diger suclarla suclandi ve yedi sucu kabul etti bircok eski rehine durusmayi sis perdesi ve sacmalik olarak reddetti Mahkemeyi yetkilileri suclama girisimlerinde kullanan kurbanlarin akrabalarindan bazilari Kulayev hakkinda neler yasandigi hakkinda ozgurce konusabilmesi icin af cagrisinda bulundu FSB nin muduru Nikolay Patrusev ifade vermek uzere cagrildi ancak durusmaya katilmadi On gun sonra 26 Mayis 2006 da Nur Pasa Kulayev omur boyu hapis cezasina carptirildi Kulayev daha sonra Rus hapishane sisteminde ortadan kayboldu Kulayev in hapishanede oldurulup oldurulmedigine iliskin sorularin ardindan Rus hukumet yetkilileri 2007 de hayatta oldugunu ve cezasinin baslamasini bekledigini soylediler Federal savcilar tarafindan gerceklestirilen sorusturma Saldiri magdurlarinin aile uyeleri guvenlik guclerini beceriksizlikle suclayarak yetkililerin sorumlu tutulmalarini talep ettiler Putin kisisel olarak Beslan Anneleri grubuna objektif bir sorusturma gerceklestirme sozu verdi 26 Aralik 2005 tarihinde okuldaki kusatmayi sorusturan Rus savcilari yetkililerin herhangi bir hata yapmadiklarini acikladilar Torshin in Parlamento Komisyonu 6 Eylul 2004 te yabanci gazetecilere duzenledigi basin toplantisinda Vladimir Putin halka acik bir kamu sorusturmasi olasiligini reddetti ancak Kremlin yanlisi partilerin hakim oldugu Devlet Dumasi tarafindan yonetilen bir parlamento sorusturmasi fikrine ihtiyatla katildi Kasim 2004 te Interfax Haber Ajansi parlamento komisyonu baskani Alexander Torshin in yabanci bir istihbarat teskilati nin saldiriya mudahil olduguna dair kanit bulduklarini soyledigini bildirdi ancak hangisi oldugunu soylemeyi reddetti 22 Aralik 2006 da Rus Parlamento Komisyonu olayla ilgili sorusturmasini sona erdirdi Raporlari okula baskin yapan silahli kisilerin sayisinin 32 oldugu ve Kuzey Osetya polisinin buyuk oranda suclu bulundugu ve guvenlik onlemlerinde ciddi bir eksiklik goruldugu ayni zamanda ilgili rehinelerin sayisini yetersiz bildirdikleri icin yetkililerin elestirilmesi gerektigi sonucuna vardi Ayrica komisyon okula yapilan saldirinin ilimli lider Aslan Mashadov da dahil olmak uzere Cecen isyanci liderler tarafindan onceden planlandigini soyledi Komisyon tartismali bir baska aciklamasinda kusatmayi sona erdiren catismanin guvenlik gucleri tarafindan degil rehineciler tarafindan baslatildigini iddia etti Alev makinelerini kullanma konusundaki gerekceli kararla ilgili olarak Torshin uluslararasi hukukun onlari teroristlere karsi kullanmayi yasaklamadigini soyledi Beslan destek grubunu yoneten aktivist Ella Kesayeva raporun Putin ve cevresinin artik kriz hakkinda tartismakla ilgilenmediginin bir isareti oldugunu one surdu 28 Agustos 2006 da Federal Parlamento Sorusturma Komisyonu nun bir uyesi olan Duma uyesi Yuri Savelyev Rus kuvvetlerinin kasitli olarak azami guc kullanarak okulu bastigini kanitladigini acikladigi kendi raporunu yayimladi Bir silah ve patlayici uzmani olan Savelyev e gore ozel kuvvetler surmekte olan gorusmeleri gormezden gelerek silahli bir saldirinin baslangici olarak hicbir uyarida bulunmadan roket gudumlu el bombalarini atesledi Subat 2007 de Komisyon un iki uyesi Savelyev ve Yuri Ivanov sorusturmanin ortbas edilmek icin gecersizliginin ilan edildigini ve Kremlin in olaylarin resmi versiyonunun uydurma oldugunu soyleyerek karari kinadilar Torshin in raporunu imzalamayi reddettiler Yerel polis memurlarinin durusmalari Pravoberezhny Bolgesi ROVD den bolge militsiya birimi uc yerel polis katliam nedeniyle yargilanan kisiler oldu Silahli kisilerin okulu ele gecirmesini engellememekle suclandilar 30 Mayis 2007 de Pravoberezhny Mahkemesi yargici onlara af cikardi Buna karsilik onlarca yerel kadindan olusan bir grup pencereleri kirarak mobilyalari devirerek ve bir Rus bayragini yirtarak mahkeme salonunda isyan etti ve salonu yagmaladi Kurban gruplari davanin ustlerini suclanmaktan korumak icin tasarlanmis bir aklama oldugunu soylediler Kusatma kurbanlari mahkeme kararina itiraz edeceklerini soylediler Haziran 2007 de Kabardino Balkarya daki bir mahkeme iki Malgobeksky Bolgesi ROVD polis memurunu Muhazhir Yevloyev ve Ahmed Kotiyev ihmalkarlikla saldirganlarin Ingusetya da egitim ve sahneleme kamplari kurmalarini engellemekle sucladilar Iki kisi masum oldugunu iddia etti ve Ekim 2007 de beraat etti Karar Mart 2008 de Ingusetya Yuksek Mahkemesi tarafindan onaylandi Magdurlar karara Avrupa Insan Haklari Mahkemesi ne itiraz edeceklerini soylediler Rus hukumetine yonelik elestirilerYetersizlik iddialari ve hak ihlalleri Vladimir Putin yonetiminin kusatmayi ele almasi aralarinda Beslan Anneleri ve Beslan in Sesi de dahil olmak uzere bir dizi gozlemci ve sivil toplum orgutu tarafindan elestirildi Krizden kisa bir sure sonra bagimsiz milletvekili Vladimir Ryzhkov Rusya nin ust duzey liderligini sucladi Baslangicta Avrupa Birligi de sorumlulugu elestirdi Saldiridan kurtulan Beslan sakinleri ve kurbanlarin yakinlari da dahil olmak uzere elestirmenler okuldaki baskinin acimasiz oldugu iddialarina odaklandi Tanklar ve Shmel roket alev makineleri gibi agir silahlarin kullanildigindan bahsettiler Bu silahlarin kullanimlari resmen onaylandi Shmel ABD ordusuyla baglantili bir kaynak tarafindan hayal edebileceginiz en acimasiz silah havayi atese veren kapali bir alandaki oksijeni emen ve yangina maruz kalacak kadar talihsiz her seyi ezen devasa bir basinc dalgasi yaratan bir silah olarak tanimlandi Pavel Felgenhauer daha da ileri gitti ve hukumeti bir Mi 24 saldiri helikopterinden roket firlatmakla sucladi bu iddia yetkililer tarafindan yalanlandi Bazi insan haklari aktivistleri rehinelerin en az 80 inin ayrim gozetmeyen Rus atesi sonucunda oldugunu iddia etti Felgenhauer e gore Bu bir rehine kurtarma operasyonu degildi teroristleri yok etmeyi amaclayan bir ordu operasyonuydu Hudson Enstitusu nden David Satter olayin Rus liderliginin tuyler urpertici bir portresi ve insan hayatina tamamen umursamamazlik olarak ifade etmistir Il hukumeti ve polis ozellikle saldiridan kisa bir sure once Beslan in girisindeki polis barikatlarinin kaldirilmasi nedeniyle saldirinin gerceklesmesine izin verdikleri suclamasiyla yerel halk tarafindan elestirildi Bircok kisi saldirganlarin kontrol noktalarindan gecerken rusvet verdikleri icin gecislerine izin veren yaygin yolsuzlugu sucladi hatta saldirganlar bunu rehinelere soyleyerek acikca ovunmuslerdi Bazi kisiler saldirganlarin kacakcilar tarafindan polisle isbirligi icinde kullanilan arka yollari kullandiklarini one surmustur Yulia Latynina Binbasi Gurazhev in petrol kacakciligi operasyonu oldugunu dusundugu sey icin rusvet talep etmek icin saldirganlarin kamyonuna yaklastiktan sonra yakalandigini iddia etti Ayrica federal polisin planlanan saldirinin zamanini ve yerini bildigi iddia edildi Novaya Gazeta tarafindan alinan dahili polis belgelerine gore Moskova MVD Cecenistan da yakalanan bir saldirgandan bir rehin alma saldirisinin gerceklesecegini dort saat oncesinden ogrenmisti Basayev e gore FSB saldirganlarinin amacinin Vladikavkaz daki Kuzey Osetya parlamentosunu ele gecirmek olduguna inaniyordu FSB grubu daha sonra pusuya dusurmeyi planladigi icin Beslan a giden yolu barikatlardan temizlemisti Elestirmenler ayrica yetkililerin olay yerini siviller tarafindan girise kapatmamakla acil servislerin krizin 52 saatinde hazir olmamasiyla ve kusatmayi gerektigi gibi organize etmemekle de sucladilar Rus hukumeti kusatmadan gunler ve hatta aylar sonra hastaneler dis dunyadan izole edildiginden dolayi cocuklarinin diri mi olu mu oldugunu bilmeyen yerel halkin cogu tarafindan da agir sekilde elestirildi Krizden iki ay sonra cesetlere ait parcalar ve kimlik belgeleri yerel bir surucu Muran Katsanov tarafindan Beslan in eteklerindeki bir coplukte bulundu kesif ulkede daha fazla ofkeye yol acti Buna ek olarak federal yetkililerin rehinecilerle ciddiyetle muzakere etmeye calismadiklari Moskova nin muzakereye gelirse Baskan Dzasohov u tutuklama tehdidi de dahil olmak uzere ve duruma iliskin olarak medyaya kasitli bir sekilde yanlis ve tutarsiz raporlar sunduguna dair ciddi suclamalar vardi Bagimsiz raporlar Muhalif bir parlamento arastirmacisi ve Rusya nin onde gelen roket bilimcilerinden biri olan Yuri Savelyev raporunda son katliamin sorumlulugunun Rus guclerinin ve federal hukumetteki en ust duzey yetkililerin eylemlerinden kaynaklandigini belirtmektedir Savelyev in 280 sayfayi ilk patlamanin sorumlulugunu belirlemeye ayiran 2006 tarihli raporu yetkililerin okul binasina saldirmaya karar verdikleri ancak saldirganlarin eylemlerine tepki olarak hareket ettikleri izlenimini yaratmak istedikleri sonucuna varmaktadir Komisyonda yanma fizigi konusunda tek uzman olan Savelyev Torshin i kasitli tahrifatla sucladi Kesayev baskanligindaki Kuzey Osetya parlamentosu tarafindan yapilan ayri bir kamu sorusturmasi 29 Kasim 2005 tarihinde hem yerel hem de federal yetkililerin durumu kotu idare ettigi sonucuna varmistir Avrupa Mahkemesi ndeki davalar 26 Haziran 2007 de 89 magdur yakini Avrupa Insan Haklari Mahkemesi ne AIHM Rusya aleyhine ortak bir sikayette bulundu Basvuranlar hem rehin alma sirasinda hem de takip eden davalarda haklarinin ihlal edildigini soylediler 400 den fazla Rus tarafindan dava acildi Savcilari destekleyen Nisan 2017 tarihli karariyla Mahkeme Rusya nin Kuzey Osetya daki bir okula yonelik olasi bir saldiriya iliskin yeterli kanita gore hareket etmemesinin Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi tarafindan guvence altina alinan yasama hakkini ihlal ettigine hukmetti Mahkeme hatanin Ruslarin ayrim gozetmeyen guc kullanmasiyla daha da kotulestigini belirtti Sonuc Nisan 2017 de yayinlandi ve Ruslarin tank toplarini alev aticilarini ve el bombasi firlaticilarini kullanma eylemlerinin rehineler arasindaki kayiplari artirdigini ve 2 Madde uyarinca oldurucu kuvvetin kesinlikle gerekli oldugundan daha fazlasi olmamasi kosulu ile uyumlu olmadigini ortaya koydu Raporda ayrica yetkililerin bolgede bir egitim kurumuna bagli planli bir saldiri hakkinda yeterince spesifik bilgiye sahip olduklari yine de bunun teroristlerin toplantilarini ve hazirliklarini bozmak ya da okullari ya da halki uyarmak icin yeterli olmadigi da belirtildi Strazburg daki Avrupa Insan Haklari Mahkemesi Rusya nin 2 9 milyon Euro tazminat ve 88 000 Euro hukuki masraf odemesine karar verdi Mahkemenin bulgulari Rus Hukumeti tarafindan reddedildi Kremlin Avrupa Insan Haklari Sozlesmesi nin imzacisi oldugu icin karari kabul etmek zorunda olmasina ragmen karari kesinlikle kabul edilemez olarak nitelendirdi Rus hukumeti daha yuksek bir meclise itiraz etti mahkemenin sonuclarindan bazilarinin desteksiz oldugunu savundu ancak nihayetinde sikayetler Strazburg merkezli mahkeme tarafindan reddedildikten sonra karari kabul etti Tehdit dezenformasyon ve bilgilerin gizlenmesi iddialari Rus televizyon haberciligi ve yanlis bilgiler Yabanci televizyon haber kanallarinda CNN ve BBC gibi yapilan haberlerin aksine kriz devlete ait uc buyuk Rus televizyon kanali tarafindan canli olarak yayinlanmadi Devlete ait iki ana yayinci olan Channel One ve Rossiya okuldaki kriz sirasinda duzenli programlarini kesintiye ugratmadi Ucuncu gun patlamalar ve silah sesleri basladiktan sonra NTV Rusya kargasa sahneleri yayinlamayi birakarak 2 Dunya Savasi ile ilgili bir belgesel yayinlamaya basladi Ekho Moskvy Moskova nin Yankisi radyo istasyonunun hazirladigi bir ankete gore ankete katilanlarin 92 si Rus televizyon kanallarinin bilgilerin bir kismini gizledigini soyledi Rus devleti kontrolundeki televizyon yalnizca kriz sirasinda rehinelerin sayisi hakkinda resmi bilgi verdi Baslangicta Lev Dzugayev Dzasohov un basin sekreteri ve Valery Andreyev cumhuriyetci FSB nin baskani tarafindan bildirilen 354 kisilik rakam israrla tekrar edildi Daha sonra Dzugayev in kendisine sadece 1 Eylul den itibaren Beslan da bulunan Rus cumhurbaskanligi personeli tarafindan verilen bilgileri yaydigi iddia edildi Torshin sucu acikca kucumsedigi Andreyev e atti Kasitli olarak yanlis ifade edilen sayilarin ofkeli rehinecilerin rehinelere uyguladigi davranislari uzerinde ciddi sonuclari oldu rehinecilerin belki de bu sayiya inmek icin yeterince rehineyi oldurmeliyiz dedigi bildirildi ve aclik grevi ilaninin yapilmasina neden oldu Bir sorusturmada saldirganlari ilk gun vurulan saldirganin rehine grubunu oldurmeye sevk etmis olabilecegini ileri suruldu Hukumetin dezenformasyonu gercek rakamlarin farkinda olan yerel halkin Rus ve yabanci basin mensuplarina karsi siddet eylemlerine girismesine de yol acti 8 Eylul 2004 te aralarinda Uluslararasi Af Orgutu Insan Haklari Izleme Orgutu Memorial ve Moskova Helsinki Grubu nun da bulundugu bircok onde gelen Rus ve uluslararasi insan haklari kurulusu Rus yetkililerin yanlis bilgi yayma sorumsuzluguna isaret ettikleri ortak bir bildiri yayinladilar Yetkililerin digerlerinin yani sira rehinelerin sayisi konusunda Rus toplumunu yanlis bilgilendirerek krizin gercek boyutunu gizlemesinden de ciddi bir sekilde endise duyuyoruz Rus yetkilileri yetkililerin tum toplumu ve rehinelerin ailelerini nasil bilgilendirdiginin incelenmesini de icerecek sekilde Beslan olaylarinin kosullarina iliskin kapsamli bir sorusturma yapmaya cagiriyoruz Boyle bir sorusturmanin sonuclarini kamuoyuna duyurmaya cagiriyoruz Moskova gazetesi Moskovskij Komsomolets Yalanlarin Kronigi baslikli bir degerlendirme listesi yayimladi ve hukumet yetkilileri tarafindan rehin alma hakkinda cikarilan ve daha sonra yanlis oldugu ortaya cikan cesitli raporlari ayrintilariyla ele aldi Rus ve yabanci gazetecilerin karistigi olaylar 2002 Moskova kusatmasi sirasinda muzakerecilik yapan Novaya Gazeta gazetecisi Anna Politkovskaya nin ucaga binmesi yetkililer tarafindan iki kez engellendi Sonunda basarili olup Rostov na Donu na dogru giden bir ucaga bindikten sonra ucak icinde zehirlendikten sonra komaya girdi The Raw Story den Amerikali gazeteci Larisa Alexandrovna Politkovskaya nin daha sonra Moskova da oldurulmus olabilecegini cunku Rus hukumetinin Beslan daki suc ortakligina dair kanitlar kesfetmis olabilecegini one surdu Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati nin AGIT raporuna gore Beslan a geldikten sonra cok sayida muhabir gozaltina alindi veya taciz edildi Novye Izvestia dan Rus Anna Gorbatova ve Oksana Semyonova Moskovskij Komsomolets ten Madina Shavlokhova Novaya Gazeta dan Elena Milashina ve Moscow Times dan Simon Ostrovskiy dahil Leh Gazeta Wyborcza Fransiz Liberation ve Ingiliz The Guardian dan bir grup gazeteci de dahil olmak uzere birkac yabanci gazeteci de kisa sureligine gozaltina alindi Pek cok yabanci gazeteci guvenlik guclerinin baskisina maruz kaldi ve ZDF ve ARD Almanya AP Television News ABD ve Rustavi 2 Gurcistan televizyon ekiplerinin materyallerine el konuldu Rustavi 2 nin ekibi tutuklandi Gurcistan Saglik Bakani Rusya nin durusma oncesi gozalti merkezlerinde bes gun tutulan muhabir Nana Lezhava nin tehlikeli psikotropik ilaclarla zehirlendigini soyledi Politkovskaya Lezhava gibi bir fincan cay verildikten sonra bayilmisti Baska bir Gurcu televizyon kanali Mze nin ekibi Beslan dan ihrac edildi Rusya nin onde gelen gazetesi Izvestia nin genel yayin yonetmeni Raf Sakirov 4 Eylul 2004 tarihli sayisinin hem tarzi hem de icerigi konusunda buyuk hissedarlarinin elestirisi uzerine istifa etmek zorunda kaldi Diger Rus gazetelerinin daha az duygusal haberlerinin aksine Izvestia buyuk olu veya yarali rehinelerin resimlerine yer vermisti Ayrica hukumetin olaylarla ilgili aktardiklari hakkindaki suphelerini de dile getirmisti Gizli video malzemeleri Rehineciler tarafindan hazirlanan ve ikinci gun Ruslan Aushev e verilen video kaset yetkililer tarafindan bos olarak duyuruldu Aushev kaseti hukumet yetkilerini teslim etmeden once kendisi izlememisti Rehineciler tarafindan kasetten bir bolum krizden birkac gun sonra Rus NTV televizyonunda gosterildi Rehineciler tarafindan cekilen kasetin bir nbaska parcasi da medya tarafindan alindi ve Ocak 2005 te kamuoyuna duyuruldu Temmuz 2007 de Beslan Anneleri FSB den sorusturmada hicbir sir kalmamasi gerektigini soyleyerek Beslan daki video ve ses arsivlerini aciga cikarilmasini istedi Bu talebe herhangi bir resmi cevap gelmedi Ancak Anneler Rus guvenlik guclerinin kusatilmis binaya roket gudumlu el bombalari atarak katliami baslattiginin kanitlanabileceginin aciklandigi isimsiz bir video aldi Video 4 Eylul 2007 de Anneler tarafindan resmen yayinlanmadan once yaklasik uc yil boyunca yetkililer tarafindan gizli tutulmustu Rahatsiz edici videoda savcilarin ve askeri uzmanlarin katliamdan kisa bir sure sonra Beslan daki saldirganlarin patlamamis sarapnel tabanli bombalarini ve okuldaki yapisal hasarlari arastirdigini gosteriyordu Goruntulerde spor salonunun duvarinda buyuk bir delik goruluyordu ve bir adam soyle diyordu duvardaki delik bu tur bir patlamadan degil Gorunuse gore birisi oradan ates etti Bircok kurbanin vucudunda sarapnel yarasi belirtisi olmadigini da sozlerine ekliyordu Ertesi sabah cekilen baska bir videoda uniformali bir arastirmaci okuldaki el yapimi patlayicilarin cogunun aslinda patlamadigini ve daha sonra zeminde patlayici bir karakterde delinme olarak nitelendirdigi bir bosluga dikkat cekiyordu Komplo teorileri Liderlerden biri olan Vladimir Hodov da dahil olmak uzere birkac rehineci daha once terorist faaliyetlere karismisti ancak supheli profillerine ragmen saldiridan once hukumetin gozetiminden serbest birakilmisti Novaya Gazeta da yayimlanan bir yayina gore Sozde Beslan teroristleri kendi ozel UBOP Asirilikla Mucadele Merkezi ve FSB kuvvetlerimizin ajanlariydi FSB den kacan Alexander Litvinenko ya gore Rus gizli servisleri planin onceden farkinda olmali ve bu nedenle saldiriyi sahte bayrak operasyonu olarak bizzat kendileri duzenlemis olmali ydi Daha once tutuklanan saldirganlarin sadece FSB icin kullanilabilmek amaciyla serbest birakilacagini ve FSB varliklarina donusturulmeden serbest birakilsalardi bile Beslan saldirisini fark edilmeden gerceklestirmelerine izin vermeyecek derecede siki bir gozetim rejimi altinda olacaklarini ifade etti Beslan Anneleri ve Ella Kesayeva ya gore rehin alma olayindan once saldirganlarin okula silah yerlestirdiklerini gerekce gostererek iceriden alinan bir is olabilirdi Eylul 2007 de katliam nedeniyle Rus yetkilileri yargilamak isteyen Beslan Anneleri ni temsil eden avukat Taimuraz Cejhemov ailesine yonelik aldigi isimsiz bir olum tehdidi nedeniyle davadan cekildigini soyledi Olum tehdidinin temsil ettigi grubun kaotik kurtarma operasyonunda yer alan ve yargilamak istedikleri ust duzey yetkilileri belirleyen bir kararla baglantili olduguna inandigini soyledi Hukumet tepkisi Genel olarak elestiriler Rus hukumeti tarafindan reddedildi Devlet Baskani Vladimir Putin dis elestiriyi ozellikle Soguk Savas zihniyeti olarak gormezden geldi ve Bati nin ipleri cekip Rusya nin kafasini kaldiramamasini istedigini soyledi Rus hukumeti tanklarin ve diger agir silahlarin kullanildigini ancak bunun rehinelerin okuldan kacisindan sonra gerceklestigini ifade etti Ancak bu muhabirler ve eski rehineler de dahil olmak uzere gorgu taniklarinin ifadeleriyle celisiyordu Hayatta kalanlara ve diger taniklara gore bircok rehine kendi basina hareket edemeyecek derecede agir sekilde yaralandi ve saldirganlar