Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ok Haç Partisi (Macarca: Nyilaskeresztes Párt – Hungarista Mozgalom, romanize: Ok Haç Partisi – Macar Hareketi), Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.
| Ok Haç Partisi Nyilaskeresztes Párt – Hungarista Mozgalom | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | NYKP |
| Genel başkan | Ferenc Szálasi |
| Kurucu | Ferenc Szálasi |
| Slogan(lar) | Felébredek, magyar! |
| Kuruluş tarihi | 4 Mart 1935 |
| Kapanış tarihi | 7 Mayıs 1945 |
| Merkez | Andrássy út 60, Budapeşte |
| Üyelik (1939) | 300 bin |
| İdeoloji | Macar turancılığı Faşizm Nazizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sağ |
| Parti bayrağı | |
 | |
| Macaristan Krallığı | |
Arka planı
I. Dünya Savaşı'nın ardından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tasfiye edildikten sonra Macaristan'da toplumdaki büyük huzursuzluk nedeniyle monarşi 16 Kasım 1918'de tasfiye edilir. Kısa ömürlü olacak olan Macaristan Demokratik Cumhuriyeti ilan edilir. Devlet Başkanı ve Başbakan olarak görev yapan Mihály Károlyi savaşın ardından İtilaf Devletleri tarafından dikte edilen sınır düzenlemelerine ve askerî işgale karşı koyamaz. En sonunda 21 Mart 1919 tarihli ve Macar birliklerinin Transilvanya'dan çekilmesini emreden 'nun ardından hükûmeti düşer. Hükûmetin devrilmesiyle Bela Kun liderliğinde komünistler, sosyal-demokratların da desteğiyle iktidarı alarak Macaristan Sovyet Cumhuriyetini ilan ederler. İtilaf Devletlerinin ablukası ve sürekli silahlı müdahalesi altındaki rejim Macaristan-Romanya Savaşı'nın ardından çöker. Oldukça toprak kaybına uğramış olan ülkede işgalciler, kendileriyle uyumlu ve anti-komünist bir rejim inşa ederler. Romen silahlı birliklerinin desteğini alan Amiral Miklós Horthy muhafazakâr ve baskıcı bir rejim kurar, özellikle komünistlere karşı kitlesel yargısız infazlar düzenler. Böylesi bir rejimin kök salmasıyla beraber aşırı sağcı yerel örgütlenmeler ve oluşumlar doğmuştur. Bunlardan birisi de Ferenc Szálasi tarafından 1935 yılında kurulan Ulusal İrade Partisidir. Partinin ideolojisi Alman yanlısı siyasetçi Gyula Gömbös tarafından 1920'li yıllarda ortaya atılan nasyonal sosyalizm ideolojisidir. Örgütlenme Nazi örgütlenmesinin aynı eksenindedir. Partinin temel argümanı Macaristan bölgesine göç ederek gelmiş olan Macar kabilelerinin ırksal saflığına dayanmaktadır. Bu geçmiş döneme ait olan simgeler, semboller kullanan hareket 1937 yılında yasadışı ilan edilse de gelişerek büyür ve 1939 yılında yasal hale gelir. Partinin temel kavga konusu ise Macarlara dikte edilen 4 Haziran 1920 tarihli Trianon Antlaşmasını iptal etmek ve kadim Macaristan Krallığı topraklarını yeniden ele geçirmektir.
İdeolojisi
Partinin ideolojisi Nazizm, faşizm ve karışımıdır, Ferenc Szálasi bu bileşimi olarak tanımlamıştır. Buna göre milliyetçilik, antisemitizm, tarımsal üretimin teşviki, kapitalizm karşıtlığı ve komünizm karşıtlığı belirleyicidir. Szálasi, ideolojisinde belirttiği antisemitizmin geleneksel olarak bilinenden farkının Yahudilerin toplumsan tamamen uzaklaştırılmasını savunmasından geldiğini belirtir. Parti ve liderliği Almanya'nın jeostratejik emellerine karşı oldukları için partiye Naziler ilk başlarda temkinli yaklaşmışlardır. Ok ve Haç Partisi, Macaristan'daki Horthy rejimine kıyasla çok daha ırkçı olsa bile hala Nazilerden farklı düşündüğü konular mevcuttu.
Güçlenmesi ve iktidarı
1919 yılı Ağustos ayının başında Romen Silahlı Kuvvetleri eliyle Macaristan Sovyet Cumhuriyeti yıkıldıktan sonra başa geçen Horthy ve ona bağlı düzenli-düzensiz birlikler Beyaz Terör adı verilen dönemde Yahudileri de hedef alan komünist katliamları düzenlemişlerdir. Katliamlara resmî olarak onay verilmese de rejim tarafından göz yumulduğu çok açıktır. Bu dönemi takip eden yıllarda sosyal-demokratlar tamamen ortadan kaldırılmanın eşiğinde oldukları için Horthy rejimiyle işbirliği yapma yolunu seçerler. Sosyal-demokrasinin geriye çekilmesiyle beraber Ok Haç Partisi işçi sınıfı içinde yaygınlaşmaya başlar, bunun da ötesinde toplumsal hayatın dışına atılmış olan eski mahkûmlar, alkolikler, evsizler vb tabakayı içine dahil eder. İleriki dönemde bu unsurlar en kanlı katliamları gerçekleştiren unsurlar olacaktır. Parti, ordu mensuplarından ve köylülükten de aldığı destekle Mayıs 1939'daki seçimlerde %15 oy alarak parlamentoda 29 sandalye kazanır. Ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle beraber Horthy, partiyi yasa dışı ilan eder ve yeraltında faaliyet göstermeye iter. Savaş boyunca Naziler ve Adolf Hitler ile belirli bir mesafede olumlu ilişkiler içinde bulunan Horthy, 1944 yılına gelindiğinde artık savaşın Almanya aleyhine döndüğünü anlamış ve Müttefik Devletlerle temas ederek uzlaşma yoluna girmeye çalışmaktaydı. Hitler ise önemli ir hammadde kaynağı olan Macaristan'ı kaybetmemek için Horthy rejiminden kurtulmaya karar vermiştir. 19 Mart 1944 tarihinde Horthy, Berlin'deyken gerçekleştirilen Margarethe Operasyonu ile ülkede denetim kan dökülmeden Nazilerin denetimine geçer. Nazi yanlısı Döme Sztójay başa geçer. Bu tarihten sonra Nazilerle işbirliği halinde olacak olan Ok Haç Partisi yeniden yasal bir parti olarak ilan edilir. Partinin de desteği ve rejimin yardımıyla Naziler 400 bin Macar Yahudisini toplama kamplarına sevk eder. Kağıt üzerinde hala varlığını devam ettiren Horthy, Ekim 1944'te artık Kızıl Ordu birliklerinin Macar topraklarına girmesiyle beraber ordu birliklerine verdiği emirde askerlerin Sovyet askerlerine teslim olması emrini verir. Ancak duruma derhal müdahale eden Naziler 15-16 Ekim 1944'te düzenledikleri Panzerfaust Harekâtıyla iktidarı alarak Horthy'yi enterne ederler. Kurulan ulusal birlik hükûmeti iktidarı ele almış ve ülkenin lideri konumuna Ok Haç Partisi lideri Ferenc Szálasi geçmiştir. Macar toprakları Kızıl Ordu birliklerinin ilerleyişi Horthy rejiminden kurtarılırken, Ok Haç Partisi'nin egemen olduğu bölge başkent Budapeşte ve hemen dış bölgeleri olmasına rağmen, üç ay süren iktidarlarında oldukça kıyıcı davranabilmişlerdir. Yahudi kırımı hızlandırılmış ve Adolf Eichmann'ın Budapeşte'den Yahudileri toplama kamplarına sevk etmesi kolaylaştırılmıştır. Aralık ayında başlayan ve çok şiddetli geçen Budapeşte Muharebesinin ardından Ok Haç Partisi üyeleri ve liderliği kenti Nazilerle beraber terk etmiştir.
Sonrası
Savaşın sona ermesiyle beraber yakalanan çok sayıda Ok Haç Partisi üyesi işledikleri savaş suçlarından dolayı mahkemeye çıkmıştır. Görülen 6200 davanın ardından aralarında Szálasi de olmak üzere bazı parti yöneticileri suçlu bulunmuş ve idam edilmiştir.
Ok Haç Partisi tarafından işlenen cinayetlerde hayatlarını kaybedenler için özellikle Budapeşte'de çeşitli anıtlar dikilmiştir. 1946-1991 yılları arasında hüküm süren Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin yıkılmasının ardından faşizm ideolojisi kendisine yeniden alan açmış ve Ok Haç Partisi ideolojisi yeniden rağbet görmeye başlamıştır.
Notlar
Kaynakça
- ^ Peter Pastor imzalı makale 31 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Avustralya'da yakalanan eski bir Ok ve Haç üyesi hakkında 16 Şubat 2006 tarihli Chris Johnston imzalı The Age haberi 30 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Arrow Cross Party ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ok Hac Partisi Macarca Nyilaskeresztes Part Hungarista Mozgalom romanize Ok Hac Partisi Macar Hareketi Macaristan da II Dunya Savasi oncesi ve sirasinda etkili olmus Ferenc Szalasi onderliginde asiri sagci bir partiydi 15 Ekim 1944 28 Mart 1945 arasinda iktidarda olan hareket Nazilerle is birligi halinde oldu Iktidari sirasinda ozellikle solcular Yahudiler ve Romanlara karsi isledikleri yargisiz infazlarda binlerce kisiyi katletmistir Ayrica yaklasik 80 bin Macar vatandasi da Nazi toplama kamplarina gonderilmistir Savasin ardindan parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savas suclusu olarak yargilanmis ve hukum giymistir Ok Hac Partisi Nyilaskeresztes Part Hungarista MozgalomKisaltmaNYKPGenel baskanFerenc SzalasiKurucuFerenc SzalasiSlogan lar Felebredek magyar Kurulus tarihi4 Mart 1935Kapanis tarihi7 Mayis 1945MerkezAndrassy ut 60 BudapesteUyelik 1939 300 binIdeolojiMacar turanciligi Fasizm NazizmSiyasi pozisyonAsiri sagParti bayragiMacaristan KralligiArka planiI Dunya Savasi nin ardindan Avusturya Macaristan Imparatorlugu tasfiye edildikten sonra Macaristan da toplumdaki buyuk huzursuzluk nedeniyle monarsi 16 Kasim 1918 de tasfiye edilir Kisa omurlu olacak olan Macaristan Demokratik Cumhuriyeti ilan edilir Devlet Baskani ve Basbakan olarak gorev yapan Mihaly Karolyi savasin ardindan Itilaf Devletleri tarafindan dikte edilen sinir duzenlemelerine ve askeri isgale karsi koyamaz En sonunda 21 Mart 1919 tarihli ve Macar birliklerinin Transilvanya dan cekilmesini emreden nun ardindan hukumeti duser Hukumetin devrilmesiyle Bela Kun liderliginde komunistler sosyal demokratlarin da destegiyle iktidari alarak Macaristan Sovyet Cumhuriyetini ilan ederler Itilaf Devletlerinin ablukasi ve surekli silahli mudahalesi altindaki rejim Macaristan Romanya Savasi nin ardindan coker Oldukca toprak kaybina ugramis olan ulkede isgalciler kendileriyle uyumlu ve anti komunist bir rejim insa ederler Romen silahli birliklerinin destegini alan Amiral Miklos Horthy muhafazakar ve baskici bir rejim kurar ozellikle komunistlere karsi kitlesel yargisiz infazlar duzenler Boylesi bir rejimin kok salmasiyla beraber asiri sagci yerel orgutlenmeler ve olusumlar dogmustur Bunlardan birisi de Ferenc Szalasi tarafindan 1935 yilinda kurulan Ulusal Irade Partisidir Partinin ideolojisi Alman yanlisi siyasetci Gyula Gombos tarafindan 1920 li yillarda ortaya atilan nasyonal sosyalizm ideolojisidir Orgutlenme Nazi orgutlenmesinin ayni eksenindedir Partinin temel argumani Macaristan bolgesine goc ederek gelmis olan Macar kabilelerinin irksal safligina dayanmaktadir Bu gecmis doneme ait olan simgeler semboller kullanan hareket 1937 yilinda yasadisi ilan edilse de geliserek buyur ve 1939 yilinda yasal hale gelir Partinin temel kavga konusu ise Macarlara dikte edilen 4 Haziran 1920 tarihli Trianon Antlasmasini iptal etmek ve kadim Macaristan Kralligi topraklarini yeniden ele gecirmektir IdeolojisiPartinin ideolojisi Nazizm fasizm ve karisimidir Ferenc Szalasi bu bilesimi olarak tanimlamistir Buna gore milliyetcilik antisemitizm tarimsal uretimin tesviki kapitalizm karsitligi ve komunizm karsitligi belirleyicidir Szalasi ideolojisinde belirttigi antisemitizmin geleneksel olarak bilinenden farkinin Yahudilerin toplumsan tamamen uzaklastirilmasini savunmasindan geldigini belirtir Parti ve liderligi Almanya nin jeostratejik emellerine karsi olduklari icin partiye Naziler ilk baslarda temkinli yaklasmislardir Ok ve Hac Partisi Macaristan daki Horthy rejimine kiyasla cok daha irkci olsa bile hala Nazilerden farkli dusundugu konular mevcuttu Guclenmesi ve iktidariHorthy ve Hitler 1938 Szalasi Ekim 1944 1919 yili Agustos ayinin basinda Romen Silahli Kuvvetleri eliyle Macaristan Sovyet Cumhuriyeti yikildiktan sonra basa gecen Horthy ve ona bagli duzenli duzensiz birlikler Beyaz Teror adi verilen donemde Yahudileri de hedef alan komunist katliamlari duzenlemislerdir Katliamlara resmi olarak onay verilmese de rejim tarafindan goz yumuldugu cok aciktir Bu donemi takip eden yillarda sosyal demokratlar tamamen ortadan kaldirilmanin esiginde olduklari icin Horthy rejimiyle isbirligi yapma yolunu secerler Sosyal demokrasinin geriye cekilmesiyle beraber Ok Hac Partisi isci sinifi icinde yayginlasmaya baslar bunun da otesinde toplumsal hayatin disina atilmis olan eski mahkumlar alkolikler evsizler vb tabakayi icine dahil eder Ileriki donemde bu unsurlar en kanli katliamlari gerceklestiren unsurlar olacaktir Parti ordu mensuplarindan ve koylulukten de aldigi destekle Mayis 1939 daki secimlerde 15 oy alarak parlamentoda 29 sandalye kazanir Ancak II Dunya Savasi nin patlak vermesiyle beraber Horthy partiyi yasa disi ilan eder ve yeraltinda faaliyet gostermeye iter Savas boyunca Naziler ve Adolf Hitler ile belirli bir mesafede olumlu iliskiler icinde bulunan Horthy 1944 yilina gelindiginde artik savasin Almanya aleyhine dondugunu anlamis ve Muttefik Devletlerle temas ederek uzlasma yoluna girmeye calismaktaydi Hitler ise onemli ir hammadde kaynagi olan Macaristan i kaybetmemek icin Horthy rejiminden kurtulmaya karar vermistir 19 Mart 1944 tarihinde Horthy Berlin deyken gerceklestirilen Margarethe Operasyonu ile ulkede denetim kan dokulmeden Nazilerin denetimine gecer Nazi yanlisi Dome Sztojay basa gecer Bu tarihten sonra Nazilerle isbirligi halinde olacak olan Ok Hac Partisi yeniden yasal bir parti olarak ilan edilir Partinin de destegi ve rejimin yardimiyla Naziler 400 bin Macar Yahudisini toplama kamplarina sevk eder Kagit uzerinde hala varligini devam ettiren Horthy Ekim 1944 te artik Kizil Ordu birliklerinin Macar topraklarina girmesiyle beraber ordu birliklerine verdigi emirde askerlerin Sovyet askerlerine teslim olmasi emrini verir Ancak duruma derhal mudahale eden Naziler 15 16 Ekim 1944 te duzenledikleri Panzerfaust Harekatiyla iktidari alarak Horthy yi enterne ederler Kurulan ulusal birlik hukumeti iktidari ele almis ve ulkenin lideri konumuna Ok Hac Partisi lideri Ferenc Szalasi gecmistir Macar topraklari Kizil Ordu birliklerinin ilerleyisi Horthy rejiminden kurtarilirken Ok Hac Partisi nin egemen oldugu bolge baskent Budapeste ve hemen dis bolgeleri olmasina ragmen uc ay suren iktidarlarinda oldukca kiyici davranabilmislerdir Yahudi kirimi hizlandirilmis ve Adolf Eichmann in Budapeste den Yahudileri toplama kamplarina sevk etmesi kolaylastirilmistir Aralik ayinda baslayan ve cok siddetli gecen Budapeste Muharebesinin ardindan Ok Hac Partisi uyeleri ve liderligi kenti Nazilerle beraber terk etmistir SonrasiSzalasi en soldaki Halk Mahkemesinde yargilanirken Savasin sona ermesiyle beraber yakalanan cok sayida Ok Hac Partisi uyesi isledikleri savas suclarindan dolayi mahkemeye cikmistir Gorulen 6200 davanin ardindan aralarinda Szalasi de olmak uzere bazi parti yoneticileri suclu bulunmus ve idam edilmistir Ok Hac Partisi tarafindan islenen cinayetlerde hayatlarini kaybedenler icin ozellikle Budapeste de cesitli anitlar dikilmistir 1946 1991 yillari arasinda hukum suren Macaristan Halk Cumhuriyeti nin yikilmasinin ardindan fasizm ideolojisi kendisine yeniden alan acmis ve Ok Hac Partisi ideolojisi yeniden ragbet gormeye baslamistir Notlar Uyan Macar Bakiniz Beyaz Teror Macaristan Macarca Nemzet Akaratanak Partja Gunumuzde Macaristan da Ok Hac Partisi ve sosyalizm donemi esdeger gorulmekte buna dair muzeler kurulmaktadir Bakiniz Terroz Haza Muzesi Macarca 17 Agustos 2021 tarihinde erisilmistirKaynakca Peter Pastor imzali makale 31 Agustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Agustos 2021 tarihinde erisilmistir Avustralya da yakalanan eski bir Ok ve Hac uyesi hakkinda 16 Subat 2006 tarihli Chris Johnston imzali The Age haberi 30 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Agustos 2021 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizUstasa Wikimedia Commons ta Arrow Cross Party ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur