Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bizans Yahudileri, genelde Romanyotların oluşturduğu Bizans İmparatorluğu'nda yaşayan Yahudilerdir. Bizans İmparatorluğu kurulmadan önce bu topraklarda bulunan Yahudiler zamanla ya başka ülkelere göç etmiş ya da yerlerinde kalan Yahudiler 13. yüzyıldan sonra Osmanlı tebaasına girmiştir. Romanyotlar ise zamanla diğer Yahudi mezhepleri içinde asimile olmuştur.
Bizans ve Hristiyanlık öncesi
Ege bölgesinden çıkan kalıntılardan anlaşıldığına göre, MÖ 4. yüzyılda bu bölgede Yahudilerin yaşadığına dair bilgi ve belgeler bulunmaktadır.Josephus, Aristo'nun Anadolu'ya düzenlediği gezilerde Yahudilere rastladığını anlatır.I. Selevkos Nikator (MÖ 312-280) başta Antakya olmak üzere Anadolu'daki çeşitli kentlerde Yahudilere belli başlı bazı haklar tanımıştır. I. Nikator'un torunu II. Antiohus (MÖ 260-246) Efes'i işgal ettiğinde buradaki Yahudilere geniş haklar vermiştir.Ödemiş yakınlarındaki Hypaepa harabelerinden çıkan MÖ 3. veya 2. yüzyıla ait kitabede "Genç Yahudilerin Sunusu" yazısı mevcuttur. MÖ 132'de Suriye Kralı'na karşı mücadele için Roma'dan yardım istemek için yola çıkan Filistinli Yahudi grup, Bergama'da organize bir Yahudi cemaatine rastlamıştır. Filozof Philon (MÖ 20-MS 50) MÖ 79'da Bursa'da var olan bir Yahudi cemaatinden bahseder. MÖ 59'da, Senato önünde vaaz veren Cicero, söylevinde Dinar, Edremit ve Bergama'daki Yahudi cemaatlerin mevcudiyetinden bahseder. Ayrıca, Roma İmparatorluğu döneminde Aydın'da da bir Yahudi cemaati bulunduğu bilinmektedir. Erdemit'tekilerin yanı sıra Denizli'de bulunan Yahudi cemaatinin Kudüs Tapınağı'na katkı parası gönderdikleri bilinmektedir.
Hristiyanlığın Anadolu'da ilk yılları
1. yüzyıla ait Konya'da bulunan mezartaşlarının üzerindeki Yahudi isimleri bu şehirde bir Yahudi cemaatinin varlığını belgelemektedir.Doğu Karadeniz bölgesinde bulunan Pontus Krallığı'nda milattan sonra dahi Yahudilerin yaşadığı İncil'in I. Petrus bölümünde belirtilmektedir. 259'da, Pers Kralı I. Sapor, Kayseri'yi fethettiğinde kendisine karşı savaşan 12.000 Romalı Yahudiyi öldürmüştü.Fethiye'de keşfedilen 4-5. yüzyıla ait bir lahitteki yazılar, bu şehirde Yahudilerin yaşadığına işaret eder.Tarsus'ta da organize bir Yahudi cemaati ve bir de sinagog mevcuttu.Ankara'da 5. yüzyılda birçok Yahudi'nin Hristiyanlığa geçmesi, bu şehirde Yahudilerin yaşadığına işarettir. 6. yüzyılda Adana'da organize bir Yahudi cemaati mevcuttu, bunun yanı sıra Bodrum'da bulunan ve üzerinde İbranice yazılar bulunan mezartaşlarından, burada da Yahudilerin yaşadığı anlaşılmaktadır.Bursa'da 9. yüzyıla ait, üzerinde İbranice yazılar bulunan kalıntılar bulunmuştur.
Bizans kurulurken
Hristiyan askerlerin desteğiyle 306 yılında imparator olan I. Konstantin, başkenti Bizantion olarak seçip şehre kendi adını verip Konstantinapol yaptı. Şehirde bulduğu ve eskiden beri var olan Yahudi cemaatine karşı başlangıçta hoşgörüyle yaklaştı. Yeni sinagoglar inşa etmeme ve vergi karşılığında, Yahudilerin halihazırda var olan sinagoglarının devam etmesine izin verdi. Ancak, on yıl gibi kısa bir süre içinde papazların etki ve baskılarıyla imparator, Yahudilere karşı olan tutumunu sertleştirdi. Babasının ölümünün ardından tahta geçen II. Konstantin, babasının Yahudilere karşı olan sert tavrını benimseyip yeni yasalar çıkardı. "Yahudilerin Yahudi olmayan esirler edinmesi, esirlerin sünneti, Hristiyanlarla evlenme, Musevi dinine geçme vb. çoğu kez ölümle cezalandırılan" kanunları yürürlüğe soktu. 361'de tahta geçen Konstantin'in yeğeni Julian, Hristiyanlıktan nefret ettiği için paganizme döndü ve Yahudilere getirilen kısıtlamaları kaldırdı. Julian'ın Yahudilere karşı iyi davranmasının sebebi, onlara karşı bir sempati duyması değil, Hristiyanlığa karşı duyduğu antipatiydi.
Bizans dönemi
395 yılında kurulan Bizans İmparatorluğu'nun ilk kralı Arcadius'tu. Arcadius döneminde Yahudiler adına kayda değer ender olaylardan biri, Samuel kitabının yazarı olan Kahin Samuel'in kemiklerinin Kudüs'ten Konstantinapol'e getirilmesidir.
II. Theodosius dönemi ise Yahudiler adına istikrarsızlıklarla doludur. Yahudilere karşı iyi duygular beslemesine rağmen psikopozların baskısıyla, tahta çıktığı gün ilk icraatı "kutlama törenlerinde haç yakılıp Hrsitiyanlara hakaret edildiği iftirası ve bahanesiyle Purim bayramının kutlanmasının yasaklanması" oldu. 415 yılında ise yeni sinagog yapımının yasaklanması ve mevcut olanların yıkılması emri verildi; aynı yıl son Nasi (Başkan) Gamaliel'in görevine son verildi. 423 yılında ise Yahudilik için "Hristiyanlığı rahatsız etmemek kaydıyla taviz verilebilir bir din" olarak ilan eden Theodosius, yıkılan sinagogların yerine yenilerinin inşa edilmesine izin verip, Şabat'a saygı duyulmasını buyurdu. Aynı yıl içinde Yahudileri "Roma Yasalarının düşmanı" ilan eden imparator, Yahudi ibadetleri ile sinagog inşasını yasakladı ve sakıncalı olanların yıkılması emrini verdi. Yahudiler evlerinden kovulup, zamanında şehir dışı olan Haliç'in kuzeyindeki Galata bölgesine yerleştirildiler.
Yahudilere karşı sert tavırlarıyla bilinen I. Justinianus 527'de tahta çıktıktan beş yıl sonra Yahudilerin Hristiyanlara karşı mahkemelerde şahitlik yapabileceğini bildirdi. Yahudiler arasında, Tevrat'ın hangi dille okunacağı hususunda anlaşmazlık çıktı; Rumca konuşan ve İbranice bilmeyen Yahudiler Tevrat'ın Rumca okunmasını isterken, Tevrat'ın İbranice okunmasının gerekliliğine inanan hahamlar buna şiddetle karşı çıktı. Duruma el koyan Justinianus, Tevrat'ı isteyen istediği dilde okuyabilceğini fakat Rumca okunması takdirde Septante ve Aquila metinlerinin okunabileceğine hüküm kıldı.Mişna ve Talmud'u yasaklayan Justinianus, eskiden var olan Yahudilik haklarını tamamen ortadan kaldırmaya çalıştı.Pesah bayramının ise sadece Hristiyanların Paskalya bayramı bittikten sonra kutlanmasına izin verdi.
602 yılında tahta geçen Phocas, Yeşiller ve Maviler arasında çıkan kargaşada, iki grup içinde de Yahudilerin bulunduğu gerekçesiyle kargaşanın sorumlularının Yahudiler olduğunu ve bu nedenle Yahudilerin öldürülmelerini emretti; direniş karşısında fikrini değiştiren Phocas, Yahudilerin vaftiz edilmesine karar verdi.
692 yılında, II. Justinianos tarafından getirilen Yahudilere karşı kısıtlamalar içinde Yahudiler ile Hristiyanların aynı hamamlarda yıkanmama kuralı bulunmaktaydı.
İkonoklast hareketin öncüsü olan III. Leon, 721/722 yılında Yahudilerin vaftiz edilmesini emredip 723'te Tefilin dualarının okunmasını ve Şabat'ı kutlamayı yasakladı. 843'ten sonra ikonlara tapma eğilimi tekrar başlayıp Yahudi karşıtı kanunlar şiddetlendi.
I. Basileios (867-886), Hristiyanlığa geçen Yahudileri ömür boyu ödüllendireceği ve vergiden muaf tutacağını vadedince birçok Yahudi, inançtan ziyade çıkar sebebiyle, yeni dinlerini kabul etti. Hükümdarın akli dengesi bozuk olan kızını tedavi etmeyi başaran hekim Sefatya ben Amittay şerefine, beş cemaat yok edilmekten kurtuldu. Basil'den sonra başa geçen VI. Leon ise Yahudilerin ata dinlerine dönmelerine izin verdi
I. Romanos'un koyduğu aşırı kısıtlamalar yüzünden Yahudilerin bir kısmı 944 yılında Hazarlara sığındı.
1170 yılında İstanbul'i ziyaret eden ünlü Yahudi seyyah , şunları aktarmaktadır:
- "[Yahudilerin] şehrin dışında Haliç'in kuzeyinde Pera denilen bir semtte oturduklarını, yaklaşık 2000 Rabinik Musevi ile yaklaşık 500 Karay bulunduğunu, kralın doktoru Mısırlı Salomon'dan başka hiçbir Yahudi'nin ata binme izni olmayıp şiddetli baskı altında inlediklerini, Rumların Yahudileri sokakta dövüp zalimce davrandıklarını, vs..."
1203 yılında Haçlılar Yahudilerin oturduğu Pera semtini kılıçtan geçirdi. 1261'de Yahudi liderleri bir araya toplayarak hukuki durumlarının düzeltileceği sözü veren VIII. Mihail, Yahudilerin dinlerini serbestçe uygulamasına karar verdi. 1347 yılında patlak veren veba salgınında çaresiz kalan V. İoannis ve VI. İoannis, bu beladan sorumlu tuttukları Yahudileri öldürmeye başladılar.
Ortaçağ sonu
İkamet bölgeleri
4. ve 5. yüzyıllarda Yahudilerin Halkoprateia (Bakırcılar) bölgesine oturdukları ve 318 yılından beri burada bir sinagogun mevcut olduğu bilinmektedir. Teodosius, Yahudilerin şehir merkezinde yaşamalarını yasaklamış, onları Haliç'in kuzey sahilinde, Galata sırtlarında Stenum, (veya Staour, Stanyere) diye anılan bölgede oturmaya zorlamıştır.
9. yüzyıldan itibaren Yahudiler Haliç'in güneyinde, özellikle Bahçekapı ile Ayasofya arasında kalan bölgede ikamet etmekteydiler. Mahallenin surlarından denize doğru çıkış kapısı olan Pota Iudece (Yahudi Kapısı)'nin Yeni Cami civarında olduğuna inanılır.
11. yüzyılın ikinci yarısında Yahudiler, resmi makamlarca şehir dışında bulunan Galata-Pera'ya nakledildiler.İkinci Haçlı Seferi İstanbul'dan geçmeye karar verince I. Manuil Hasköy'deki Yahudi mahallesine saklandı.
1261'den itibaren Pegai (Kasımpaşa)'nin, Yahudilerin yaşadığı muhit olarak görülmektedir. 1275'ten 1453'e kadar Yahudiler özellikle Haliç'in güneyinde Marmara sahillerine yakın bir bölgede, Langa'da oturmaktaydı.
İstanbul'un fethini bizzat yaşayan tarihçi Nicolo Barbaro, fethi anlatan eserinde Sultan'ın Kabataş önünde demirli bulunan donanmasını Haliç'e, Yahudi mahallesinin önündeki surların karşısına indirdiğini ve leventlerini, Guidecca (Yahudi mahallesi) sahilinde kıyıya çıkardığını nakletmektedir.
Ortaköy Singogu ile ilgili 12 Kasım 1825 tarihli fermanda, Bizans'ın son günlerinde Boğaziçi kıyılarında da, en azından Ortaköy yöresinde Yahudilerin oturduğu sonucuna varılmaktadır.
Meslekler
Coğrafi avantajıyla transit liman olan Bizans kenti, Çin, Hindistan ve İran'dan gelen ürünlerin dağıtım merkeziydi. Yahudiler, armatörlüğün yanı sıra ipek ticaretiyle de uğtaşmaktaydı. Dut ağacı yetiştirmeyi başaran Yahudiler, 6. yüzyılda Çin'den getirdikleri ipekböceği yumurtalarından Çin ipeğini aratmayacak derecede ipek üretmeye başlamıştı. Yine aynı asırda Yahudiler, kumaş boyama endüstrisinin liderlerindendi.
El sanatlarıyla uğraşan Yahudiler, bakır eşya işleme, marangozluk, şişirme cam ve deri işlemede ön plana çıktılar. 11 ve 12. yüzyıllarda Yahudilere cellatlık görevi verildi. Serbest mesleklere gelince, avukatlık Justinianus tarafından Yahudilere yasaklanmıştı. Kilisenin beyanlarına rağmen Yahudiler arasında ünlü hekimler yetişmiş ve zaman zaman Saray'da baş yeri işgal etmişlerdir.
Lisan
Genel olarak diasporadaki Yahudiler içinde bulundukları ülkenin dilini konuşurlar. Bizans İmparatorluğu'nda İbranice hiçbir zaman yasaklanmamış olmasına rağmen sadece ayin dili olarak kullanılmış ve günlük hayatta, başta İstanbul'da olmak üzere Rumca kullanılmıştır. 1492'de Sefaradların Osmanlı'ya varmasından sonra Rumca Ladino dilini etkilemiş ve bazı Rumca kelimeler Ladino'ya girmiştir.
Dip notlar
- ^ Başlangıçta Hipodrom'da yapılan at ve araba yarışlarına katılan iki rakip grubu simgeleyen Yeşiller ve Maviler daha sonraları İmparatorluğun kaderine tesir edecek derecede siyasi önem kazandılar.
- ^ I. Manuel'in hekimi Mısırlı Salomon gibi.
- ^ Avramila (erik), Papu (dede), Eskulariça (küpe), Pita (pide), Nikoçira (hamarat ev kadını), Karidi (ceviz), Politi (vatandaş), Polikar (yiğit), Piron (çatal) vs.
Kaynakça
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.1
- ^ Flavius, CA, 1-176
- ^ Flavius, Antiq, 12-119
- ^ Flavius, Antiq, 12-125.7
- ^ Salomon Reinach, REJ
- ^ J. Hatzfeld, REJ
- ^ Moshe Sevilla-Sharon, s.4
- ^ Moshe Sevilla-Sharon, s.101
- ^ Jean Juster, Vol.I, s.238
- ^ Galante 1986, C.4, s.88
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.4
- ^ Galante 1986, C.4, s.259
- ^ "İncil - I. Petrus 1:1". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012.
- ^ Galante 1986, C.4, s.257
- ^ Galante 1986, C.4, s.151
- ^ a b Galante 1986, C.4, s.269
- ^ William Mitchell Ramsay, Bölüm 2, s.525
- ^ Theodor Reinach 1901, s.1
- ^ Galante 1986, C.4, s.157
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.6
- ^ a b Galante 1940, s.8
- ^ a b c Naim A. Güleryüz 2012, s.7
- ^ a b Galante 1940, s.9
- ^ Charles le Beau 1752-1817 s.310
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.8
- ^ Galante 1940 s.10
- ^ Samuel Krauss 1902, s.46
- ^ Charles Le Beau 1752-1817, Vol.VI, s.110
- ^ a b Charles du Fresne 1680, s.167
- ^ a b Naim A. Güleryüz 2012, s.9
- ^ Charles Le Beau 1752-1817, Vol.IX, s.279
- ^ Andrew Sharf 1971, s.46
- ^ Andrew Sharf 1971, s.56
- ^ Andrew Sharf 1971, s.61
- ^ Samuel Krauss 1902, s.72
- ^ a b Naim A. Güleryüz 2012, s.13
- ^ a b Galante 1940, s.18
- ^ Andrew Sharf 1971, s.45
- ^ Moshe Sevilla-Sharon 1982, s.105
- ^ Geoffroi de Ville Hardouin 1882, s.89
- ^ Samuel Krauss 1902, s.54
- ^ Galante 1940, s.22
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.15
- ^ a b Naim A. Güleryüz 2012, s.16
- ^ Kristof Buedelmonte 1420, s.917-918
- ^ Galante 1940, s.23
- ^ a b Naim A. Güleryüz 2012, s.17
- ^ Nicolo Barbaro 1969
- ^ a b Galante 1940, s.51
- ^ a b c d e Naim A. Güleryüz 2012, s.18
- ^ Naim A. Güleryüz 2012, s.19
- ^ M. Franco 1897, s.23-24
Bibliyografi
- Nicolo Barbaro, Giornale dell'assedio di Contantinople. İngilizce çeviri: Diary of the Siege of Constantinople, çev: J.R. Melville Jones, Exposition Press, New York, 1969
- Kristof Buedelmonte, Liber Insularum Archipelegi, EJ, Vol.5, 1420
- Josephus Flavius, Antiquitatum Iudaciarum ("Jewish Antiquities")
- Josephus Flavius, Contra Apionem ("Against Apion")
- M. Franco, Essai sur l'Histoire des Israelites de l'Empire Ottoman, Depuis les origines jusqu a nos jours, Librairie A. Dublacher, Paris, 1897
- Charles du Fresne, Histoire Byzantine Vol.II, Paris, 1680
- Abraham Galante, Les Juifs de Constantinople sous Byzance, Imprimerie Babok, İstanbul, 1940
- Abraham Galante, Histoire des Juifs de Turquie, 9 Cilt, İsis Yayıncılık, İstanbul, 1986
- Naim A. Güleryüz, Bizans'tan 20. Yüzyıla - Türk Yahudileri, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, Ocak 2012;
- J. Hatzfeld, "Une ambassade juive a Pergame", REJ, T.53, Paris, 1907
- Geoffroi de Ville Hardouin, Conquete de Constantinaople, Paris, 1882
- Jean Juster, Les juifs dans l'Empire Romain, P. Gauthner, Paris, 1914, I-145
- Samuel Krauss, Antioch, REJ, T.45, Paris, 1902
- Charles Le Beau, Histoire du Bas-Empire, commençant a Constantin-Le-Grand, 22 Cilt, Paris, 1752-1917
- William Mitchell Ramsay, The Cities ad Bishopries of Phyrgia: Being an Essay of the Local History of Phrygia from the Earliest Times to the Turkish Conquest, Oxford, 1895
- Salomon Reinach, "Les Juifs d'Hypaepa", REJ, T.10, Paris, 1885
- Theodor Reinach, "La Pierre de Myndos", REJ, T.42, Paris, 1901
- Moshe Sevilla-Sharon, Türkiye Yahudileri - Tarihsel Bakış, Kudüs, 1982
- Andrew Sharf, Byzantine Jewry from Justinian to the 4th Crusade, Routledge & Kegan Paul, London, 1971
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bizans Yahudileri genelde Romanyotlarin olusturdugu Bizans Imparatorlugu nda yasayan Yahudilerdir Bizans Imparatorlugu kurulmadan once bu topraklarda bulunan Yahudiler zamanla ya baska ulkelere goc etmis ya da yerlerinde kalan Yahudiler 13 yuzyildan sonra Osmanli tebaasina girmistir Romanyotlar ise zamanla diger Yahudi mezhepleri icinde asimile olmustur Bizans imparatoru olarak resmedilern Buyuk Iskender Yahudi hahamlardan olusan delegeyi kabul ederken 14 yy minyatur Alexander Romance Bizans ve Hristiyanlik oncesiEge bolgesinden cikan kalintilardan anlasildigina gore MO 4 yuzyilda bu bolgede Yahudilerin yasadigina dair bilgi ve belgeler bulunmaktadir Josephus Aristo nun Anadolu ya duzenledigi gezilerde Yahudilere rastladigini anlatir I Selevkos Nikator MO 312 280 basta Antakya olmak uzere Anadolu daki cesitli kentlerde Yahudilere belli basli bazi haklar tanimistir I Nikator un torunu II Antiohus MO 260 246 Efes i isgal ettiginde buradaki Yahudilere genis haklar vermistir Odemis yakinlarindaki Hypaepa harabelerinden cikan MO 3 veya 2 yuzyila ait kitabede Genc Yahudilerin Sunusu yazisi mevcuttur MO 132 de Suriye Krali na karsi mucadele icin Roma dan yardim istemek icin yola cikan Filistinli Yahudi grup Bergama da organize bir Yahudi cemaatine rastlamistir Filozof Philon MO 20 MS 50 MO 79 da Bursa da var olan bir Yahudi cemaatinden bahseder MO 59 da Senato onunde vaaz veren Cicero soylevinde Dinar Edremit ve Bergama daki Yahudi cemaatlerin mevcudiyetinden bahseder Ayrica Roma Imparatorlugu doneminde Aydin da da bir Yahudi cemaati bulundugu bilinmektedir Erdemit tekilerin yani sira Denizli de bulunan Yahudi cemaatinin Kudus Tapinagi na katki parasi gonderdikleri bilinmektedir Hristiyanligin Anadolu da ilk yillari1 yuzyila ait Konya da bulunan mezartaslarinin uzerindeki Yahudi isimleri bu sehirde bir Yahudi cemaatinin varligini belgelemektedir Dogu Karadeniz bolgesinde bulunan Pontus Kralligi nda milattan sonra dahi Yahudilerin yasadigi Incil in I Petrus bolumunde belirtilmektedir 259 da Pers Krali I Sapor Kayseri yi fethettiginde kendisine karsi savasan 12 000 Romali Yahudiyi oldurmustu Fethiye de kesfedilen 4 5 yuzyila ait bir lahitteki yazilar bu sehirde Yahudilerin yasadigina isaret eder Tarsus ta da organize bir Yahudi cemaati ve bir de sinagog mevcuttu Ankara da 5 yuzyilda bircok Yahudi nin Hristiyanliga gecmesi bu sehirde Yahudilerin yasadigina isarettir 6 yuzyilda Adana da organize bir Yahudi cemaati mevcuttu bunun yani sira Bodrum da bulunan ve uzerinde Ibranice yazilar bulunan mezartaslarindan burada da Yahudilerin yasadigi anlasilmaktadir Bursa da 9 yuzyila ait uzerinde Ibranice yazilar bulunan kalintilar bulunmustur Bizans kurulurkenHristiyan askerlerin destegiyle 306 yilinda imparator olan I Konstantin baskenti Bizantion olarak secip sehre kendi adini verip Konstantinapol yapti Sehirde buldugu ve eskiden beri var olan Yahudi cemaatine karsi baslangicta hosgoruyle yaklasti Yeni sinagoglar insa etmeme ve vergi karsiliginda Yahudilerin halihazirda var olan sinagoglarinin devam etmesine izin verdi Ancak on yil gibi kisa bir sure icinde papazlarin etki ve baskilariyla imparator Yahudilere karsi olan tutumunu sertlestirdi Babasinin olumunun ardindan tahta gecen II Konstantin babasinin Yahudilere karsi olan sert tavrini benimseyip yeni yasalar cikardi Yahudilerin Yahudi olmayan esirler edinmesi esirlerin sunneti Hristiyanlarla evlenme Musevi dinine gecme vb cogu kez olumle cezalandirilan kanunlari yururluge soktu 361 de tahta gecen Konstantin in yegeni Julian Hristiyanliktan nefret ettigi icin paganizme dondu ve Yahudilere getirilen kisitlamalari kaldirdi Julian in Yahudilere karsi iyi davranmasinin sebebi onlara karsi bir sempati duymasi degil Hristiyanliga karsi duydugu antipatiydi Bizans donemi395 yilinda kurulan Bizans Imparatorlugu nun ilk krali Arcadius tu Arcadius doneminde Yahudiler adina kayda deger ender olaylardan biri Samuel kitabinin yazari olan Kahin Samuel in kemiklerinin Kudus ten Konstantinapol e getirilmesidir II Theodosius donemi ise Yahudiler adina istikrarsizliklarla doludur Yahudilere karsi iyi duygular beslemesine ragmen psikopozlarin baskisiyla tahta ciktigi gun ilk icraati kutlama torenlerinde hac yakilip Hrsitiyanlara hakaret edildigi iftirasi ve bahanesiyle Purim bayraminin kutlanmasinin yasaklanmasi oldu 415 yilinda ise yeni sinagog yapiminin yasaklanmasi ve mevcut olanlarin yikilmasi emri verildi ayni yil son Nasi Baskan Gamaliel in gorevine son verildi 423 yilinda ise Yahudilik icin Hristiyanligi rahatsiz etmemek kaydiyla taviz verilebilir bir din olarak ilan eden Theodosius yikilan sinagoglarin yerine yenilerinin insa edilmesine izin verip Sabat a saygi duyulmasini buyurdu Ayni yil icinde Yahudileri Roma Yasalarinin dusmani ilan eden imparator Yahudi ibadetleri ile sinagog insasini yasakladi ve sakincali olanlarin yikilmasi emrini verdi Yahudiler evlerinden kovulup zamaninda sehir disi olan Halic in kuzeyindeki Galata bolgesine yerlestirildiler Yahudilere karsi sert tavirlariyla bilinen I Justinianus 527 de tahta ciktiktan bes yil sonra Yahudilerin Hristiyanlara karsi mahkemelerde sahitlik yapabilecegini bildirdi Yahudiler arasinda Tevrat in hangi dille okunacagi hususunda anlasmazlik cikti Rumca konusan ve Ibranice bilmeyen Yahudiler Tevrat in Rumca okunmasini isterken Tevrat in Ibranice okunmasinin gerekliligine inanan hahamlar buna siddetle karsi cikti Duruma el koyan Justinianus Tevrat i isteyen istedigi dilde okuyabilcegini fakat Rumca okunmasi takdirde Septante ve Aquila metinlerinin okunabilecegine hukum kildi Misna ve Talmud u yasaklayan Justinianus eskiden var olan Yahudilik haklarini tamamen ortadan kaldirmaya calisti Pesah bayraminin ise sadece Hristiyanlarin Paskalya bayrami bittikten sonra kutlanmasina izin verdi 602 yilinda tahta gecen Phocas Yesiller ve Maviler arasinda cikan kargasada iki grup icinde de Yahudilerin bulundugu gerekcesiyle kargasanin sorumlularinin Yahudiler oldugunu ve bu nedenle Yahudilerin oldurulmelerini emretti direnis karsisinda fikrini degistiren Phocas Yahudilerin vaftiz edilmesine karar verdi 692 yilinda II Justinianos tarafindan getirilen Yahudilere karsi kisitlamalar icinde Yahudiler ile Hristiyanlarin ayni hamamlarda yikanmama kurali bulunmaktaydi Ikonoklast hareketin oncusu olan III Leon 721 722 yilinda Yahudilerin vaftiz edilmesini emredip 723 te Tefilin dualarinin okunmasini ve Sabat i kutlamayi yasakladi 843 ten sonra ikonlara tapma egilimi tekrar baslayip Yahudi karsiti kanunlar siddetlendi I Basileios 867 886 Hristiyanliga gecen Yahudileri omur boyu odullendirecegi ve vergiden muaf tutacagini vadedince bircok Yahudi inanctan ziyade cikar sebebiyle yeni dinlerini kabul etti Hukumdarin akli dengesi bozuk olan kizini tedavi etmeyi basaran hekim Sefatya ben Amittay serefine bes cemaat yok edilmekten kurtuldu Basil den sonra basa gecen VI Leon ise Yahudilerin ata dinlerine donmelerine izin verdi I Romanos un koydugu asiri kisitlamalar yuzunden Yahudilerin bir kismi 944 yilinda Hazarlara sigindi 1170 yilinda Istanbul i ziyaret eden unlu Yahudi seyyah sunlari aktarmaktadir Yahudilerin sehrin disinda Halic in kuzeyinde Pera denilen bir semtte oturduklarini yaklasik 2000 Rabinik Musevi ile yaklasik 500 Karay bulundugunu kralin doktoru Misirli Salomon dan baska hicbir Yahudi nin ata binme izni olmayip siddetli baski altinda inlediklerini Rumlarin Yahudileri sokakta dovup zalimce davrandiklarini vs 1203 yilinda Haclilar Yahudilerin oturdugu Pera semtini kilictan gecirdi 1261 de Yahudi liderleri bir araya toplayarak hukuki durumlarinin duzeltilecegi sozu veren VIII Mihail Yahudilerin dinlerini serbestce uygulamasina karar verdi 1347 yilinda patlak veren veba salgininda caresiz kalan V Ioannis ve VI Ioannis bu beladan sorumlu tuttuklari Yahudileri oldurmeye basladilar Ortacag sonuIkamet bolgeleri 4 ve 5 yuzyillarda Yahudilerin Halkoprateia Bakircilar bolgesine oturduklari ve 318 yilindan beri burada bir sinagogun mevcut oldugu bilinmektedir Teodosius Yahudilerin sehir merkezinde yasamalarini yasaklamis onlari Halic in kuzey sahilinde Galata sirtlarinda Stenum veya Staour Stanyere diye anilan bolgede oturmaya zorlamistir 9 yuzyildan itibaren Yahudiler Halic in guneyinde ozellikle Bahcekapi ile Ayasofya arasinda kalan bolgede ikamet etmekteydiler Mahallenin surlarindan denize dogru cikis kapisi olan Pota Iudece Yahudi Kapisi nin Yeni Cami civarinda olduguna inanilir 11 yuzyilin ikinci yarisinda Yahudiler resmi makamlarca sehir disinda bulunan Galata Pera ya nakledildiler Ikinci Hacli Seferi Istanbul dan gecmeye karar verince I Manuil Haskoy deki Yahudi mahallesine saklandi 1261 den itibaren Pegai Kasimpasa nin Yahudilerin yasadigi muhit olarak gorulmektedir 1275 ten 1453 e kadar Yahudiler ozellikle Halic in guneyinde Marmara sahillerine yakin bir bolgede Langa da oturmaktaydi Istanbul un fethini bizzat yasayan tarihci Nicolo Barbaro fethi anlatan eserinde Sultan in Kabatas onunde demirli bulunan donanmasini Halic e Yahudi mahallesinin onundeki surlarin karsisina indirdigini ve leventlerini Guidecca Yahudi mahallesi sahilinde kiyiya cikardigini nakletmektedir Ortakoy Singogu ile ilgili 12 Kasim 1825 tarihli fermanda Bizans in son gunlerinde Bogazici kiyilarinda da en azindan Ortakoy yoresinde Yahudilerin oturdugu sonucuna varilmaktadir Meslekler Cografi avantajiyla transit liman olan Bizans kenti Cin Hindistan ve Iran dan gelen urunlerin dagitim merkeziydi Yahudiler armatorlugun yani sira ipek ticaretiyle de ugtasmaktaydi Dut agaci yetistirmeyi basaran Yahudiler 6 yuzyilda Cin den getirdikleri ipekbocegi yumurtalarindan Cin ipegini aratmayacak derecede ipek uretmeye baslamisti Yine ayni asirda Yahudiler kumas boyama endustrisinin liderlerindendi El sanatlariyla ugrasan Yahudiler bakir esya isleme marangozluk sisirme cam ve deri islemede on plana ciktilar 11 ve 12 yuzyillarda Yahudilere cellatlik gorevi verildi Serbest mesleklere gelince avukatlik Justinianus tarafindan Yahudilere yasaklanmisti Kilisenin beyanlarina ragmen Yahudiler arasinda unlu hekimler yetismis ve zaman zaman Saray da bas yeri isgal etmislerdir Lisan Genel olarak diasporadaki Yahudiler icinde bulunduklari ulkenin dilini konusurlar Bizans Imparatorlugu nda Ibranice hicbir zaman yasaklanmamis olmasina ragmen sadece ayin dili olarak kullanilmis ve gunluk hayatta basta Istanbul da olmak uzere Rumca kullanilmistir 1492 de Sefaradlarin Osmanli ya varmasindan sonra Rumca Ladino dilini etkilemis ve bazi Rumca kelimeler Ladino ya girmistir Dip notlar Baslangicta Hipodrom da yapilan at ve araba yarislarina katilan iki rakip grubu simgeleyen Yesiller ve Maviler daha sonralari Imparatorlugun kaderine tesir edecek derecede siyasi onem kazandilar I Manuel in hekimi Misirli Salomon gibi Avramila erik Papu dede Eskularica kupe Pita pide Nikocira hamarat ev kadini Karidi ceviz Politi vatandas Polikar yigit Piron catal vs Kaynakca Naim A Guleryuz 2012 s 1 Flavius CA 1 176 Flavius Antiq 12 119 Flavius Antiq 12 125 7 Salomon Reinach REJ J Hatzfeld REJ Moshe Sevilla Sharon s 4 Moshe Sevilla Sharon s 101 Jean Juster Vol I s 238 Galante 1986 C 4 s 88 Naim A Guleryuz 2012 s 4 Galante 1986 C 4 s 259 Incil I Petrus 1 1 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Agustos 2012 Galante 1986 C 4 s 257 Galante 1986 C 4 s 151 a b Galante 1986 C 4 s 269 William Mitchell Ramsay Bolum 2 s 525 Theodor Reinach 1901 s 1 Galante 1986 C 4 s 157 Naim A Guleryuz 2012 s 6 a b Galante 1940 s 8 a b c Naim A Guleryuz 2012 s 7 a b Galante 1940 s 9 Charles le Beau 1752 1817 s 310 Naim A Guleryuz 2012 s 8 Galante 1940 s 10 Samuel Krauss 1902 s 46 Charles Le Beau 1752 1817 Vol VI s 110 a b Charles du Fresne 1680 s 167 a b Naim A Guleryuz 2012 s 9 Charles Le Beau 1752 1817 Vol IX s 279 Andrew Sharf 1971 s 46 Andrew Sharf 1971 s 56 Andrew Sharf 1971 s 61 Samuel Krauss 1902 s 72 a b Naim A Guleryuz 2012 s 13 a b Galante 1940 s 18 Andrew Sharf 1971 s 45 Moshe Sevilla Sharon 1982 s 105 Geoffroi de Ville Hardouin 1882 s 89 Samuel Krauss 1902 s 54 Galante 1940 s 22 Naim A Guleryuz 2012 s 15 a b Naim A Guleryuz 2012 s 16 Kristof Buedelmonte 1420 s 917 918 Galante 1940 s 23 a b Naim A Guleryuz 2012 s 17 Nicolo Barbaro 1969 a b Galante 1940 s 51 a b c d e Naim A Guleryuz 2012 s 18 Naim A Guleryuz 2012 s 19 M Franco 1897 s 23 24BibliyografiNicolo Barbaro Giornale dell assedio di Contantinople Ingilizce ceviri Diary of the Siege of Constantinople cev J R Melville Jones Exposition Press New York 1969 Kristof Buedelmonte Liber Insularum Archipelegi EJ Vol 5 1420 Josephus Flavius Antiquitatum Iudaciarum Jewish Antiquities Josephus Flavius Contra Apionem Against Apion M Franco Essai sur l Histoire des Israelites de l Empire Ottoman Depuis les origines jusqu a nos jours Librairie A Dublacher Paris 1897 Charles du Fresne Histoire Byzantine Vol II Paris 1680 Abraham Galante Les Juifs de Constantinople sous Byzance Imprimerie Babok Istanbul 1940 Abraham Galante Histoire des Juifs de Turquie 9 Cilt Isis Yayincilik Istanbul 1986 Naim A Guleryuz Bizans tan 20 Yuzyila Turk Yahudileri Gozlem Gazetecilik Basin ve Yayin A S Istanbul Ocak 2012 ISBN 978 9944 994 54 5 J Hatzfeld Une ambassade juive a Pergame REJ T 53 Paris 1907 Geoffroi de Ville Hardouin Conquete de Constantinaople Paris 1882 Jean Juster Les juifs dans l Empire Romain P Gauthner Paris 1914 I 145 Samuel Krauss Antioch REJ T 45 Paris 1902 Charles Le Beau Histoire du Bas Empire commencant a Constantin Le Grand 22 Cilt Paris 1752 1917 William Mitchell Ramsay The Cities ad Bishopries of Phyrgia Being an Essay of the Local History of Phrygia from the Earliest Times to the Turkish Conquest Oxford 1895 Salomon Reinach Les Juifs d Hypaepa REJ T 10 Paris 1885 Theodor Reinach La Pierre de Myndos REJ T 42 Paris 1901 Moshe Sevilla Sharon Turkiye Yahudileri Tarihsel Bakis Kudus 1982 Andrew Sharf Byzantine Jewry from Justinian to the 4th Crusade Routledge amp Kegan Paul London 1971Ayrica bakinizRomanyot Osmanli Imparatorlugu ndaki Yahudilerin tarihi Turkiye deki Yahudilerin tarihi