tarafindan canli kalkan olarak tutulmak uzere binanin icinde tasindi Kulayev davasinda savci yardimcisi olarak gorev yapan Rusya Bassavci Yardimcisi Nikolay Sepel saldiriya karsilik verilmesi sirasinda guvenlik guclerinde herhangi bir hata bulmadigini belirterek Sorusturmanin sonuclarina gore bilirkisiler komisyonu zararli sonuclardan sorumlu olabilecek herhangi bir ihlal bulmadi Sepel komandolarin alev silahlarini atesledigini kabul etti ancak bunun olumlerin coguna neden olan yangini atesleyemeyecegini soyledi askerlerin saldiri sirasinda napalm kullanmadiklarini da soyledi Supheleri gidermek icin Putin Alexander Torshin tarafindan yonetilen bir Duma parlamento sorusturmasi baslatti ve sonucta federal hukumeti yalnizca dolayli olarak elestiren ve bunun yerine cok sayida hata ve eksiklikten yerel makamlari sorumlu tutan rapor ortaya cikti Federal komisyonlarin ve Kuzey Osetya komisyonlarinin bulgulari bircok ana yonden buyuk olcude farklilik gosterdi Putin in Eylul 2005 te durumu arastirmak uzere gonderdigi Bassavci Yardimcisi Vladimir Kolesnikov 30 Eylul de askeri personelin eylemlerinin hakli oldugu ve cezai sorusturma acilmasina gerek olmadigi sonucuna vardi 2005 yilinda Moskova daki ulusal komisyon tarafindan daha once yayinlanmamis belgeler Der Spiegel e sunuldu Gazeteye gore komisyon felaketin ardindan ozelestiri cagrisinda bulunmak yerine Rus hukumetine daha sert tedbirler almasini tavsiye etti Gorevden almalar ve yargilamalar Saldirinin ardindan uc yerel ust duzey yetkili istifa etti Kuzey Osetya Icisleri Bakani Kazbek Dzantiyev krizden kisa bir sure sonra istifa ederek Beslan da yasananlardan sonra subay ve insan olarak bu gorevi ustlenme hakkina sahip olmadigini soyledi Osetya FSB baskani Valery Andreyev de kisa sure sonra istifasini sundu Ancak daha sonra FSB Akademisi nin prestijli Rektor Yardimciligi gorevine yukseltildi Kuzey Osetya Devlet Baskani Aleksandr Dzasokhov Beslan da kendisine karsi duzenlenen bir dizi gosteri ve Putin in gorevden alinmasi icin Beslan Anneleri nin kamuoyuna uyguladigi baskisi sonrasinda 31 Mayis 2005 te gorevinden istifa etti Bes Oset ve Ingus polis memuru yerel mahkemelerde yargilandi hepsi sonradan affedildi veya 2007 de beraat etti Aralik 2009 itibariyla Rus federal yetkililerinden hicbiri Beslan olaylariyla baglantili olarak sonuclara maruz kalmadi Diger olaylar ve tartismalarIngus Oset dusmanliginin tirmanmasi Nur Pasa Kulayev bir okula saldirmanin ve anneleri ve kucuk cocuklari hedef almanin sadece tesaduf olmadigini Kafkasya da daha genis bir savasi ateslemek amaciyla kasitli bir sekilde azami ofke cikarmak icin tasarlandigini iddia etti Kulayev e gore saldirganlar cogunlugu Ortodoks Osetyalilarin intikam almak icin cogunlugu Musluman olan Ingus ve Cecen komsularina saldirarak Kuzey Kafkasya da etnik ve dini nefret olusturmayi ve cekismeyi tesvik edecegini umuyorlardi Kuzey Osetya ve Ingusetya daha once 1992 de Kuzey Osetya daki Prigorodny Bolgesi ndeki tartismali topraklarla ilgili kisa ama kanli bir catismaya girdiler ve bunun sonucu olarak ortada 1 000 e yakin olu ve cogu Ingus olmak uzere 40 000 ila 60 000 yerinden edilmis kisi kaldi Nitekim Beslan saldirisindan kisa bir sure sonra Vladikavkaz da 3 000 kisi etnik Inguslardan intikam almak icin gosteri yapti Komsu ulkelere karsi beklenen tepki buyuk olcekte gerceklesmedi Kaydedilen bir olayda bir Rus subay liderligindeki bir grup etnik Osetya askeri iki Cecen Spetsnaz askerini gozaltina aldi ve birini idam etti Temmuz 2007 de Guney Federal Bolgesi ndeki Dmitry Kozak in baskanlik elcisi ofisi Kuzey Osetyali bir silahli grubun Beslan okulu saldirisina misilleme olarak adam kacirma eylemlerine karistigini duyurdu Bu vakalari arastirmak icin Moskova dan gonderilen FSB Yarbay Alikhan Kalimatov Eylul 2007 de kimligi belirsiz kisiler tarafindan vurularak olduruldu Grabovoy olayi ve Beslan aktivistlerine yonelik suclamalar Eylul 2005 te kendisini inanc sifacisi ve mucize yaraticisi olarak ilan eden Grigory Grabovoy oldurulen cocuklari diriltebilecegine soz verdi Grabovoy hukumet tarafindan Beslan Anneleri nin itibarini sarsmak icin bir arac olarak kullanildigina dair suclamalar ile Nisan 2006 da tutuklandi ve dolandiricilikla suclandi Ocak 2008 de bir onceki yil mahkemece dagitilma karari verilen Beslan in Sesi grubu Rus savcilari tarafindan 2005 yilinda uluslararasi bir sorusturma kurulmasina yardimci olmak icin Avrupa Parlamentosu na yaptigi itirazlar nedeniyle asirilikcilikla suclandi Bunu kisa sure sonra bazilari 2007 mahkeme olayiyla ilgili olan baska suclamalar izledi Subat 2008 itibariyla grup toplam dort farkli ceza davasiyla suclandi Anit Ortodoks kilisesi planlariRus Patrigi II Aleksios un Beslan anitinin bir parcasi olarak bir Ortodoks kilisesi insa etme planlari 2007 de Ortodoks Kilisesi ile Rus Muslumanlarin liderligi arasinda ciddi bir catismaya neden oldu Beslan kurban orgutleri de projeye karsi bir durus sergiledi ve Beslan daki pek cok kisi okulun yikintilarinin korunmasini istedi ve hukumetin yikim planina karsi cikti Uluslararasi tepkilerBeslan daki saldiri uluslararasi bir tiksinti ve evrensel kinama ile karsilandi Dunyanin dort bir yanindaki ulkeler ve hayir kurumlari Beslan saldirisindan etkilenen ailelere ve cocuklara yardim etmek icin kurulan fonlara bagis yapti 2004 yili sonunda Uluslararasi Teror Yasasi Magdurlari Vakfi 10 milyon dolarlik bir hedefle ciktigi kampanyada 1 2 milyon dolardan fazla para topladi Israil hukumeti serbest birakilan rehinelerin rehabilitasyonu icin yardim teklif etti ve Rusya Basbakani Mihail Fradkov un Kasim 2005 te Cin e yaptigi ziyaret sirasinda Cin Saglik Bakanligi Beslan a doktor gonderdiklerini duyurdu ve hala tedaviye ihtiyac duyan kurbanlardan herhangi birine ucretsiz tibbi bakim teklifinde bulundu Hirvatistan in baskenti Zagreb in donemin belediye baskani Vlasta Pavic Beslan cocuklarina Adriyatik Denizi nde ucretsiz tatil teklif etti 1 Eylul 2005 te UNICEF tum yetiskinleri cocuklari savastan ve catismalardan korumaya cagirarak Beslan okul trajedisinin birinci yildonumunu andi Mariya Sarapova ve diger bircok Rus kadin tenisci trajedinin anisina 2004 ABD Acik ta siyah kurdeleler taktilar Agustos 2005 te Beslan da Moskova hukumeti tarafindan finanslanan iki yeni okul insa edildi Beslan kurbanlarinin anilmasiSaldiri merkezi 2011 yilinin ortasina kadar Bir Numarali Okul binasi ve cevresi terk edilmisti ve unutulmustu bunun tek istisnasi yuksek rutbeli yetkililerin saldiri mahallini ziyaret ettigi saldirisinin yildonumuydu Bolgenin ana ziyaretcileri kurbanlarin arkadaslari ve akrabalariydi Beslan sakinleri taniklar harap okul binasini duzenli olarak ziyaret ettiklerinde evsizlerle ve uyusturucu bagimlilariyla karsilastilar ve ilk birkac yil okul hirsizlarin hedefi haline gelmisti Okul binasinin gelecegi konusunda gerceklesen bircok tartismaya ragmen partiler uzun bir sure bir fikir birligine varamadilar Kurbanlar icin okul arazisine bir anit dikilmesi ve bir Ortodoks kilisesi yapilmasi onerildi Ozellikle kilise fikri reddedildi cunku kurbanlarin cogu diger dinlere bagliydi Beslan Anneleri grubu temsilcileri eski okul binasinin yikilmasina karsi cikti Yarismayi 2006 yilinda spor salonunu seffaf bir panel altinda tutmayi oneren mimar Boris Ulkin in projesini kazandi ancak 2007 de mimarin olumu nedeniyle sozlesme iptal edildi ve proje yarim kaldi Mayis 2011 in sonunda okul binasinin mustakil binalarinin sokulmesi icin calismalar basladi Projenin gelistirilmesinde AB uyesi ulkelerin topraklarindaki tarihi yapilarin restorasyonu konusunda deneyime sahip olan Dr Krakeler Almanya tarafindan gorevlendirildi Spor salonunun etrafina onu bir hatira celengi olarak simgeleyen altin bir iskelet dikildi Cerceve 11 metre yuksekliginde 106 beton kolondan yapilmisti Sutunlarin dis tarafinda delikli sac levhalarla birlestirilmis metal catlaklar vardi Anit 2011 yilinda acildi ve ardindan okulun geri kalaninda calismalar basladi 3 Eylul 2004 tarihinde meydana gelen cokme sirasinda agir hasar goren guney tavandaki diger parcalar sokuldu Ise baslamadan once spor salonu teror saldirisindan sonra kismen yeniden insa edilen tek yerdi Spor salonunun catisi plastik bir kubbe ile kaplanmis ve duvarlar celik mardaknerov netlestirme gerekli ile guclendirilmisti Salonun ortasina Ortodoks ahsap haci yerlestirildi duvarlara kurbanlarin resimlerle asildi Duvarlara hac ve cicekler cocuk oyuncaklarinin yani sira kilise mumlari ve suyla dolu acik siseler yerlestirildi Saldiri kurbanlarinin anisina okulun duvarlarina grafitiler yapildi Bazi yazilar ozel kuvvetlere sukranlar magdur yakinlarina bassagligi iletmekteydi Dahasi bircok saldiri lanetlenmis ve okul muduru Lydia Tsalievayi ye kufredilmisti Lydia uc gun boyunca diger rehinelerle birlikte spor salonunda kalmasina ragmen bazi Beslan sakinleri onu teroristlerle isbirligi yapmakla sucladi Yeni okul binasinin yapilmasi Numara verilmeyen yeni okul binasi 2005 yilinda yapildi Bir Numarali Okul gunumuzde resmi olarak Beslan Devlet Egitim Kurumu olarak hizmet vermektedir Okul eski okul binasinin onundeki eski bir yatili okulun bulundugu alana insa edildi Yapim plani acisindan ve teknolojik olarak eski okul binasindan onemli olcude farkli olan yeni bina Beslan sakinlerinde ve okulun geri kalan ogrencilerinde eski okul binasina yakinligi ve saldirinin psikolojik etkileri nedenleri olumsuz tepkilerle karsilandi Sehir yetkilileri okula yeni bir numara 9 vermek istedi ancak okul personeli ve ogrencileri ozellikle de rehineler arasindakiler buna siddetle karsi cikti Nihayet 2010 yilinda Beslan da Norvec ve Yunanistan dan gelen fonlarla insa edilen yeni bir yatili okul acildi Ivan Kanidi adini tasiyan yatili okul Rehineler arasinda yer alan 74 yasindaki beden egitimi ogretmeni Kanidi saldirganlardan cocuklar icin su talep ederek hayatini defalarca riske atti Ayrica rehinelerin cektigi aciyi hafifletmeye calisti Ivan Kanidi 3 Eylul de gerceklesen patlamalardan sonra spor salonunda meydana gelen panik ve kargasa ortaminda bir saldirganin silahini ele gecirmeye calisirken oldurulmustu Anitlar Beslan da 3 Eylul 2005 tarihinde saldiri kurbanlarinin gomuldugu Aniti Mezarligi nin ve Yas Agaci Aniti nin acilis torenleri gerceklestirildi Heykeltiras Alan Korna ve Zaurbek Dzanagov tarafindan yapilan bronz anit uzerinde dort kadin figurunun islendigi bir agactir Agacin yaprakli kismi olen cocuklari simgeleyen melekleri tutan kadinlarin ellerinden olusur Anittan biraz daha ileride Alfa ve Vimpela mufrezelerinden olen ozel kuvvet personeline adanmis bir anit bulunmaktadir Anit cocuk oyuncaklarini ve kitaplarini koruyan bir migfer tutan ve pelerinli ve zirhli bir asker seklindedir Mayis 2012 de sehir yonetimi tarafindan Kominterni Caddesi nin Bir Nolu Okul u iceren Beslan bolumu Sokagin Kahramanlari Ozel Merkezi olarak yeniden adlandirildi Halkla istisare sirasinda alinan yeniden isimlendirme karari teror magdurlarinin yani sira sivil toplum kuruluslarinin da katilimi ile gerceklestirildi Ancak isim degisikligi FSB Ozel Merkezi tarafindan gerceklestirilen terorle mucadele operasyonunun rehinelerin olumune neden olduguna inanan bazi vatandaslar arasinda ofke yaratti Ayni yilin Eylul ayinda Ozel Merkez ve FSB harfleri anittan cikarildi Ayrica Floransa San Marino Moskova Sankt Peterburg Vladikavkaz Ulyanovsk Orsk ve Lipetsk bolgesinde saldiri magdurlari icin anitlar dikildi Medya betimlemeleriFilmler Children of Beslan 10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2005 HBO Belgesel film ve BBC produksiyon tarafindan yaptirilmis Ewa Ewart ve Leslie Woodhead yonetmis uc farkli dalda 2006 Emmy Odulleri nde aday gosterilmis ve Royal Television Society odulunu En Iyi Belgesel Muzigi dalinda almistir Ayrica 2005 yilinda Peabody Odulu kazandi The Beslan Siege 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2005 Televizyon belgeseli October Films ve Liana Pomeranzev tarafindan yapilmis Richard Alwyn yonetilmis ve 2006 Prix Italia En Iyi Belgesel Odulu almistir Return to Beslan Terug naar Beslan 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2005 Hollanda belgesel yapimi Netherlands Public Broadcasting tarafindan yapilmistir 2005 Emmy Odulleri En Iyi Haber Yapimi odulunu almistir Three Days in September 2006 Joe Halderman yonetmis ve Julia Roberts tarafindan anlatilmistir Beslan Imagine Entertainment tan Brian Grazer tarafindan yapilmasi planlanan bir uzun metrajli film yapim asamasindaydi ancak daha sonra rafa kaldirildi Muzik The Tangent ten The First Day at School kaynak belirtilmeli The Who dan Black Widow s Eyes After Forever dan Living Shields PFR den Beslan icin Dua kaynak belirtilmeli Vitas tan Beslan kaynak belirtilmeli Geir Ronning den Why kaynak belirtilmeli Anjalika Ahurbas tan Boys and Girls kaynak belirtilmeli Beslan Tactical Sekt tarafindan seslendirilmistir Children of Beslan Steven Cravis tarafindan seslendirilmistir Nichya No One s t A T u tarafindan Beslan daki cocuklara ve ailelere adanmis ve Beslan anitinda seslendirilmistir Pitch Black Royal Anguish tarafindan seslendirilmistir Zveri Animals Alisa tarafindan seslendirilmistir Kitaplar Martin Amis tarafindan yazilan House of Meetings bu katliama birkac kez atifta bulunarak kismen Rus vatandaslarinin hukumet tarafindan yayilan bilgilere ne kadar supheci yaklastiklarini gostermektedir Beslan Bir Numarali Okulun Trajedisi Timothy Phillips Masum Hedefler Terorizm Okula Geldiginde olayla ilgili bir bolumun yani sira genel olarak konuyla ilgili yorumlara ayrilmis diger birkac bolumun yer aldigi bir okul terorizmi ders kitabidir Julie Mayhew tarafindan yazilan Mother Tongue trajedide kiz kardesini kaybeden genc bir kadini konu alan kurgusal bir anlati Olay Tom Clancy nin yazdigi romanlarda da defalarca kendisine yer bulmustur Tiyatro Us Them Wij Zij ilk olarak 2015 yilinda BRONKS Tiyatrosu ndan Carly Wijs tarafindan genc bir izleyici kitlesi icin yazilan ve yonetilen ve krizin iki ogrencinin bakis acisindan fiziksel bir hikaye anlatimi seklinde sunuldugu bir yapimdir Ayrica bakinizRusya daki katliamlarin listesi 1992 Los Angeles isyanlari 2010 Manila otobus rehine kriziNotlar Khochubarov olarak da yazilir Vladimir Khodov olarak da bilinen 2004 yilinda Beslan yonetiminin baskani ile karistirilmamalidir Magomet olarak da yazilir Mairbek Shebikhanov olarak da yazilir Isa Torshkhoev olarak da yazilir Bay Ala olarak da yazilir Tsokiev olarak da yazilir Maryam olarak da yazilir Bu iddialar bu makalenin baska yerlerinde daha ayrintili olarak tartisilmaktadir Krizden sonra Dzugayev terfi etti ve Cumhuriyetin Kultur ve Kitle Iletisimi Bakani oldu Ingusetya Devlet Baskani Zyazikov 2008 yilinda istifa etmek zorunda kaldi ancak ilgisiz nedenlerden oturu muhalif gazetecinin polis tarafindan gozaltinda vurularak oldurulmesi Kaynakca a b c Woman injured in 2004 Russian siege dies The Boston Globe 8 Aralik 2006 3 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ocak 2007 a b c The Beslan Aftermath New Papers Critical of Russian Security Forces 3 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Der Spiegel 4 July 2005 Beslan mothers futile quest for relief 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 4 June 2005 Beslan School Massacre One Year Later 13 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde U S Department of State 31 August 2005 a b c Putin s legacy is a massacre say the mothers of Beslan The Independent 26 February 2008 a b UNICEF The Riyadus Salikhin Reconnaissance and Sabotage Battalion of Chechen Martyrs RSRSBCM was an Islamic fundamentalist and jihad organization operating in the North Caucasus Stanford University Center for Security and Cooperation 2018 10 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2020 The Riyadus Salikhin Reconnaissance and Sabotage Battalion of Chechen Martyrs RSRSBCM has been led by Shamil Salmanovich Basayev deceased and is linked to the Islamic International Brigade IIB QDe 099 and the Special Purpose Islamic Regiment SPIR QDe 101 Birlesmis Milletler Guvenlik Konseyi 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2020 a b c d e f g h The Truth About Beslan What Putin s government is covering up by The Weekly Standard 13 November 2006 Volume 012 Issue 09 20 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Putin meets angry Beslan mothers BBC News 2 Eylul 2005 19 Subat 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 Of those who died 186 were children a b c The Moscow Times 26 February 2008 a b Russia impeded media in Beslan 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 16 September 2004 a b c d e f g h i j ACHING TO KNOW 24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Los Angeles Times 27 August 2005 Beslan s unanswered questions 14 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde International Herald Tribune 30 May 2006 a b c d Beslan siege still a mystery 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 2 September 2005 One Year Later Beslan s School Tragedy Still Haunts The Boston Globe 2 Eylul 2005 4 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Haziran 2010 a b c Insurgents seize school in Russia and hold scores 6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 2 September 2004 a b c d e f g h i j When hell came calling at Beslan s School No 1 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 5 September 2004 Ingilizce Jamestown Vakfi 22 Haziran 2005 29 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Beslan still a raw nerve for Russia 20 Mayis 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 1 September 2006 a b c d e f July 2006 3 Ekim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Mart 2007 St Petersburg in Pictures The First of September the Day of Knowledge 28 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde City of Sankt Peterburg a b Jamestown Vakfi 6 Ekim 2004 Beslan The Tragedy of School No 1 978 1 862 07993 9 p 23 a b Storm Warnings Relatives of the Hostages Swear They Won t Let the Special Forces into the School 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 3 September 2004 9 January 2008 a b One little boy was shouting Mama She couldn t hear him She was dead The Daily Telegraph Londra 5 Eylul 2004 21 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 Attackers storm Russian school 18 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 1 September 2004 How Beslan is coping one year on 30 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Independent 10 September 2007 a b Prosecutors clear authorities in Russian school siege 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde USA Today 27 December 2005 a b St Petersburg Times 26 Agustos 2005 19 Mayis 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 a b c CJ Chivers Esquire Haziran 2006 11 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Russians are Coming 22 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 9 September 2004 a b Government snipers triggered Beslan bloodbath court told CBC News 1 Haziran 2005 31 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b c New Video Of Beslan School Terror 15 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde CBS 21 January 2005 School Is Symbol of Death for Haunted Children of Beslan 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Washington Post 28 August 2005 The insurgents who have taken a school in Beslan have shot fifteen hostages Rusca YTRU 2 Eylul 2004 20 Eylul 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Agustos 2006 Killers Set Terms a Mother Chooses Los Angeles Times Pulitzer Prize 3 Eylul 2004 25 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 Hostages murder detailed report 28 Eylul 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasus Times 2 September 2004 Byvshij zalozhnik Beslana rasskazal NEWSru com chto uzhe posle shturma propali zhivye deti NEWSru com Rusca 17 Eylul 2004 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b c d e f g Defenseless Targets 22 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde TIME 5 September 2004 a b c d e f For Russians Wounds Linger in School Siege 4 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 26 August 2005 5 September 2004 a b c Communication Breakdown 1 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde TIME 12 September 2004 a b Russian Information Network 7 Ekim 2005 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b c The Truth About Beslan 14 Agustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Marina Litvinovich Security Council in presidential statement condemns hostage taking United Nations Eylul 2002 21 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Talks begin in school siege drama 9 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News September 2 2004 a b The Security Organs of the Russian Federation Part IV 16 Ekim 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2014 Post Soviet Armies Newsletter Report Beslan HQ Was Run by Others 29 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde St Petersburg Times 19 April 2005 Lies provoked terrorists aggression Novaya Gazeta Rusca 6 Eylul 2004 29 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015 Vladimir Khodov Where were the Arabs from Where were the blacks from And this number 354 hostages Novaya Gazeta Rusca 18 Ekim 2004 29 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015 a b Putin s Silence on Crisis Underscores Chilling Trend The Washington Post 4 Eylul 2004 7 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Nisan 2018 a b Russia Recounting The Beslan Hostage Siege A Chronology 6 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 9 September 2004 Killers Set Terms a Mother Chooses Los Angeles Times Pulitzer Prize 3 Eylul 2004 25 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 New Video Of Beslan School Terror CBS News 21 Ocak 2005 15 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 a b Beslan mothers tell Putin stay away 17 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Times 28 August 2005 St Petersburg Times 14 Eylul 2004 28 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Timeline Russian school siege BBC News 3 Eylul 2004 14 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 a b MARK MacKINNON uncovers the true story of the gruesome hostage taking at Beslan 22 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Globe and Mail 11 September 2004 Pravda Online 19 Kasim 2004 29 Ekim 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Osborn 18 Ekim 2004 Beslan hostage takers were on drugs The Independent Londra 16 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Zakayev Was Asked to Assist in Negotiations at the School 27 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 6 September 2004 Jamestown Vakfi 6 Ocak 2006 a b c d Jamestown Vakfi 20 April 2005 a b Who Should We Kill Now Zarema 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 24 December 2005 a b c The New York Times 17 September 2004 a b c d Who s To Blame for Beslan 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Slate 22 July 2005 Russian Report Faults Rescue Efforts in Beslan 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 29 November 2005 Kesayev Report Points a Finger in Beslan 17 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 9 December 2005 Beslan 10 let posle terakta Novaya Gazeta 1 Eylul 2014 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2015 Russian forces faulted in Beslan school tragedy The Christian Science Monitor 1 Eylul 2006 6 Eylul 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Russia Independent Beslan Investigation Sparks Controversy 29 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jamestown Vakfi 29 Agustos 2006 Grenades caused Beslan tragedy BBC News 29 Agustos 2006 8 Mart 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b 30 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b c d e Russia Beslan Reports Compared 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jamestown Vakfi 3 Ocak 2007 a b Chivers 23 Aralik 2006 Questions Linger as Kremlin Reports on 04 School Siege The New York Times 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 a b The Whole World Is Crying 22 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde TIME 12 September 2004 a b Russian military politicians handled Beslan siege poorly inquiry head 2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CBC News 28 June 2005 Top officials blamed for Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 22 December 2004 Beslan Rescue Lacked Direction Says Ex FSB Head 16 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 16 December 2005 a b c The Independent 24 October 2004 Soldiers fled special forces borrowed bullets at siege end The Sydney Morning Herald 12 Eylul 2004 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Russia Rumors Theories Still Swirl Around Beslan Tragedy Radio Free Europe Radio Liberty 26 Ekim 2004 18 Subat 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Searching for Traces of Shmel in Beslan School 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 12 September 2005 a b 21 July 2005 a b Jamestown Vakfi 3 August 2005 mistake RPG 25 Jamestown Vakfi 23 Kasim 2005 Mondrage in Beslan Inside the School Siege 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde National Public Radio 31 August 2006 Jamestown Vakfi North Caucasus Weekly 16 Haziran 2005 a b c d The Aftermath of Beslan 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hudson Institute 15 November 2006 What happened in Beslan 9 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 10 September 2004 Kesayev Arsivlenmis kopya Rusca PravdaBeslana ru 12 Aralik 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Beslan Militant Calms Down Victims 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 17 August 2005 Beslan residents lynch disguised terrorist 5 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pravda 10 September 2004 a b c d Timeline the Beslan school siege 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 6 September 2004 More Than 200 Bodies Recovered From Russian School 20 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde San Diego News 3 September 2004 Beslan s Hospital Shocked Doctors and Putin 23 Aralik 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 20 December 2007 Triggle 6 Eylul 2004 The strain on Russia s health service BBC News 12 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Miklos Haraszti 16 Eylul 2004 Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy Access to information and journalists working conditions PDF Organization for Security and Co operation in Europe 1 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Ekim 2020 On medical workers having phones removed 5 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 September 2004 Machine translated by http www online translator com 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde 120 funerals in one day for Russian town CBS News 6 Eylul 2004 21 Mart 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 a b Frantic search for missing as Beslan begins to bury its dead 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 6 September 2004 Psihiatry boryutsya za zhizn byvshih zalozhnikov Psychiatrists struggle for a life of former hostages Kommersant Rusca 10 Eylul 2004 14 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Putin overture angers Beslan mothers 17 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Times 30 August 2005 Inside the horror of Russia s Beslan school 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Age 9 September 2004 a b c d Russia Putin Rejects Open Inquiry Into Beslan Tragedy As Critical Voices Mount 7 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 7 September 2004 10 000 rounded up in Moscow terrorist hunt 5 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Daily Telegraph 23 September 2004 Arsivlenmis kopya Rusca 10 Eylul 2004 11 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2015 How to end terrorism in Russia Rusca 16 Eylul 2004 The Beslan Massacre PDF 14 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Russian Duma backs Putin reforms 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 29 October 2004 a b c A Deafening Silence 12 Ekim 2007 25 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi After Beslan the Media in Shackles 15 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 September 2006 Fuller Liz Are Ingushetia North Ossetia on the Verge of New Hostilities Radio Free Europe Radio Liberty 28 March 2006 Fred Weir Russia Struggles to Keep Its Grip on the Caucasus The Christian Science Monitor 13 September 2005 Alan Tskhurbayev and Valery Dzutsev Fear and Tension in Siege Town IWPR Caucasus Reporting Service 2 September 2004 Pape 31 Mart 2010 What Makes Chechen Women So Dangerous The New York Times 18 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2010 Under a Crying Sky Beslan s Dead Are Laid to Rest 4 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Washington Post 7 September 2004 Torshin report p 169 Neopoznannyh tel ne ostalos V pamyat o pogibshih My pomnim O sobytiyah 19 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde City of Beslan Retrieved on January 30 2018 Rezultatom etogo chudovishnogo terroristicheskogo akta stalo 335 chelovecheskih zhiznej Putin meets angry Beslan mothers BBC News 2 Eylul 2005 19 Subat 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2006 Of those who died 186 were children Russian Domestic Policy July September 2004 British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 23 Eylul 2004 1 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan DOC arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Latest Follow Up on Beslan Children 7 Ekim 2004 29 Mart 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Children in the Russian Federation Word Doc DOC UNICEF 16 Kasim 2004 25 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 One year after siege Beslan s children still need help UNICEF Eylul 2005 26 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Monument to special forces and rescuers unveiled in Beslan 25 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde NEWS rin ru 2 September 2006 Exclude from the casualties list Ocak 2007 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2016 Beslan s tragic end Spontaneous or planned 18 Ekim 2004 20 Ekim 2004 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Eylul 2006 After School Siege Russia Also Mourns Secret Heroes 28 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 13 September 2004 Rusca Radio Mayak 8 Eylul 2004 6 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Nisan 2015 Russia On Beslan Putin Looks Beyond Chechnya Sees International Terror 11 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 7 September 2004 Chechnya War on terror legends debunked olu kirik baglanti a b 17 Eylul 2004 19 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Chechen claims Beslan attack CNN 17 Eylul 2004 12 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 a b Excerpts Basayev claims Beslan 11 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 17 September 2004 We re going to do it again says man behind Beslan bloodbath 27 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Times 3 February 2005 Beslan massacre chief promoted 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Independent 27 August 2005 Jamestown Vakfi 24 Mayis 2007 Obituary Aslan Maskhadov 10 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 8 March 2005 VOA News report 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Globalsecurity org 14 September 2004 Chechen envoy warns of bloodshed 25 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 14 September 2004 Putin s Chechnya options narrow 4 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Christian Science Monitor 29 September 2004 Chechen leader Maskhadov killed 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 8 March 2005 Russia buries Maskhadov in secret 1 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 22 April 2005 Beslan militants called Middle East The Guardian Londra 27 Eylul 2004 12 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Burke 3 Ekim 2004 London mosque link to Beslan The Guardian 12 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 See the Torshin report s list of perpetrators their names are absent Jamestown Vakfi 15 Aralik 2005 Two Arrested in Russia for School Hostage Situation 6 Eylul 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde EliteTV com November 2004 Girl suspected of links with Beslan terrorists released 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 December 2004 Interview with hostage ER doctor from SNO Novaya Gazeta Rusca 29 Kasim 2004 13 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 The Independent 9 November 2004 When hell came calling at Beslan s School No 1 4 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 5 September 2004 Confusion Surrounds Beslan Band 6 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 23 September 2004 The 2002 Dubrovka and 2004 Beslan Hostage Crises A Critique of Russian Counter terrorism 978 3 838 25608 5 p 50 28 Aralik 2005 13 Mayis 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Negotiating with Terrorists Strategy Tactics and Politics 978 0 415 56629 2 p 138 Russian Prosecutor Says International Terrorists Planned Beslan Mosnews 12 Eylul 2004 Beslan judge reads witness testimony on third day of trial 18 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 18 May 2006 The Investigation is Hitting it on the Head 3 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 16 September 2004 Beslan militant lived to kill again 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 26 May 2006 a b Peace in the Caucasus a b Dispatches Beslan Channel 4 documentary 2005 16 June 2010 30 August 2005 Special services believe the terrorists had an accomplice in Beslan 15 Aralik 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pravda 6 September 2004 State of Siege The terror of daily life in Beslan 18 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Village Voice 5 August 2005 Russian Domestic Policy July September 2004 British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Our children suffered too say families of the killers 17 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Sebastian Smith The Times 2 September 2005 Rusca Opublikovany fotografii terroristov zahvativshih shkolu v Beslane 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca O rabote Parlamentskoj komissii materialy sredstv massovoj informacii 25 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde November 2005 a b c d e f g h i j Rusca Novaya Gazeta 2005 a b c d e f g h i j k Rusca Terroristicheskaya vojna protiv Rossii hronologiya teraktov v Rossii 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russian Domestic Policy July September 2004 British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russian Domestic Policy July September 2004 British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Russia Journal 7 September 2004 Terror at Beslan A Chronicle of On going Tragedy and a Government s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ridgway Pitt edu 12 March 2007 Russian Domestic Policy July September 2004 British Defence Academy 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beslan rogues gallery published 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 15 September 2004 11 Kasim 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Basaev Directed the Seizure by Phone 28 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kommersant 7 September 2004 Rusca Neopoznannymi ostayutsya tri zhertvy terakta v Beslane Severnaya Osetiya 3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Terror at Beslan A Chronicle of On going Tragedy and a Government s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ridgway Pitt edu 12 March 2007 Terror at Beslan A Chronicle of On going Tragedy and a Government s Failed Response 8 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ridgway Pitt edu 12 March 2007 Tracing a tragedy 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 30 September 2004 Walsh Nick Paton 22 Nisan 2005 Russia blames Chechen sisters for suicide bombings The Guardian 21 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2018 Rusca Novaya Gazeta 2005 Akhmed Zakayev Beslan a Gitmeye Hazirdim Cecen Cumhuriyeti Ickerya Turkiye Fahri Konsoloslugu 11 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ekim 2020 4 Ekim 2004 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 4 Ekim 2004 11 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Jamestown Vakfi 8 September 2004 Victims of Beslan hostage crisis demand death penalty to the only arrested terrorist pravda ru 18 Mayis 2006 18 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Beslan attacker jailed for life BBC News 26 Mayis 2006 17 Kasim 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 5 January 2007 6 January 2007 No mistakes Beslan report says BBC News 26 Aralik 2005 13 Mart 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Putin does not see a link between Chechnya and Beslan Nezavisimaya Gazeta cited by kremlin ru 8 Eylul 2004 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2007 Angry Putin rejects public Beslan inquiry 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian 7 September 2004 Foreign intelligence involved in Beslan school capture cited by 27 Kasim 2004 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2007 a b Beefed up security could have prevented Beslan siege probe head says 2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CBC News 28 December 2005 Rebels blamed for Beslan deaths 9 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 22 December 2006 FSB flamethrowers caused no fire at Beslan school RIA Novosti 28 December 2005 Hundreds still missing in Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 21 September 2004 Amnesty granted to Beslan siege police 24 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters 29 May 2007 30 May 2007 a b Beslan Mothers Sue in Strasbourg 11 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde 29 June 2007 Supreme Court upholds acquittal of Ingush militiamen on Beslan events 23 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasian Knot 6 March 2008 4 May 2007 a b Putin s media censorship 11 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Telegraph 7 September 2004 Smith 5 Eylul 2004 EU doubts shatter unity The Guardian Londra 12 Mart 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2006 Beslan Residents Say Forces Used Grenades 26 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 6 April 2005 a b Beslan moms blame Putin face charges Chicago Tribune 18 January 2008 The sensational statement of the representative of public prosecutor Tanks and flame throwers were used during the storm 23 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Novaya Gazeta 7 April 2005 Pravda Beslana translation mirror How The School Was Stormed 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Novaya Gazeta 7 October 2004 Beslan victims talk to Kulayev 19 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 7 July 2005 a b Terrorist leader laughs in chilling Beslan video 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Telegraph 23 January 2005 North Ossetia Quit While You re Behind 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 9 June 2005 So Much for Glasnost 23 Kasim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Slate 28 December 2005 Too Many Exceptions to Be a Rule 27 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 29 December 2006 20 June 2007 Civilians began siege shooting 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 7 September 2004 Victims of Beslan siege found in a rubbish dump 12 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Times 26 February 2005 Jamestown Vakfi 4 March 2005 Russian s Links to Iran Offer a Case Study in Arms Leak 11 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 10 May 2000 Relatives Of Beslan Victims Apply To European Court 13 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 26 June 2007 a b c Sky News 13 Nisan 2017 13 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b Arsivlenmis kopya 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 European Court of Human Rights finds serious failings by Russia in Beslan school siege Straights Times 13 Nisan 2017 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Serious failings in the response of the Russian authorities to the Beslan attack Registrar of The European Court of Human Rights 13 Nisan 2017 26 Aralik 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Russia furious at European court s ruling of how it handled Beslan school siege that left 330 dead South China Morning Post 13 Nisan 2017 7 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Russia agrees to accept court ruling on Beslan compensation 20 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Eylul 2020 a b c d e Miklos Haraszti 16 Eylul 2004 Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy Access to information and journalists working conditions PDF Organization for Security and Co operation in Europe 1 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 9 Ekim 2020 The Independent 31 January 2005 a b The Independent 29 December 2005 On Anna Politkovskaya falling into a coma 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Novaya Gazeta 4 September 2004 Was former KGB agent murdered over false flag terrorism in Russia 21 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 26 November 2006 The Current for Show September 8 2004 8 Eylul 2004 5 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Subat 2007 Izvestia 4 September 2004 p 1 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 2 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 3 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 4 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 5 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 6 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 7 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 8 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 9 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 10 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 11 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 p 12 PDF 18 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 1 Kasim 2016 Report 16 Killed in Russian School Standoff 6 Kasim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fox News 2 September 2004 Russian TV shows school siege terror 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 8 September 2004 Beslan Mothers ask FSB to declassify video and audio archives on Beslan 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 27 July 2007 No answer from FSB to request of Beslan Mothers to declassify the video archive of the tragedy 11 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasian Knot 14 August 2007 Beslan Mothers Say New Video Refutes Official Version 6 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radio Free Europe Radio Liberty 30 July 2007 The Guardian 31 July 2007 Beslan Mothers Release a Film Beslan Mothers Release a Film 4 September 2007 Beslan mothers claim truth of siege covered up 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ABC 29 July 2007 A Litvinenko The identities of the terrorists prove 100 the participation of the FSB in the seizure of the school in Beslan 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 8 September 2004 Beslan mothers Putin is culpable 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Christian Science Monitor 29 August 2007 Mothers of Beslan dead reject Kremlin promise 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 1 September 2007 Reuters Video reopens debate over Beslan attack 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Associated Press 31 July 2007 Probe clears handling of Beslan siege 8 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Independent 28 December 2005 Putin agrees to public inquiry into Beslan siege CBC News 10 Eylul 2004 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2006 Beslan siege The blame 2 Ocak 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde International Herald Tribune 29 December 2005 Finn 29 Aralik 2005 New Report Puts Blame on Local Officials In Beslan Siege The Washington Post 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2006 Russian army cleared over Beslan 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 20 October 2005 Putin An attack on our country CNN 4 Eylul 2004 8 Mart 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Temmuz 2006 Hostage town buries its children 26 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 5 September 2004 Ex North Ossetian law enforcer describes endemic corruption Jamestown Vakfi 13 Eylul 2004 18 Temmuz 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Jamestown Vakfi 24 February 2005 Shermatova 15 Ekim 2004 Basayev knew there to hit N39 Rusca 18 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2007 Armed Clashes Between Federal Military Servicemen and Personnel of Republican Security Agencies 11 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde January 2005 Radio Free Europe Radio Liberty 17 July 2007 High ranking security officer killed in Ingushetia 27 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ITAR TASS 18 September 2007 Cult Leader Takes Heat Off Kremlin The Moscow Times 28 Eylul 2005 1 Ocak 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Beslan siege group says faces trial over campaign 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Reuters 10 January 2008 Beslan siege support group charged with extremism 14 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ABC 13 March 2008 Another case initiated against Voice of Beslan 23 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Caucasian Knot 25 February 2008 Jamestown Vakfi 12 Nisan 2007 Beslan residents are against erection of a temple in the place of the tragedy 1 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 17 May 2007 Frequently Asked Questions International Foundation for Terror Act Victims 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mayis 2015 China To Offer Treatment To Beslan Survivors Radio Free Europe 4 Kasim 2005 28 Haziran 2006 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2006 Bandic zabranio V Pavic da primi rusko odlicje 7 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Temmuz 2015 Beslan one year on UNICEF Calls On Adults to Shield Children from Conflict 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde UNICEF 1 September 2005 Memories haunt new Beslan schools 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 18 August 2005 Zhanna Tarhanova 2 Eylul 2010 Deputaty Evroparlamenta posetili Beslan Radio Eho Kavkaza 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2010 Boris Gryzlov pochtil pamyat pogibshih v Beslane detej REGNUM 1 Eylul 2007 21 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2017 a b c Dmitrij Belyakov 2 Eylul 2009 Gorod gde ostanovilos vremya Russkij reportyor 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Aralik 2010 V Severnoj Osetii vspominayut zhertv Beslana 1 Eylul 2010 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2010 Andrej Manchuk 1 Eylul 2008 4 goda tragedii Beslan stirayut iz pamyati 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Kasim 2017 Kogda strelyal tank 325 Novaya gazeta 22 Temmuz 2007 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2017 Pamyat bez ohrany Iz polurazrushennoj shkoly v Beslane marodery vynosyat batarei Novye Izvestiya 13 Agustos 2007 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Kasim 2010 Na meste shkoly v Beslane ustanovyat pamyatnik Grani ru 4 Eylul 2004 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2010 Na meste tragedii v Beslane budet postroen hram Pravoslavie i mir 3 Eylul 2010 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2011 Mihail Kesler 6 Eylul 2014 Memorialnyj kompleks v Beslane k desyatiletiyu tragedii 11 Eylul 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Nisan 2017 a b Vladimir Ivanov 29 Mayis 2011 V Beslane nachalas restavraciya 1 j shkoly 15 J REGION 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Haziran 2011 Beslan Memorial Republic of North Ossetia Alania Russia Copper Architecture Forum 28 Mayis 2013 17 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Agustos 2017 Odinnadcat let nazad proizoshla tragediya v rossijskom Beslane RIA Novosti Ukraina 1 Eylul 2015 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2015 V Beslane vspominayut zhertv terakta 1 sentyabrya Iriston ru 1 Eylul 2012 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Kasim 2015 120 dnej Beslana Aralik 2004 25 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2012 a b Otzvuki krovavoj bojni v shkole Beslana 9 Agustos 2009 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Aralik 2010 Aleksandr Andryuhin Nikolaj Gritchin 14 Ekim 2004 Lida tebe net poshady Izvestiya 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2010 Nikolaj Gritchin 1 Kasim 2004 Lidiya Calieva Te kto menya obvinyal teper izvinyayutsya Izvestiya 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2017 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Ocak 2011 Elizaveta Maetnaya Marina Gridneva 2 Eylul 2005 Vtoraya tragediya Beslana Moskovskij komsomolec 1 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2017 Anastasiya Goncharova 1 Eylul 2011 Beslan Shkola bez nomera Specnaz Rossii 2 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2015 V Beslane otkrylas shkola imeni pogibshego v terakte uchitelya Ivana Kanidi 6 Eylul 2010 5 Subat 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2011 15 e zasedanie po delu Kulaeva 19 Temmuz 2005 25 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Kasim 2010 Beslan pogruzitsya 1 sentyabrya v traur v pamyat o zhertvah terakta RIA Novosti 1 Eylul 2010 19 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Aralik 2010 20 e zasedanie po delu Kulaeva 4 Agustos 2005 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Temmuz 2011 Olga Allenova 5 Eylul 2005 Osetiya oplakala Beslan Kommersant 26 Mart 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Mart 2017 Pomni o Beslane Mezhregionalnaya obshestvennaya organizaciya veteranov podrazdelenij specialnogo naznacheniya Vympel V vimpel v com 22 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2015 PAMYaTNIK BOJCAM ALFA I VYMPEL V BESLANE 25 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mayis 2012 Devyataya godovshina tragedii goroda Beslana Kanonizaciya silovikov Interkavkaz 2 Eylul 2013 8 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2013 Zhanna Tarhanova 3 Eylul 2012 Beslan tragediya bez vinovatyh Radio Eho Kavkaza 15 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Eylul 2012 O vnesenii izmenenij v reshenie Sobraniya predstavitelej Beslanskogo gorodskogo poseleniya ot 10 maya 2012 g 13 O pereimenovanii ulicy Kominterna Oficialnyj sajt AMS g Beslan RSO Alaniya 26 Eylul 2012 8 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Kasim 2013 65th Annual Peabody Awards 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde May 2006 Arsivlenmis kopya 17 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Arsivlenmis kopya 22 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Aralik 2007 Arsivlenmis kopya 17 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Aralik 2012 Hollywood to film Beslan tragedy 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 18 May 2006 The Who Black Widow s Eyes liner notes 8 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Kasim 2014 After Forever Interview Metalmessage Online Magazine 12 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Beslan The Tragedy of School No 1 2007 ISBN 9781862079274 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 Innocent Targets When Terrorism Comes to School 2005 ISBN 097412401X Mother Tongue 2016 ISBN 9781471405945 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Ekim 2020 BESLAN DAKI TEROR YASASI NIN NEDEN VE KOSULLARININ ARASTIRILMASI ICIN MECLIS KOMISYONU RAPORU Kuzey Osetya Alanya Cumhuriyeti 1 3 Eylul 2004 Torshin raporunun metni Rusca 188 sayfada PDF p 188 240 faillerin 25 inin bir listesi varKonuyla ilgili yayinlarBeslan Shattered Innocence27 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Lynn Milburn Lansford 1419639951 by Timothy Phillips 1862079277 Read online5 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde John B Dunlop The 2002 Dubrovka and 2004 Beslan Hostage Crises A Critique of Russian Counter Terrorism Donald N Jensen Columbia University Press 2006 166 p 9783838256085 3838256085 The Beslan School Siege and Separatist Terrorism25 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde by preview available Terror at Beslan A Russian Tragedy with Lessons for America s Schools by John Giduck 978 0976775300 The Beslan Massacre Myths amp Facts by Alexander Burakov 978 1500400965 Adam Dolnik The siege of Beslan s School No 1 Countering Terrorism and Insurgency in the 21st Century International Perspectives James J F Forest Praeger Security International Greenwood Publishing Group 2007 T 3 646 p 9780275990374 0275990370 0275990346 9780275990343 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Beslan Katliami ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikisoz de Beslan Katliami ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Les archives de Beslan Database of French and foreign archives devoted to the hostage taking of School No 1 in Beslan Beslan school tragedy4 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Directory of related articles from The Guardian V pamyat o pogibshih 7 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde City of Beslan Rusca The School 16 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Feature by C J Chivers Esquire June 2006 Volume 145 Issue 6 Last Retrieved 16 November 2009 Chechen rebels hostage history20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 1 September 2004 Aching to Know24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Los Angeles Times 27 August 2005 Beslan Timeline How the School Siege Unfolded26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Kelly McEvers NPR 31 August 2006 Pravda Beslana public investigation of Beslan events8 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beslan s Truth Voice of Beslan9 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde English translation20 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Last accessed 4 October 2007 http www pravdabeslana ru 8 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Last Retrieved 17 July 2006 Find a Grave de Memorial Page for the Victims of Beslan Remembering Beslan A Crime Against Humanity1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fransizca French humanitarian association Solidarite Enfants de Beslan 6 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Raporlar REPORT OF THE PARLIAMENTARY COMMISSION FOR THE INVESTIGATION OF THE CAUSES AND CONDITIONS OF THE TERRORISM ACT IN BESLAN Republic of North Ossetia Alania September 1 3 2004 Text of the Torshin report Rusca Zasedanie 202 22 12 2006 HRONIKA zasedaniya Gosudarstvennoj Dumy 22 dekabrya 2006 goda10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rusca Transcript of a Duma meeting McDaniel Michael C Department of Military and Veterans Affairs Lansing Michigan and Cali Mortenson Ellis The Beslan Hostage Crisis A Case Study for Emergency Responders25 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 21 35 2009 Report on Russian media coverage of the Beslan tragedy23 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organization for Security and Co operation in Europe OSCE European Court of Human Rights ECHR Application no 26562 07 Emma Lazarovna TAGAYEVA and Others against Russia and 6 other applications see list appended 1 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Chamber hearing concerning Russian authorities response to the 2004 terrorist attack on school in Beslan21 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ECHR 296 2014 14 10 2014 Giel Dustin James The tragedy of Beslan 2004 Was this event a turning point in Russia s approach to counter terrorism 9 Subat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde master s degree thesis 2015 Fotograf ve videolar YouTube da BBC Footage of the Beslan School Massacre SCHOOL NO 1 Documentary film by Novaya Gazeta 2019 in Russian 8 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde See also Screenwriter Olga Bobrova about the film26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde In pictures The Beslan School Siege27 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian September 2004 Russian TV broadcasts siege video28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News 7 September 2004 CBS 21 January 2005 Beslan To remember school siege victims23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News Machine translated by www online translator com Pictures of children teachers and parents who were killed during the event14 Agustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde at the Voice of Beslan website Fund for victims of Beslan attack26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Last accessed 1 August 2006 Last accessed 1 August 2006 Last accessed 4 February 2008