Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Banknot ya da kâğıt para; taşıyana üzerinde yazan miktarın ödenmesi basan kurum tarafından garanti edilen, faiz taşımayan, yasal bir ödeme aracı. İngilizcedeki bank ve note yani banka ve not kavramlarının birleşiminden gelir. Banknotun, altın, gümüş, döviz gibi menkul kıymetlerden teşekkül eden bir karşılığı bulunmayabilir. Eskiyen para tedavülden çekilerek imha edilir.
Banknot, 17. yüzyıldan başlamak üzere bilhassa tarihte I. Dünya Savaşına kadar geniş bir tatbik sahası bulmuştur. Emtia (mal), arazi gibi servet unsurlarının karşılık olarak kullanıldığı görülmüşse de, altın ve gümüş gibi kıymetli madenler, en ziyade kullanım sahası bulan karşılıklar olmuştur. Banknotlar, bankalar tarafından ihraç edilebildiği gibi devlet tarafından da çıkartıldığı görülmüştür. Banknotlar, yüzde yüz bir karşılık gösterilerek ihraç edilirse, bu kâğıttan paraya temsili kâğıttan para adı verilmektedir (altın ve gümüş sertifikaları). Kısmi bir karşılığı olan kâğıttan paraya ise itimada dayanan kâğıttan para veya banknot denilmektedir. Banknotlar itibar görmeleri için döviz ve/veya kıymetli madenlere dayalı çıkartılarak hayatlarına başlamış olsalar da gönümüzde bunlar için tutulması gereken bir zorunluluk bulunmamakta ve dolayısıyla büyük kısmı itibari olarak basılmaktadır.
Banknot, para birimi yasasından sonra yetkili bankalar tarafından tedavüle çıkarılmış, tutarı para değeri birimlerinin ortalaması üzerinden belirlenen kâğıt paradır. Banknot bir ödeme aracıdır. Para birimi yasasından sonra tedavüle çıkan banknotların bedelini ödeme yükümlülüğü olmadığı için, bu para birimi mal ya da hizmet takasına ilişkin herhangi bir kanuna bağlı değildir. Banknotlar bu yüzden talep hakkı sağlamaz. Aksine tedavüle çıkaran merkez bankasına karşı bir güvene dayanan yasal bir değer ortaya koyar. Ayrıca karşılık olarak borç durumdaki şahıs veya kuruluşlar, talepleri banknotlarla karşılama (ödeme) hakkına sahiptirler. Buna karşın hisse senediyle (değerli kâğıt) borç silme (kapama/ödeme) hakkı bulunmamaktadır.
Banknotlar kâğıt olma özelliklerinden dolayı halk dilinde kâğıt para olarak da tanımlanırlar. Banknotlar ve sikkeler (metal para) nakit para kabul edilir.
Banknotun tarihi
Banknotun ortaya çıkışında ise tarihsel olarak bankalar etkin olmuştur. Değerli madenler (altın para, gümüş para) güvenlik açısından bankalara emanet edilmiş ve karşılığında bu durumu ispatlamak için bankadan bir belge alınmıştır. Alışveriş sonrasında tacir paranın kendisini karşı tarafa vermek yerine bu belgeyi vermiştir. Belgeyi elinde bulunduran kişi artık bankadaki paranın sahibi olmuştur. Ya da tacir müşterisinin paranın bir kısmını çekebilmesine olanak sağlamak üzere bankaya bir ödeme emri içeren imzalı bir kâğıt göndermiştir (günümüzdeki “Çek” benzeri bir uygulamadır, ancak çağdaş bankacılık sisteminde elbette ki aralarında belirgin farklar vardır). Böylece değerli madeni taşıma güçlüğünden ve risklerden kurtulma olanağı sağlanmıştır. İşte bankaların kendi ellerinde müşterilerinin değerli madenlerinin bulunduğuna dair verdikleri bu güvence belgesine Bank-Note (Banka Notu) adı verilmiştir.
Ticaretin ve mali işlemlerin öneminin artmasıyla sikkelere duyulan ihtiyaç gitgide artmıştır. Sahtecilikten duyulan endişe sebebiyle sikkeler istenilen kadar yüksek bir nominal değere sahip olamamıştır. Büyük miktardaki paralarda çok sayıda ihtiyaç duyulan sikkeler oldukça kullanışsızdı. Bu yüzden kullanışlı bir ödeme aracının ne kadar gerekli olduğu meydana çıkmıştır. Hem bu gereklilik hem de yönetimin finansal problemleri nedeniyle, günümüzde yerini , bankamatik ve kredi kartlarının aldığı, yeni ödeme şekli olan kâğıt paralar hazırlanmıştır.
Paranın tarihi
Tahıl, meyve, sebze, tavuk, midye, gümüş, inek ve altın gibi geçerli mallar, takas aracı olarak kullanılarak para işlevi kazanmışlardır. Para sınırlı; fakat yeterli miktarda mevcut olan ve genel takas ve ödeme aracı olarak kullanıma giren dayanıklı doğal gereçler olarak ortaya çıkmıştır (mal şeklindeki para). Bunlar bazen doğal araç gereçler, bazen de takılardan (ziynet para) oluşmaktaydı ya da çiftlik hayvanları gibi genel olarak kullanılan yararlı mallardı. Orta Çağ'da özellikle metal, , takılar ve değerli sikkelerin ödeme aracı olarak kullanıldığı Slav ve İskandinav doğu denizi bölgelerinde ağırlık ve tartma üzerine kurulu ekonomi anlayışı söz konusuydu. Burada metal, özellikle de gümüş çubuklar, takı malzemeleri ve yabancı sikkeler ödeme aracı olarak belirleyici nitelikteydi. Ayrıca sikkelerde ağırlık tek başına, çift yönlü tartma yöntemiyle alıcıyı satıcıyı belirlemekteydi.
Genel
Her ulusun, ülkenin merkez bankası tarafından tedavüle çıkarılan kendi banknotları vardır. Avro banknotlarının yanı sıra bölgesinin banknotları, Batı Afrika ve Orta Afrika ülkelerinin banknotları gibi birden fazla devlet tarafından basılan ve kullanılan banknotlar da istisnai olarak bulunmaktadır. Günümüzde banknotlar sadece İskoçya, Kuzey İrlanda, Hongkong ve Makao’da özel bankalar tarafından basılmaktadır. Bir devlet bankasının özel ya da resmi olup olmadığının kesin ayrımı birçok ülkede ne eski dönemlerde ne de günümüzde yapılmıştır. Çünkü birçok devlet bankası, şahısların sahip olabileceği hisse senetleri ve bonolar çıkartmıştır. Örneğin, 1923 yılından önceki .
Materyal
Banknotlar genellikle kâğıttan yapılır -bazen ham maddeden- ve birçok ülkede hala kâğıt şeklinde basılır; fakat farklı maddeler de kullanılabilir (Örn. sentetik madde, polimer). Avro banknotların kâğıtları saf pamuktan yapılmaktadır. Polimer banknotlar Avrupa’da Romanya’da tedavüle çıkmıştır. Ayrıca Kuzey İrlanda’da ’nda da çıkarılmaktadır. Polimer banknotlara Avrupa dışında dönence ve dönencealtı bölgelerindeki ülkelerde rastlanabilir: Avustralya, Bangladeş, Brezilya, Brunei, Şili, , Endonezya, Kuveyt, Malezya, Meksika, Nepal, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, , Samoa, Singapur, Solomon Adaları, Sri Lanka, Tayvan, Tayland ve Vietnam.
Polimerden yapılan banknotların avantajı dayanıklı olmasıdır. Üretiminde kâğıt banknotlara göre daha masraflıdır ve bazı durumlarda hâlihazırdaki banknotlar tarafından işlenememektedir. Sıcaklık bu banknotlara zarar verebilir ve kuru bir hal aldıkları için bu banknotlar kolayca yırtılabilir ve çabuk eskiyebilir.
Banknotların ve güvenlik kâğıtlarının daha önceki imalatçılarından biri, Gmund am Tegernsee’de ve ’da üretim yerleri olan, Giesecke & Devrien’in şubesi olan Louisenthal kâğıt fabrikasıdır.
Yıpranma
Kâğıt paraların eskime süreleri Türkiye'de 3, ABD'de 18, Almanya'da 55, İngiltere'de ise 10 yıldır.[]
Üretim maliyeti ve nominal değer ilişkisi
Kâğıt parayı nominal olarak değerli kılan şey devletin verdiği güvencedir. Yani kâğıt paranın imal edildiği maddenin (kâğıt, keten, pamuk vs.) gerçek değeri ihmal edilecek kadar azdır. Devlet otoritesi ortadan kalktığında para değersizleşir ve kağıda dönüşür. Tarihte bunun pek çok örneği vardır. (Buna karşın altının kendisinin gerçek ve süreklilik arz eden değeri vardır ve para olarak kullanıldığında üzerine yazılan değer farklı olabilse de ayrıca gerçek bir değere de sahiptir. Bu durum tarihte de örnekleri görülen yasadışı işlemlerin yapılmasına da imkân vermiştir.)
Nominal (İtibari) Değer: İktisadi bir varlığın üzerinde yazılı olan değerdir. Örneğin: para (kâğıt para, altın para, gümüş para, madeni para), çek, hisse senedi vs. üzerinde nominal değer bulunur. İktisadi varlıklar her zaman nominal değerleri ile alınıp satılmayabilir. Örneğin döviz, hisse senedi farklı değerlerden işlem görebilir. Bu durumda piyasa değeri yani gerçek değeri nominal değerden farklı olacaktır.
Güvenlik
Banknotları imal edenler, paraları kopyalamaya ve sahteciliğe karşı mümkün olduğunca güvenli yapmaya çalışmışlardır. Sahtekârlar her seferinde banknotları kopyalamayı ve piyasaya çıkarmayı denemişlerdir. Modern banknotların, taklidi zorlaştıran ve gerçek banknotların kontrol edilebilmesini sağlayan kademeli olarak düzenlenmiş güvenlik işaretleri bulunmaktadır.
İlk güvenlik kademesi, banknotun herhangi bir alet kullanmaksızın bakıldığında ya da dokunulduğunda tanınabilmesini sağlayan özelliktedir. Ayrıca bir alt katman, su işareti, damga-baskısı, şeffaf tabaka, gömülü güvenlik katmanları, gözle görülebilen baskı rengi (gözle görülür değişken mürekkep) ve renkli fotokopi materyalleri ile üretilemeyen hologram da vardır. 1988/1989 yıllarında 5000 Avusturya şilin banknotu ile banknot, basım tarihinde ilk kez, bir kâğıt para üzerinde ince kâğıt (Kinegramm) kullanılmıştır. Bu durum gözle görülebilen işaretlerin kullanımı yönünde ayar değişimine sebep olmuştur, çünkü dünya çapında bu yöntem kullanılmaya başlanmıştır (Örn. Euro).
İkinci güvenlik katmanı, kopyalanması zor olan, ama bazı basit materyallerle saptanabilen bir yöntemden oluşmaktadır. Bunun yanında mikro yazı (bir büyüteçle saptanabilen) ve ışıltılı veya fosforlu bir desen de bulunmaktadır.
Para ayırma makinesiyle yapılan makineli incelemeler için ya da para yatırma aracı için (Örn. ATM) ayrıca görünmeyen güvenlik katmanları vardır. Bunlar alt katmanın (Kâğıt ya da polimer) ya da baskı renklerinin bir parçası olarak temin edilebilirler. Bunlara, güvenlik katmanının ya da baskı renklerinin fiziksel olarak ölçülebilen özellikleri de dâhildir. En yüksek güvenlik katmanı, bileşimi ve saptama ölçütleri sadece üreticiler ve merkez bankaları tarafından bilinen materyallerin kullanıldığı banknotlardadır. İsviçre frangı dünyada güvenlik seviyesi en yüksek olan banknottur.
Banknotla ilgili kitaplar
- "Osmanlı Bankası Banknotları" - Edhem Eldem, Osmanlı Bankası Yayınları, İstanbul, 1998.
- "Osmanlı Bankası Arşivinde Tarihten İzler" - Edhem Eldem, Osmanlı Bankası Yayınları, İstanbul, 1997.
- "50 Yılın Türk Kâğıt Paraları" - Cüneyt Ölçer, İş Bankası Kültür Yayınları, 1973.
- "Cumhuriyet Dönemi Türk Kâğıt Paraları" - Cüneyt Ölçer, İş Bankası Kültür Yayınları, 1983 (Yukarıdaki kitabın genişletilmiş baskısı)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- İtibari Paranın Kullanımdan Kaldırılmasına Yönelik Teorik Bir Değerlendirme 19 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Dr. Öğr. Üyesi Umut EVLİMOĞLU, Dr. Öğr. Üyesi Umut Tolga GÜMÜŞ, AÜ Sosyal Bilimler Dergisi (IX-II): 167-183, Aralık 2018
- Serbest Bankacılık ve Parasal Reform 29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Prof.Dr. Coşkun Can Aktan, Türkiye Bankalar Birliği, Yayın No: 333, İstanbul, 2019
- William N. Goetzmann; K. Geert Rouwenhorst (1 August 2005). The Origins of Value: The Financial Innovations that Created Modern Capital Markets. Oxford University Press (İngilizce)
Dipnotlar
- ^ . Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğü. 3 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2011.
- ^ Türk Bankacılık Sisteminde Çek'in Yeri, H. Levent Aksan, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1987 (Çek ve Banknot arasında ayrıntılı bir karşılaştırma mevcuttur.)
- ^ Dünden Bugüne Paranın Tarihi Ve Türkiye’de Kâğıt Para Kullanımı 10 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Murat Fidan, Serkan Dilek, Ayşeğül Esev; 2019, Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (18), 141-162, doi:https://doi.org/10.31834/kilissbd.613107
- ^ Kripto Paraların Gelişimi Ve Para Piyasalarındaki Yerinin Swot Analizi ile İncelenmesi 19 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Yrd.Doç.Dr. Şahin ÇETİNKAYA, Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi - C:2-S:5 Yıl: 2- 2018, (Sayfa 11-21)
- ^ Paranın Doğası ve Türleri Üzerine Bir İnceleme 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hakan Şahin, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 21, Sayı: 84, Güz 2016, ss. 93-102. (Sayfa:7 - Dipnot:10)
- ^ Dünden Bugüne Paranın Tarihi Ve Türkiye’de Kâğıt Para Kullanımı 10 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Murat Fidan, Serkan Dilek, Ayşeğül Esev; 2019, Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (18), 141-162, doi:https://doi.org/10.31834/kilissbd.613107 (Sayfa: 149)
- ^ Paranın Doğası ve Türleri Üzerine Bir İnceleme 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Hakan Şahin, Liberal Düşünce Dergisi, Yıl: 21, Sayı: 84, Güz 2016, ss. 93-102.
- ^ Para Teorisi ve Politikası Ders Notları 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., A. Yasemin YALTA, Türkiye Bilimler Akademisi, Açık Ders Malzemeleri Projesi Materyalleri, Sürüm 1.1 (Nisan 2020)
Dış bağlantılar
- World Banknote Gallery12 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ən maraqlı əsginaslar / banknotlar (Azerice)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Banknot ya da kagit para tasiyana uzerinde yazan miktarin odenmesi basan kurum tarafindan garanti edilen faiz tasimayan yasal bir odeme araci Ingilizcedeki bank ve note yani banka ve not kavramlarinin birlesiminden gelir Banknotun altin gumus doviz gibi menkul kiymetlerden tesekkul eden bir karsiligi bulunmayabilir Eskiyen para tedavulden cekilerek imha edilir Degisik ulkelerden 5000 lik banknotlar Banknot 1931 Banknot 17 yuzyildan baslamak uzere bilhassa tarihte I Dunya Savasina kadar genis bir tatbik sahasi bulmustur Emtia mal arazi gibi servet unsurlarinin karsilik olarak kullanildigi gorulmusse de altin ve gumus gibi kiymetli madenler en ziyade kullanim sahasi bulan karsiliklar olmustur Banknotlar bankalar tarafindan ihrac edilebildigi gibi devlet tarafindan da cikartildigi gorulmustur Banknotlar yuzde yuz bir karsilik gosterilerek ihrac edilirse bu kagittan paraya temsili kagittan para adi verilmektedir altin ve gumus sertifikalari Kismi bir karsiligi olan kagittan paraya ise itimada dayanan kagittan para veya banknot denilmektedir Banknotlar itibar gormeleri icin doviz ve veya kiymetli madenlere dayali cikartilarak hayatlarina baslamis olsalar da gonumuzde bunlar icin tutulmasi gereken bir zorunluluk bulunmamakta ve dolayisiyla buyuk kismi itibari olarak basilmaktadir Banknot para birimi yasasindan sonra yetkili bankalar tarafindan tedavule cikarilmis tutari para degeri birimlerinin ortalamasi uzerinden belirlenen kagit paradir Banknot bir odeme aracidir Para birimi yasasindan sonra tedavule cikan banknotlarin bedelini odeme yukumlulugu olmadigi icin bu para birimi mal ya da hizmet takasina iliskin herhangi bir kanuna bagli degildir Banknotlar bu yuzden talep hakki saglamaz Aksine tedavule cikaran merkez bankasina karsi bir guvene dayanan yasal bir deger ortaya koyar Ayrica karsilik olarak borc durumdaki sahis veya kuruluslar talepleri banknotlarla karsilama odeme hakkina sahiptirler Buna karsin hisse senediyle degerli kagit borc silme kapama odeme hakki bulunmamaktadir Banknotlar kagit olma ozelliklerinden dolayi halk dilinde kagit para olarak da tanimlanirlar Banknotlar ve sikkeler metal para nakit para kabul edilir Banknotun tarihiBanknotun ortaya cikisinda ise tarihsel olarak bankalar etkin olmustur Degerli madenler altin para gumus para guvenlik acisindan bankalara emanet edilmis ve karsiliginda bu durumu ispatlamak icin bankadan bir belge alinmistir Alisveris sonrasinda tacir paranin kendisini karsi tarafa vermek yerine bu belgeyi vermistir Belgeyi elinde bulunduran kisi artik bankadaki paranin sahibi olmustur Ya da tacir musterisinin paranin bir kismini cekebilmesine olanak saglamak uzere bankaya bir odeme emri iceren imzali bir kagit gondermistir gunumuzdeki Cek benzeri bir uygulamadir ancak cagdas bankacilik sisteminde elbette ki aralarinda belirgin farklar vardir Boylece degerli madeni tasima guclugunden ve risklerden kurtulma olanagi saglanmistir Iste bankalarin kendi ellerinde musterilerinin degerli madenlerinin bulunduguna dair verdikleri bu guvence belgesine Bank Note Banka Notu adi verilmistir Ticaretin ve mali islemlerin oneminin artmasiyla sikkelere duyulan ihtiyac gitgide artmistir Sahtecilikten duyulan endise sebebiyle sikkeler istenilen kadar yuksek bir nominal degere sahip olamamistir Buyuk miktardaki paralarda cok sayida ihtiyac duyulan sikkeler oldukca kullanissizdi Bu yuzden kullanisli bir odeme aracinin ne kadar gerekli oldugu meydana cikmistir Hem bu gereklilik hem de yonetimin finansal problemleri nedeniyle gunumuzde yerini bankamatik ve kredi kartlarinin aldigi yeni odeme sekli olan kagit paralar hazirlanmistir Paranin tarihi Tahil meyve sebze tavuk midye gumus inek ve altin gibi gecerli mallar takas araci olarak kullanilarak para islevi kazanmislardir Para sinirli fakat yeterli miktarda mevcut olan ve genel takas ve odeme araci olarak kullanima giren dayanikli dogal gerecler olarak ortaya cikmistir mal seklindeki para Bunlar bazen dogal arac gerecler bazen de takilardan ziynet para olusmaktaydi ya da ciftlik hayvanlari gibi genel olarak kullanilan yararli mallardi Orta Cag da ozellikle metal takilar ve degerli sikkelerin odeme araci olarak kullanildigi Slav ve Iskandinav dogu denizi bolgelerinde agirlik ve tartma uzerine kurulu ekonomi anlayisi soz konusuydu Burada metal ozellikle de gumus cubuklar taki malzemeleri ve yabanci sikkeler odeme araci olarak belirleyici nitelikteydi Ayrica sikkelerde agirlik tek basina cift yonlu tartma yontemiyle aliciyi saticiyi belirlemekteydi GenelHer ulusun ulkenin merkez bankasi tarafindan tedavule cikarilan kendi banknotlari vardir Avro banknotlarinin yani sira bolgesinin banknotlari Bati Afrika ve Orta Afrika ulkelerinin banknotlari gibi birden fazla devlet tarafindan basilan ve kullanilan banknotlar da istisnai olarak bulunmaktadir Gunumuzde banknotlar sadece Iskocya Kuzey Irlanda Hongkong ve Makao da ozel bankalar tarafindan basilmaktadir Bir devlet bankasinin ozel ya da resmi olup olmadiginin kesin ayrimi bircok ulkede ne eski donemlerde ne de gunumuzde yapilmistir Cunku bircok devlet bankasi sahislarin sahip olabilecegi hisse senetleri ve bonolar cikartmistir Ornegin 1923 yilindan onceki MateryalBanknotlar genellikle kagittan yapilir bazen ham maddeden ve bircok ulkede hala kagit seklinde basilir fakat farkli maddeler de kullanilabilir Orn sentetik madde polimer Avro banknotlarin kagitlari saf pamuktan yapilmaktadir Polimer banknotlar Avrupa da Romanya da tedavule cikmistir Ayrica Kuzey Irlanda da nda da cikarilmaktadir Polimer banknotlara Avrupa disinda donence ve donencealti bolgelerindeki ulkelerde rastlanabilir Avustralya Banglades Brezilya Brunei Sili Endonezya Kuveyt Malezya Meksika Nepal Yeni Zelanda Papua Yeni Gine Samoa Singapur Solomon Adalari Sri Lanka Tayvan Tayland ve Vietnam Polimerden yapilan banknotlarin avantaji dayanikli olmasidir Uretiminde kagit banknotlara gore daha masraflidir ve bazi durumlarda halihazirdaki banknotlar tarafindan islenememektedir Sicaklik bu banknotlara zarar verebilir ve kuru bir hal aldiklari icin bu banknotlar kolayca yirtilabilir ve cabuk eskiyebilir Banknotlarin ve guvenlik kagitlarinin daha onceki imalatcilarindan biri Gmund am Tegernsee de ve da uretim yerleri olan Giesecke amp Devrien in subesi olan Louisenthal kagit fabrikasidir Yipranma Kagit paralarin eskime sureleri Turkiye de 3 ABD de 18 Almanya da 55 Ingiltere de ise 10 yildir kaynak belirtilmeli Uretim maliyeti ve nominal deger iliskisi Kagit parayi nominal olarak degerli kilan sey devletin verdigi guvencedir Yani kagit paranin imal edildigi maddenin kagit keten pamuk vs gercek degeri ihmal edilecek kadar azdir Devlet otoritesi ortadan kalktiginda para degersizlesir ve kagida donusur Tarihte bunun pek cok ornegi vardir Buna karsin altinin kendisinin gercek ve sureklilik arz eden degeri vardir ve para olarak kullanildiginda uzerine yazilan deger farkli olabilse de ayrica gercek bir degere de sahiptir Bu durum tarihte de ornekleri gorulen yasadisi islemlerin yapilmasina da imkan vermistir Nominal Itibari Deger Iktisadi bir varligin uzerinde yazili olan degerdir Ornegin para kagit para altin para gumus para madeni para cek hisse senedi vs uzerinde nominal deger bulunur Iktisadi varliklar her zaman nominal degerleri ile alinip satilmayabilir Ornegin doviz hisse senedi farkli degerlerden islem gorebilir Bu durumda piyasa degeri yani gercek degeri nominal degerden farkli olacaktir GuvenlikBanknotlari imal edenler paralari kopyalamaya ve sahtecilige karsi mumkun oldugunca guvenli yapmaya calismislardir Sahtekarlar her seferinde banknotlari kopyalamayi ve piyasaya cikarmayi denemislerdir Modern banknotlarin taklidi zorlastiran ve gercek banknotlarin kontrol edilebilmesini saglayan kademeli olarak duzenlenmis guvenlik isaretleri bulunmaktadir Ilk guvenlik kademesi banknotun herhangi bir alet kullanmaksizin bakildiginda ya da dokunuldugunda taninabilmesini saglayan ozelliktedir Ayrica bir alt katman su isareti damga baskisi seffaf tabaka gomulu guvenlik katmanlari gozle gorulebilen baski rengi gozle gorulur degisken murekkep ve renkli fotokopi materyalleri ile uretilemeyen hologram da vardir 1988 1989 yillarinda 5000 Avusturya silin banknotu ile banknot basim tarihinde ilk kez bir kagit para uzerinde ince kagit Kinegramm kullanilmistir Bu durum gozle gorulebilen isaretlerin kullanimi yonunde ayar degisimine sebep olmustur cunku dunya capinda bu yontem kullanilmaya baslanmistir Orn Euro Ikinci guvenlik katmani kopyalanmasi zor olan ama bazi basit materyallerle saptanabilen bir yontemden olusmaktadir Bunun yaninda mikro yazi bir buyutecle saptanabilen ve isiltili veya fosforlu bir desen de bulunmaktadir Para ayirma makinesiyle yapilan makineli incelemeler icin ya da para yatirma araci icin Orn ATM ayrica gorunmeyen guvenlik katmanlari vardir Bunlar alt katmanin Kagit ya da polimer ya da baski renklerinin bir parcasi olarak temin edilebilirler Bunlara guvenlik katmaninin ya da baski renklerinin fiziksel olarak olculebilen ozellikleri de dahildir En yuksek guvenlik katmani bilesimi ve saptama olcutleri sadece ureticiler ve merkez bankalari tarafindan bilinen materyallerin kullanildigi banknotlardadir Isvicre frangi dunyada guvenlik seviyesi en yuksek olan banknottur Banknotla ilgili kitaplar Osmanli Bankasi Banknotlari Edhem Eldem Osmanli Bankasi Yayinlari Istanbul 1998 Osmanli Bankasi Arsivinde Tarihten Izler Edhem Eldem Osmanli Bankasi Yayinlari Istanbul 1997 50 Yilin Turk Kagit Paralari Cuneyt Olcer Is Bankasi Kultur Yayinlari 1973 Cumhuriyet Donemi Turk Kagit Paralari Cuneyt Olcer Is Bankasi Kultur Yayinlari 1983 Yukaridaki kitabin genisletilmis baskisi Ayrica bakinizBanka Merkez bankasi Itibari para Kripto para Merkez bankasi dijital para birimiKaynakcaItibari Paranin Kullanimdan Kaldirilmasina Yonelik Teorik Bir Degerlendirme 19 Mayis 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dr Ogr Uyesi Umut EVLIMOGLU Dr Ogr Uyesi Umut Tolga GUMUS AU Sosyal Bilimler Dergisi IX II 167 183 Aralik 2018 Serbest Bankacilik ve Parasal Reform 29 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Prof Dr Coskun Can Aktan Turkiye Bankalar Birligi Yayin No 333 Istanbul 2019 William N Goetzmann K Geert Rouwenhorst 1 August 2005 The Origins of Value The Financial Innovations that Created Modern Capital Markets Oxford University Press Ingilizce Dipnotlar Turkiye Cumhuriyet Merkez Bankasi Terimler Sozlugu 3 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Nisan 2011 Turk Bankacilik Sisteminde Cek in Yeri H Levent Aksan Yuksek Lisans Tezi Istanbul Universitesi 1987 Cek ve Banknot arasinda ayrintili bir karsilastirma mevcuttur Dunden Bugune Paranin Tarihi Ve Turkiye de Kagit Para Kullanimi 10 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Murat Fidan Serkan Dilek Aysegul Esev 2019 Sosyal Bilimler Dergisi 9 18 141 162 doi https doi org 10 31834 kilissbd 613107 Kripto Paralarin Gelisimi Ve Para Piyasalarindaki Yerinin Swot Analizi ile Incelenmesi 19 Mayis 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yrd Doc Dr Sahin CETINKAYA Uluslararasi Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Arastirmalar Dergisi C 2 S 5 Yil 2 2018 Sayfa 11 21 Paranin Dogasi ve Turleri Uzerine Bir Inceleme 26 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hakan Sahin Liberal Dusunce Dergisi Yil 21 Sayi 84 Guz 2016 ss 93 102 Sayfa 7 Dipnot 10 Dunden Bugune Paranin Tarihi Ve Turkiye de Kagit Para Kullanimi 10 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Murat Fidan Serkan Dilek Aysegul Esev 2019 Sosyal Bilimler Dergisi 9 18 141 162 doi https doi org 10 31834 kilissbd 613107 Sayfa 149 Paranin Dogasi ve Turleri Uzerine Bir Inceleme 26 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hakan Sahin Liberal Dusunce Dergisi Yil 21 Sayi 84 Guz 2016 ss 93 102 Para Teorisi ve Politikasi Ders Notlari 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde A Yasemin YALTA Turkiye Bilimler Akademisi Acik Ders Malzemeleri Projesi Materyalleri Surum 1 1 Nisan 2020 Dis baglantilarWorld Banknote Gallery12 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde En maraqli esginaslar banknotlar Azerice