Eyalet i Diyâr ı BekrOsmanlı imparatorluğu Eyaleti 1515 1867 Diyarbekir Eyaleti harita üzerindeDiyâr ı Bekr Eyale

Eyalet-i Diyâr-ı Bekr

Osmanlı İmparatorluğu Eyaleti

←

1515–1867

→

Diyâr-ı Bekr Eyaleti (1609)

Merkez

(Diyarbakır)

Tarih

- Kuruluş

4 Kasım 1515

- Kaldırılış

1867

Diyâr-ı Bekr Eyaleti tam adı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği, 1515 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Eyaletin merkezi Diyarbakır'dır. Doğrudan Osmanlı İmparatorluğuna bağlı olarak yönetilmiştir.

Tarihi

Akkoyunlu Türk imparatorluğu'nun başkenti Diyarbakır'a Safevi Hanedanı egemen olmuştur. 23 Ağustos 1514 yılında Çaldıran Muharebesi'nde Osmanlı Devleti, Safevi Hanedanı'nı yenmiştir. Diyarbakır'ı yönetmekte olan Ustacılı Muhammed Han, Osmanlı Devleti kuvvetleri ile savaşırken ölmüştür. Bunun üzerine halk ayaklanarak Osmanlı Devleti'ne bağlanmak istemiştir. Bu isteklerini Osmanlı Devleti'ne bildirmek için halk Mevlana İdris-i Bitlisi'den yardım istemiştir. Dönemin Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim durumu kendisine bildiren Mevlana İdris-i Bitlisi'yi bu işle görevlendirmiştir. Bunun üzerine Safevi şahı Şah İsmail gerekli önlemleri aldırmıştır. Ustacılı Muhammed Han'ın kardeşi Karahan'ı Urfa hakimi Durmuş Bey ile birlikte Diyarbakır'ı kuşatıp geri almakla görevlendirmiştir. Karahan ve Durmuş Bey'in kuvvetlerine Mardin, Hasankeyf ve Ergani'de bulunan Safevi kuvvetlerine de katılmıştır. Böylece Karahan'ın kuvveti 5 bin kişiye ulaşmıştır. Karahan'ın ordusu bir yıl kadar Diyarbakır'ı kuşatma altında tutmuştur. Diyarbakır halkı Karahan'ın ordusuna karşı savaşmıştır. Bıyıklı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Diyarbakır'a gelmiş ve kuşatmayı kaldırmıştır. Karahan'ın ordusu Mardin'e çekilmiştir. 10 Eylül 1515 tarihinde Osmanlı Devleti ordusu Diyarbakır'a girmiştir. 4 Kasım 1515 tarihinde Diyâr-ı Bekr Eyaleti kurulmuştur. Eyaletin ilk beylerbeyi Bıyıklı Mehmet Paşa'dır.

1847 yılında eyalette Bedirhan Bey isyanı çıkmıştır. Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi 'nin kabul edilmesinin ardından 1867 yılında Diyâr-ı Bekr Eyaleti kaldırılmış yerine Diyâr-ı Bekr Vilayeti kurulmuştur.

Sancakları

1515-1526 arası eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Mardin Sancağı, Sincar Sancağı, Birecik Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı
1526-1560 arası eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Mardin Sancağı, Sincar Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı, Musul Sancağı, Hit Sancağı, Deyr Sancağı, Rahbe Sancağı, Ane Sancağı
1560'den sonra eyaletin sancakları
Diyarbekir Sancağı, Sincar Sancağı, Ruha Sancağı, Siverek Sancağı, Çermik Sancağı, Ergani Sancağı, Harput Sancağı, Arabgir Sancağı, Kiğı Sancağı, Çemişkezek Sancağı, Musul Sancağı, Hit Sancağı, Deyr Sancağı, Rahbe Sancağı, Ane Sancağı

Valiler

Kurulduğu tarihten cumhuriyetin ilanına kadar olan süre içinde valilik yapan devlet adamları şunlardır:

Bıyıklı Mehmed Paşa 1515-1521
Hüsrev Paşa 1522-1528
1528-1530
Uzun Süleyman Paşa 1530-1532
İbrahim Paşa 1532-1534
Hadım Ali Paşa 1534-1537
1537-1540
Damat Rüstem Paşa 1540-1543
1543-1546
1546-1548
Ayas Paşa 1548-1551
Çerkes İskender Paşa 1551-1564
Halhallı Behram Paşa 1564-1567
Hüsrev Paşa 1567-1570
1570-1572
Bodur Hüseyin Paşa 1572-1573
Özdemiroğlu Osman Paşa 1573-1575
Derviş Paşa 1575-1577
1577-1579
1579-1580
İbrahim Paşa 1580-1581
Yusuf Sinan Paşa 1581-1582
Hüsrev Paşa 1582-1583
1583-1585
1585-1586
1586-1589
Yusuf Sinan Paşa 1589-1590
1590-1592
1592-1593
1593-1594
Mehmed Paşa 1594
1594
Mehmed Paşa 1594-1595
Ferhad Paşa 1595
1595-1601
1601-1602
1602-1603
1603-1604
1604-1605
1605-1606
1606
Nasuh Paşa 1606-1611
1611-1612
1612-1614
1614
1614-1615
Dilaver Paşa 1615-1618
1618
Dilaver Paşa 1618
Kemankeş Ali Paşa 1618-1619
Dilaver Paşa 1619
Süleyman Paşa 1621-1623
Hafız Ahmed Paşa 1623-1624
1624-1626
1626-1627
Gürcü Mehmed Paşa 1627-1628
1628-1629
Halil Paşa 1629-1631
Tayyar Mehmed Paşa 1631
Murtaza Paşa 1631-1633
Tayyar Paşa 1633-1638
Koca Derviş Mehmed Paşa 1638-1639
Melek Ahmed Paşa 1639-1640
Maksud Paşa 1640-1641
Koca Derviş Mehmed Paşa 1641-1644
Kara Mustafa Paşa 1644
Tarhuncu Ahmed Paşa 1645-1646
1646
Tarhuncu Ahmed Paşa 1646-1647
Çavuşzade Mehmed Paşa 1647-1648
1648-1649
1649
1649-1650
Kara Mustafa Paşa 1650-1651
1651-1652
1652-1653
1653-1654
1654-1655
1655
1655-1656
1656
Abaza Hasan Paşa 1656-1657
1657-1658
1658-1660
1660-1661
1661
1661-1662
1662-1663
1663-1667
1667-1668
Hacı Mehmed Paşa 1668-1671
1671-1673
1673-1674
Kaplan Mustafa Paşa 1674-1676
1676-1677
1677
Kaplan Mustafa Paşa 1677-1678
1678-1681
Kara Mehmed Paşa 1682-1683
1683
1683-1684
Köprülü Damadı Abaza Siyavuş Paşa 1684-1686
1686-1687
1687-1688
1688
1688-1689
Kemankeş Ahmed Paşa 1689-1690
Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa 1690-1691
1691-1693
1693
Halil Paşa 1693
Merzifonlu Çalık Hacı Ali Paşa 1693
1693
İsmail Paşa 1693
1693-1694
Kavanoz Ahmed Paşa 1694-1695
1695
1695-1696
1696-1697
İbrahim Paşa 1697
Tosun Mehmed Paşa 1697-1698
Çelebi Yusuf Paşa 1698-1699
Bıyıklı Mehmed Paşa 1699-1701
1701-1703
İbrahim Paşa 1703
Hasan Paşa 1703
Çelebi Yusuf Paşa 1703
Hasan Paşa 1703-1705
Palabıyık Yusuf Paşa 1705-1706
İbrahim Paşa 1706-1707
1707-1710
1710-1713
1713-1715
Kara Mustafa Paşa 1715-1716
1716-1718
1718-1720
1720
1720-1725
1725-1726
Silahdar Mehmed Paşa 1725-1726
1726-1728
1728-1729
Hekimoğlu Ali Paşa 1729-1730
Kara Mustafa Paşa 1730-1733
Silahdar Damat Mehmed Paşa 1733
Kara Mustafa Paşa 1733-1734
Gürcü İsmail Paşa 1734-1735
Sarı Mustafa Paşa 1735
1735-1736
1736
Silahdar Mehmed Paşa 1736-1737
1737-1738
1738-1739
1739-1740
1740-1741
1741-1742
1742
1742-1744
1744
1744-1746
1746-1747
1747
Seyyid Hasan Paşa 1747-1748
1748-1749
1749-1750
İbrahim Paşa 1750-1751
1751-1752
Şehsuvarzade Mustafa Paşa 1752-1753
İbrahim Paşa 1753-1754
İbrahim Paşa 1754-1757
Seyyid Abdullah Paşa 1757-1758
1758-1759
1759
1759-1760
1760-1761
1761-1763
1763-1764
Ali Paşa 1766-1767
1767-1768
1768-1770
1770-1771
Moldovancı Ali Paşa 1771
Hazinedar Ali Paşa 1771-1773
1773
1773-1774
1774-1776
Abdi Paşa 1776
Hazinedar Şahin Ali Paşa 1776-1777
1777-1778
1778-1779
Ahmed İzzed Paşa 1779
1779-1780
Hasan Paşa 1780
Mehmed Paşa 1780
1780-1781
1781-1784
Nasuh Paşa 1784-1784
1784-1785
1785-1786
1786-1786
Yeğen Hacı Mehmed Paşa 1786-1786
Safranbolulu İzzet Mehmed Paşa 1786-1787
Ebubekir Paşa 1787-1788
1788
Abdi Paşa 1788-1789
Süleyman Paşa 1789-1791
1791-1792
Kör Yusuf Ziyaettin Paşa 1792-1794
Hasan Paşa 1794-1795
Ebubekir Paşa 1796-1796
Ali Paşa 1796-1798
Salih Paşa 1798-1798
1798-1799
1799-1800
1800
1800-1801
1801
1801
1801-1802
Mehmed Paşa 1802-1804
1804-1805
1805
Hasan Paşa 1805
1805-1805
1805-1806
Abdi Paşa 1806
1806-1807
Mehmed Şerif Paşa 1808-1809
1809-1813
1813-1815
Süleyman Paşa 1815-1815
1815-1816
1816-1816
1816-1817
Abidin Paşa 1817-1818
Maraşlı Ali Paşa 1818-1819
Behram Paşa 1819-1819
1819-1820
1820
1820-1821
1821-1822
Mehmed Emin Rauf Paşa 1822
1822-1823
1823-1824
Salih Paşa 1824-1826
1826
Salih Paşa 1826-1829
1829-1831
Ali Rıza Paşa 1831-1832
1832
1832-1834
Mehmed Reşid Paşa 1834-1836
1837-1839
Mayıs 1839-Temmuz 1840
Mehmed Vecîhî Paşa Ekim 1841-Ağustos 1842
Ağustos 1842-Eylül 1845
Çırpanlı Abdülkerim Nadir Paşa Şubat 1851
Nasuhzade Mehmed Hamdi Paşa Eylül 1853-Ocak 1855
Nisan 1868-Ekim 1875
Ekim 1875-Nisan 1877
Abdurrahman Nureddin Paşa Nisan 1877-Şubat 1879
Şubat 1879-Nisan 1882
Hasan Samih Paşa Nisan 1882-Mayıs 1886
Ahmed Aziz Paşa Mayıs-Aralık 1886
Giritli Sırrı Paşa Nisan 1888-Mart 1889
Hasan Refik Paşa Mart 1889-Temmuz 1891
Giritli Sırrı Paşa Temmuz 1891-Ekim 1895
Ekim 1895-Kasım 1896
Mehmed Atâ Bey Ocak-Nisan 1906
Mustafa Nuri Bey Mayıs 1906-Ağustos 1906
Aralık 1907-Ağustos 1908
Nisan 1918-Ocak 1919
Ocak-Haziran 1919

Kaynakça

^ Google Kitaplar'da Commercial statistics: A digest of the productive resources, commercial... By John Macgregor, s. 12,
^ II. Uluslararası Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Diyarbakır Sempozyumu (Türkçe). Diyarbakır Valiliği ve TOBB ETÜ Fen-Edebiyat Fakültesi. II. International Symposium on the Ottoman Empire Republic of Diyarbakir] TOBB ETU Diyarbakir Governor's Office and the Faculty of Arts and Sciences.
^ Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği 23 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe).
^ Kentin Tarihi 28 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe). Diyarbakır İl Kültür ve Turizm Bakanlığı.
^ ^a ^b ^c Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 13, sf. 279, Ötüken Yayınevi (1977).
^ (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013.
^ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, , 1999
^ . 18 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013.

[1] Google Kitaplar'da Commercial statistics: A digest of the productive resources, commercial... By John Macgregor, s. 12,

[Diyâr-ı_Bekr-2-2] II. Uluslararası Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Diyarbakır Sempozyumu (Türkçe). Diyarbakır Valiliği ve TOBB ETÜ Fen-Edebiyat Fakültesi. II. International Symposium on the Ottoman Empire Republic of Diyarbakir] TOBB ETU Diyarbakir Governor's Office and the Faculty of Arts and Sciences.

[Diyâr-ı_Bekr-1-3] Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği 23 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe).

[Diyâr-ı_Bekr-3-4] Kentin Tarihi 28 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe). Diyarbakır İl Kültür ve Turizm Bakanlığı.

[Diyâr-ı_Bekr-4-5] Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 13, sf. 279, Ötüken Yayınevi (1977).

[6] (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013.

[7] Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, , 1999

[8] . 18 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2013.