Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Nisan 2024) |
ʼĒl (aynı zamanda 'Il, Ugaritik: ʾil; Fenikece: ʾil;İbranice: אֵל -ʾēl; Süryanice: ʾyl; Arapça: ʾīl veya ʾilāh; Akad ile aynı kökten), "tanrı" veya "ilah" anlamına gelen, birçok büyük antik Yakın Doğu tanrısından herhangi birine atıfta bulunan Kuzeybatı Semitik bir kelimedir. Daha nadir bir biçim olan ila, esk, Akad ve Amoricedeki biçimini temsil eder. Kelime, "tanrı" anlamına gelen Proto-Semitik *ʔil-'den türetilmiştir.
El veya Il olarak bilinen tanrılar, eski Kenan dininin yüce tanrısını ve Mezopotamya'nın Erken Hanedan Dönemi'ndeki Doğu Sami dillerini konuşanların baş tanrısını içerir. Güneybatı Araplarında EL-LL, Ay ve Güneşi idare eden, baş tanrıydı. Güneş ve Ay aralarında tercih ettikleri yer için savaşırdı. Ugarit metinlerinde El, tanrıların meclisinin bulunduğu ve toplandıkları Leyl adlı bir dağda oturmaktaydı ve tanrılar topluluğunun en üstünüydü. El Haddad gibi tek bir doğa gücü ile özdeşleştirilmedi. Tanrılar divanında durur ve divanın kararlarını açıklardı.
El, Fenikelilerde bir gök tanrı idi ve diğer ikinci derece tanrılar O'nun tarafından yaratılmışlardı. İsrail inançlarına göre O'nun Aşerat isminde bir yardımcısıyla Anat ve Elat isminde iki kızı bulunmaktadır. İslam öncesi Araplara göre ise baştanrı El'in Ellat, Manat ve Uzza isminde üç kızı bulunmaktaydı.
El ile benzer söyleyişte olan İl, Lila, Lilu, Eli, Eloi, Ellil, Enlil, El-İlah, El-Lah, Ellah, Eloah gibi isimler çeşitli Mezopotamya dillerinde bir ilahi gücü çağrıştıran isimlerdir. Arapça Tanrı anlamına gelen İlah’ın Aramice kökeni Elah, İbranice Eloah’tır. El’den türemiş birbirine benzer sayısız isim vardır. Korkulan bir ataerkil Tanrı olan El gibi Elohim, Elyon, Al, Eloah, Elah gibi adlar genellikle Tanrı’nın güçlü, büyük, yüce, korkulan niteliklerine odaklanır. Allah kelimesinin köken itibarıyla Arapça Tanrı anlamına gelen ‘İlah’ dan türetilmiş olduğu bunun Arapça, İbranice, Aramice ailesinin bulunduğu Sami dinlerin ortak kullanımı olan El/İl den türetilmiş olduğu daha kabul edilebilir bir görüş olarak öne çıkmaktadır.
Dil formları ve anlamları
ʼĒl'in aynı kökten gelen biçimleri Sami dillerinde bulunur.
Kuzeybatı Semitik kullanımında ʼĒl, belirli bir tanrının özel adı veya unvanını ifade etmesi yanında, herhangi bir tanrı için -tanrı anlamında- kullanılan genel bir kelimeydi. ʼĒl, birçok panteonun başında listelenmiştir. Bazı Kenan ve Ugarit kaynaklarında El, tanrıların, yaratılışın veya her ikisinin babası olarak rol oynadı.
Bununla birlikte, ʼĒl kelimesi bazen büyük tanrı ʼĒl'den başka bir tanrıya atıfta bulunduğundan, arkasından başka bir isim gelen ʼĒl'in belirli bir sıfatla büyük tanrı ʼĒl'e veya başka bir tanrıya atıfta bulunup bulunmadığı belirsizleşir. Ugarit metinlerinde ʾil mlk'in "Kral ʼĒl", ʾil hd'in ise "tanrı Hadad " olduğu anlaşılmaktadır.
Semitik kök ʾlh (Arapça , Aramice ʾAlāh, ʾElāh, İbranice ʾelōah) parazitik h eklenmiş ʾl olabilir. Ugaritçe'de "tanrılar" anlamına gelen çoğul biçim (ʾilhm), İbranice: ʾelōhîm eşdeğerdir. İbranice metinlerde bu kelime, İncil yorumcuları tarafından tekil (veya yüceltici çoğul) olarak yorumlanır.
1870'lerde geliştirilen belgesel hipotez,Yahvist, Elohist, Tesniyeci ve Ruhbani kaynak olarak sınıflandırılan Kutsal Kitap Yazarlarının, çok tanrılı dinlerden gelen hikâyeleri düzenlemekten sorumlu olduğunu ifade eder ve metinlerdeki monoteist-politeist tutarsızlıkları bu durumun yansıması olarak değerlendirir.
Kök ʾl belirgin bir şekilde doğu, kuzeybatı ve güney Sami gruplarının en erken katmanlarında bulunur. ʾl kökü de dahil olmak üzere kişisel isimler, hem Amori hem de Sabaic dilde benzer kalıplarla bulunur - bu, muhtemelen Proto-Semitik'te ʾl'in hem "tanrı" için genel, hem de belirli bir tanrının özel adı veya unvanı olduğunu gösterir.
Proto-Sinaik, Fenike, Arami ve Hitit metinleri
Mısır tanrısı Ptah'a bir prizmada Dū gitti ( Efendisi) unvanı verilir ve bu prizmanın karşı yüzünde (MÖ 1435–1420)'in adı bulunur. Dū gitti başlığı Serābitṭ metni 353'te de geçmektedir. Cross (1973, s.19), Ptah'a genellikle sonsuzluğun Lordu (ya da bir) dendiğini belirtir ve olam 'ebedi' sıfatının ʼĒl'e bu kadar erken ve çok tutarlı bir şekilde uygulanmasına yol açanın ʼĒl ile Ptah arasındaki bu özdeşleşme olabileceğini düşünmektedir. (Ancak, Ugarit metinlerinde Ptah, görünüşte daha çok zanaatkar tanrısı Kotar-wa-Kasis ile özdeşleştirilmiştir.) Adı hem Ptah hem de Il terimlerini birleştiren Mandean meleği ile bir başka bağlantı daha görülmektedir.
William F. Albright, Proto-Sinaitik bir yazıttakiʾL Ḏ LM ifadesini "El, sonsuzluğun tanrısı" olarak tercüme etti.
bulunan yaklaşık MÖ 1350'ye ait Amarna mektupları EA333'ten birinde bulunan (Ugaritçe'de 'Tanrı iyileştirdi' anlamına gelen) Raphael adının Lakiş hükümdarından 'The Great One'a olduğu kabul edildi.
Fenike yazılı bir muska ʼĒl'e atıfta bulunabilir. Metin aşağıdaki gibiydi:
Bizim için sonsuz bir bağ kuruldu. "Aşur" bizim için (bunu) kurdu ve tüm ilahi varlıklar ve tüm kutsalların “grubunun çoğunluğu”, "sonsuza kadar" gök ve yerin bağıyla, ...
Ancak, Cross metni şu şekilde tercüme etti:
Ebedi Olan ('Olam) bizimle bir ahit yemini etti, Aşera bizimle (bir anlaşma) yaptı. Ve El'in bütün oğulları ve tüm Kutsal Kişilerin büyük konseyi. Cennetin ve Kadim Dünya'nın yeminleriyle.
Bazı yazıtlarda, "Dünya'nın yaratıcısı" anlamında Ēl qōne 'arṣ (Pönce :ʾl qn ʾrṣ ) adı geçmektedir, hatta Trablus'taki Leptis Magna'da ikinci yüzyıla tarihlenen geç bir yazıt da buna dahildir. Hitit metinlerinde ifade, İlkunirsa'nın tek adı haline gelir, İlkunirsa, Aşerdu (Aşera)'nun kocası ve 77 veya 88 oğlun babası olarak görünür.
ʼĒl'e yönelik bir Hurri ilahisinde (Ugaritica V', metin RS 24.278), ona il brt ve il dn denir, ki Cross bunu sırasıyla 'ahdin ʼĒl'i' ve 'ʼĒl hakim' olarak alır.
Amorilerde
Zincirli Höyük'ten gelen Amori yazıtları, özellikle Ilabrat 'Halkın Tanrısı', ʾil abīka "Babanızın Tanrısı", ʾil abīni "Babamızın Tanrısı" gibi unvan ve bazen isimlerle çok sayıda tanrıya atıfta bulunur. Çeşitli aile tanrıları kaydedilir, ilahi isimler belirli bir aileye veya klana ait olarak, bazen unvana göre ve bazen de isme göre listelenir. Amori kişi adlarında en yaygın ilahi unsurlar ʾil, Hadad ve Dagan'dır. ʾil'in aynı zamanda Akad metinlerinde veya ʾil ʾamurru olarak adlandırılan tanrı olması da muhtemeldir.
Ugarit ve Levant'te
Ēl, Kenan ve bütün eski Levant bölgesinde insanlığın ve tüm yaratıkların babası olan yüce tanrıydı. Ayrıca en önemlileri Hadad, Yam ve olan birçok tanrının babasıydı.
Ugarit'in kil tabletlerinde kaydedildiği şekliyle El, tanrıça Aşera'nın kocasıdır.
Ras Şamra (Ugarit) da bulunan üç panteon listesi ʼĒl, Dagnu (yani Dagon) ve Ba'l Ṣapān (Haddu veya Hadad) ile başlar. Ugarit'in Dagon'a ve Hadad'a adanmış büyük bir tapınağı olmasına rağmen, ʼĒl'e adanmış bir tapınak yoktu.
ʼĒl sık sık Tôru ʼĒl ("boğa tanrısı") olarak adlandırılır. O, bātnyu binwāti ("yaratıkların Yaratıcısı"), abū banī 'ili ("tanrıların babası") ve 'abū 'adami ("insanın babası")'dır, Qāniyunu 'ôlam ("ebedi yaratıcı")dır. Yaratılış 21.33'te görünen ' ôlam sıfatdır. O, ḥātikuka'dır ("Patriarkınız").
ʼĒl, bilgelik dolu, eski gri sakallı, malku ("Kral"), abū šamīma ("yılların babası"), El Gibbōr ("ʼĒl savaşçı")dur. Ayrıca Latpan, Latipan veya Lutpani olarak (Strong'un İbrani Külliyatı'nda "örtülü surat") isimlendirilir.
"El" (Cennetin Babası / Satürn) ve büyük oğlu: "Hadad" (Dünyanın Babası / Jüpiter) boğa ile sembolize edilir ve başlıklarında boğa boynuzu bulunurdu.
Kenan mitolojisinde El, çocukları ve iki karısıyla bir çöl tapınağı inşa eder. Bu noktada El bir çöl tanrısıydı.
Gizemli Ugarit metni Sahar ve Salim, El'in deniz kıyılarına gelişini ve aşağı yukarı sallanan iki kadını gördüğünü anlatır. Âl, değnek fırlatarak bir kuşu öldüren ve onu ateşte pişiren iki kadından cinsel yönden tahrik olur ve ikisini de yanına alırː Kadınlardan kuşun ne zaman tamamen piştiğini kendisine söylemelerini ve ondan sonra ona koca ya da baba olarak hitap etmelerini ister, çünkü o andan itibaren onlara onların dediği gibi davranacaktı. Onu koca olarak selamladılar. Sonra onlarla yattı ve onlar Sahar ("Şafak") ve Salim'i ("akşam karanlığı") doğurdular. Yine eşleriyle yatmış ve eşleri "zarif tanrılar", "denizin baltaları", "denizin çocukları"nı doğurmuşlardı.
Bu eşlerin isimleri açıkça belirtilmemiştir, ancak kaydın başındaki başlıklar, başka türlü açıklanamayan El'ın baş karısı olan tanrıça Athirat'tan ve tanrıça Rahmayyu'dan ("rahimlerden biri") bahseder.
Ugaritin ʼĒl, Lel Dağı'nda iki nehrin kaynağında ikamet ederken tanıtılır. (Lel muhtemelen "Gece" anlamına gelir) Ugarit'te neden tapınağı olmadığını açıklayabilecek metnin bazı yorumlarına göre O bir çadırda yaşıyordu. Nehirlere veya iki derenin kaynağına gelince, bunlar gerçek akarsulara veya tuzlu su okyanusunun ve yerin altındaki tatlı suyun mitolojik kaynaklarına veya göklerin üzerindeki ve yerin altındaki sulara atıfta bulunabilir.
"Ba'al Sarayı" bölümünde, tanrı Ba'al Hadad "Aşera'nın yetmiş oğlunu" yeni sarayında bir ziyafete davet eder. Muhtemelen bu oğulların babası El idi.
Ugarit metinlerinde El'in özel olarak isimlendirilen oğulları sadece Yamm ("Deniz") ve Mot ("Ölüm") idi ve oğullarının çoğunun lideri Aştar'dır. Normalde Dagan'ın oğlu olarak anılan Ba'al Hadad, -muhtemelen ʼĒl'in tüm tanrıların babası konumunda olması nedeniyle- birkaç kez ʼĒl'in oğlu olarak anılır.
Parçalı metin RS 24.258, ʼĒl'in diğer tanrıları davet ettiği ve aşırı sarhoş olup kendini rezil ettiği, "boynuzları ve kuyruğu olan" bir adam (olasılıkla Hubbay)la yüzleştikten sonra kendinden geçtiği bir ziyafeti anlatır. Metin, bazı hastalıkların, muhtemelen akşamdan kalmanın tedavisi için bir büyü ile sona ermektedir.
İbrani Kutsal Kitabı Tanah'ta
İbranice form (אל) Latin harfleriyle Standart ve transkripsiyonunda ʾĒl olarak görünür. ʼĒl, Hadad, Molek veya Yahve dahil olmak üzere herhangi bir tanrı için kullanılabilen bir kelimedir.
Tanah'ta Elohim bir tanrı (büyük Tanrı) veya tanrılar ('im' İbranice çoğul eki) için kullanılan sıradan bir kelimedir.
Ancak El, çoğunlukla şiirsel pasajlarda ve belgesel hipotezin Rahip kaynağına atfedilen ataerkil anlatılarda görülür. Masoretik Metinde 217 kez geçer: yetmiş üç kez Mezmurlarda ve elli beş kez Eyüp Kitabında. Ara sıra belirlilik eki hā ile hā'Ēl olarak görünür. (örneğin Tekvin Samuel)
Tanah'ın teolojik tutumuna göre, ʼĒl ve Ĕlōhîm isimleri, tekil olarak veya yüceltici çoğul olarak (Elohim) Yahve'ye atıfta bulunur. Bunun uzun süredir devam eden veya nispeten yeni bir inanç mı olduğu, Tanah ve İsrail dininin tarih öncesi hakkında sonuçsuz bilimsel tartışmaların konusu olmuştur. P dizisinde Tekvin Exodus şu şekilde çevrilebilir:
Kendimi İbrahim'e, İshak'a ve Yakup'a olarak ifşa etmiştim, ama bu onlar tarafından benim adım YHVH olarak bilinmeden önceydi.
Ancak Yaratılış 14:18–20'de, Salem kralı ve onun ilahı El Elyon'un baş rahibi Melkizedek onu kutsadığında İbrahim'in El'in kutsamasını kabul ettiği söylenir. Bilimsel bir görüş, Yahve'nin ʼĒl ile özdeşleştirilmesinin geç olduğu, Yahve'nin daha önce birçok tanrıdan yalnızca biri olarak düşünüldüğü ve normalde ʼĒl ile tanımlanmadığı yönündedir. Bir diğeri, Tanah'ın çoğunda El isminin Yahve için alternatif bir isim olduğu, ancak Elohist ve Ruban geleneklerinde Yahve'den daha eski bir isim olarak kabul edildiğidir.
Yahve adı Mukaddes Kitap Tanah'ta, Tekvin Genesis ilk kitabında kullanılır; ve Tekvin Genesis, o zamanlar insanların "RAB'bin adını çağırmaya" başladığını söylüyor.
Bazı yerlerde, (Tekvin Psalm) Yahve açıkça bir fırtına tanrısı olarak görünür. Bu durum bildiğimiz kadarıyla oğlu Ba'al Haddad için doğru olsa daʼĒl için doğru olmayan bir şeydi.Tekvin Isaiah da bir gün Livyatan'la savaşacağı ve denizde onu öldüreceği kehanet edilen tanrı Yehova'dır. Mitte yılanın öldürülmesi, Ugarit metinlerinde hem Ba'al Hadad'a hem de Anat'a atfedilen, ancak ʼĒl'e atfedilmeyen bir eylemdir.
Bu tür mitolojik motifler, çeşitli şekillerde, Yahve'nin teolojide Ugarit'teki Hadad'ınkine benzer bir yer tuttuğu bir döneme ait kalıntılar ya da daha yaygın olarak Hadad'a atfedilen eylemlerin Yehova'ya geç (henoteistik) dönem uyarlamaları; ya da aynı motiflerin ve imgelerin farklı tanrılara eklektik uygulamalarının örnekleri olarak görülür.
Benzer şekilde, Ēl Şaddāi, Ēl 'Ôlām, Ēl 'Elyôn ve benzerlerinin orijinal olarak ayrı tanrılar olarak anlaşılıp anlaşılmadığı da sonuçsuz bir şekilde tartışılır. Albrecht Alt, 1929'da Der Gott der Väter'de bu tür tanrıların orijinal farklılıkları hakkındaki teorilerini sundu. Ancak diğerleri, ataerkil zamanlardan beri, bu farklı isimlerin aslında genel olarak aynı tek büyük tanrıya, (ʼĒl'e) atıfta bulunduğunun anlaşıldığını savundu. Frank Moore Cross'un (1973) pozisyonu budur. Kesin olan bir şey var ki, 'El' İsraillilerin adlarında, "El çabalıyor" anlamına gelen Yiśrā'ēl adı da dahil olmak üzere her dönemden İsrailli isimlerde kullanılmaktadır.
The Oxford Companion to World Mythology'ye göre,
Yahudilerin Tanrısının, büyük olasılıkla "İbrahim'in Tanrısı" olan Kenanlı El'den yavaş yavaş evrimleştiği neredeyse kesin görünüyor. . . El, İbrahim'in yüksek Tanrısıysa - Elohim, Yahveh'in prototipi - Aşera onun karısıydı ve 7. yüzyılın ortaya çıkan Yahudiliği bağlamında fiilen "boşanmadan" önce böyle algılandığına dair arkeolojik işaretler var. M.Ö. (Bkz. Tekvin Kings .)
Görünen çoğul Ēlîm veya "tanrılar" Tanah'ta sadece dört kez geçer. Mezmur 29, tahta geçme mezmurları olarak anlaşılır:
Davut'un Mezmurları.
Tanrı oğullarını Yahve'ye atfet (bênê 'Ēlîm), RAB'be, yücelik ve güç atfedin.
Mezmur 89 :6 (İbranice 7. ayet):
Göklerde kim RAB'be benzer, Tanrı oğulları (bênê 'Ēlîm) arasında kim Yahveh'ye benzetilebilir.
Geleneksel olarak bênê 'ēlîm kuvvetlilerin oğulları -güçlü olanlar' olarak yorumlanmıştır, çünkü El, 'güçlü' anlamına gelebilir, ancak bu tür bir kullanım mecazi olabilir. Her iki yerde de elîm' ifadesinin, lm'in m -enklitik ile tekil bir form olduğu ve bu nedenle 'ʼĒl'in oğulları' olarak çevrileceği arkaik bir boş sözden türemiş olması da mümkündür.
M -enklitik, Tanah'ın başka yerlerinde ve diğer Sami dillerinde görülür. Anlamı bilinmiyor, muhtemelen sadece vurgu ifade eder. Benzer bağlamlarda, bn 'il ifadesinin "bnilm" ile değiştiği, ancak her ikisinin de 'ʼĒl'in oğulları' anlamına gelmesi gerektiği Ugarit metinlerinde görülür. M -enklitik içeren bu ifade, MÖ beşinci yüzyıla kadar Fenike yazıtlarında da görülür.
Tanah'taki diğer iki olaydan biri " Musa'nın Şarkısı "ında gerçekleşir, Tekvin Exodus :
Tanrılar arasında senin gibi kim var ( elim), Yahve?
Son olay Tekvin Daniel :
Ve kral keyfine göre yapacak; ve kendini yüceltecek ve her ilahın ( ēl) üzerinde yüceltecek ve Tanrıların Tanrısı'na (El 'Elîm) karşı çirkin sözler söyleyecek ve gazap tamamlanıncaya kadar başarılı olacaktır: çünkü karar verilen şey tamam olacaktır.
Tanah'ta bazılarının El'in büyük tanrı ʼĒl'den bahsetmesinin Yahveh ile eşit olmadığını düşündüğü birkaç durum vardır. Biri Tekvin Ezekiel, ilahi olduğunu iddia eden bir adama, bu örnekte, Sur'un liderine karşı alay konusu:
İnsanoğlu, Sur prensine de ki: "Rab Yahve şöyle diyor: Gururlu olduğundan ve şöyle dedin: "Ben e lōhîm'in (tanrıların) tahtında ben 'l'im (tanrıyım), ben denizlerin ortasında tahtıma oturdum." Kalbinizi elōhîm'in ('tanrıların') kalbi gibi yapmış olsanız da, yine de insansınız ve El' değilsiniz.
Burada ēl, genel bir tanrıya veya en yüksek bir tanrı olan ʼĒl'ye atıfta bulunabilir. Özellikle Tire Kralı'na başvuruyor olarak bakıldığında, kral muhtemelen Yahve'yi düşünmüyordu. İlahi iddialarda bulunan herkese karşı genel bir alay konusu olarak görüldüğünde, bağlama bağlı olarak Yahve'ye atıfta bulunabilir veya bulunmayabilir.
Tekvin Judges 9:46'da, ibadeti birkaç ayet önce mahkûm edilen Ba'al B ê rît 'Ahit'in Efendisi' ile görünüşte aynı olan Ēl Bêrît 'Ahit Tanrısı'nı buluyoruz. Bu pasajın bir tartışması için Baal'a bakınız.
Tekvin Psalm :
Elōhîm ("tanrı") ēl konseyinde yer alır, O
tanrılar (Elohim) arasında hükmeder.
Bu, Yahve'nin diğer birçok tanrıyla birlikte, yüksek tanrı El'in konsey üyelerinden biri olarak hüküm verdiği anlamına gelebilir. Bununla birlikte, Yahve'nin (genellikle El Konseyi olarak bilinir) bulunduğu ve ʼĒl'in konseyin diğer üyeleri arasında yargıda bulunduğu anlamına da gelebilir. Tanrı'nın daha önce tanrılar (Elohim) ve Yüceler Yücesi'nin oğulları olarak adlandırıldığını söylediği kişileri mahkûm ettiği aşağıdaki ayetler, buradaki tanrının aslında daha küçük tanrıları yargıladığını ileri gösterir.
Tekvin Isaiah, kôkk êbê 'ēl 'Tanrı'nın yıldızları' bölümünde, asla batmayan dairesel yıldızlara, muhtemelen özellikle Büyükayı'nın yedi yıldızına atıfta bulunan arkaik bir ifade görünür. Bu ifade aynı zamanda hkkbm 'l (öncesinde belirli h maddesi ve ardından m -enklitik) olarak geçer. Diğer iki belirgin fosilleşmiş ifade, Tekvin Psalm (İbranice 11. ayette) arzê-'ēl 'Tanrı'nın sedirleri' (genellikle 'güçlü sedirler', 'güzel sedirler' gibi bir şey olarak tercüme edilir) ve k ê harrê-'ēl 'dağlar'dır. Tekvin Psalm (İbranice ayet 6'da) Tanrı'nın Tanrısı' (genelde 'büyük dağlar', 'güçlü dağlar' gibi bir şey olarak tercüme edilir).
Tekvin Deuteronomy bazı metinlerinde Ugarit metinlerinde El'in yetmiş oğluna karşılık gelen Tanrı'nın yetmiş oğluna yapılan atıf için bkz. Elyon.
Sankuniathon
Biblos'lu Philo (MS 64–141), Sankuniathon'un Eusebius tarafından yapılan alıntıda hayatta kalan ve Fenike mitolojisinin hayatta kalan başlıca izlerini içeren bir Yunan yazardı. ʼĒl (onun tarafından Elus olarak yorumlandı veya standart Yunan muadili Cronus olarak çağrıldı) yaratıcı tanrı veya ilk tanrı değildir. ʼĒl daha çok Gökyüzü (Uranüs) ve Yer'in (Ge) oğludur. Gökyüzü ve Dünya, 'Elyôn 'En Yüksek'in çocuklarıdır. ʼĒl, Tanrı Bethel'in, Dagon'un ve Yunan Atlası ve tanrıçalar Aphrodite / 'Ashtart, Rhea (muhtemelen Aşera) ve Dione (Ba'alat ile eşdeğerdir) ile eşitlenen bilinmeyen bir tanrı olan(Gebel)in kardeşidir. ʼĒl, Persephone ve Athena'nın (muhtemelen tanrıça Anat'ın) babasıdır.
Gökyüzü ve Dünya düşmanlık içinde birbirlerinden ayrıldılar, ancak Gök kendini Dünya'ya zorlamaya devam etmekte ısrar ediyor ve bu tür birlikteliklerden doğan çocukları yok etmeye çalışıyor. Sonunda, kızı Athena ve tanrı Hermes Trismegistus'un (belki de Thoth) tavsiyesiyle, ʼĒl babası Gök'e demirden bir orak ve mızrakla başarılı bir şekilde saldırır. O ve askeri müttefikleri Eloim, Gök'ın krallığını kazanır.
Daha sonraki bir pasajda, El'in Gök'ü hadım ettiği açıklanır. Gök'ün cariyelerinden biri (ʼĒl'in erkek kardeşi Dagon'a verildi) Gök tarafından zaten hamileydi. Birlikten doğan, Demarûs veya Zeus olarak adlandırılan, ancak bir zamanlar Adodus olarak adlandırılan oğul, açıkça, şimdi büyükbabası Gök'ün müttefiki olan ve ʼĒl'e savaş açmaya başlayan Ugarit metinlerinin Ba'al'ı olan Hadad'dır.
ʼĒl'in üç karısı vardır, kız kardeşleri veya üvey kız kardeşleri Aphrodite/Astarte ('Ashtart), Rhea (muhtemelen Asherah) ve Dione (Sanchuniathon tarafından, Sanchuniathon'un ʼĒl'in kurduğunu söylediği Biblos'un koruyucu tanrıçası Ba'alat Gebal ile tanımlanır.)
El, öncelikle bir savaşçı olarak tasvir edilmişti; Ugaritik kaynaklarda Baal savaşçı rolüne sahiptir ve El barışçıldır. Sankuniaton, Kenan'ın güney bölgelerinde daha fazla korunmuş olan daha eski bir geleneği tasvir ediyor olabilir.:255
Poseidon
Palmiradan 1. yüzyıla tarihlenen iki dilli bir yazıt,Yeryüzü'nün Yaratıcısı ʼĒl ile Yunan tanrısı Poseidon'u eşitler. MÖ 8. yüzyıla geri dönersek, Toros Dağları'ndaki Karatepe'deki iki dilli yazıt,ʼĒl ile d aa-ś olarak okunan Luvi hiyerogliflerini eşit tutar; bu, Babil su tanrısı Ea'nın adı, yerin altındaki su uçurumunun efendisidir. (Bu yazıt, ʼĒl'i yerel panteonda Ba'al Shamîm'den sonra ve Ebedi Güneş'ten önce ikinci sırada listeler.)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ {{Web kaynağı|url=
- ^ Cross 1997.
- ^ Kogan, Leonid (2015), Genealogical Classification of Semitic: The Lexical Isoglosses. Berlin: De Gruyter. p. 147
- ^ Matthews 2004.
- ^ Gelb 1961.
- ^ . 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2017.
- ^ Orhan Gökdemir Din ve devrim s91
- ^ Din ve devrim, Orhan gökdemir S 14
- ^ . 30 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017.
- ^ (1969). (PDF). (Fransızca). Cilt 68. . ss. 63-83. ISSN 0255-0962. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF, 4.6 MB) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2014.
- ^ Smith 2001.
- ^ "Oxford Companion to World Mythology". Oxford University Press. 2011. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Rahmouni 2007.
- ^ For example: "The Pluri-Singularity of Creation". Creation and Humanity: The Sources of Christian Theology. Sources of Christian theology. Westminster John Knox Press. 2009. s. 74. ISBN . 27 Kasım 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Temmuz 2015.
[...] Elohim – a flux of syllables, labial, multiple. Its ending marks it stubbornly as a plural form of "eloh"; here (but not always) it takes the singular verb form [...]
- ^ Prolegomena to the History of Israel. Edinburgh: Adam and Charles Black. 1885. 5 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Sabaic dictionary: English, French, Arabic. Louvain-la-Neuve: Editions Peeters. 1982. s. 5.
ˀL I n. ˀl, ˀl-m R 3945/1 &c (ḏ—ws²ymm), ˀlh, d. ˀly, p. ˀlˀlt; f. ˀlt Gl 1658/5, YM 386/4, ˀlht YM 386/2, ?p.? ˀlht J2867/8 god/goddess, divinity | dieu/déesse, divinité
Yazar|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ a b c d Cross 1973.
- ^ Wyatt 2002.
- ^ "The Relationship of the Semitic and Egyptian Verbal Systems. By T. W. Thacker. pp. xxvi 341. Geoffrey Cumberlege. Oxford, 1954. 42s". Journal of the Royal Asiatic Society. 88 (1–2): 102-103. April 1956. doi:10.1017/S0035869X00114728. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Albright, Wm. F. (1966) The Proto-Sinaitic Inscriptions and their Decipherment, p. 24
- ^ Robert William Rogers, ed., Cuneiform Parallels to the Old Testament (New York: Eaton & Mains, & Cincinnati: Jennings & Graham, 1912), pp. 268-278.
- ^ Rosenthal 1969, s. 658.
- ^ Cross 1973, s. 17.
- ^ , No. 129.
- ^ Binger 1997.
- ^ Kugel 2007.
- ^ Ugaritic Religion. Iconography of religions. 15: Mesopotamia and the Near East. Leiden, Netherlands: Brill. 1980. s. 12. ISBN . OCLC 185416183. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ a b van der Toorn, Becking & van der Horst 1999.
- ^ Cattle, Priests, and Progress in mMdicine. Minneapolis, MN: . 1978. s. 19. ISBN . OCLC 3835386. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ A Psychoanalytic History of the Jews. Cranbury, NJ: . 1996. s. 49. ISBN . OCLC 32346244. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "El's Divine Feast". inamidst.com. Sean B. Palmer. 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Şubat 2012. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ The Marzeah in the Prophetic Literature. Leiden, Netherlands: Brill. June 2001. ss. 24-26. ISBN . OCLC 497549822. 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ A Brief Introduction to the Old Testament. New York: Oxford University Press. 2009. ss. 74. ISBN . OCLC 243545942. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Hendel, R. S. (1992). Genesis, Book of. In D. N. Freedman (Ed.), The Anchor Yale Bible Dictionary (Vol. 2, p. 938). New York: Doubleday
- ^ "Genesis 3 (Blue Letter Bible/ KJV - King James Version)". 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Mayıs 2013.
- ^ "Genesis 4 (Blue Letter Bible/ KJV - King James Version)". 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Smith 2002.
- ^ The Bible and the Ancient Near East: Collected essays. Eisenbrauns. 2002. s. 321. ISBN . 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Holman Illustrated Bible Dictionary. B&H Publishing Group. November 2015. s. 384. ISBN . 13 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ The Conflict Myth and the Biblical Tradition. Oxford University Press. May 2015. s. 130. ISBN . 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "El's Relationship to Baal's Enemies". The Ugaritic Baal Cycle: Introduction with Text, Translation and Commentary of KTU/CAT 1.3-1.4. II. BRILL. 24 Aralık 2008. ss. 52-53. ISBN . 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ Der Gott der Väter; ein Beitrag zur Vorgeschichte der israelitischen Religion [The God of the Patriarchs; a contribution to (the study of) the (pre)history of Israelite religion]. Stuttgart, Germany: . 1929. OCLC 45355375. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ Leeming 2005.
- ^ a b c d Miller (1967). "El the Warrior". The Harvard Theological Review. 60 (4): 411-431. doi:10.1017/S0017816000003886.
- ^ G. Johannes Botterweck; Helmer Ringgren; Heinz-Josef Fabry (1974). Theological Dictionary of the Old Testament. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 132. ISBN . 18 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Yazar eksik
|soyadı1=() - ^ The Storm-god in the Ancient Near East (İngilizce). Eisenbrauns. 2003. ISBN .
- ^ , No. 11, p. 43. and No. 129.
- ^ , No. 26.
- ^ "Rumors of Wisdom: Job 28 as Poetry". . Berlin, Germany: . 398: 84. 2009. ISBN . ISSN 0934-2575. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Haziran 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=()
Dış bağlantılar
- Bartleby: Amerikan Mirası Sözlüğü: Semitik Kökler: ʾl 28 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Nisan 2024 ʼEl ayni zamanda Il Ugaritik ʾil Fenikece ʾil Ibranice א ל ʾel Suryanice ʾyl Arapca ʾil veya ʾilah Akad ile ayni kokten tanri veya ilah anlamina gelen bircok buyuk antik Yakin Dogu tanrisindan herhangi birine atifta bulunan Kuzeybati Semitik bir kelimedir Daha nadir bir bicim olan ila esk Akad ve Amoricedeki bicimini temsil eder Kelime tanri anlamina gelen Proto Semitik ʔil den turetilmistir Kenan in yaratici bastanrisi El in yaldizli heykeli I O 1400 1200 Megiddo El veya Il olarak bilinen tanrilar eski Kenan dininin yuce tanrisini ve Mezopotamya nin Erken Hanedan Donemi ndeki Dogu Sami dillerini konusanlarin bas tanrisini icerir Guneybati Araplarinda EL LL Ay ve Gunesi idare eden bas tanriydi Gunes ve Ay aralarinda tercih ettikleri yer icin savasirdi Ugarit metinlerinde El tanrilarin meclisinin bulundugu ve toplandiklari Leyl adli bir dagda oturmaktaydi ve tanrilar toplulugunun en ustunuydu El Haddad gibi tek bir doga gucu ile ozdeslestirilmedi Tanrilar divaninda durur ve divanin kararlarini aciklardi El Fenikelilerde bir gok tanri idi ve diger ikinci derece tanrilar O nun tarafindan yaratilmislardi Israil inanclarina gore O nun Aserat isminde bir yardimcisiyla Anat ve Elat isminde iki kizi bulunmaktadir Islam oncesi Araplara gore ise bastanri El in Ellat Manat ve Uzza isminde uc kizi bulunmaktaydi El ile benzer soyleyiste olan Il Lila Lilu Eli Eloi Ellil Enlil El Ilah El Lah Ellah Eloah gibi isimler cesitli Mezopotamya dillerinde bir ilahi gucu cagristiran isimlerdir Arapca Tanri anlamina gelen Ilah in Aramice kokeni Elah Ibranice Eloah tir El den turemis birbirine benzer sayisiz isim vardir Korkulan bir ataerkil Tanri olan El gibi Elohim Elyon Al Eloah Elah gibi adlar genellikle Tanri nin guclu buyuk yuce korkulan niteliklerine odaklanir Allah kelimesinin koken itibariyla Arapca Tanri anlamina gelen Ilah dan turetilmis oldugu bunun Arapca Ibranice Aramice ailesinin bulundugu Sami dinlerin ortak kullanimi olan El Il den turetilmis oldugu daha kabul edilebilir bir gorus olarak one cikmaktadir Dil formlari ve anlamlariM O 3450 uzerinde Olasilikla 2 aslan ile birlikte El tasviri ʼEl in ayni kokten gelen bicimleri Sami dillerinde bulunur Kuzeybati Semitik kullaniminda ʼEl belirli bir tanrinin ozel adi veya unvanini ifade etmesi yaninda herhangi bir tanri icin tanri anlaminda kullanilan genel bir kelimeydi ʼEl bircok panteonun basinda listelenmistir Bazi Kenan ve Ugarit kaynaklarinda El tanrilarin yaratilisin veya her ikisinin babasi olarak rol oynadi Bununla birlikte ʼEl kelimesi bazen buyuk tanri ʼEl den baska bir tanriya atifta bulundugundan arkasindan baska bir isim gelen ʼEl in belirli bir sifatla buyuk tanri ʼEl e veya baska bir tanriya atifta bulunup bulunmadigi belirsizlesir Ugarit metinlerinde ʾil mlk in Kral ʼEl ʾil hd in ise tanri Hadad oldugu anlasilmaktadir Semitik kok ʾlh Arapca Aramice ʾAlah ʾElah Ibranice ʾelōah parazitik h eklenmis ʾl olabilir Ugaritce de tanrilar anlamina gelen cogul bicim ʾilhm Ibranice ʾelōhim esdegerdir Ibranice metinlerde bu kelime Incil yorumculari tarafindan tekil veya yuceltici cogul olarak yorumlanir 1870 lerde gelistirilen belgesel hipotez Yahvist Elohist Tesniyeci ve Ruhbani kaynak olarak siniflandirilan Kutsal Kitap Yazarlarinin cok tanrili dinlerden gelen hikayeleri duzenlemekten sorumlu oldugunu ifade eder ve metinlerdeki monoteist politeist tutarsizliklari bu durumun yansimasi olarak degerlendirir Kok ʾl belirgin bir sekilde dogu kuzeybati ve guney Sami gruplarinin en erken katmanlarinda bulunur ʾl koku de dahil olmak uzere kisisel isimler hem Amori hem de Sabaic dilde benzer kaliplarla bulunur bu muhtemelen Proto Semitik te ʾl in hem tanri icin genel hem de belirli bir tanrinin ozel adi veya unvani oldugunu gosterir Proto Sinaik Fenike Arami ve Hitit metinleriMisir tanrisi Ptah a bir prizmada Du gitti Efendisi unvani verilir ve bu prizmanin karsi yuzunde MO 1435 1420 in adi bulunur Du gitti basligi Serabitṭ metni 353 te de gecmektedir Cross 1973 s 19 Ptah a genellikle sonsuzlugun Lordu ya da bir dendigini belirtir ve olam ebedi sifatinin ʼEl e bu kadar erken ve cok tutarli bir sekilde uygulanmasina yol acanin ʼEl ile Ptah arasindaki bu ozdeslesme olabilecegini dusunmektedir Ancak Ugarit metinlerinde Ptah gorunuste daha cok zanaatkar tanrisi Kotar wa Kasis ile ozdeslestirilmistir Adi hem Ptah hem de Il terimlerini birlestiren Mandean melegi ile bir baska baglanti daha gorulmektedir William F Albright Proto Sinaitik bir yazittakiʾL Ḏ LM ifadesini El sonsuzlugun tanrisi olarak tercume etti bulunan yaklasik MO 1350 ye ait Amarna mektuplari EA333 ten birinde bulunan Ugaritce de Tanri iyilestirdi anlamina gelen Raphael adinin Lakis hukumdarindan The Great One a oldugu kabul edildi Fenike yazili bir muska ʼEl e atifta bulunabilir Metin asagidaki gibiydi Bizim icin sonsuz bir bag kuruldu Asur bizim icin bunu kurdu ve tum ilahi varliklar ve tum kutsallarin grubunun cogunlugu sonsuza kadar gok ve yerin bagiyla Ancak Cross metni su sekilde tercume etti Ebedi Olan Olam bizimle bir ahit yemini etti Asera bizimle bir anlasma yapti Ve El in butun ogullari ve tum Kutsal Kisilerin buyuk konseyi Cennetin ve Kadim Dunya nin yeminleriyle Bazi yazitlarda Dunya nin yaraticisi anlaminda El qōne arṣ Ponce ʾl qn ʾrṣ adi gecmektedir hatta Trablus taki Leptis Magna da ikinci yuzyila tarihlenen gec bir yazit da buna dahildir Hitit metinlerinde ifade Ilkunirsa nin tek adi haline gelir Ilkunirsa Aserdu Asera nun kocasi ve 77 veya 88 oglun babasi olarak gorunur ʼEl e yonelik bir Hurri ilahisinde Ugaritica V metin RS 24 278 ona il brt ve il dn denir ki Cross bunu sirasiyla ahdin ʼEl i ve ʼEl hakim olarak alir AmorilerdeZincirli Hoyuk ten gelen Amori yazitlari ozellikle Ilabrat Halkin Tanrisi ʾil abika Babanizin Tanrisi ʾil abini Babamizin Tanrisi gibi unvan ve bazen isimlerle cok sayida tanriya atifta bulunur Cesitli aile tanrilari kaydedilir ilahi isimler belirli bir aileye veya klana ait olarak bazen unvana gore ve bazen de isme gore listelenir Amori kisi adlarinda en yaygin ilahi unsurlar ʾil Hadad ve Dagan dir ʾil in ayni zamanda Akad metinlerinde veya ʾil ʾamurru olarak adlandirilan tanri olmasi da muhtemeldir Ugarit ve Levant teEl Kenan ve butun eski Levant bolgesinde insanligin ve tum yaratiklarin babasi olan yuce tanriydi Ayrica en onemlileri Hadad Yam ve olan bircok tanrinin babasiydi Ugarit in kil tabletlerinde kaydedildigi sekliyle El tanrica Asera nin kocasidir Ras Samra Ugarit da bulunan uc panteon listesi ʼEl Dagnu yani Dagon ve Ba l Ṣapan Haddu veya Hadad ile baslar Ugarit in Dagon a ve Hadad a adanmis buyuk bir tapinagi olmasina ragmen ʼEl e adanmis bir tapinak yoktu ʼEl sik sik Toru ʼEl boga tanrisi olarak adlandirilir O batnyu binwati yaratiklarin Yaraticisi abu bani ili tanrilarin babasi ve abu adami insanin babasi dir Qaniyunu olam ebedi yaratici dir Yaratilis 21 33 te gorunen olam sifatdir O ḥatikuka dir Patriarkiniz ʼEl bilgelik dolu eski gri sakalli malku Kral abu samima yillarin babasi El Gibbōr ʼEl savasci dur Ayrica Latpan Latipan veya Lutpani olarak Strong un Ibrani Kulliyati nda ortulu surat isimlendirilir El Cennetin Babasi Saturn ve buyuk oglu Hadad Dunyanin Babasi Jupiter boga ile sembolize edilir ve basliklarinda boga boynuzu bulunurdu Kenan mitolojisinde El cocuklari ve iki karisiyla bir col tapinagi insa eder Bu noktada El bir col tanrisiydi Gizemli Ugarit metni Sahar ve Salim El in deniz kiyilarina gelisini ve asagi yukari sallanan iki kadini gordugunu anlatir Al degnek firlatarak bir kusu olduren ve onu ateste pisiren iki kadindan cinsel yonden tahrik olur ve ikisini de yanina alirː Kadinlardan kusun ne zaman tamamen pistigini kendisine soylemelerini ve ondan sonra ona koca ya da baba olarak hitap etmelerini ister cunku o andan itibaren onlara onlarin dedigi gibi davranacakti Onu koca olarak selamladilar Sonra onlarla yatti ve onlar Sahar Safak ve Salim i aksam karanligi dogurdular Yine esleriyle yatmis ve esleri zarif tanrilar denizin baltalari denizin cocuklari ni dogurmuslardi Bu eslerin isimleri acikca belirtilmemistir ancak kaydin basindaki basliklar baska turlu aciklanamayan El in bas karisi olan tanrica Athirat tan ve tanrica Rahmayyu dan rahimlerden biri bahseder Ugaritin ʼEl Lel Dagi nda iki nehrin kaynaginda ikamet ederken tanitilir Lel muhtemelen Gece anlamina gelir Ugarit te neden tapinagi olmadigini aciklayabilecek metnin bazi yorumlarina gore O bir cadirda yasiyordu Nehirlere veya iki derenin kaynagina gelince bunlar gercek akarsulara veya tuzlu su okyanusunun ve yerin altindaki tatli suyun mitolojik kaynaklarina veya goklerin uzerindeki ve yerin altindaki sulara atifta bulunabilir Ba al Sarayi bolumunde tanri Ba al Hadad Asera nin yetmis oglunu yeni sarayinda bir ziyafete davet eder Muhtemelen bu ogullarin babasi El idi Ugarit metinlerinde El in ozel olarak isimlendirilen ogullari sadece Yamm Deniz ve Mot Olum idi ve ogullarinin cogunun lideri Astar dir Normalde Dagan in oglu olarak anilan Ba al Hadad muhtemelen ʼEl in tum tanrilarin babasi konumunda olmasi nedeniyle birkac kez ʼEl in oglu olarak anilir Parcali metin RS 24 258 ʼEl in diger tanrilari davet ettigi ve asiri sarhos olup kendini rezil ettigi boynuzlari ve kuyrugu olan bir adam olasilikla Hubbay la yuzlestikten sonra kendinden gectigi bir ziyafeti anlatir Metin bazi hastaliklarin muhtemelen aksamdan kalmanin tedavisi icin bir buyu ile sona ermektedir Ibrani Kutsal Kitabi Tanah taIbranice form אל Latin harfleriyle Standart ve transkripsiyonunda ʾEl olarak gorunur ʼEl Hadad Molek veya Yahve dahil olmak uzere herhangi bir tanri icin kullanilabilen bir kelimedir Tanah ta Elohim bir tanri buyuk Tanri veya tanrilar im Ibranice cogul eki icin kullanilan siradan bir kelimedir Ancak El cogunlukla siirsel pasajlarda ve belgesel hipotezin Rahip kaynagina atfedilen ataerkil anlatilarda gorulur Masoretik Metinde 217 kez gecer yetmis uc kez Mezmurlarda ve elli bes kez Eyup Kitabinda Ara sira belirlilik eki ha ile ha El olarak gorunur ornegin Tekvin Samuel Tanah in teolojik tutumuna gore ʼEl ve Ĕlōhim isimleri tekil olarak veya yuceltici cogul olarak Elohim Yahve ye atifta bulunur Bunun uzun suredir devam eden veya nispeten yeni bir inanc mi oldugu Tanah ve Israil dininin tarih oncesi hakkinda sonucsuz bilimsel tartismalarin konusu olmustur P dizisinde Tekvin Exodus su sekilde cevrilebilir Kendimi Ibrahim e Ishak a ve Yakup a olarak ifsa etmistim ama bu onlar tarafindan benim adim YHVH olarak bilinmeden onceydi Ancak Yaratilis 14 18 20 de Salem krali ve onun ilahi El Elyon un bas rahibi Melkizedek onu kutsadiginda Ibrahim in El in kutsamasini kabul ettigi soylenir Bilimsel bir gorus Yahve nin ʼEl ile ozdeslestirilmesinin gec oldugu Yahve nin daha once bircok tanridan yalnizca biri olarak dusunuldugu ve normalde ʼEl ile tanimlanmadigi yonundedir Bir digeri Tanah in cogunda El isminin Yahve icin alternatif bir isim oldugu ancak Elohist ve Ruban geleneklerinde Yahve den daha eski bir isim olarak kabul edildigidir Yahve adi Mukaddes Kitap Tanah ta Tekvin Genesis ilk kitabinda kullanilir ve Tekvin Genesis o zamanlar insanlarin RAB bin adini cagirmaya basladigini soyluyor Livyatan in oldurulmesi Gustave Dore 1865 Bazi yerlerde Tekvin Psalm Yahve acikca bir firtina tanrisi olarak gorunur Bu durum bildigimiz kadariyla oglu Ba al Haddad icin dogru olsa daʼEl icin dogru olmayan bir seydi Tekvin Isaiah da bir gun Livyatan la savasacagi ve denizde onu oldurecegi kehanet edilen tanri Yehova dir Mitte yilanin oldurulmesi Ugarit metinlerinde hem Ba al Hadad a hem de Anat a atfedilen ancak ʼEl e atfedilmeyen bir eylemdir Bu tur mitolojik motifler cesitli sekillerde Yahve nin teolojide Ugarit teki Hadad inkine benzer bir yer tuttugu bir doneme ait kalintilar ya da daha yaygin olarak Hadad a atfedilen eylemlerin Yehova ya gec henoteistik donem uyarlamalari ya da ayni motiflerin ve imgelerin farkli tanrilara eklektik uygulamalarinin ornekleri olarak gorulur Benzer sekilde El Saddai El Olam El Elyon ve benzerlerinin orijinal olarak ayri tanrilar olarak anlasilip anlasilmadigi da sonucsuz bir sekilde tartisilir Albrecht Alt 1929 da Der Gott der Vater de bu tur tanrilarin orijinal farkliliklari hakkindaki teorilerini sundu Ancak digerleri ataerkil zamanlardan beri bu farkli isimlerin aslinda genel olarak ayni tek buyuk tanriya ʼEl e atifta bulundugunun anlasildigini savundu Frank Moore Cross un 1973 pozisyonu budur Kesin olan bir sey var ki El Israillilerin adlarinda El cabaliyor anlamina gelen Yisra el adi da dahil olmak uzere her donemden Israilli isimlerde kullanilmaktadir The Oxford Companion to World Mythology ye gore Yahudilerin Tanrisinin buyuk olasilikla Ibrahim in Tanrisi olan Kenanli El den yavas yavas evrimlestigi neredeyse kesin gorunuyor El Ibrahim in yuksek Tanrisiysa Elohim Yahveh in prototipi Asera onun karisiydi ve 7 yuzyilin ortaya cikan Yahudiligi baglaminda fiilen bosanmadan once boyle algilandigina dair arkeolojik isaretler var M O Bkz Tekvin Kings Gorunen cogul Elim veya tanrilar Tanah ta sadece dort kez gecer Mezmur 29 tahta gecme mezmurlari olarak anlasilir Davut un Mezmurlari Tanri ogullarini Yahve ye atfet bene Elim RAB be yucelik ve guc atfedin Mezmur 89 6 Ibranice 7 ayet Goklerde kim RAB be benzer Tanri ogullari bene Elim arasinda kim Yahveh ye benzetilebilir Geleneksel olarak bene elim kuvvetlilerin ogullari guclu olanlar olarak yorumlanmistir cunku El guclu anlamina gelebilir ancak bu tur bir kullanim mecazi olabilir Her iki yerde de elim ifadesinin lm in m enklitik ile tekil bir form oldugu ve bu nedenle ʼEl in ogullari olarak cevrilecegi arkaik bir bos sozden turemis olmasi da mumkundur M enklitik Tanah in baska yerlerinde ve diger Sami dillerinde gorulur Anlami bilinmiyor muhtemelen sadece vurgu ifade eder Benzer baglamlarda bn il ifadesinin bnilm ile degistigi ancak her ikisinin de ʼEl in ogullari anlamina gelmesi gerektigi Ugarit metinlerinde gorulur M enklitik iceren bu ifade MO besinci yuzyila kadar Fenike yazitlarinda da gorulur Tanah taki diger iki olaydan biri Musa nin Sarkisi inda gerceklesir Tekvin Exodus Tanrilar arasinda senin gibi kim var elim Yahve Son olay Tekvin Daniel Ve kral keyfine gore yapacak ve kendini yuceltecek ve her ilahin el uzerinde yuceltecek ve Tanrilarin Tanrisi na El Elim karsi cirkin sozler soyleyecek ve gazap tamamlanincaya kadar basarili olacaktir cunku karar verilen sey tamam olacaktir Tanah ta bazilarinin El in buyuk tanri ʼEl den bahsetmesinin Yahveh ile esit olmadigini dusundugu birkac durum vardir Biri Tekvin Ezekiel ilahi oldugunu iddia eden bir adama bu ornekte Sur un liderine karsi alay konusu Insanoglu Sur prensine de ki Rab Yahve soyle diyor Gururlu oldugundan ve soyle dedin Ben e lōhim in tanrilarin tahtinda ben l im tanriyim ben denizlerin ortasinda tahtima oturdum Kalbinizi elōhim in tanrilarin kalbi gibi yapmis olsaniz da yine de insansiniz ve El degilsiniz Burada el genel bir tanriya veya en yuksek bir tanri olan ʼEl ye atifta bulunabilir Ozellikle Tire Krali na basvuruyor olarak bakildiginda kral muhtemelen Yahve yi dusunmuyordu Ilahi iddialarda bulunan herkese karsi genel bir alay konusu olarak goruldugunde baglama bagli olarak Yahve ye atifta bulunabilir veya bulunmayabilir Tekvin Judges 9 46 da ibadeti birkac ayet once mahkum edilen Ba al B e rit Ahit in Efendisi ile gorunuste ayni olan El Berit Ahit Tanrisi ni buluyoruz Bu pasajin bir tartismasi icin Baal a bakiniz Tekvin Psalm Elōhim tanri el konseyinde yer alir O tanrilar Elohim arasinda hukmeder Bu Yahve nin diger bircok tanriyla birlikte yuksek tanri El in konsey uyelerinden biri olarak hukum verdigi anlamina gelebilir Bununla birlikte Yahve nin genellikle El Konseyi olarak bilinir bulundugu ve ʼEl in konseyin diger uyeleri arasinda yargida bulundugu anlamina da gelebilir Tanri nin daha once tanrilar Elohim ve Yuceler Yucesi nin ogullari olarak adlandirildigini soyledigi kisileri mahkum ettigi asagidaki ayetler buradaki tanrinin aslinda daha kucuk tanrilari yargiladigini ileri gosterir Tekvin Isaiah kokk ebe el Tanri nin yildizlari bolumunde asla batmayan dairesel yildizlara muhtemelen ozellikle Buyukayi nin yedi yildizina atifta bulunan arkaik bir ifade gorunur Bu ifade ayni zamanda hkkbm l oncesinde belirli h maddesi ve ardindan m enklitik olarak gecer Diger iki belirgin fosillesmis ifade Tekvin Psalm Ibranice 11 ayette arze el Tanri nin sedirleri genellikle guclu sedirler guzel sedirler gibi bir sey olarak tercume edilir ve k e harre el daglar dir Tekvin Psalm Ibranice ayet 6 da Tanri nin Tanrisi genelde buyuk daglar guclu daglar gibi bir sey olarak tercume edilir Tekvin Deuteronomy bazi metinlerinde Ugarit metinlerinde El in yetmis ogluna karsilik gelen Tanri nin yetmis ogluna yapilan atif icin bkz Elyon SankuniathonBiblos lu Philo MS 64 141 Sankuniathon un Eusebius tarafindan yapilan alintida hayatta kalan ve Fenike mitolojisinin hayatta kalan baslica izlerini iceren bir Yunan yazardi ʼEl onun tarafindan Elus olarak yorumlandi veya standart Yunan muadili Cronus olarak cagrildi yaratici tanri veya ilk tanri degildir ʼEl daha cok Gokyuzu Uranus ve Yer in Ge ogludur Gokyuzu ve Dunya Elyon En Yuksek in cocuklaridir ʼEl Tanri Bethel in Dagon un ve Yunan Atlasi ve tanricalar Aphrodite Ashtart Rhea muhtemelen Asera ve Dione Ba alat ile esdegerdir ile esitlenen bilinmeyen bir tanri olan Gebel in kardesidir ʼEl Persephone ve Athena nin muhtemelen tanrica Anat in babasidir Gokyuzu ve Dunya dusmanlik icinde birbirlerinden ayrildilar ancak Gok kendini Dunya ya zorlamaya devam etmekte israr ediyor ve bu tur birlikteliklerden dogan cocuklari yok etmeye calisiyor Sonunda kizi Athena ve tanri Hermes Trismegistus un belki de Thoth tavsiyesiyle ʼEl babasi Gok e demirden bir orak ve mizrakla basarili bir sekilde saldirir O ve askeri muttefikleri Eloim Gok in kralligini kazanir Daha sonraki bir pasajda El in Gok u hadim ettigi aciklanir Gok un cariyelerinden biri ʼEl in erkek kardesi Dagon a verildi Gok tarafindan zaten hamileydi Birlikten dogan Demarus veya Zeus olarak adlandirilan ancak bir zamanlar Adodus olarak adlandirilan ogul acikca simdi buyukbabasi Gok un muttefiki olan ve ʼEl e savas acmaya baslayan Ugarit metinlerinin Ba al i olan Hadad dir ʼEl in uc karisi vardir kiz kardesleri veya uvey kiz kardesleri Aphrodite Astarte Ashtart Rhea muhtemelen Asherah ve Dione Sanchuniathon tarafindan Sanchuniathon un ʼEl in kurdugunu soyledigi Biblos un koruyucu tanricasi Ba alat Gebal ile tanimlanir El oncelikle bir savasci olarak tasvir edilmisti Ugaritik kaynaklarda Baal savasci rolune sahiptir ve El bariscildir Sankuniaton Kenan in guney bolgelerinde daha fazla korunmus olan daha eski bir gelenegi tasvir ediyor olabilir 255PoseidonPalmiradan 1 yuzyila tarihlenen iki dilli bir yazit Yeryuzu nun Yaraticisi ʼEl ile Yunan tanrisi Poseidon u esitler MO 8 yuzyila geri donersek Toros Daglari ndaki Karatepe deki iki dilli yazit ʼEl ile d aa s olarak okunan Luvi hiyerogliflerini esit tutar bu Babil su tanrisi Ea nin adi yerin altindaki su ucurumunun efendisidir Bu yazit ʼEl i yerel panteonda Ba al Shamim den sonra ve Ebedi Gunes ten once ikinci sirada listeler Ayrica bakinizAl folklor Ilah Allah Antik Sami dini Anu Enlil Yahudilikte Tanri nin IsimleriKaynakca Web kaynagi url Cross 1997 Kogan Leonid 2015 Genealogical Classification of Semitic The Lexical Isoglosses Berlin De Gruyter p 147 Matthews 2004 Gelb 1961 1 Subat 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2017 Orhan Gokdemir Din ve devrim s91 Din ve devrim Orhan gokdemir S 14 30 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ocak 2017 1969 PDF Fransizca Cilt 68 ss 63 83 ISSN 0255 0962 21 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF 4 6 MB arsivlendi Erisim tarihi 30 Ekim 2014 Smith 2001 Oxford Companion to World Mythology Oxford University Press 2011 6 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mayis 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Rahmouni 2007 For example The Pluri Singularity of Creation Creation and Humanity The Sources of Christian Theology Sources of Christian theology Westminster John Knox Press 2009 s 74 ISBN 9780664231354 27 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Temmuz 2015 Elohim a flux of syllables labial multiple Its ending marks it stubbornly as a plural form of eloh here but not always it takes the singular verb form Prolegomena to the History of Israel Edinburgh Adam and Charles Black 1885 5 Mayis 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Sabaic dictionary English French Arabic Louvain la Neuve Editions Peeters 1982 s 5 ˀL I n ˀl ˀl m R 3945 1 amp c ḏ ws ymm ˀlh d ˀly p ˀlˀlt f ˀlt Gl 1658 5 YM 386 4 ˀlht YM 386 2 p ˀlht J2867 8 god goddess divinity dieu deesse divinite Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim a b c d Cross 1973 Wyatt 2002 The Relationship of the Semitic and Egyptian Verbal Systems By T W Thacker pp xxvi 341 Geoffrey Cumberlege Oxford 1954 42s Journal of the Royal Asiatic Society 88 1 2 102 103 April 1956 doi 10 1017 S0035869X00114728 20 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Albright Wm F 1966 The Proto Sinaitic Inscriptions and their Decipherment p 24 Robert William Rogers ed Cuneiform Parallels to the Old Testament New York Eaton amp Mains amp Cincinnati Jennings amp Graham 1912 pp 268 278 Rosenthal 1969 s 658 Cross 1973 s 17 No 129 Binger 1997 Kugel 2007 Ugaritic Religion Iconography of religions 15 Mesopotamia and the Near East Leiden Netherlands Brill 1980 s 12 ISBN 978 90 04 06224 5 OCLC 185416183 5 Kasim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 a b van der Toorn Becking amp van der Horst 1999 Cattle Priests and Progress in mMdicine Minneapolis MN 1978 s 19 ISBN 978 0 8166 0825 6 OCLC 3835386 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim A Psychoanalytic History of the Jews Cranbury NJ 1996 s 49 ISBN 978 0 8386 3660 2 OCLC 32346244 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim El s Divine Feast inamidst com Sean B Palmer 27 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Subat 2012 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim The Marzeah in the Prophetic Literature Leiden Netherlands Brill June 2001 ss 24 26 ISBN 978 90 04 12006 8 OCLC 497549822 18 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim A Brief Introduction to the Old Testament New York Oxford University Press 2009 ss 74 ISBN 978 0 19 533272 8 OCLC 243545942 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Hendel R S 1992 Genesis Book of In D N Freedman Ed The Anchor Yale Bible Dictionary Vol 2 p 938 New York Doubleday Genesis 3 Blue Letter Bible KJV King James Version 4 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Mayis 2013 Genesis 4 Blue Letter Bible KJV King James Version 29 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Smith 2002 The Bible and the Ancient Near East Collected essays Eisenbrauns 2002 s 321 ISBN 978 1 57506 066 8 7 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Holman Illustrated Bible Dictionary B amp H Publishing Group November 2015 s 384 ISBN 978 0 8054 9935 3 13 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 The Conflict Myth and the Biblical Tradition Oxford University Press May 2015 s 130 ISBN 978 0 19 937026 9 6 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim El s Relationship to Baal s Enemies The Ugaritic Baal Cycle Introduction with Text Translation and Commentary of KTU CAT 1 3 1 4 II BRILL 24 Aralik 2008 ss 52 53 ISBN 978 90 474 4232 5 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Der Gott der Vater ein Beitrag zur Vorgeschichte der israelitischen Religion The God of the Patriarchs a contribution to the study of the pre history of Israelite religion Stuttgart Germany 1929 OCLC 45355375 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Leeming 2005 a b c d Miller 1967 El the Warrior The Harvard Theological Review 60 4 411 431 doi 10 1017 S0017816000003886 G Johannes Botterweck Helmer Ringgren Heinz Josef Fabry 1974 Theological Dictionary of the Old Testament Wm B Eerdmans Publishing s 132 ISBN 978 0 8028 2335 9 18 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Yazar eksik soyadi1 yardim The Storm god in the Ancient Near East Ingilizce Eisenbrauns 2003 ISBN 9781575060699 No 11 p 43 and No 129 No 26 Rumors of Wisdom Job 28 as Poetry Berlin Germany 398 84 2009 ISBN 978 3 11 021477 2 ISSN 0934 2575 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Haziran 2022 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Dis baglantilarBartleby Amerikan Mirasi Sozlugu Semitik Kokler ʾl 28 Haziran 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde