Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Kasım 2016) |
Organ bağışı, bir insanın organlarının bir kısmının veya tamamının, henüz sağlıklı iken, beyin ölümünün ardından başka insanlarda yararlanılmak üzere bağışlanmasıdır.
Hayat kurtarma anlamında, sağlıklı olan her organ bağışlanabilir. On sekiz yaşını doldurmuş ve doğru ile yanlışı ayırabilme yeteneğine sahip herkes, başta kalp olmak üzere, akciğer, böbrek, karaciğer ve pankreas gibi organlar; kalp kapağı, göz kornea tabakası, kas ve kemik iliği gibi dokuları bağışlayabilmekte ve bunlar günümüz tıp teknolojisinde nakledilebilmektedir. Bir kişi organlarını bağışlayarak birçok insana yaşama şansı verebilir. Böbrek bağışı gibi yaşarken yapılabilen organ bağışı türleri de vardır. Çeşitli kurum ve kuruluşlar, zaman zaman organ bağışı kampanyaları düzenlemektedir.
Organ bağışlarının azlığı
Organ bağışında, Dünya çapında bir yetersizlik vardır. Bu nedenle bekleme listeleri zaman geçtikçe uzamaktadır. Örneğin Almanya'da böbrek nakli için bekleme süresi 2005 yılı verilerine göre yaklaşık 7 ila 9 yıl arasında değişmektedir. Kalp, karaciğer ve akciğer organ bekleme listelerindeki birçok hasta, zamanında bir organ bulunamadığı için ölmektedir. Uzun bekleme sürelerinin oluşma nedeni, diğer başka nedenlerin yanı sıra, ölümcül trafik kazalarının azalması, fakat buna karşılık sadece organ nakli ile iyileştirilebilecek hastalıkların da çoğalmasıdır. Ayrıca genelde yaşam beklentilerinin yükselmesi ve teknolojinin gelişmesi sonucu, tıbbın giderek daha çok hastalığa organ nakli yapılabilir gözüyle bakmasıdır. Organ bağışlarının azlığına başka bir neden de, bazı devletlerdeki yasal düzenlemelerin bağışların yapılmasına engel olmasıdır.
ABD'de ise organ bağışını teşvik için vergi indirimleri ve iş kaybını karşılama yöntemlerine başvurulmaktadır.
Organ bağışı yöntemleri
Temelde organ bağışı ile ilgili dört yöntem vardır. Bu yöntemler, bağış yapan kendi isteği ile organ bağışı yapmaya hazır olmadığı zamanlarda devreye girer. Bu düzenlemeler şimdilik her yerde aynı şekilde kullanılmıyor. Her ülke kendi kararlarını kendisi veriyor.
- İtiraz Yöntemi;
- Genişletilmiş İtiraz Yöntemi;
- Gönüllülük Yöntemi;
- Genişletilmiş Gönüllülük Yöntemi;
Bunların içerisinde İtiraz Yöntemi en geniş kapsamlı yöntemdir. Bu yöntemde sağlığında kesin itirazı olmayan herkesin organı bağış olarak kabul edilir.
Genişletilmiş İtiraz Yöntemi ayrıca şöyle bir hakkı da içerir: Bağışçının ölümünden sonra, potansiyel bağışçının akrabaları organ bağışını, ölen kişinin, yaşarken yaptığı vasiyet olarak kabul ederler.
Gönüllülük Yöntemi ise bağışçının yaşarken organlarını bağışlayacağını kabul etmiş olması zorunluluğunu getirir. Kesin bir organ bağışı yapmayı kabul etme prosedürü gerektirir. Bu nedenle çok dar kapsamlıdır.
Genişletilmiş Gönüllülük Yöntemi'nde bağışçının ölümünden sonra, ailesi de bağış için onay verebilir. Bu uygulama Gönüllülük Yöntemi'ni genişletmektedir.
Bu dört yöntemin yanı sıra iki istisna yöntem daha vardır: Bilgilendirme Yöntemi ve Acil Durum Yöntemi
Bilgilendirme Yöntemi'nde bağışçının izni şarttır. