Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kosova (Arnavutça: Kosovë, Sırpça: Косово), resmî adıyla Kosova Cumhuriyeti (Arnavutça: Republika e Kosovës, Sırpça: Република Косово / Republika Kosovo), Balkanlar'da bulunan ve dünyada sınırlı tanınırlığa sahip denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde ve doğuda Sırbistan, güneyde Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, batıda ise Karadağ ile komşudur. 1999'da Birleşmiş Milletler kontrolü altına alınan Kosova, 2008'de Sırbistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti. Mart 2020 itibarıyla 97 ülke tarafından tanınmaktadır. Kosova'nın bağımsızlığını tanımayan Sırbistan, bölgeyi kendisine bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi olarak kabul etmektedir.
Kosova Cumhuriyeti | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bayrak  Arma | |||||||
 | |||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Priştine | ||||||
| Resmî dil(ler) | Arnavutça, Sırpça | ||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Romanca, Boşnakça, Türkçe, Goranca | ||||||
| Demonim | Kosovalı | ||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 10.877 km2 (171.) | ||||||
• Su (%) | 1,0 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2022 tahminî | 1.998.178 (152..) | ||||||
• Yoğunluk | 159/km2 | ||||||
| GSYİH (SAGP) | 2021 tahminî | ||||||
• Toplam | 21,680 milyar $ (147.) | ||||||
• Kişi başına | 11.949 $ (102..) | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2021 tahminî | ||||||
• Toplam | 8,810 milyar $ (147.) | ||||||
• Kişi başına | 4.856 $ (98.) | ||||||
| Gini (2017) | ▲ 29.0 düşük · 121. | ||||||
| İGE (2016) |  0.742yüksek | ||||||
| Para birimi | Euro1 (€) (EUR) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||
| Telefon kodu | +383 | ||||||
| |||||||
Kosova'da bağımsızlık ilanının ardından, denetim, Birleşmiş Milletler'den Avrupa Birliği'ne geçti. Kosova'daki Avrupa Birliği temsilciliği, bundan sonra adı altında hizmet vereceğini açıkladı. Böylece Birleşmiş Milletler'in de 1999 yılından bu yana Kosova'da üstlendiği yönetim sona ermiş oldu. Kosova'da Avrupa Birliği ülkelerinden 1900 polis ve yargı mensubu görev yapacak. Kosova bu şekilde bağımsızlığını tanıyan ülkeler tarafından Avrupa'nın 50. ülkesi olarak sınıflandırılmıştır.
Tarihçe
Eski tarih
Roma İmparatorluğu’nun zamanında Kosova bölgesi adlandırmalarından biri "Dardania" idi. “Dardania” adlı bu küçük yönetim bölgesinin, bugünkü Kosova topraklarıyla kesiştiği mevkileri vardır. Dardania, "Moesia Superior" adlı eyaletin içindeki küçük bir bölgenin adı idi. Günümüzde Kosova'da ait olduğu düşünülen bazı kalıntılara rastlanmıştır. Kosova'da yaşayan Arnavutların çoğu, kendilerinin Dardanlar ve İlirlerin vârisleri olduklarına inanır. Bu teorinin kanıtı olarak da; insan yapısı, aynı kültür ve dilin konuşulması fikirleri belirtilir. Dardanlar yapı olarak güçlü ve sert insanlar olarak izah ediliyor.
Roma İmparatorluğu devrinde ve bu imparatorluğunun ikiye ayrılması sonrasında Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde kalan (3. ve 4. yüzyıl) Kosova çevresinde Hun, Avar, Bulgar, Peçenek, Uz gibi kavimlerin geçici ve kalıcı yerleşmeleri de söz konusu olmuştur. Slavların bölgeye gelişleri ise, 7. yüzyıldan sonra olmuştur. M. S. 5. yüzyılda Hunların bilhassa Attila önderliğinde birleşerek oluşturdukları devlet döneminde Balkanlar (Kosova’yı da içine alacak şekilde), Hunların geçici ve kalıcı yerleşmelerine sahne olmuştur.
6. yüzyılda Tuna'nın kuzeyine yerleşen Avarlar, buraya doğru ilerlemişlerdir. Bu devrin dil ve kültür kalıntılarına dair arkeolojik buluntular, Balkanlar’ın çeşitli bölgelerinde vardır. Doğu Roma İmparatorluğu zamanında Doğu Roma (Bizans) ordusunda ve Doğu Roma topraklarının uçlarına (ki Kosova bölgesi uçlara yakındır) Türk boyları özellikle yerleştirilmiştir. Bundaki amaç, sınır güvenliği, ordu ihtiyacı ve bu boyların merkezden uzak tutulmasıydı. Bugün Kosova’nın Gora bölgesinin dağlık arazisinde rastlanan kayalara kazınmış hâldeki damga şekillerinin, Osmanlı öncesi Türk izlerinden biridir. Bu şekillere dair yapılan dilsel incelemeler, bunların Göktürk Alfabesinin şekilleriyle olan yakınlığına işaret etmektedir. Kosova, Bizans'ın zayıfladığı dönemlerde Bulgarların ve Sırpların egemenliğine girmiştir.[]
Arnavut Birliği
1444'te Arnavut ve Karadağ prenslikleri Balkanlar'daki Osmanlı yayılmasına karşı bir askeri savunma birliği oluşturdular. Birliğin kurucusu Arnavut Akçahisar (Kruya) Prensi Gjergj Kastrioti (İskender Bey) oldu. Katolik beyi Gjergj Kastrioti, bir zamanlar Osmanlı devşirmesi olduğu ve Osmanlı ordu bürokrasisinde yer aldığı için İskender Bey adıyla anılmaktadır. Katolik Kastrioti şahsiyeti adı ve kimliği altında günümüzde modern Arnavut kimliği ve milliyetçiliği oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu kimlik de Osmanlı devrinden yakın devirlere kadar gelen Arnavut kimliğiyle örtüşmemektedir.[] Birlik Venedik Cumhuriyeti tarafından da desteklendi.
Mart 1444'te İskender Bey o zaman Venedik egemenliğindeki liman şehri Leş (Alessio)'da bölgenin en önemli prenslikleri olan Thopia, Muzaka, Ballsha ve Crnojevic aileleriyle bu birliği kurdu. Daha ufak diğer kuzey Arnavut aşiretleri de bu birliğe katıldılar. Osmanlılara karşı mücadele için kendi aralarındaki anlaşmazlıkları bir tarafa bıraktılar. İskender Bey birliğin komutanlığına seçildi. Alınan siyasi kararlarda bütün birlik üyelerinin kabul etmesi şartı vardı.[]
1444'te İskender Bey, Osmanlı ordusunu Torviol Ovası'nda yenmeyi başardı. 1450'de Akçahisar’ı kuşatan Osmanlı birlikleri kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldılar. 1451'de İskender Bey Napoli Krallığı ile bir ittifak kurdu. 1452'de Osmanlı ordusu Mokrica ve Meçadi'de yenildi.[] 1453'te İstanbul'un fethi üzerine Arnavutlar, Napoli, Venedik, Papalık ve Macaristan Krallarından maddî yardım almaya başladılar. 1462'ye kadar Arnavutlar her yıl Osmanlı ordusunu püskürtüyor, ama ertesi yıl Osmanlılar tekrar aynı güçle geliyorlardı. 1460 ve 1463'te yapılan ateşkesler dışında Arnavut-Osmanlı savaşı hiç durmadan sürdü. 1462'de İskender Bey önemli bir şehir olan Ohri'yi almayı başardı.[]
1466'da Akçahisar’ın ikinci kuşatması da Arnavut Birliği'nce engellendi. Fakat aynı yıl Osmanlılar Shkumbin Vadisi'nde Elbasan Kalesi'ni kurmayı başardılar. 1467'de Akçahisar’ın üçüncü kuşatması da birlikçe engellendi.
1468'de İskender Bey'in ölümüyle zayıflamaya başladı. Venedik'in yardımıyla Kuzey Arnavutlar Osmanlılarla mücadele etmeyi sürdürdüler, ancak Venedik yönetimindeki İşkodra 1479'da Osmanlılarca ele geçirilince, Arnavut direnişi sona ermese de zayıfladı. Bundan sonra bölgenin tamamı Osmanlı egemenliğine girdi.
Osmanlı dönemi
1389-1913 yılları arasında Kosova, Osmanlı-Türk hâkimiyetinde kaldı. Kosova'nın çok önemli batı-doğu ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle, Osmanlı yönetimi Venedik'in de kontrolüne yakın olan bölgenin geri kalan kısımlarının aksine yoğun bir devşirme-İslamlaştırma politikasını Kosova'da uyguladı.
Kosova bölgesinde Osmanlı devlet yönetimiyle beraber, Roma devrinden beri sürekli olarak sağlanamayan düzenlilik sağlanmıştır. Bölge, Osmanlı öncesinde buralarda yaşayan Müslüman olmayan Türklerle, Osmanlı Devleti ile beraber artan Müslüman Oğuz Türkleriyle Türklük açısından iyice yoğun nüfuslu bir hâle geldi. 1912 yılı civarlarıyla beraber Osmanlı hükümranlığının kalktığı zamana kadar Kosova’da Türkçe, genel kültürel dil kimliğindeydi. Zaten bölgedeki Türk nüfusu da bunu sağlayan önemli sebeplerin başında geliyordu. Bölgenin Türk olmayan halkları, Türkçe ile hem dinî yönden hem kültürel yönden iyice geliştiler. Bunun neticesinde de Kosova ve çevresi, Osmanlı Devleti’nin önemli bölgelerindendi. Osmanlı idaresi, bölgede yaşayan Arnavutlara, Sırplara da herhangi bir zorlama uygulamadı. Özellikle Arnavutlar, kültürel yönden sıkıntılar yaşamadılar ve bugünlerine geldiler. Arnavutlar, Balkan Savaşlarına kadar Osmanlı Devleti’ne bağlı, kendilerini Türklerden pek ayırmayan bir halk kimliğindeyken, özellikle 1800’lerin ikinci yarısında artan bir eğilimle Osmanlı algısından kısmî kopma istek ve tepkilerini geliştirmeye başladılar. Bunda, Hristiyan Batı dünyasının ayrılıkçı kışkırtmaları ön planda olmuştur. Bu kopma eğilimi Arnavutluk devletinin kurulmasıyla son hâle geldi. Bugün Kosova’da Arnavutlarla Türklerin ortak yaşayışlarındaki sıcak ilişkiler ve samimiyet de gizli veya açık düşmanlıklar da o dönemlerin ürünleridir.
1878 Rus - Osmanlı Savaşı sonrası Sırplar Kosova'da hak iddia etmeye başladılar. Bu devir, Sırpların bağımsız Sırbistan çabalarının meyve verdiği bir devirdir.
I. Kosova Savaşı
Kosova, I. Murat zamanında 1389 I. Kosova Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti topraklarına tam olarak katıldı. 5 asırdan fazla Osmanlı idaresinde kalan bölge, 1912'de I. Balkan Savaşı sırasında Sırbistan'ın eline geçti.
Sırpların genel algısının Kosova’yı kendi ırklarının önemli yerlerinden biri saymasının sebebinde, I. Kosova Savaşının etkisi çok büyüktür. 1371’de Çirmen’de elde edilen zafer, Balkanlar’ın içlerine doğru ilerleyişin kapılarını açmış olmasına rağmen, Balkanlar’da Osmanlı hâkimiyetini belirleyecek olan hadise, Birinci Kosova Savaşı olmuştur. 28 Haziran 1389’da cereyan eden Birinci Kosova Savaşı’nda Osmanlı’nın karşısında yenik düşen Hristiyan ittifakının liderliğini, Osmanlı güçleri tarafından öldürülen Sırp Prens Lazar Hrebelyanoviç yapmıştı. Birinci Kosova Savaşı’nı kazanmış gibi davranan Sırplar, 28 Haziran tarihini en kutsal günleri arasında saymakta ve “Vidovdan” adı altında kutlamaktadırlar.
Kosova Savaşı ve etkisi
Birinci Kosova Savaşı’nın Sırp toplumunun psikolojisine yarattığı etki ise yıllarca değil, geliştirilen mitoloji ve efsaneler sayesinde yüzyıllarca sürmektedir. Her şeyden önce Prens Lazar, Sırp Ortodoks Kilisesi tarafından tanrısallaştırılmıştır. Mevcut mitolojiye göre, Birinci Kosova Savaşı’nın arifesinde bir melek Lazar’a seslenerek, “fani çarlık” ile “ilahi çarlık” arasında bir seçim yapmasını istemiştir. Sırplara göre Lazar ilahi çarlığı seçmiştir. Dahası, Lazar ile İsa arasında benzerliklerin kurulduğu da görülmektedir. Genel olarak 1. Kosova Savaşı ve bu savaşta yer alan karakterler hakkındaki Sırp yorumları, Hristiyan mitolojisindeki olaylar ve karakterlerle karışmıştır. İşte bu sebepten dolayı, Sırplar kendine “ilahi millet” sıfatını yakıştırmaktadır. Diğer taraftan, Türklere karşı yürütülen Kosova Savaşı hakkında yazılan destansı halk şiirleri, en iyi bilinen ve en güzel kabul edilen şiirlerdir. Bütün bunlar ise, Sırpların Kosova’ya “Sırbistan’ın Kudüs’ü”, “Sırp dini değerlerinin ve Sırp medeniyetinin beşiği” gözüyle bakmasına yol açmıştır.
Sırp milletinin şuurunda Birinci Kosova Savaşı, tarihlerinin en önemli olayı olarak yaşamaktadır. Sırplar bu savaş hakkında, okula başlamadan önce, dedelerinden öğrenmektedirler. Sırp devleti daha önce parçalanmış olmasına rağmen, Sırp ve Karadağlılar, söz konusu savaşı, Orta Çağ Sırp Devletinin ölümüne ve “Sırpların Türklerce köleleştirilmesine” yol açan savaş olarak hatırlamaktadırlar.
Tam tarihi bile tartışmalı olan Birinci Kosova Savaşı hakkında kesin olarak bilinenler, çatışmaların şiddetli geçtiği, iki tarafın da ağır kayıplar verdiği, Sultan I. Murad ile Prens Lazar’ın öldüğüdür. Murad ile Lazar’ın tam olarak nasıl ve ne zaman öldükleri hakkında da kesin bilgi yoktur. 18. yüzyıldan itibaren soy ismi “Obiliç” olarak anılmaya başlayan Miloş Kobiloviç (Kobiliç) tarafınca şehit edildiği düşünülen Sultan I. Murad’ın yerine oğlu Bayezid, Lazar’ın yerine ise küçük oğlu Stefan Lazareviç geçmiştir.
Annesi Kraliçe Milica’nın nasihatine uyan Lazarević, sonradan Osmanlı’ya bağlanmayı kabul etmiştir. Sırplar Osmanlı’dan tam bağımsızlığı ancak 1878 yılında elde edebilmişlerdir.
Osmanlı döneminin sonu
30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması ile Kosova Vilayeti, Sırbistan Krallığı’na bırakıldı. Kısa bir zaman sonra bölge, yeni kurulan Yugoslavya Krallığı’nın (ilk adıyla Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı) sınırları içinde yer aldı.
Yugoslavya dönemi
Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın kısa hükümranlığından sonra II. Dünya Savaşı sırasında İtalya'nın Almanya'ya teslim olması üzerine Tito tarafından kurulan meclisçe Yugoslavya 1945 yılında ilan edildi ve monarşi yıkıldı. Bu olaydan sonra Kosova; Yugoslavya'ya bağlı bir eyalet statüsüne geçti.
SSCB'nin çöküşü ile dağılmaya başlayan ülkeler arasına Yugoslavya da katıldı. Yugoslavya 1992 yılında özerk bölgelerinin bağımsızlığını ilan etmesi ile dağılmaya başladı. Hırvatistan, Bosna-Hersek, Slovenya, Kuzey Makedonya bağımsızlığını ilan etti. Bosna-Hersek’in Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanması sırasında yaşanan eşitliksiz savaş ve Sırp katliamları, Yugoslavya’nın parçalanması sürecindeki en büyük olaylardan biriydi. Kosova bu süreçte, Sırp baskısı ve askeri müdahaleleri sonucunda bağımsızlığına kavuşamadı. 1995 yılında Sırp ordusu Kosova'ya girdi ve birçok sivilin öldürülmesine sebep oldu. 1999 yılındaki NATO Müdahalesi ile Kosova, Sırbistan idaresinden koparıldı.
Karadağ’ın da bağımsız olmasıyla Yugoslavya yapısı sadece bir anı hâline dönüşmüş ve 2003 yılında resmî varlığını kaybeden Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, gayri resmî varlığını da kaybetmiştir.
Bağımsızlık ilanı
ABD, NATO ve AB, Kosova'nın bağımsızlığını tanıma konusunda hemfikirdir. 2008'in Şubat ayının 17'sinde tek taraflı bağımsızlık ilan edildi. Rusya, Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Sırbistan, İspanya ve Azerbaycan, bağımsızlığa karşı çıkan devletlerdir. Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan'ın bağımsızlığa karşı çıkma nedeni, Kosova'nın, KKTC için bir örnek olmasıdır. Azerbaycan, Ermeniler tarafından işgal edilen ve (Ermenistan dâhil) tanınmayan "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti"ne örnek teşkil edeceği için Kosova'nın bağımsızlığına karşı çıkıyor. İspanya ise toprakları içinde özerk durumda bulunan Bask Ülkesi ve Katalonya'nın benzer şekilde bağımsızlık ilan etmesinden korktuğu için Kosova'nın bağımsızlığını tanımıyor. Rusya'nın mazereti ise tam tersine, batılı devletlerin diğer yeni bağımsız olan ülkeleri (Abhazya, Güney Osetya, KKTC vb.) tanımadıkları için uyguladıkları çifte standart. Rusya devlet başkanı Putin, KKTC'nin 40 yıldır tanınmadığı hâlde batılı devletlerin Kosova'yı hemen bağımsız hâle getirmelerini sağladıkları için batılı devletleri "ikiyüzlü" olarak nitelendirmiştir ve "Bundan utanmalısınız..." demiştir. Kosova, 17 Şubat 2008 pazar günü bağımsızlığını ilan etmiştir.
Kosova'nın bağımsızlığının Bosna-Hersek sınırları içerisinde bulunan Sırp Cumhuriyeti'nin bağımsızlık taleplerinin artmasına ve Sırbistan içerisinde bulunan Voyvodina özerk bölgesindeki etnik istikrarsızlığın artarak sürmesine yol açması beklenmektedir. Yunanistan ise Kuzey Makedonya bölgesindeki bağımsızlık taleplerinin şiddetlenmesinden endişe etmektedir. KKTC'nin başarılı bir dış politika ile bağımsızlık yolunda önemli bir adım atması da beklenenler arasındadır.
İdari bölümler
Kosova’nın günümüzde idari durumu tek yapılı değildir. İdari yapılardan biri, Şubat 2008 itibarıyla tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Kosova Cumhuriyeti’nin idari yapılanmasıdır. Bir diğeri, BM’nin bölgedeki yönetiminin (UNMIK) kabul ettiği yapılanmadır. Üçüncü idari yapılanma, Kosova üzerinde hâlen hak iddia edip kendi toprakları içinde kabul eden Sırbistan Cumhuriyeti’nin idari yapılanmasıdır.
İller
Kosova Cumhuriyeti 7 ile (Arnavutça: rajon; Sırpça: okrug) ayrılmıştır.
| İller | Merkez | Alan (km2) | Nüfus |
|---|---|---|---|
| İpek ili | İpek | 1,365 | 174,235 |
| Mitroviça ili | Mitroviça | 2,077 | 272,247 |
| Priştine ili | Priştine | 2,470 | 477,312 |
| Gilan ili | Gilan | 1,206 | 180,783 |
| Yakova ili | Yakova | 1,129 | 194,672 |
| Prizren ili | Prizren | 1,397 | 331,670 |
| Ferizovik ili | Ferizovik | 1,030 | 185,806 |
Belediye merkezleri
| Amblem | Belediye | Alan(km²) | Harita | Nüfus (2011) |
|---|---|---|---|---|
 | Deçan (Deçan/Dečani) | 293.97 km² |  | 40,019 |
 | Dragaş (Dragash/Dragaš) | 433.85 km² |  | 33,997 |
 | Ferizovik (Ferizaj/Uroševac) | 344.61 km² |  | 108,610 |
 | Fushë Kosova (Fushë Kosova/Kosovo Polje) | 84.09 km² |  | 34,827 |
 | Yakova (Gjakova/Đakovica) | 586.62 km² |  | 94,556 |
 | Gilan (Gjilan/Gnjilane) | 391.84 km² |  | 90,178 |
 | Glogovaç (Gllogoc/Glogovac) | 275.63 km² |  | 58,531 |
 | Graçaniça (Graçanicë/Gračanica) | 122.41 km² |  | 10,675 |
 | Elezhan (Hani i Elezit/Đeneral Jankovič) | 83.11 km² |  | 9,403 |
 | İstok (Istog/Istok) | 454.36 km² |  | 39,289 |
 | Yunik (Junik/Junik) | 77.78 km² |  | 6,084 |
 | Kaçanik (Kaçanik/Kačanik) | 211.28 km² |  | 33,409 |
 | Kameniçe (Kamenicë/Kosovska Kamenica) | 416.61 km² |  | 36,085 |
 | Klina (Klina/Klina) | 309.02 km² |  | 38,496 |
 | Klokot (Kllokot/Klokot) | 23.39 km² |  | 2,556 |
| Leposaviç (Leposaviq/Leposavić) | 539.05 km² |  | 13,773 | |
 | Liplan (Lipjan/Lipljan) | 338.41 km² |  | 57,605 |
 | Malişova (Malishevë/Mališevo) | 306.42 km² |  | 54,613 |
 | Mamuşa (Mamushë/Mamuša) | 10.94 km² |  | 5,507 |
 | Mitroviça (Mitrovica/Kosovska Mitrovica) | 329.35 km² |  | 71,909 |
| Kuzey Mitroviça (Severna Kosovsko Mitrovica/Mitrovicë e Veriut) | 6.83 km² |  | 12,326 | |
 | Nobırda (Novobërdë/Novo Brdo) | 203.98 km² |  | 6,729 |
 | Kastriot (Obiliq/Obilić) | 104.84 km² |  | 21,549 |
 | Parteş (Partesh/Parteš) | 28.67 km² |  | 1,787 |
 | İpek (Pejë/Peć) | 602.63 km² |  | 96,450 |
 | Poduyeva (Podujevë/Podujevo) | 632.59 km² |  | 88,499 |
 | Priştine (Prishtinë/Priština) | 523.13 km² |  | 198,897 |
 | Prizren (Prizren/Prizren) | 626.86 km² |  | 177,781 |
 | Rahofça (Rahovec/Orahovac) | 275.90 km² |  | 56,208 |
 | Ranilug (Ranillug/Ranilug) | 77.62 km² |  | 3,866 |
 | Skenderay (Skënderaj/Srbica) | 374.37 km² |  | 50,858 |
 | Suvareka (Suharekë/Suva Reka) | 361.04 km² |  | 59,722 |
 | Ştırpçe (Shtërpcë/Štrpce) | 247.70 km² |  | 6,949 |
 | Ştimle (Shtime/Štimlje) | 134.42 km² |  | 27,324 |
 | Viti (Viti/Vitina) | 269.69 km² |  | 46,987 |
 | Vıçıtırın (Vushtrri/Vučitrn) | 344.85 km² |  | 69,870 |
| Zubin Potok (Zubin Potok/Zubin Potok) | 334.38 km² |  | 6,616 | |
| Zveçan (Zveçan/Zvečan) | 123.01 km² |  | 7,481 | |
| — | 38 | 10,905.25 km² | — | 1,780,021 |
Siyaset
Kosova Cumhuriyeti, parlamenter temsilî demokrasi ile yönetilir. Yürütme erki, Kosova başbakanının liderliğindeki Kosova hükûmeti tarafından sağlanır.
Kosova’da Arnavut ve Sırpların siyasi arenada birden çok partileri vardır. Türkler iki (2010 itibarıyla) ve Goralılar tek parti ile siyasi düzlemde temsil edilmektedirler.
Kosova Türklerinin tek siyasi temsilcisi 2010 yılında dek Kosova Demokratik Türk Partisi olmuştur. KDTP, 1990 yılından itibaren çok partili sisteme geçişle Kosova Türklerini siyasi arenada temsil etmektedir. Savaştan sonra 3 dönem genel seçimlerde milletvekili elde eden KDTP, 2008’de de mecliste milletvekili, bakan ve bakan yardımcılığı ile temsil edilmiştir. 2010 yılında KDTP’nin yanında de siyasi arenaya katılmış ve 2010 genel seçimlerinde de yer almıştır.
Dış ilişkiler
Kosova'yı ilk tanıyan ülke Kosta Rika, ikinci ülke Amerika Birleşik Devletleri olmuştur. Türkiye, Arnavutluk, Birleşik Krallık ve Afganistan da Kosova'yı tanıyan ilk ülkelerdendir.
Bu bağımsızlığı tanımayacağını ilan eden Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Sırbistan ve Rusya´ya göre burası hâlen Sırbistan’a bağlı özerk bir bölgedir.
Bağımsızlık ilanı sonrasında Kosova'yı tanıyan ülkeler arasına Japonya, Macaristan ve Hırvatistan da katılmıştır. En son Antigua ve Barbuda 20 Mayıs 2015 tarihinde Kosova'nın 17 Şubat 2008’de tek taraflı olarak ilan ettiği bağımsızlığını resmen tanıyan 111. ülke olmuştur. Bu tanıma süreci sürekli gelişerek devam edecek bir seyir izlemektedir.
10 Eylül 2012 gününe dek gözetimli bağımsızlık altında bulunan Kosova bu tarihten itibaren ise tam bağımsız olarak yoluna devam etmektedir.
Coğrafya
Kosova 10.887 km2'lik alana, 2 milyon civarında bir nüfusa sahiptir. Kuzeybatısında Karadağ, kuzey ve doğusunda Sırbistan, güneyinde Kuzey Makedonya ve güneybatısında Arnavutluk bulunmaktadır. En büyük yerleşim merkezi başkent Priştine'dir. Koordinatları 42,6394 (42°38'21.840"K) kuzey enlemi ve 21,0961 (21°5'45.960"D) doğu boylamıdır.
Kosova'nın iklimi karasal iklimdir. Kışları soğuk ve kar yağışlıdır; yazları ise sıcak ve kurak geçer.
Kosova topraklarının büyük bir kısmı dağlık arazidir. Kuzey Makedonya sınırı boyunca Şar Dağları uzanmaktadır. Burada kış turizmi faaliyetleri yapılmaktadır. Brezoviça en önemli kış turizmi yerleşkelerinden birisidir. Kosova dağları çok yüksek ve dik yamaçlara sahiptir. 2656 m ile Ceraviça zirvesi ülkenin en yüksek doruğudur. Dreniça, Karaleva gibi kasabalar, bu bölgenin yüksek yamaçlarında kurulmuş yerleşim birimleridir.
Kosova Cumhuriyeti’nin güneybatısında Arnavutluk Alpleri uzanmaktadır. Kuzeyinde ise Kopaonik Dağları bulunmaktadır.
Ekonomi
Sanayi sektörü genelde metal işleme, basit makine üretimi, deri işleme, ağaç işleme ve mobilya üretiminde faaliyet gösteren küçük ölçekli imalatçılardan oluşuyor. Kosova’nın GSYİH’sı 4.3 milyar dolar civarındadır. Yıllık ekonomik büyüme kapasitesi ise yüzde 4 düzeyindedir ve 2012 yılında bu oranı tutturmuştur. Enflasyon ortalama yüzde 3.5’tir. İşsizlik yüzde 45 gibi, çok yüksektir. Asgari ücret Kosova’da 170 dolardır, ortalama maaşlar ise 250-300 dolar seviyesindedir. Kosova’nın ekonomi gündeminde şu başlıklar durmaktadır: Altyapı yetersizliği. Enerji kaynaklarının sürdürülebilir olmaması. Ülkenin posta ve Telekom operatörlerinin henüz daha özelleştirilme sürecinde bulunması. Kosova Avrupa’nın en fakir ülkelerinden biri olmasına rağmen, geçmiş 10 yılda istikrarlı büyüme kaydedilmiştir. GSYİH’nın yüzde 15’ini oluşturan işçi dövizleri tüketimi yükseltmiştir. Ayrıca, yabancı hibe ve yardımlar GSYİH’nın üçte birini oluşturmaktadır. Petrol, sigara ve çimento önemli mallar olup, karaborsa yaygındır. Hükûmet genişlemeci iktisat politikaları izlemektedir. 2012 yılında enerji sektörü reformları ve vergi reformları gerçekleştirilmiştir.
Kosova ekonomisi yurt içi talep, işçi dövizleri ve yabancı yatırım (özellikle inşaat) tarafından desteklenmektedir.
Demografi
Dil
Kosova Cumhuriyeti'nin resmî dilleri Arnavutça ve Sırpçadır. Bunun yanında, Kosova Anayasası’nda Boşnakça, Romca (veya Romanca) ve Türkçe de belediye statüsünde resmî dil hüviyeti elde edebilir ve bu diller toplamda toplumun yaklaşık %5'i tarafından konuşulmaktadır. Resmî diller dışında Gora bölgesinde Goralılar tarafından kullanılan dil, “Boşnakça ile Makedonca arasında” şeklinde tarif edilmektedir.
Kosova’da Arnavutça son dönemlerle beraber kullanılma oranını arttırmıştır. Bunda, bağımsızlıkla beraber Kosova’da resmî dil statüsüne sahip olması da önemli bir etkendir. Arnavutçaya 1000 yıldan fazla Doğu Roma (Bizans) yönetimi sonucu Latince ve Yunanca ve ayrıca 500 yılı aşkın Osmanlı yönetimi sonucu Türkçe sözler girmiştir. Arnavutlar, Kosova’nın geneline yayılmış bir hâldedirler. Ancak, nüfus oranı olarak ağırlıklı yapıda Kosova’nın orta ve doğu kesimlerinde yerleşiktirler. Kosova’da köy nüfusunun büyük kısmı Arnavut etnisitesine aittir.
Sırpça'nın Kosova’da resmiyeti bulunur. Ülkede en çok konuşulan ikinci dil olduğu ve Boşnakça'dan daha yaygın olduğu tahmin edilmesine rağmen, ülke de yürütülen istatistikleri boykot etmelerinden ötürü Sırpçanın gerçekte olduğundan daha az göründüğü düşünülmektedir. Kosova’da resmî dil olarak Sırpçanın yer almasının sebebi Kosova Sırplarına, Birleşmiş Milletler tarafından özel azınlık hakları verilmesidir. Ayrıca, bu durumun siyasi boyutları ve kültürel derinlikleri de vardır. Bugün Kosova’da, 1999 yılındaki savaş sonrasında yaşayan Sırpların nüfusu, eski oranın çok altındadır. Günümüzde Kosovalı Sırplar, Kosova’da özellikle Prizren yakınlarında Brezoviça dağlık bölgesinde birkaç köyde; Priştine yakınlarındaki birkaç köyde ve Kuzey Mitroviça’da; Kosova’nın kuzeyinde yaşamaktadırlar.
Türkçe bugün Kosova’da, Prizren, Mamuşa, Priştine, Mitroviça, Vıçıtırın, Gilan belediyelerinde resmî statüye sahiptir ve bu bölgelere ek olarak Doburçan, Yanova, Mitroviça ve İpek yerleşim bölgelerinde de Türk nüfus bulunmaktadır. Kosova’da Türkler, genelde güney, güneydoğu ve doğuda ağırlıkla yaşasa da dağınık bir hâlde bütün Kosova’ya yerleşmişlerdir. Bu dağınıklık özellikle Kosova’nın kuzeyine doğru yayılan bölgelerde yaşayan Türkler için, asimilasyon neticesinde nüfus oranlarında azalma tehlikesini doğurmaktadır. Kosova Türkleri, Müslümandır ve Kosova’da yaşayan Arnavutların çoğu da İslam inancına sahiptir. Bu sebeple söz konusu iki grup ve bunlara eklemlene bilecek Goralı, Torbeş ve Boşnaklar, dinî yönden asimilasyona açık hâle gelebilmektedirler.
| Dil | Konuşur | % |
|---|---|---|
| Arnavutça | 1,644,865 | 94.5 |
| Boşnakça | 28,989 | 1.7 |
| Sırpça | 27,983 | 1.6 |
| Türkçe | 19,568 | 1.1 |
| Romani | 5,860 | 0.3 |
| Diğer | 12,560 | 0.7 |
Etnik yapı
Kosova Cumhuriyeti’nde yaşayan etnik gruplar, en geniş tanım ve tabirleri ile, Arnavutlar, Sırplar, Boşnaklar, Romlar, Türkler, Goralılar, Torbeşler, Aşkalilerdir. Bu isimlendirmelerden bazıları büyük, bazıları da küçük bir topluluğu belirtir. Söz konusu etnik grupların nüfus oranları tam olarak bilinmemektedir. Ülkede 1999 yılı öncesinde ve özellikle 1999 ile beraber sürekli bir değişkenlik gösteren demografik durumlar, bu durumu doğurmuştur. Ülkeden ayrılanlar, ülkeye gelenler, kimlik gelgitleri gibi etkenlere, uzun süreden beri Kosova’da etnik yapı bilgisine yönelik nüfus sayımı yapılmamasını da eklemek gerekir. Şimdilik Kosova Cumhuriyeti’nde %85-90 civarı Arnavut, %3-4 Sırp, %3-4 diğer halklar şeklinde bir oran öne sürülmektedir.
| Etnik grup | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | |
| Arnavutlar | 498,244 | 68.5 | 524,559 | 64.9 | 646,605 | 67.1 | 916,168 | 73.7 | 1,226,736 | 77.4 | 1,596,072 | 81.6 | 1,616,869 | 92.9 |
| Sırplar | 171,911 | 23.6 | 189,869 | 23.5 | 227,016 | 23.5 | 228,264 | 18.4 | 209,498 | 13.2 | 194,190 | 9.9 | 25,532 | 1.5 |
| Müslümanlar | 9,679 | 1.3 | 6,241 | 0.8 | 8,026 | 0.8 | 26,357 | 2.1 | 58,562 | 3.7 | 66,189 | 3.4 | ||
| Boşnaklar | 27,533 | 1.6 | ||||||||||||
| Goralılar | 10,265 | 0.6 | ||||||||||||
| Karadağlılar | 28,050 | 3.9 | 31,343 | 3.9 | 37,588 | 3.9 | 31,555 | 2.5 | 27,028 | 1.7 | 20,365 | 1.1 | ||
| Hırvatlar | 5,290 | 0.7 | 6,201 | 0.8 | 7,251 | 0.8 | 8,264 | 0.7 | 8,718 | 0.6 | 8,062 | 0.4 | ||
| Yugoslavlar | 5,206 | 0.5 | 920 | 0.1 | 2,676 | 0.2 | 3,457 | 0.2 | ||||||
| Romani | 11,230 | 1.5 | 11,904 | 1.5 | 3,202 | 0.3 | 14.593 | 1.2 | 34,126 | 2.2 | 45,760 | 2.3 | 8,824 | 0,5 |
| 15,436 | 0.9 | |||||||||||||
| Mısırlılar | 11,524 | 0.6 | ||||||||||||
| Türkler | 1,315 | 0.2 | 34,583 | 4.3 | 25,764 | 2.7 | 12,244 | 1.0 | 12,513 | 0.8 | 10,445 | 0.5 | 18,738 | 1.1 |
| Makedonlar | 526 | 0.1 | 972 | 0.1 | 1,142 | 0.1 | 1,048 | 0.1 | 1,056 | 0.1 | ||||
| Diğer | 1,577 | 0.2 | 2,469 | 0.3 | 2,188 | 0.2 | 4,280 | 0.3 | 3,454 | 0.2 | 11,656 | 0.6 | 3,264 | 0.6 |
| Total | 727,820 | 808,141 | 963,988 | 1,243,693 | 1,584,441 | 1,956,196 | 1,739,825 | |||||||
Kosova Türklerinin bugünkü nüfusu dilsel açıdan incelendiğinde 20.000 kişi civarında olduğu düşünülmektedir. Yugoslavya döneminde yapılan nüfus sayımlarına göre Kosova Türklerinin sayısı 12.500 olarak kaydedilmiştir. 1999 yılındaki Kosova Operasyonundan sonra Birleşmiş Milletler denetiminde, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından yapılan nüfus kayıtlarında Kosova vatandaşlarının millî mensubiyetinden ziyade konuştukları diller sorulmuştur. Bu verilere göre, Kosova’da yaklaşık 20.000 kişinin Türkçe konuştuğu kaydedilmiştir. 1989 yılına kadar resmî dil olarak kabul edilen Türkçe, 1999 yılından sonra BM önderliğindeki uluslararası güç tarafından resmiyetten kaldırılmıştır.
| Nüfusa göre Kosova'nın en büyük şehirleri (2015) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Priştine  Prizren | Sıra | Şehir | Nüfus | Sıra | Şehir | Nüfus |  Ferizovik  Yakova |
| 1 | Priştine | 204,721 | 11 | Suvareka | 59,681 | ||
| 2 | Prizren | 186,986 | 12 | Rahofça | 58,908 | ||
| 3 | Ferizovik | 101,174 | 13 | Malişova | 57,301 | ||
| 4 | Peć | 97,890 | 14 | Liplan | 56,643 | ||
| 5 | Yakova | 94,543 | 15 | Skenderay | 51,746 | ||
| 6 | Poduyeva | 83,425 | 16 | Viti | 46,742 | ||
| 7 | Mitroviça | 80,623 | 17 | Deçan | 41,173 | ||
| 8 | Gilan | 80,525 | 18 | İstok | 39,604 | ||
| 9 | Vıçıtırın | 64,578 | 19 | Klina | 39,208 | ||
| 10 | Glogovac | 60,175 | 20 | Kosovo Polje | 37,048 | ||
Galeri
-
![image]()
Priştine’deki hükûmet binası -
![image]()
Prizren’in kaleden görünümü -
![image]()
Prizren yakınında Sırp manastırı Aziz Arhancel -
![image]()
-
![image]()
Millî Kütüphane - Priştine -
![image]()
Anne Tereza Bulvarı - Priştine -
![image]()
Grand Hotel - Priştine -
![image]()
Priştine -
![image]()
Alışveriş Merkezi - Priştine -
![image]()
Prizren’de bir eski ev -
![image]()
Prizren Belediyesi -
![image]()
Prizren -
![image]()
-
![image]()
Ferizovik’te cami ve Ortodoks kilisesi -
![image]()
Gilan’da müzik okulu -
![image]()
Vıçıtırın’ın simgelerinden Taşlı Köprü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Kosova Cumhuriyeti Anayasası | Türkçe 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kosova Cumhuriyeti Resmî Gazetesi
- ^ "Kosova Prizren'de Türkçenin Resmi Dil Kabul Edilmesi". İhlas Haber Ajansı. 15 Mart 2012. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
- ^ Kosovo Agency of Statistics: Kosovo in Figures 2009[]
- ^ . 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2019". International Monetary Fund. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
- ^ . World Bank. 24 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
- ^ "Kosovo Human Development Report 2016". United Nations Development Programme (UNDP). 19 Ekim 2016. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
- ^ "CNNTürk Haberi (17 Şubat 2008)". 28 Şubat 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ . 18 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- ^ Prof.Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken, İstanbul 2003
- ^ Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2007
- ^ Erhan Türbedar (ASAM Balkan Masası Uzmanı), Balkanlar'daki Türk ve Müslüman Varlığının Sembolü, Sayı: 3, Yel dergisi, İzmir 2007, s. 19
- ^ İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2002, s. 219-220
- ^ "Balkan Haritası Yine Değişti: Karadağ'ın bağımsızlığının stratejik değerlendirmesi, T.Uyar". 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2008.
- ^ "Balkanizasyon Devam Ediyor: Kosova'nın bağımsızlığının stratejik değerlendirmesi, T.Uyar". 23 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2008.
- ^ Yunik, Mamuşa, Elezhan, Graçaniça, Ranilug, Parteş, Klokot belediyeleri, bağımsızlık sonrası süreçte, iç anlaşmazlıkları çözmek amacıyla, uluslararası kurumların da inisiyatifleriyle oluşturulmuş yeni belediyelerdir. Bu sınırlarda değişiklik ihtimalleri vardır.
- ^ . 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
- ^ "Raport Fotografik i Matjes së Territorit të Republikës së Kosovës" (PDF). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
- ^ (PDF). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
- ^ (PDF). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2022.
- ^ Kosovathanksyou.com 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kosova Cumhuriyeti'nin uluslararası tanınmasına dair internet sitesi
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019.
- ^ http://www.haberler.com/kosova-nin-gilan-sehrinde-turkce-resmi-dil-oldu-haberi/ 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İHA Kaynaklı Haber
- ^ AGİT 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Implementation of the Law on the Use of Languages by Kosovo Municipalities (İngilizce)
- ^ . Kosovo Agency of Statistics. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019.
- ^ . Esk.rks-gov.net. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017.
- ^ . ask.rks-gov.net (Arnavutça). 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
Konuyla ilgili yayınlar
- Elsie, Robert: Historical Dictionary of Albania (= European Historical Dictionaries 42). Lanham 2004.
- Marinus Barletius: Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis. Romae 1510
- Dušan T. Bataković, The Kosovo Chronicles, Plato Books, Belgrade 1992.
- The Serbs and Their National Interest, N. Von Ragenfeld-Feldman & D. T. Bataković (eds.), SUC, San Francisco & Belgrade 1997
- Kosovo and Metohija. Living in the Enclave, D. T. Bataković (ed.), Institute for Balkan Studies, SASA, Belgrade 2007.
- Dušan T. Bataković, Kosovo. Un conflit sans fin ?, Lausanne, L'Age d'Homme 2008.
- Dušan T. Bataković, Serbia’s Kosovo Drama. A Historical Perspective, Čigoja Štampa, Belgrade 2012.
Dış bağlantılar
- Kosova’yı tanıyan ülkeler sitesi22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kosovo News and Information 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- New Kosova Report - Kosovo News and Views Portal 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- the official webportal of Tourism in Kosovo3 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Loss of the Kosovo Cultural Heritage (Fabio Maniscalco)- "Web Journal on Cultural patrimony", 2, 200620 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kosova Arnavutca Kosove Sirpca Kosovo resmi adiyla Kosova Cumhuriyeti Arnavutca Republika e Kosoves Sirpca Republika Kosovo Republika Kosovo Balkanlar da bulunan ve dunyada sinirli taninirliga sahip denize kiyisi olmayan bir ulkedir Kuzeyde ve doguda Sirbistan guneyde Kuzey Makedonya ve Arnavutluk batida ise Karadag ile komsudur 1999 da Birlesmis Milletler kontrolu altina alinan Kosova 2008 de Sirbistan dan tek tarafli olarak bagimsizligini ilan etti Mart 2020 itibariyla 97 ulke tarafindan taninmaktadir Kosova nin bagimsizligini tanimayan Sirbistan bolgeyi kendisine bagli Kosova ve Metohiya Ozerk Bolgesi olarak kabul etmektedir Kosova CumhuriyetiRepublika e Kosoves Arnavutca Republika Kosovo Republika Kosovo Sirpca Bayrak ArmaMilli mars Himni i Republikes se Kosoves Kosova Cumhuriyeti Milli Marsi source source track track track track track track track track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirPristineResmi dil ler Arnavutca SirpcaTaninan bolgesel dil ler Romanca Bosnakca Turkce GorancaDemonimKosovaliHukumetUniter parlamenter cumhuriyet CumhurbaskaniVjosa Osmani BasbakanAlbin Kurti Meclis BaskaniGlauk Konjufca Tarihce BMGK 124410 Haziran 1999 EULEX16 Subat 2008 Sirbistan dan bagimsizlik17 Subat 2008Yuzolcumu Toplam10 877 km2 171 Su 1 0Nufus 2022 tahmini1 998 178 152 Yogunluk159 km2GSYIH SAGP 2021 tahmini Toplam21 680 milyar 147 Kisi basina11 949 102 GSYIH nominal 2021 tahmini Toplam8 810 milyar 147 Kisi basina4 856 98 Gini 2017 29 0 dusuk 121 IGE 2016 0 742 yuksekPara birimiEuro1 EUR Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Trafik akisisagTelefon kodu 383Tek tarafli bir katilimdir Kosova Eurozone resmi uyesi degildir 2011 nufus sayiminda Kosova nin kuzey kesimindeki Zubin Potok Leposavic Zvecan ve Mitrovica nin kuzeyi belediyeleri sayima katilmamistir Nufus rakaminda bu belediyeler yoktur Kosova da bagimsizlik ilaninin ardindan denetim Birlesmis Milletler den Avrupa Birligi ne gecti Kosova daki Avrupa Birligi temsilciligi bundan sonra adi altinda hizmet verecegini acikladi Boylece Birlesmis Milletler in de 1999 yilindan bu yana Kosova da ustlendigi yonetim sona ermis oldu Kosova da Avrupa Birligi ulkelerinden 1900 polis ve yargi mensubu gorev yapacak Kosova bu sekilde bagimsizligini taniyan ulkeler tarafindan Avrupa nin 50 ulkesi olarak siniflandirilmistir TarihceEski tarih 1875 1878 yillarinda Kosova Vilayeti1881 1912 yillarinda Kosova Vilayeti Roma Imparatorlugu nun zamaninda Kosova bolgesi adlandirmalarindan biri Dardania idi Dardania adli bu kucuk yonetim bolgesinin bugunku Kosova topraklariyla kesistigi mevkileri vardir Dardania Moesia Superior adli eyaletin icindeki kucuk bir bolgenin adi idi Gunumuzde Kosova da ait oldugu dusunulen bazi kalintilara rastlanmistir Kosova da yasayan Arnavutlarin cogu kendilerinin Dardanlar ve Ilirlerin varisleri olduklarina inanir Bu teorinin kaniti olarak da insan yapisi ayni kultur ve dilin konusulmasi fikirleri belirtilir Dardanlar yapi olarak guclu ve sert insanlar olarak izah ediliyor Roma Imparatorlugu devrinde ve bu imparatorlugunun ikiye ayrilmasi sonrasinda Dogu Roma Imparatorlugu sinirlari icinde kalan 3 ve 4 yuzyil Kosova cevresinde Hun Avar Bulgar Pecenek Uz gibi kavimlerin gecici ve kalici yerlesmeleri de soz konusu olmustur Slavlarin bolgeye gelisleri ise 7 yuzyildan sonra olmustur M S 5 yuzyilda Hunlarin bilhassa Attila onderliginde birleserek olusturduklari devlet doneminde Balkanlar Kosova yi da icine alacak sekilde Hunlarin gecici ve kalici yerlesmelerine sahne olmustur 6 yuzyilda Tuna nin kuzeyine yerlesen Avarlar buraya dogru ilerlemislerdir Bu devrin dil ve kultur kalintilarina dair arkeolojik buluntular Balkanlar in cesitli bolgelerinde vardir Dogu Roma Imparatorlugu zamaninda Dogu Roma Bizans ordusunda ve Dogu Roma topraklarinin uclarina ki Kosova bolgesi uclara yakindir Turk boylari ozellikle yerlestirilmistir Bundaki amac sinir guvenligi ordu ihtiyaci ve bu boylarin merkezden uzak tutulmasiydi Bugun Kosova nin Gora bolgesinin daglik arazisinde rastlanan kayalara kazinmis haldeki damga sekillerinin Osmanli oncesi Turk izlerinden biridir Bu sekillere dair yapilan dilsel incelemeler bunlarin Gokturk Alfabesinin sekilleriyle olan yakinligina isaret etmektedir Kosova Bizans in zayifladigi donemlerde Bulgarlarin ve Sirplarin egemenligine girmistir kaynak belirtilmeli Arnavut Birligi 1444 te Arnavut ve Karadag prenslikleri Balkanlar daki Osmanli yayilmasina karsi bir askeri savunma birligi olusturdular Birligin kurucusu Arnavut Akcahisar Kruya Prensi Gjergj Kastrioti Iskender Bey oldu Katolik beyi Gjergj Kastrioti bir zamanlar Osmanli devsirmesi oldugu ve Osmanli ordu burokrasisinde yer aldigi icin Iskender Bey adiyla anilmaktadir Katolik Kastrioti sahsiyeti adi ve kimligi altinda gunumuzde modern Arnavut kimligi ve milliyetciligi olusturulmaya calisilmaktadir Bu kimlik de Osmanli devrinden yakin devirlere kadar gelen Arnavut kimligiyle ortusmemektedir kaynak belirtilmeli Birlik Venedik Cumhuriyeti tarafindan da desteklendi Mart 1444 te Iskender Bey o zaman Venedik egemenligindeki liman sehri Les Alessio da bolgenin en onemli prenslikleri olan Thopia Muzaka Ballsha ve Crnojevic aileleriyle bu birligi kurdu Daha ufak diger kuzey Arnavut asiretleri de bu birlige katildilar Osmanlilara karsi mucadele icin kendi aralarindaki anlasmazliklari bir tarafa biraktilar Iskender Bey birligin komutanligina secildi Alinan siyasi kararlarda butun birlik uyelerinin kabul etmesi sarti vardi kaynak belirtilmeli 1444 te Iskender Bey Osmanli ordusunu Torviol Ovasi nda yenmeyi basardi 1450 de Akcahisar i kusatan Osmanli birlikleri kusatmayi kaldirmak zorunda kaldilar 1451 de Iskender Bey Napoli Kralligi ile bir ittifak kurdu 1452 de Osmanli ordusu Mokrica ve Mecadi de yenildi kaynak belirtilmeli 1453 te Istanbul un fethi uzerine Arnavutlar Napoli Venedik Papalik ve Macaristan Krallarindan maddi yardim almaya basladilar 1462 ye kadar Arnavutlar her yil Osmanli ordusunu puskurtuyor ama ertesi yil Osmanlilar tekrar ayni gucle geliyorlardi 1460 ve 1463 te yapilan ateskesler disinda Arnavut Osmanli savasi hic durmadan surdu 1462 de Iskender Bey onemli bir sehir olan Ohri yi almayi basardi kaynak belirtilmeli 1466 da Akcahisar in ikinci kusatmasi da Arnavut Birligi nce engellendi Fakat ayni yil Osmanlilar Shkumbin Vadisi nde Elbasan Kalesi ni kurmayi basardilar 1467 de Akcahisar in ucuncu kusatmasi da birlikce engellendi 1468 de Iskender Bey in olumuyle zayiflamaya basladi Venedik in yardimiyla Kuzey Arnavutlar Osmanlilarla mucadele etmeyi surdurduler ancak Venedik yonetimindeki Iskodra 1479 da Osmanlilarca ele gecirilince Arnavut direnisi sona ermese de zayifladi Bundan sonra bolgenin tamami Osmanli egemenligine girdi Osmanli donemi Fatih Camii Pristine 1389 1913 yillari arasinda Kosova Osmanli Turk hakimiyetinde kaldi Kosova nin cok onemli bati dogu ticaret yollari uzerinde bulunmasi nedeniyle Osmanli yonetimi Venedik in de kontrolune yakin olan bolgenin geri kalan kisimlarinin aksine yogun bir devsirme Islamlastirma politikasini Kosova da uyguladi Kosova bolgesinde Osmanli devlet yonetimiyle beraber Roma devrinden beri surekli olarak saglanamayan duzenlilik saglanmistir Bolge Osmanli oncesinde buralarda yasayan Musluman olmayan Turklerle Osmanli Devleti ile beraber artan Musluman Oguz Turkleriyle Turkluk acisindan iyice yogun nufuslu bir hale geldi 1912 yili civarlariyla beraber Osmanli hukumranliginin kalktigi zamana kadar Kosova da Turkce genel kulturel dil kimligindeydi Zaten bolgedeki Turk nufusu da bunu saglayan onemli sebeplerin basinda geliyordu Bolgenin Turk olmayan halklari Turkce ile hem dini yonden hem kulturel yonden iyice gelistiler Bunun neticesinde de Kosova ve cevresi Osmanli Devleti nin onemli bolgelerindendi Osmanli idaresi bolgede yasayan Arnavutlara Sirplara da herhangi bir zorlama uygulamadi Ozellikle Arnavutlar kulturel yonden sikintilar yasamadilar ve bugunlerine geldiler Arnavutlar Balkan Savaslarina kadar Osmanli Devleti ne bagli kendilerini Turklerden pek ayirmayan bir halk kimligindeyken ozellikle 1800 lerin ikinci yarisinda artan bir egilimle Osmanli algisindan kismi kopma istek ve tepkilerini gelistirmeye basladilar Bunda Hristiyan Bati dunyasinin ayrilikci kiskirtmalari on planda olmustur Bu kopma egilimi Arnavutluk devletinin kurulmasiyla son hale geldi Bugun Kosova da Arnavutlarla Turklerin ortak yasayislarindaki sicak iliskiler ve samimiyet de gizli veya acik dusmanliklar da o donemlerin urunleridir 1878 Rus Osmanli Savasi sonrasi Sirplar Kosova da hak iddia etmeye basladilar Bu devir Sirplarin bagimsiz Sirbistan cabalarinin meyve verdigi bir devirdir I Kosova Savasi Kosova I Murat zamaninda 1389 I Kosova Savasi ndan sonra Osmanli Devleti topraklarina tam olarak katildi 5 asirdan fazla Osmanli idaresinde kalan bolge 1912 de I Balkan Savasi sirasinda Sirbistan in eline gecti Sirplarin genel algisinin Kosova yi kendi irklarinin onemli yerlerinden biri saymasinin sebebinde I Kosova Savasinin etkisi cok buyuktur 1371 de Cirmen de elde edilen zafer Balkanlar in iclerine dogru ilerleyisin kapilarini acmis olmasina ragmen Balkanlar da Osmanli hakimiyetini belirleyecek olan hadise Birinci Kosova Savasi olmustur 28 Haziran 1389 da cereyan eden Birinci Kosova Savasi nda Osmanli nin karsisinda yenik dusen Hristiyan ittifakinin liderligini Osmanli gucleri tarafindan oldurulen Sirp Prens Lazar Hrebelyanovic yapmisti Birinci Kosova Savasi ni kazanmis gibi davranan Sirplar 28 Haziran tarihini en kutsal gunleri arasinda saymakta ve Vidovdan adi altinda kutlamaktadirlar Kosova Savasi ve etkisi 1 Kosova Savasi konulu bir resim Birinci Kosova Savasi nin Sirp toplumunun psikolojisine yarattigi etki ise yillarca degil gelistirilen mitoloji ve efsaneler sayesinde yuzyillarca surmektedir Her seyden once Prens Lazar Sirp Ortodoks Kilisesi tarafindan tanrisallastirilmistir Mevcut mitolojiye gore Birinci Kosova Savasi nin arifesinde bir melek Lazar a seslenerek fani carlik ile ilahi carlik arasinda bir secim yapmasini istemistir Sirplara gore Lazar ilahi carligi secmistir Dahasi Lazar ile Isa arasinda benzerliklerin kuruldugu da gorulmektedir Genel olarak 1 Kosova Savasi ve bu savasta yer alan karakterler hakkindaki Sirp yorumlari Hristiyan mitolojisindeki olaylar ve karakterlerle karismistir Iste bu sebepten dolayi Sirplar kendine ilahi millet sifatini yakistirmaktadir Diger taraftan Turklere karsi yurutulen Kosova Savasi hakkinda yazilan destansi halk siirleri en iyi bilinen ve en guzel kabul edilen siirlerdir Butun bunlar ise Sirplarin Kosova ya Sirbistan in Kudus u Sirp dini degerlerinin ve Sirp medeniyetinin besigi gozuyle bakmasina yol acmistir Sirp milletinin suurunda Birinci Kosova Savasi tarihlerinin en onemli olayi olarak yasamaktadir Sirplar bu savas hakkinda okula baslamadan once dedelerinden ogrenmektedirler Sirp devleti daha once parcalanmis olmasina ragmen Sirp ve Karadaglilar soz konusu savasi Orta Cag Sirp Devletinin olumune ve Sirplarin Turklerce kolelestirilmesine yol acan savas olarak hatirlamaktadirlar Tam tarihi bile tartismali olan Birinci Kosova Savasi hakkinda kesin olarak bilinenler catismalarin siddetli gectigi iki tarafin da agir kayiplar verdigi Sultan I Murad ile Prens Lazar in oldugudur Murad ile Lazar in tam olarak nasil ve ne zaman oldukleri hakkinda da kesin bilgi yoktur 18 yuzyildan itibaren soy ismi Obilic olarak anilmaya baslayan Milos Kobilovic Kobilic tarafinca sehit edildigi dusunulen Sultan I Murad in yerine oglu Bayezid Lazar in yerine ise kucuk oglu Stefan Lazarevic gecmistir Annesi Kralice Milica nin nasihatine uyan Lazarevic sonradan Osmanli ya baglanmayi kabul etmistir Sirplar Osmanli dan tam bagimsizligi ancak 1878 yilinda elde edebilmislerdir Osmanli doneminin sonu 30 Mayis 1913 Londra Antlasmasi ile Kosova Vilayeti Sirbistan Kralligi na birakildi Kisa bir zaman sonra bolge yeni kurulan Yugoslavya Kralligi nin ilk adiyla Sirp Hirvat Sloven Kralligi sinirlari icinde yer aldi Yugoslavya donemi Sirp Hirvat ve Sloven Kralligi nin kisa hukumranligindan sonra II Dunya Savasi sirasinda Italya nin Almanya ya teslim olmasi uzerine Tito tarafindan kurulan meclisce Yugoslavya 1945 yilinda ilan edildi ve monarsi yikildi Bu olaydan sonra Kosova Yugoslavya ya bagli bir eyalet statusune gecti SSCB nin cokusu ile dagilmaya baslayan ulkeler arasina Yugoslavya da katildi Yugoslavya 1992 yilinda ozerk bolgelerinin bagimsizligini ilan etmesi ile dagilmaya basladi Hirvatistan Bosna Hersek Slovenya Kuzey Makedonya bagimsizligini ilan etti Bosna Hersek in Yugoslavya dan bagimsizligini kazanmasi sirasinda yasanan esitliksiz savas ve Sirp katliamlari Yugoslavya nin parcalanmasi surecindeki en buyuk olaylardan biriydi Kosova bu surecte Sirp baskisi ve askeri mudahaleleri sonucunda bagimsizligina kavusamadi 1995 yilinda Sirp ordusu Kosova ya girdi ve bircok sivilin oldurulmesine sebep oldu 1999 yilindaki NATO Mudahalesi ile Kosova Sirbistan idaresinden koparildi Karadag in da bagimsiz olmasiyla Yugoslavya yapisi sadece bir ani haline donusmus ve 2003 yilinda resmi varligini kaybeden Yugoslavya Federal Cumhuriyeti gayri resmi varligini da kaybetmistir Bagimsizlik ilani Kosova yi taniyan ulkeler ABD NATO ve AB Kosova nin bagimsizligini tanima konusunda hemfikirdir 2008 in Subat ayinin 17 sinde tek tarafli bagimsizlik ilan edildi Rusya Yunanistan Kibris Cumhuriyeti Sirbistan Ispanya ve Azerbaycan bagimsizliga karsi cikan devletlerdir Kibris Rum Kesimi ve Yunanistan in bagimsizliga karsi cikma nedeni Kosova nin KKTC icin bir ornek olmasidir Azerbaycan Ermeniler tarafindan isgal edilen ve Ermenistan dahil taninmayan Daglik Karabag Cumhuriyeti ne ornek teskil edecegi icin Kosova nin bagimsizligina karsi cikiyor Ispanya ise topraklari icinde ozerk durumda bulunan Bask Ulkesi ve Katalonya nin benzer sekilde bagimsizlik ilan etmesinden korktugu icin Kosova nin bagimsizligini tanimiyor Rusya nin mazereti ise tam tersine batili devletlerin diger yeni bagimsiz olan ulkeleri Abhazya Guney Osetya KKTC vb tanimadiklari icin uyguladiklari cifte standart Rusya devlet baskani Putin KKTC nin 40 yildir taninmadigi halde batili devletlerin Kosova yi hemen bagimsiz hale getirmelerini sagladiklari icin batili devletleri ikiyuzlu olarak nitelendirmistir ve Bundan utanmalisiniz demistir Kosova 17 Subat 2008 pazar gunu bagimsizligini ilan etmistir Kosova nin bagimsizliginin Bosna Hersek sinirlari icerisinde bulunan Sirp Cumhuriyeti nin bagimsizlik taleplerinin artmasina ve Sirbistan icerisinde bulunan Voyvodina ozerk bolgesindeki etnik istikrarsizligin artarak surmesine yol acmasi beklenmektedir Yunanistan ise Kuzey Makedonya bolgesindeki bagimsizlik taleplerinin siddetlenmesinden endise etmektedir KKTC nin basarili bir dis politika ile bagimsizlik yolunda onemli bir adim atmasi da beklenenler arasindadir Idari bolumlerKosova nin gunumuzde idari durumu tek yapili degildir Idari yapilardan biri Subat 2008 itibariyla tek tarafli bagimsizligini ilan eden Kosova Cumhuriyeti nin idari yapilanmasidir Bir digeri BM nin bolgedeki yonetiminin UNMIK kabul ettigi yapilanmadir Ucuncu idari yapilanma Kosova uzerinde halen hak iddia edip kendi topraklari icinde kabul eden Sirbistan Cumhuriyeti nin idari yapilanmasidir Iller Kosova Cumhuriyeti il ve belediye sinirlariKosova kentleri Kosova siyasi haritasi Kosova Cumhuriyeti 7 ile Arnavutca rajon Sirpca okrug ayrilmistir Iller Merkez Alan km2 NufusIpek ili Ipek 1 365 174 235Mitrovica ili Mitrovica 2 077 272 247Pristine ili Pristine 2 470 477 312Gilan ili Gilan 1 206 180 783Yakova ili Yakova 1 129 194 672Prizren ili Prizren 1 397 331 670Ferizovik ili Ferizovik 1 030 185 806Belediye merkezleri Amblem Belediye Alan km Harita Nufus 2011 Decan Decan Decani 293 97 km 40 019Dragas Dragash Dragas 433 85 km 33 997Ferizovik Ferizaj Urosevac 344 61 km 108 610Fushe Kosova Fushe Kosova Kosovo Polje 84 09 km 34 827Yakova Gjakova Đakovica 586 62 km 94 556Gilan Gjilan Gnjilane 391 84 km 90 178Glogovac Gllogoc Glogovac 275 63 km 58 531Gracanica Gracanice Gracanica 122 41 km 10 675Elezhan Hani i Elezit Đeneral Jankovic 83 11 km 9 403Istok Istog Istok 454 36 km 39 289Yunik Junik Junik 77 78 km 6 084Kacanik Kacanik Kacanik 211 28 km 33 409Kamenice Kamenice Kosovska Kamenica 416 61 km 36 085Klina Klina Klina 309 02 km 38 496Klokot Kllokot Klokot 23 39 km 2 556Leposavic Leposaviq Leposavic 539 05 km 13 773Liplan Lipjan Lipljan 338 41 km 57 605Malisova Malisheve Malisevo 306 42 km 54 613Mamusa Mamushe Mamusa 10 94 km 5 507Mitrovica Mitrovica Kosovska Mitrovica 329 35 km 71 909Kuzey Mitrovica Severna Kosovsko Mitrovica Mitrovice e Veriut 6 83 km 12 326Nobirda Novoberde Novo Brdo 203 98 km 6 729Kastriot Obiliq Obilic 104 84 km 21 549Partes Partesh Partes 28 67 km 1 787Ipek Peje Pec 602 63 km 96 450Poduyeva Podujeve Podujevo 632 59 km 88 499Pristine Prishtine Pristina 523 13 km 198 897Prizren Prizren Prizren 626 86 km 177 781Rahofca Rahovec Orahovac 275 90 km 56 208Ranilug Ranillug Ranilug 77 62 km 3 866Skenderay Skenderaj Srbica 374 37 km 50 858Suvareka Suhareke Suva Reka 361 04 km 59 722Stirpce Shterpce Strpce 247 70 km 6 949Stimle Shtime Stimlje 134 42 km 27 324Viti Viti Vitina 269 69 km 46 987Vicitirin Vushtrri Vucitrn 344 85 km 69 870Zubin Potok Zubin Potok Zubin Potok 334 38 km 6 616Zvecan Zvecan Zvecan 123 01 km 7 481 38 10 905 25 km 1 780 021SiyasetKosova Cumhuriyeti parlamenter temsili demokrasi ile yonetilir Yurutme erki Kosova basbakaninin liderligindeki Kosova hukumeti tarafindan saglanir Kosova da Arnavut ve Sirplarin siyasi arenada birden cok partileri vardir Turkler iki 2010 itibariyla ve Goralilar tek parti ile siyasi duzlemde temsil edilmektedirler Kosova Turklerinin tek siyasi temsilcisi 2010 yilinda dek Kosova Demokratik Turk Partisi olmustur KDTP 1990 yilindan itibaren cok partili sisteme gecisle Kosova Turklerini siyasi arenada temsil etmektedir Savastan sonra 3 donem genel secimlerde milletvekili elde eden KDTP 2008 de de mecliste milletvekili bakan ve bakan yardimciligi ile temsil edilmistir 2010 yilinda KDTP nin yaninda de siyasi arenaya katilmis ve 2010 genel secimlerinde de yer almistir Dis iliskiler Kosova yi ilk taniyan ulke Kosta Rika ikinci ulke Amerika Birlesik Devletleri olmustur Turkiye Arnavutluk Birlesik Krallik ve Afganistan da Kosova yi taniyan ilk ulkelerdendir Bu bagimsizligi tanimayacagini ilan eden Yunanistan Kibris Cumhuriyeti Sirbistan ve Rusya ya gore burasi halen Sirbistan a bagli ozerk bir bolgedir Bagimsizlik ilani sonrasinda Kosova yi taniyan ulkeler arasina Japonya Macaristan ve Hirvatistan da katilmistir En son Antigua ve Barbuda 20 Mayis 2015 tarihinde Kosova nin 17 Subat 2008 de tek tarafli olarak ilan ettigi bagimsizligini resmen taniyan 111 ulke olmustur Bu tanima sureci surekli geliserek devam edecek bir seyir izlemektedir 10 Eylul 2012 gunune dek gozetimli bagimsizlik altinda bulunan Kosova bu tarihten itibaren ise tam bagimsiz olarak yoluna devam etmektedir CografyaKosova nin topografik haritasi Kosova 10 887 km2 lik alana 2 milyon civarinda bir nufusa sahiptir Kuzeybatisinda Karadag kuzey ve dogusunda Sirbistan guneyinde Kuzey Makedonya ve guneybatisinda Arnavutluk bulunmaktadir En buyuk yerlesim merkezi baskent Pristine dir Koordinatlari 42 6394 42 38 21 840 K kuzey enlemi ve 21 0961 21 5 45 960 D dogu boylamidir Kosova nin iklimi karasal iklimdir Kislari soguk ve kar yagislidir yazlari ise sicak ve kurak gecer Kosova topraklarinin buyuk bir kismi daglik arazidir Kuzey Makedonya siniri boyunca Sar Daglari uzanmaktadir Burada kis turizmi faaliyetleri yapilmaktadir Brezovica en onemli kis turizmi yerleskelerinden birisidir Kosova daglari cok yuksek ve dik yamaclara sahiptir 2656 m ile Ceravica zirvesi ulkenin en yuksek dorugudur Drenica Karaleva gibi kasabalar bu bolgenin yuksek yamaclarinda kurulmus yerlesim birimleridir Kosova Cumhuriyeti nin guneybatisinda Arnavutluk Alpleri uzanmaktadir Kuzeyinde ise Kopaonik Daglari bulunmaktadir EkonomiSanayi sektoru genelde metal isleme basit makine uretimi deri isleme agac isleme ve mobilya uretiminde faaliyet gosteren kucuk olcekli imalatcilardan olusuyor Kosova nin GSYIH si 4 3 milyar dolar civarindadir Yillik ekonomik buyume kapasitesi ise yuzde 4 duzeyindedir ve 2012 yilinda bu orani tutturmustur Enflasyon ortalama yuzde 3 5 tir Issizlik yuzde 45 gibi cok yuksektir Asgari ucret Kosova da 170 dolardir ortalama maaslar ise 250 300 dolar seviyesindedir Kosova nin ekonomi gundeminde su basliklar durmaktadir Altyapi yetersizligi Enerji kaynaklarinin surdurulebilir olmamasi Ulkenin posta ve Telekom operatorlerinin henuz daha ozellestirilme surecinde bulunmasi Kosova Avrupa nin en fakir ulkelerinden biri olmasina ragmen gecmis 10 yilda istikrarli buyume kaydedilmistir GSYIH nin yuzde 15 ini olusturan isci dovizleri tuketimi yukseltmistir Ayrica yabanci hibe ve yardimlar GSYIH nin ucte birini olusturmaktadir Petrol sigara ve cimento onemli mallar olup karaborsa yaygindir Hukumet genislemeci iktisat politikalari izlemektedir 2012 yilinda enerji sektoru reformlari ve vergi reformlari gerceklestirilmistir Kosova ekonomisi yurt ici talep isci dovizleri ve yabanci yatirim ozellikle insaat tarafindan desteklenmektedir DemografiDil Kosova Cumhuriyeti nin resmi dilleri Arnavutca ve Sirpcadir Bunun yaninda Kosova Anayasasi nda Bosnakca Romca veya Romanca ve Turkce de belediye statusunde resmi dil huviyeti elde edebilir ve bu diller toplamda toplumun yaklasik 5 i tarafindan konusulmaktadir Resmi diller disinda Gora bolgesinde Goralilar tarafindan kullanilan dil Bosnakca ile Makedonca arasinda seklinde tarif edilmektedir Kosova da Arnavutca son donemlerle beraber kullanilma oranini arttirmistir Bunda bagimsizlikla beraber Kosova da resmi dil statusune sahip olmasi da onemli bir etkendir Arnavutcaya 1000 yildan fazla Dogu Roma Bizans yonetimi sonucu Latince ve Yunanca ve ayrica 500 yili askin Osmanli yonetimi sonucu Turkce sozler girmistir Arnavutlar Kosova nin geneline yayilmis bir haldedirler Ancak nufus orani olarak agirlikli yapida Kosova nin orta ve dogu kesimlerinde yerlesiktirler Kosova da koy nufusunun buyuk kismi Arnavut etnisitesine aittir Sirpca nin Kosova da resmiyeti bulunur Ulkede en cok konusulan ikinci dil oldugu ve Bosnakca dan daha yaygin oldugu tahmin edilmesine ragmen ulke de yurutulen istatistikleri boykot etmelerinden oturu Sirpcanin gercekte oldugundan daha az gorundugu dusunulmektedir Kosova da resmi dil olarak Sirpcanin yer almasinin sebebi Kosova Sirplarina Birlesmis Milletler tarafindan ozel azinlik haklari verilmesidir Ayrica bu durumun siyasi boyutlari ve kulturel derinlikleri de vardir Bugun Kosova da 1999 yilindaki savas sonrasinda yasayan Sirplarin nufusu eski oranin cok altindadir Gunumuzde Kosovali Sirplar Kosova da ozellikle Prizren yakinlarinda Brezovica daglik bolgesinde birkac koyde Pristine yakinlarindaki birkac koyde ve Kuzey Mitrovica da Kosova nin kuzeyinde yasamaktadirlar Turkce bugun Kosova da Prizren Mamusa Pristine Mitrovica Vicitirin Gilan belediyelerinde resmi statuye sahiptir ve bu bolgelere ek olarak Doburcan Yanova Mitrovica ve Ipek yerlesim bolgelerinde de Turk nufus bulunmaktadir Kosova da Turkler genelde guney guneydogu ve doguda agirlikla yasasa da daginik bir halde butun Kosova ya yerlesmislerdir Bu daginiklik ozellikle Kosova nin kuzeyine dogru yayilan bolgelerde yasayan Turkler icin asimilasyon neticesinde nufus oranlarinda azalma tehlikesini dogurmaktadir Kosova Turkleri Muslumandir ve Kosova da yasayan Arnavutlarin cogu da Islam inancina sahiptir Bu sebeple soz konusu iki grup ve bunlara eklemlene bilecek Gorali Torbes ve Bosnaklar dini yonden asimilasyona acik hale gelebilmektedirler Kosova nin tahmini etnik haritasiKosova Turkleri Ve OranlariDil Konusur Arnavutca 1 644 865 94 5Bosnakca 28 989 1 7Sirpca 27 983 1 6Turkce 19 568 1 1Romani 5 860 0 3Diger 12 560 0 7Etnik yapi Kosova Cumhuriyeti nde yasayan etnik gruplar en genis tanim ve tabirleri ile Arnavutlar Sirplar Bosnaklar Romlar Turkler Goralilar Torbesler Askalilerdir Bu isimlendirmelerden bazilari buyuk bazilari da kucuk bir toplulugu belirtir Soz konusu etnik gruplarin nufus oranlari tam olarak bilinmemektedir Ulkede 1999 yili oncesinde ve ozellikle 1999 ile beraber surekli bir degiskenlik gosteren demografik durumlar bu durumu dogurmustur Ulkeden ayrilanlar ulkeye gelenler kimlik gelgitleri gibi etkenlere uzun sureden beri Kosova da etnik yapi bilgisine yonelik nufus sayimi yapilmamasini da eklemek gerekir Simdilik Kosova Cumhuriyeti nde 85 90 civari Arnavut 3 4 Sirp 3 4 diger halklar seklinde bir oran one surulmektedir Etnik grup 1948 1953 1961 1971 1981 1991 2011Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Sayi Arnavutlar 498 244 68 5 524 559 64 9 646 605 67 1 916 168 73 7 1 226 736 77 4 1 596 072 81 6 1 616 869 92 9Sirplar 171 911 23 6 189 869 23 5 227 016 23 5 228 264 18 4 209 498 13 2 194 190 9 9 25 532 1 5Muslumanlar 9 679 1 3 6 241 0 8 8 026 0 8 26 357 2 1 58 562 3 7 66 189 3 4Bosnaklar 27 533 1 6Goralilar 10 265 0 6Karadaglilar 28 050 3 9 31 343 3 9 37 588 3 9 31 555 2 5 27 028 1 7 20 365 1 1Hirvatlar 5 290 0 7 6 201 0 8 7 251 0 8 8 264 0 7 8 718 0 6 8 062 0 4Yugoslavlar 5 206 0 5 920 0 1 2 676 0 2 3 457 0 2Romani 11 230 1 5 11 904 1 5 3 202 0 3 14 593 1 2 34 126 2 2 45 760 2 3 8 824 0 515 436 0 9Misirlilar 11 524 0 6Turkler 1 315 0 2 34 583 4 3 25 764 2 7 12 244 1 0 12 513 0 8 10 445 0 5 18 738 1 1Makedonlar 526 0 1 972 0 1 1 142 0 1 1 048 0 1 1 056 0 1Diger 1 577 0 2 2 469 0 3 2 188 0 2 4 280 0 3 3 454 0 2 11 656 0 6 3 264 0 6Total 727 820 808 141 963 988 1 243 693 1 584 441 1 956 196 1 739 825 Kosova Turklerinin bugunku nufusu dilsel acidan incelendiginde 20 000 kisi civarinda oldugu dusunulmektedir Yugoslavya doneminde yapilan nufus sayimlarina gore Kosova Turklerinin sayisi 12 500 olarak kaydedilmistir 1999 yilindaki Kosova Operasyonundan sonra Birlesmis Milletler denetiminde Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati AGIT tarafindan yapilan nufus kayitlarinda Kosova vatandaslarinin milli mensubiyetinden ziyade konustuklari diller sorulmustur Bu verilere gore Kosova da yaklasik 20 000 kisinin Turkce konustugu kaydedilmistir 1989 yilina kadar resmi dil olarak kabul edilen Turkce 1999 yilindan sonra BM onderligindeki uluslararasi guc tarafindan resmiyetten kaldirilmistir Nufusa gore Kosova nin en buyuk sehirleri 2015 Pristine Prizren Sira Sehir Nufus Sira Sehir Nufus Ferizovik Yakova1 Pristine 204 721 11 Suvareka 59 6812 Prizren 186 986 12 Rahofca 58 9083 Ferizovik 101 174 13 Malisova 57 3014 Pec 97 890 14 Liplan 56 6435 Yakova 94 543 15 Skenderay 51 7466 Poduyeva 83 425 16 Viti 46 7427 Mitrovica 80 623 17 Decan 41 1738 Gilan 80 525 18 Istok 39 6049 Vicitirin 64 578 19 Klina 39 20810 Glogovac 60 175 20 Kosovo Polje 37 048GaleriPristine deki hukumet binasi Prizren in kaleden gorunumu Prizren yakininda Sirp manastiri Aziz Arhancel Yakova Milli Kutuphane Pristine Anne Tereza Bulvari Pristine Grand Hotel Pristine Pristine Alisveris Merkezi Pristine Prizren de bir eski ev Prizren Belediyesi Prizren Mitrovica Ferizovik te cami ve Ortodoks kilisesi Gilan da muzik okulu Vicitirin in simgelerinden Tasli KopruAyrica bakinizKosova da LGBT haklari Taninmayan devletler listesiKaynakca a b Kosova Cumhuriyeti Anayasasi Turkce 28 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kosova Cumhuriyeti Resmi Gazetesi Kosova Prizren de Turkcenin Resmi Dil Kabul Edilmesi Ihlas Haber Ajansi 15 Mart 2012 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Nisan 2012 Kosovo Agency of Statistics Kosovo in Figures 2009 olu kirik baglanti 29 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c d World Economic Outlook Database October 2019 International Monetary Fund 8 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2020 World Bank 24 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Eylul 2020 Kosovo Human Development Report 2016 United Nations Development Programme UNDP 19 Ekim 2016 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Eylul 2020 CNNTurk Haberi 17 Subat 2008 28 Subat 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2008 Arsivlenmis kopya 30 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Nisan 2020 18 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Nisan 2020 Prof Dr Ibrahim Kafesoglu Turk Milli Kulturu Otuken Istanbul 2003 ISBN 975 437 236 5 Sacit Kutlu Milliyetcilik ve Emperyalizm Yuzyilinda Balkanlar ve Osmanli Devleti Istanbul Bilgi Universitesi Yay Istanbul 2007 ISBN 975 6176 95 5 Erhan Turbedar ASAM Balkan Masasi Uzmani Balkanlar daki Turk ve Musluman Varliginin Sembolu Sayi 3 Yel dergisi Izmir 2007 s 19 Islam Ansiklopedisi Turkiye Diyanet Vakfi Ankara 2002 s 219 220 Balkan Haritasi Yine Degisti Karadag in bagimsizliginin stratejik degerlendirmesi T Uyar 16 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2008 Balkanizasyon Devam Ediyor Kosova nin bagimsizliginin stratejik degerlendirmesi T Uyar 23 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2008 Yunik Mamusa Elezhan Gracanica Ranilug Partes Klokot belediyeleri bagimsizlik sonrasi surecte ic anlasmazliklari cozmek amaciyla uluslararasi kurumlarin da inisiyatifleriyle olusturulmus yeni belediyelerdir Bu sinirlarda degisiklik ihtimalleri vardir 25 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ekim 2020 Raport Fotografik i Matjes se Territorit te Republikes se Kosoves PDF 9 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Mayis 2019 PDF 16 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2019 PDF 9 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2019 Arsivlenmis kopya 8 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Mart 2022 Kosovathanksyou com 22 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kosova Cumhuriyeti nin uluslararasi taninmasina dair internet sitesi Arsivlenmis kopya 10 Eylul 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2012 Arsivlenmis kopya 29 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2019 http www haberler com kosova nin gilan sehrinde turkce resmi dil oldu haberi 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde IHA Kaynakli Haber AGIT 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Implementation of the Law on the Use of Languages by Kosovo Municipalities Ingilizce Kosovo Agency of Statistics 17 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Mart 2019 Esk rks gov net 2 Kasim 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Agustos 2017 ask rks gov net Arnavutca 7 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2019 Konuyla ilgili yayinlar Elsie Robert Historical Dictionary of Albania European Historical Dictionaries 42 Lanham 2004 ISBN 0 8108 4872 4 Marinus Barletius Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis Romae 1510 Dusan T Batakovic The Kosovo Chronicles Plato Books Belgrade 1992 The Serbs and Their National Interest N Von Ragenfeld Feldman amp D T Batakovic eds SUC San Francisco amp Belgrade 1997 Kosovo and Metohija Living in the Enclave D T Batakovic ed Institute for Balkan Studies SASA Belgrade 2007 Dusan T Batakovic Kosovo Un conflit sans fin Lausanne L Age d Homme 2008 Dusan T Batakovic Serbia s Kosovo Drama A Historical Perspective Cigoja Stampa Belgrade 2012 Dis baglantilarKosova yi taniyan ulkeler sitesi22 Subat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kosovo News and Information 28 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde New Kosova Report Kosovo News and Views Portal 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde the official webportal of Tourism in Kosovo3 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Loss of the Kosovo Cultural Heritage Fabio Maniscalco Web Journal on Cultural patrimony 2 200620 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde