Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Francisco Franco Bahamonde, (4 Aralık 1892, Ferrol - 20 Kasım 1975, Madrid, İspanya), 1936'da İkinci Cumhuriyet'in demokratik hükûmetine karşı gerçekleştirilen liderlerinden biri olan İspanyol asker ve diktatördü. 1 Ekim 1936'da isyancı tarafın başkomutanı olarak atandı, taraftarları tarafından el caudillo (önder) ilan edildi ve çatışmanın sona ermesinden ölümüne kadar 1975'e kadar devlet başkanı olarak görev yaptı. Ayrıca 1938'den 1973'e kadar hükûmet başkanı olarak görev yaptı.
| Generalissimo Francisco Franco | |
|---|---|
 | |
| Caudillo | |
| Görev süresi 1 Nisan 1939 - 20 Ekim 1975 (36 yıl, 6 ay ve 19 gün) | |
| Yerine geldiği | Manuel Azaña (Cumhurbaşkanı olarak) |
| Yerine gelen | I. Juan Carlos (Kral olarak) |
| İspanya Başbakanı | |
| Görev süresi 30 Ocak 1938 - 8 Haziran 1973 | |
| Yerine geldiği | Juan Negrín |
| Yerine gelen | Luis Carrero Blanco |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Francisco Franco Bahamonde 4 Aralık 1892 Ferrol, Galiçya, İspanya |
| Ölüm | 20 Kasım 1975 (82 yaşında) Madrid, İspanya |
| Evlilik(ler) | |
| Dini | Roma Katoliği |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  İspanya Krallığı(1907–1931)  İkinci İspanya Cumhuriyeti(1931–1936)  Franco İspanyası(1936–1975) |
| Branşı |  İspanya Kara Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1907–1975 |
| Rütbesi |  Mareşal |
| Çatışma/savaşları | Rif Savaşı İspanya İç Savaşı |
Nisan 1937'de, ve 'nın birleşmesi sonucu oluşan tek parti olan 'nın (FET y de las JONS) ulusal lideri olarak kendini ilan etti. Savaşın bitiminde otoriter bir diktatörlük veya yarı faşist bir rejim kurdu ve Alman ve İtalyan totalitarizmlerinin işçi ilişkileri, otarşik ekonomi politikaları, estetik, sembollerin kullanımı ve "" olarak adlandırılan alanlardaki etkilerini açıkça dahil etti. Rejimin son demlerinde, gelişimci diktatörlüklere daha yakın bir geçiş yaptı, ancak her zaman artakalan faşist özellikleri korudu. Rejimin bütünü, belirgin bir ideolojiden çok antikomünizm ve milliyetçi Katolikçiliğin öne çıktığı "frankizm" olarak bilinir.
Ordunun ve Devlet Başkanlığının başında olduğu dönemde, özellikle iç savaş sırasında ve rejimin ilk yıllarında, yenilen cumhuriyetçi tarafın yandaşlarına karşı güçlü bir baskı uygulandı. Bu baskıya ek olarak yüz binlerce İspanyol yurtdışına [es]. Toplam ölü sayısı, çoğunluğu , yargısız infazlarda veya cezaevlerinde olmak üzere birkaç yüz bin kişiyi buldu.
Gençliği ve ordudaki yükselişi
Akranlarından daha disiplinli bir ortamda yetişen Franco, eğlence düşkünü babasından çok sofu ve tutucu bir Katolik olan annesine yakınlık duyuyordu. Ailenin önceki dört kuşağının çocukları ve ağabeyi gibi Francisco'nun da deniz subayı olması öngörülmüştü. Ama Deniz Akademisi'ne alınacak öğrenci sayısının sınırlanması yüzünden Franco karacı olmak zorunda kaldı. 1907'de daha 14 yaşındayken girdiği Toledo Piyade Akademisi'ni üç yıl sonra bitirdi.
Sömürgeci İspanyol birliklerinin 1909'da Fas'ta başlattığı askerî harekâta katılmak için gönüllü yazılan Franco, 1912'de bu ülkeye gönderildi. 1912'den 1927'ye kadar Fas'ta görev yaparken, Kuzey Afrika'daki İspanyol ve Fransız egemenliğine karşı savaşan direniş hareketinin önderi Abdülkerim Hattabi'ye karşı Fransızlarla beraber savaştı (Rif Savaşı). Ertesi yıl üsteğmen rütbesiyle, seçkin Faslı askerlerden oluşan bir süvari alayına katıldı. 1915'te İspanyol ordusunun en genç yüzbaşısı olan Franco ertesi yıl karnından ağır yaralandı ve tedavi için İspanya'ya gönderildi. 1920'de yeni kurulmuş olan İspanyol Yabancılar Lejyonu'nun komutan yardımcılığına getirildi; 1923'te aynı lejyonun komutanlığını üstlendi. Aynı yıl Carmen Polo'yla evlendi. Faslı yurtseverlere karşı yürütülen zorlu harekât sırasında komuta ettiği lejyon, ayaklanmanın bastırılmasında önemli rol oynadı. Bu başarısı üzerine ulusal kahraman durumuna gelen Franco 1926'da tuğgeneralliğe yükseltildi. 1928'in başlarında, yeni kurulmuş olan Zaragoza Askerî Akademisi'nin komutanlığına atandı.
İkinci İspanyol Cumhuriyeti
1931'de İspanya'da krallığın devrilmesinden sonra kurulan cumhuriyet yönetimi koyu bir antimilitarist politika izlemeye başladı. Zaragoza Askerî Akademisi kapatıldı ve Franco kızağa çekildi. Franco, kralın özel danışma kuruluna kabul edilmiş olmasına ve kralcı olarak tanınmasına karşın hem yeni yönetimi, hem de rütbesinin geçici olarak indirilmesini kabul etti. 1933'te tutucu güçler yeni cumhuriyetin denetimini ele geçirince, Franco komutan olarak eski etkin görevine geri döndü, 1934'te de tümgeneralliğe yükseltildi. Aynı yılın ekiminde, hükûmete üç sağcının üyenin alınmasına karşı çıkan Asturiaslı maden işçilerinin ayaklanmasını bastırmakla görevlendirildi. Bu harekâttaki başarısı, ününün daha da artmasını sağladı. Mayıs 1935'te Genelkurmay Başkanlığına getirilen Franco, antimilitarist yönetim sırasında zayıflamış olan disiplinli ve askeri kurumları yeniden güçlendirmeye girişti.
Merkez sağ hükûmet kırsal bölgeleri denetleyemez duruma gelince Ocak 1936'da Cortes (Parlamento) dağıtıldı ve yeni seçimlerin Şubat 1936'da yapılacağı açıklandı. Seçimlerde cumhuriyetçi ve sol eğilimli partilerin oluşturduğu Halk Cephesi, kralcı Milliyetçi Cephe'ye karşı büyük bir zafer kazanarak iktidar oldu. Bunun üzerine Franco, ülkede karışıklıkların giderek arttığını ileri sürerek, hükûmetten olağanüstü durum ilan etmesini istedi. Ama, başvurusu reddedildi ve Franco Genelkurmay Başkanlığı görevinden uzaklaştırarak Kanarya Adaları'nda önemsiz bir komutanlığa atandı. Bir süre sonra, Halk Cephesi iktidarını devirmek için planlar yapan sağcı subaylarla ilişki kurarak darbe hazırlıklarına girişti.
İspanya İç Savaşı
Franco'nun askeri ayaklanmayı ilan eden bildirgesi 18 Temmuz 1936 gününün şafağında, Kanarya Adaları'nda radyodan yayımlandı; o sabah anakarada ayaklanma başladı. Ertesi gün Fas'a giden Franco, hem bu bölgenin hem buradaki İspanyol ordusunun denetimini 24 saat içinde ele geçirdi. José Sanjurjo'nun ölümünden sonra Faşist hareketin başına geçti. Ardından ordusuyla beraber İspanya'ya çıktı ve Madrid'e doğru ilerlemeye başladı. Madrid ve Barselona dışındaki garnizonların çoğunun ayaklanmaya katılmasıyla üç yıl sürecek İspanya İç Savaşı başlamış oldu. Madrid'in varoşlarına kadar ilerleyen milliyetçi güçler burada durduruldu. Bunun üzerine, kente düzenleyecekleri son saldırıyı yönetmesi ve gerekli hazırlıkları yapması için bir başkomutan (generalísimo) seçmeye karar verdiler. Bu göreve getirilecek kişi hem orduları yönetecek hem de milliyetçi hükûmete başkanlık edecekti. Yeni milliyetçi hükûmetin başkanlığına, 1 Ekim 1936'da, Nazilerin iktidarda bulunduğu Almanya ile faşist yönetimin altındaki İtalya'dan da yardım sağlayabileceği anlaşılan Franco getirildi. Ama Franco hükûmeti, üç yılı aşkın süre boyunca ülke çapında tam bir denetim kuramadı. 30 Ocak 1938'de devlet ve hükûmet başkanlığı ile kara ve deniz kuvvetleri başkomutanlığına getirildi.
Franco diktatörlüğü
II. Dünya Savaşı
Franco'nun ilk hedefi, İspanya'ya İç Savaş'tan önceki gücünü yeniden kazandırmaktı. Ama tüm ülkede denetimi sağlamasından yalnızca beş ay sonra başlayan II. Dünya Savaşı Franco yönetimini bir ölçüde sarstı. İç Savaş döneminde kendisine destek çıkan Hitlerci ve faşist rejimlerden yana çıkarak 1939'da Anti-Komintern Paktı imzaladı. Buna rağmen Almanya'nın Katolik bir ülke olan Polonya'ya nedensiz ve gerekçesiz saldırması karşısında ilk anda şaşkınlığa düşen Franco, savaşa karışmaktan titizlikle kaçındı. Belki de en önemli siyasi başarısı savaş boyunca soğuk bir gerçekçilik ve dikkatli bir zamanlamayla yürüttüğü diplomasiydi.
Franco, görece Hitler'e daha yakın bir çizgi izlemekle birlikte, diplomatik ve askeri alanlarda doğrudan bir taahhütten dikkatle kaçındı. Ama Hitler'in kısa zamanda kesin bir zafer kazanma şansı olsaydı, Franco'nun Almanya'nın yanında savaşa katılacağını doğrulayan bazı kanıtlar da vardır. Hitler'in, 1940'ta Fransa'nın Hendaye kentinde Franco ile yaptığı görüşmeden sonra, böylesi bir pazarlığa bir kez daha oturmaktansa üç-dört dişini çektirmeye razı olacağını söylediği ileri sürülmüştür. 1940'ta Hitler'in isteğine uyarak, İspanya, Milletler Cemiyeti'nin denetiminde bulunan Fas şehri Tanca'yı işgal etti. Almanlar gerilemeye başlayınca Müttefiklere yaklaşmak için Tancayı boşalttıysa da müttefiklerin kendisine düşmanca davranmaları İspanya'nın BM'ye girmesini önledi.
Franco Yönetiminde İspanya
1947'de "katolik ve sosyalist bir devlet" olarak tanımlanan İspanya'yı yeniden bir krallığa dönüştüren veraset yasasını kabul ettirdi ve kendisini devletin ömür boyu koruyucusu ve kral naibi atadı. Franco yönetiminin en zor dönemi II. Dünya Savaşı sonrasında, yeni kurulan Birleşmiş Milletler'in (BM) İspanya hükûmetiyle ilişkileri kesmesiyle başladı.Son Faşist Diktatör olarak nitelenen Franco bir dönem boyunca, en çok nefret edilen Batılı devlet başkanı oldu, ama Doğu ve Batı arasındaki ilişkiler iyice kötüleşip Soğuk Savaş doruk noktasına ulaşınca, İspanya'yı dışlama politikası da sona erdi. 1948'da İspanya'nın Batılı ülkelerle ilişkilerle düzelmeye başladı. 1953'te İspanya ile ABD arasında 10 yıllık bir askeri yardımlaşma paktının imzalanmasıyla Franco'nun uluslararası kamuoyundaki konumu daha da iyileşti. ABD ile İspanya arasında imzalanan bu antlaşma, 1955'te BM'ye 1958'de de 'na girmesini kolaylaştırırken Franco yönetimi antlaşma uyarınca ABD'ye askeri üsler verdi.
1950'ler ve 1960'larda Franco bazı liberalleşme eğilimleri göstermesine rağmen, bu dönemde de eleştirilere aldırış etmeden yönetimini sürdürdü. Ayrıca yönetiminin yaşayabilmesi için desteğini aradığı, ılımlı liberallerden aşırı gericilere kadar uzanan bir yelpaze içindeki çeşitli eğilimleri tartıp dengelemede belirgin bir siyasi beceri gösterdi. Bu gruplar arasındaki dengeyi özenle koruyup yürütme erkini büyük ölçüde atadığı kişilere bırakarak, günlük siyasal çatışmaların üstünde yer almayı ve bir hakem rolü üstlenmeyi başardı. Bu nedenle de başarısız uygulamaların faturası, büyük ölçüde Franco'nun kendisinden çok, tek tek bakanlara yüklenmeye başlandı. 1940'ların başlarında gözden düşmüş olan devlet partisi Falanj Partisi, sonraki yıllarda yalnızca Hareket adıyla anılmaya ve başlangıçtaki yarı-faşist kimliğini yitirmeye başladı.
Sağcı otoriter önderlerinin çoğunun aksine Franco, yönetiminin kendi ölümünden sonra da sürmesi için önlemler aldı. 1947'de yaptırdığı referandumla İspanya'da monarşi yönetimi yeniden kuruldu ve Franco yaşam boyu kral naibi ilan edildi. 1966'da yürürlüğe koyduğu bir düzenlemeyle devlet ve hükûmet başkanının yetkilerini birbirinden ayıran Franco, 1967'de az sayıda Cortes üyesinin seçimle belirlenmesine izin verdi. 1969'da XIII. Alfonso'nun o sırada 32 yaşında bulunan torunu Juan Carlos'u veliaht ilan etti. 1973'te başbakanlık görevini bıraktıysa da devlet başkanlığını, silahlı kuvvetler başkomutanlığını ve Falanj liderliğini sürdürdü.
Ölümü
19 Temmuz 1974 tarihinde, yaşlı Franco, çeşitli sağlık sorunları yüzünden hastalandı ve Juan Carlos, Devlet Başkanı Vekili olarak görevi devraldı. Franco kısa sürede iyileşti ve 2 Eylül'de Devlet Başkanı olarak görevini sürdürdü. Bir yıl sonra ise Parkinson hastalığı da dahil olmak üzere daha fazla sağlık sorunları baş göstermiş bir şekilde bir kez daha hastalandı. 30 Ekim 1975 tarihinde komaya girdi ve yaşam destek ünitesine konuldu. Franco'nun ailesi yaşam destek makinelerinin desteğini kesmeyi kabul etti. Franco uzun bir hastalık döneminin ardından ölünce, Juan Carlos 30 Ekim 1975'te devlet başkanlığı yetkilerini üstlendi. Resmi olarak 'ın kurucusu José Antonio Primo de Rivera ile aynı ölüm tarihinde yani 20 Kasım 1975 tarihinde, 82 yaşında öldü. Franco'nun cenazesine, Monako Prensi III. Rainier, Şili'nin lideri General Augusto Pinochet, Bolivya'nın diktatörü General Hugo Banzer, Ürdün Kralı Hüseyin ve ABD Başkan Yardımcısı Nelson Rockefeller katıldı.
Franco Döneminde Yaşanan Önemli Olaylar
2011 yılında İspanyol El Pais gazetesinde yer alan haberde Franco döneminde çocuk kaçakçılığı yapıldığının ortaya çıkarıldığı belirtilmiştir. Buna göre iç savaşın ardından yenik düşen Cumhuriyetçi ailelerin çocukları örgütlü olarak kaçırılmış ve istekli ailelere satılmıştır. Olay, devlet tarafından öldüğü bildirilen çocuğunun mezarının açılarak inceleme yapılmasını isteyen bir anne sayesinde ortaya çıkmıştır.
Liderliği
El Caudillo (lider) sıfatıyla İspanyol devletine Falanj Partisi'nin siyasal ilkelerinden esinlenerek totaliter, baskıcı bir yapı kurdu. Ordu, kilise ve büyük toprak sahiplerinin desteğiyle her türlü muhalefeti susturdu. Ayrıca Bask bölgesinde ve Katalonya'da İspanya'nın toprak bütünlüğünü tehdit ettiği gerekçesiyle bölgesel otonomiye tümüyle son verdi. Franco, İspanya'da bölgesel ayrılıkçılığı engellemek için ülke genelinde İspanyolca dışında Baskça ve Katalanca gibi yerel dillere bir dizi yasak getirmekte de gecikmedi. İspanya onun döneminde katı bir şekilde merkezden yönetilen bir ülke oldu. Tıpkı iç savaşta olduğu gibi Franco'nun güçlü olduğu dönemlerde de Katalan ve Basklılar'ın bazı ayrılıkçı ayaklanmaları olmuş; ancak her defasında bu isyanlar Franco'nun askerleri tarafından sert bir şekilde bastırılmıştır. Ayrıca Franco iç savaşta burjuvadan ve kiliseden de büyük destek almıştır.
Koyu bir Katolik olan Diktatör Franco, İspanyol kadınının çalışma hayatına ciddi kısıtlamalar da getirdi. Sürekli olarak tüm İspanyol vatandaşlarının çok çocuk sahibi olmalarını istemiş ve İspanyol halkını buna ikna etmeye çalışmıştır. Ülkedeki Franco karşıtları ise ya hapishanelere gönderilmiş ya da vatandaşlıktan çıkarılarak ülkeden sınır dışı edilmiştir. Komünistler, sosyalistler, cumhuriyetçiler ve eşcinseller fişlenmiş veya tutuklanmıştır. İngiliz yazar George Orwell'ın distopik bir bilimkurgu romanı olan 1984, Franco İspanyasından esinlenerek yazılmıştır. Ayrıca İspanya İç Savaşı'nın anlatıldığı Amerikalı yazar Ernest Hemingway imzalı Çanlar Kimin için Çalıyor romanı da İspanya'nın kötü şöhretine dair önemli eserlerden biridir.
Franco'nun ölümünün ardından Demokratik İspanya'da Bask ve Katalanlar'a özerklikleri geri verilse de, son yıllarda Katalan ve Bask halkları bunu yeterli görmemekte, İspanya'dan ayrılarak tamamen bağımsız birer ülke ve devlet olarak tanınmayı istemektedirler.
General Francisco Franco'yu diğer faşistlerden ayıran en önemli özelliği ikinci dünya savaşından ve anti-semitizmden uzak durması, bununla birlikte ideolojik olarak laiklik uygulamalarına karşı çıkan tutucu, gelenekçi ve köktenci oluşudur.
| Vikisöz'de Francisco Franco ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ «La República se inició con el logro de la veracidad electoral (o, por lo menos, de una veracidad electoral muy superior al pasado), pero en los años venideros España hubo de descubrir que proscribir la Monarquía no significaba, necesariamente, el fin de los problemas. En el ambiente crispado y tenso de los años treinta, la forma en que se plantearon, todos a la vez y con maximalismo en las posturas políticas, hizo difícilmente viable el sistema democrático nacido en abril de 1931» [Cumhuriyet, seçimlerin doğruluğunun sağlanmasıyla (ya da en azından geçmişe kıyasla çok daha yüksek bir seçim doğruluğuyla) başladı, ancak ilerleyen yıllarda İspanya, monarşiyi kaldırmanın sorunların sonu anlamına gelmediğini keşfetmek zorunda kaldı. Otuzlu yılların gergin ve yoğun atmosferinde, siyasi duruşlardaki maksimalizmle birlikte tüm sorunların aynı anda ortaya konulma şekli, Nisan 1931'de doğan demokratik sistemi zor uygulanabilir hale getirdi.] Tusell (1999a) Últimos días de la Monarquía
- ^ Hugh Thomas, La guerre d'Espagne, Robert Laffont, 2009, s.209-711.
- ^ Official journal of the European Communities. 19. Office for Official Publications of the European Communities. 1976. s. 18. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2016.
- ^ 28 Ocak 2011 tarihl 31 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . El Pais haberi (İspanyolca) 2 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Manuel Azaña (Cumhurbaşkanı olarak) | 1939–1975 | Sonra gelen: I. Juan Carlos (Kral olarak) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Francisco Franco Bahamonde 4 Aralik 1892 Ferrol 20 Kasim 1975 Madrid Ispanya 1936 da Ikinci Cumhuriyet in demokratik hukumetine karsi gerceklestirilen liderlerinden biri olan Ispanyol asker ve diktatordu 1 Ekim 1936 da isyanci tarafin baskomutani olarak atandi taraftarlari tarafindan el caudillo onder ilan edildi ve catismanin sona ermesinden olumune kadar 1975 e kadar devlet baskani olarak gorev yapti Ayrica 1938 den 1973 e kadar hukumet baskani olarak gorev yapti Generalissimo Francisco FrancoCaudilloGorev suresi 1 Nisan 1939 20 Ekim 1975 36 yil 6 ay ve 19 gun Yerine geldigi Manuel Azana Cumhurbaskani olarak Yerine gelen I Juan Carlos Kral olarak Ispanya BasbakaniGorev suresi 30 Ocak 1938 8 Haziran 1973Yerine geldigi Juan NegrinYerine gelen Luis Carrero BlancoKisisel bilgilerDogum Francisco Franco Bahamonde 4 Aralik 1892 1892 12 04 Ferrol Galicya IspanyaOlum 20 Kasim 1975 82 yasinda Madrid IspanyaEvlilik ler Dini Roma KatoligiImzasiAskeri hizmetiBagliligi Ispanya Kralligi 1907 1931 Ikinci Ispanya Cumhuriyeti 1931 1936 Franco Ispanyasi 1936 1975 Bransi Ispanya Kara KuvvetleriHizmet yillari 1907 1975Rutbesi MaresalCatisma savaslari Rif Savasi Ispanya Ic Savasi Nisan 1937 de ve nin birlesmesi sonucu olusan tek parti olan nin FET y de las JONS ulusal lideri olarak kendini ilan etti Savasin bitiminde otoriter bir diktatorluk veya yari fasist bir rejim kurdu ve Alman ve Italyan totalitarizmlerinin isci iliskileri otarsik ekonomi politikalari estetik sembollerin kullanimi ve olarak adlandirilan alanlardaki etkilerini acikca dahil etti Rejimin son demlerinde gelisimci diktatorluklere daha yakin bir gecis yapti ancak her zaman artakalan fasist ozellikleri korudu Rejimin butunu belirgin bir ideolojiden cok antikomunizm ve milliyetci Katolikciligin one ciktigi frankizm olarak bilinir Ordunun ve Devlet Baskanliginin basinda oldugu donemde ozellikle ic savas sirasinda ve rejimin ilk yillarinda yenilen cumhuriyetci tarafin yandaslarina karsi guclu bir baski uygulandi Bu baskiya ek olarak yuz binlerce Ispanyol yurtdisina es Toplam olu sayisi cogunlugu yargisiz infazlarda veya cezaevlerinde olmak uzere birkac yuz bin kisiyi buldu Gencligi ve ordudaki yukselisiAkranlarindan daha disiplinli bir ortamda yetisen Franco eglence duskunu babasindan cok sofu ve tutucu bir Katolik olan annesine yakinlik duyuyordu Ailenin onceki dort kusaginin cocuklari ve agabeyi gibi Francisco nun da deniz subayi olmasi ongorulmustu Ama Deniz Akademisi ne alinacak ogrenci sayisinin sinirlanmasi yuzunden Franco karaci olmak zorunda kaldi 1907 de daha 14 yasindayken girdigi Toledo Piyade Akademisi ni uc yil sonra bitirdi Somurgeci Ispanyol birliklerinin 1909 da Fas ta baslattigi askeri harekata katilmak icin gonullu yazilan Franco 1912 de bu ulkeye gonderildi 1912 den 1927 ye kadar Fas ta gorev yaparken Kuzey Afrika daki Ispanyol ve Fransiz egemenligine karsi savasan direnis hareketinin onderi Abdulkerim Hattabi ye karsi Fransizlarla beraber savasti Rif Savasi Ertesi yil ustegmen rutbesiyle seckin Fasli askerlerden olusan bir suvari alayina katildi 1915 te Ispanyol ordusunun en genc yuzbasisi olan Franco ertesi yil karnindan agir yaralandi ve tedavi icin Ispanya ya gonderildi 1920 de yeni kurulmus olan Ispanyol Yabancilar Lejyonu nun komutan yardimciligina getirildi 1923 te ayni lejyonun komutanligini ustlendi Ayni yil Carmen Polo yla evlendi Fasli yurtseverlere karsi yurutulen zorlu harekat sirasinda komuta ettigi lejyon ayaklanmanin bastirilmasinda onemli rol oynadi Bu basarisi uzerine ulusal kahraman durumuna gelen Franco 1926 da tuggenerallige yukseltildi 1928 in baslarinda yeni kurulmus olan Zaragoza Askeri Akademisi nin komutanligina atandi Ikinci Ispanyol Cumhuriyeti1931 de Ispanya da kralligin devrilmesinden sonra kurulan cumhuriyet yonetimi koyu bir antimilitarist politika izlemeye basladi Zaragoza Askeri Akademisi kapatildi ve Franco kizaga cekildi Franco kralin ozel danisma kuruluna kabul edilmis olmasina ve kralci olarak taninmasina karsin hem yeni yonetimi hem de rutbesinin gecici olarak indirilmesini kabul etti 1933 te tutucu gucler yeni cumhuriyetin denetimini ele gecirince Franco komutan olarak eski etkin gorevine geri dondu 1934 te de tumgenerallige yukseltildi Ayni yilin ekiminde hukumete uc sagcinin uyenin alinmasina karsi cikan Asturiasli maden iscilerinin ayaklanmasini bastirmakla gorevlendirildi Bu harekattaki basarisi ununun daha da artmasini sagladi Mayis 1935 te Genelkurmay Baskanligina getirilen Franco antimilitarist yonetim sirasinda zayiflamis olan disiplinli ve askeri kurumlari yeniden guclendirmeye giristi Merkez sag hukumet kirsal bolgeleri denetleyemez duruma gelince Ocak 1936 da Cortes Parlamento dagitildi ve yeni secimlerin Subat 1936 da yapilacagi aciklandi Secimlerde cumhuriyetci ve sol egilimli partilerin olusturdugu Halk Cephesi kralci Milliyetci Cephe ye karsi buyuk bir zafer kazanarak iktidar oldu Bunun uzerine Franco ulkede karisikliklarin giderek arttigini ileri surerek hukumetten olaganustu durum ilan etmesini istedi Ama basvurusu reddedildi ve Franco Genelkurmay Baskanligi gorevinden uzaklastirarak Kanarya Adalari nda onemsiz bir komutanliga atandi Bir sure sonra Halk Cephesi iktidarini devirmek icin planlar yapan sagci subaylarla iliski kurarak darbe hazirliklarina giristi Ispanya Ic SavasiFranco nun askeri ayaklanmayi ilan eden bildirgesi 18 Temmuz 1936 gununun safaginda Kanarya Adalari nda radyodan yayimlandi o sabah anakarada ayaklanma basladi Ertesi gun Fas a giden Franco hem bu bolgenin hem buradaki Ispanyol ordusunun denetimini 24 saat icinde ele gecirdi Jose Sanjurjo nun olumunden sonra Fasist hareketin basina gecti Ardindan ordusuyla beraber Ispanya ya cikti ve Madrid e dogru ilerlemeye basladi Madrid ve Barselona disindaki garnizonlarin cogunun ayaklanmaya katilmasiyla uc yil surecek Ispanya Ic Savasi baslamis oldu Madrid in varoslarina kadar ilerleyen milliyetci gucler burada durduruldu Bunun uzerine kente duzenleyecekleri son saldiriyi yonetmesi ve gerekli hazirliklari yapmasi icin bir baskomutan generalisimo secmeye karar verdiler Bu goreve getirilecek kisi hem ordulari yonetecek hem de milliyetci hukumete baskanlik edecekti Yeni milliyetci hukumetin baskanligina 1 Ekim 1936 da Nazilerin iktidarda bulundugu Almanya ile fasist yonetimin altindaki Italya dan da yardim saglayabilecegi anlasilan Franco getirildi Ama Franco hukumeti uc yili askin sure boyunca ulke capinda tam bir denetim kuramadi 30 Ocak 1938 de devlet ve hukumet baskanligi ile kara ve deniz kuvvetleri baskomutanligina getirildi Franco diktatorluguII Dunya Savasi Soldan saga on sira Karl Wolff Heinrich Himmler Franco Ispanya Disisleri Bakani Madrid Ekim 1940 Franco nun ilk hedefi Ispanya ya Ic Savas tan onceki gucunu yeniden kazandirmakti Ama tum ulkede denetimi saglamasindan yalnizca bes ay sonra baslayan II Dunya Savasi Franco yonetimini bir olcude sarsti Ic Savas doneminde kendisine destek cikan Hitlerci ve fasist rejimlerden yana cikarak 1939 da Anti Komintern Pakti imzaladi Buna ragmen Almanya nin Katolik bir ulke olan Polonya ya nedensiz ve gerekcesiz saldirmasi karsisinda ilk anda saskinliga dusen Franco savasa karismaktan titizlikle kacindi Belki de en onemli siyasi basarisi savas boyunca soguk bir gercekcilik ve dikkatli bir zamanlamayla yuruttugu diplomasiydi Franco gorece Hitler e daha yakin bir cizgi izlemekle birlikte diplomatik ve askeri alanlarda dogrudan bir taahhutten dikkatle kacindi Ama Hitler in kisa zamanda kesin bir zafer kazanma sansi olsaydi Franco nun Almanya nin yaninda savasa katilacagini dogrulayan bazi kanitlar da vardir Hitler in 1940 ta Fransa nin Hendaye kentinde Franco ile yaptigi gorusmeden sonra boylesi bir pazarliga bir kez daha oturmaktansa uc dort disini cektirmeye razi olacagini soyledigi ileri surulmustur 1940 ta Hitler in istegine uyarak Ispanya Milletler Cemiyeti nin denetiminde bulunan Fas sehri Tanca yi isgal etti Almanlar gerilemeye baslayinca Muttefiklere yaklasmak icin Tancayi bosalttiysa da muttefiklerin kendisine dusmanca davranmalari Ispanya nin BM ye girmesini onledi Franco ABD Baskani Dwight D Eisenhower ile birlikte Madrid te 1959Franco Yonetiminde Ispanya 1947 de katolik ve sosyalist bir devlet olarak tanimlanan Ispanya yi yeniden bir kralliga donusturen veraset yasasini kabul ettirdi ve kendisini devletin omur boyu koruyucusu ve kral naibi atadi Franco yonetiminin en zor donemi II Dunya Savasi sonrasinda yeni kurulan Birlesmis Milletler in BM Ispanya hukumetiyle iliskileri kesmesiyle basladi Son Fasist Diktator olarak nitelenen Franco bir donem boyunca en cok nefret edilen Batili devlet baskani oldu ama Dogu ve Bati arasindaki iliskiler iyice kotulesip Soguk Savas doruk noktasina ulasinca Ispanya yi dislama politikasi da sona erdi 1948 da Ispanya nin Batili ulkelerle iliskilerle duzelmeye basladi 1953 te Ispanya ile ABD arasinda 10 yillik bir askeri yardimlasma paktinin imzalanmasiyla Franco nun uluslararasi kamuoyundaki konumu daha da iyilesti ABD ile Ispanya arasinda imzalanan bu antlasma 1955 te BM ye 1958 de de na girmesini kolaylastirirken Franco yonetimi antlasma uyarinca ABD ye askeri usler verdi 1950 ler ve 1960 larda Franco bazi liberallesme egilimleri gostermesine ragmen bu donemde de elestirilere aldiris etmeden yonetimini surdurdu Ayrica yonetiminin yasayabilmesi icin destegini aradigi ilimli liberallerden asiri gericilere kadar uzanan bir yelpaze icindeki cesitli egilimleri tartip dengelemede belirgin bir siyasi beceri gosterdi Bu gruplar arasindaki dengeyi ozenle koruyup yurutme erkini buyuk olcude atadigi kisilere birakarak gunluk siyasal catismalarin ustunde yer almayi ve bir hakem rolu ustlenmeyi basardi Bu nedenle de basarisiz uygulamalarin faturasi buyuk olcude Franco nun kendisinden cok tek tek bakanlara yuklenmeye baslandi 1940 larin baslarinda gozden dusmus olan devlet partisi Falanj Partisi sonraki yillarda yalnizca Hareket adiyla anilmaya ve baslangictaki yari fasist kimligini yitirmeye basladi Sagci otoriter onderlerinin cogunun aksine Franco yonetiminin kendi olumunden sonra da surmesi icin onlemler aldi 1947 de yaptirdigi referandumla Ispanya da monarsi yonetimi yeniden kuruldu ve Franco yasam boyu kral naibi ilan edildi 1966 da yururluge koydugu bir duzenlemeyle devlet ve hukumet baskaninin yetkilerini birbirinden ayiran Franco 1967 de az sayida Cortes uyesinin secimle belirlenmesine izin verdi 1969 da XIII Alfonso nun o sirada 32 yasinda bulunan torunu Juan Carlos u veliaht ilan etti 1973 te basbakanlik gorevini biraktiysa da devlet baskanligini silahli kuvvetler baskomutanligini ve Falanj liderligini surdurdu Olumu 19 Temmuz 1974 tarihinde yasli Franco cesitli saglik sorunlari yuzunden hastalandi ve Juan Carlos Devlet Baskani Vekili olarak gorevi devraldi Franco kisa surede iyilesti ve 2 Eylul de Devlet Baskani olarak gorevini surdurdu Bir yil sonra ise Parkinson hastaligi da dahil olmak uzere daha fazla saglik sorunlari bas gostermis bir sekilde bir kez daha hastalandi 30 Ekim 1975 tarihinde komaya girdi ve yasam destek unitesine konuldu Franco nun ailesi yasam destek makinelerinin destegini kesmeyi kabul etti Franco uzun bir hastalik doneminin ardindan olunce Juan Carlos 30 Ekim 1975 te devlet baskanligi yetkilerini ustlendi Resmi olarak in kurucusu Jose Antonio Primo de Rivera ile ayni olum tarihinde yani 20 Kasim 1975 tarihinde 82 yasinda oldu Franco nun cenazesine Monako Prensi III Rainier Sili nin lideri General Augusto Pinochet Bolivya nin diktatoru General Hugo Banzer Urdun Krali Huseyin ve ABD Baskan Yardimcisi Nelson Rockefeller katildi Franco Doneminde Yasanan Onemli Olaylar 2011 yilinda Ispanyol El Pais gazetesinde yer alan haberde Franco doneminde cocuk kacakciligi yapildiginin ortaya cikarildigi belirtilmistir Buna gore ic savasin ardindan yenik dusen Cumhuriyetci ailelerin cocuklari orgutlu olarak kacirilmis ve istekli ailelere satilmistir Olay devlet tarafindan oldugu bildirilen cocugunun mezarinin acilarak inceleme yapilmasini isteyen bir anne sayesinde ortaya cikmistir LiderligiEl Caudillo lider sifatiyla Ispanyol devletine Falanj Partisi nin siyasal ilkelerinden esinlenerek totaliter baskici bir yapi kurdu Ordu kilise ve buyuk toprak sahiplerinin destegiyle her turlu muhalefeti susturdu Ayrica Bask bolgesinde ve Katalonya da Ispanya nin toprak butunlugunu tehdit ettigi gerekcesiyle bolgesel otonomiye tumuyle son verdi Franco Ispanya da bolgesel ayrilikciligi engellemek icin ulke genelinde Ispanyolca disinda Baskca ve Katalanca gibi yerel dillere bir dizi yasak getirmekte de gecikmedi Ispanya onun doneminde kati bir sekilde merkezden yonetilen bir ulke oldu Tipki ic savasta oldugu gibi Franco nun guclu oldugu donemlerde de Katalan ve Basklilar in bazi ayrilikci ayaklanmalari olmus ancak her defasinda bu isyanlar Franco nun askerleri tarafindan sert bir sekilde bastirilmistir Ayrica Franco ic savasta burjuvadan ve kiliseden de buyuk destek almistir Koyu bir Katolik olan Diktator Franco Ispanyol kadininin calisma hayatina ciddi kisitlamalar da getirdi Surekli olarak tum Ispanyol vatandaslarinin cok cocuk sahibi olmalarini istemis ve Ispanyol halkini buna ikna etmeye calismistir Ulkedeki Franco karsitlari ise ya hapishanelere gonderilmis ya da vatandasliktan cikarilarak ulkeden sinir disi edilmistir Komunistler sosyalistler cumhuriyetciler ve escinseller fislenmis veya tutuklanmistir Ingiliz yazar George Orwell in distopik bir bilimkurgu romani olan 1984 Franco Ispanyasindan esinlenerek yazilmistir Ayrica Ispanya Ic Savasi nin anlatildigi Amerikali yazar Ernest Hemingway imzali Canlar Kimin icin Caliyor romani da Ispanya nin kotu sohretine dair onemli eserlerden biridir Franco nun olumunun ardindan Demokratik Ispanya da Bask ve Katalanlar a ozerklikleri geri verilse de son yillarda Katalan ve Bask halklari bunu yeterli gormemekte Ispanya dan ayrilarak tamamen bagimsiz birer ulke ve devlet olarak taninmayi istemektedirler General Francisco Franco yu diger fasistlerden ayiran en onemli ozelligi ikinci dunya savasindan ve anti semitizmden uzak durmasi bununla birlikte ideolojik olarak laiklik uygulamalarina karsi cikan tutucu gelenekci ve koktenci olusudur Vikisoz de Francisco Franco ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Kaynakca La Republica se inicio con el logro de la veracidad electoral o por lo menos de una veracidad electoral muy superior al pasado pero en los anos venideros Espana hubo de descubrir que proscribir la Monarquia no significaba necesariamente el fin de los problemas En el ambiente crispado y tenso de los anos treinta la forma en que se plantearon todos a la vez y con maximalismo en las posturas politicas hizo dificilmente viable el sistema democratico nacido en abril de 1931 Cumhuriyet secimlerin dogrulugunun saglanmasiyla ya da en azindan gecmise kiyasla cok daha yuksek bir secim dogruluguyla basladi ancak ilerleyen yillarda Ispanya monarsiyi kaldirmanin sorunlarin sonu anlamina gelmedigini kesfetmek zorunda kaldi Otuzlu yillarin gergin ve yogun atmosferinde siyasi duruslardaki maksimalizmle birlikte tum sorunlarin ayni anda ortaya konulma sekli Nisan 1931 de dogan demokratik sistemi zor uygulanabilir hale getirdi Tusell 1999a Ultimos dias de la Monarquia Hugh Thomas La guerre d Espagne Robert Laffont 2009 s 209 711 Official journal of the European Communities 19 Office for Official Publications of the European Communities 1976 s 18 17 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2016 28 Ocak 2011 tarihl 31 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde El Pais haberi Ispanyolca 2 Subat 2011 tarihinde erisilmistir Siyasi goreviOnce gelen Manuel Azana Cumhurbaskani olarak 1939 1975 Sonra gelen I Juan Carlos Kral olarak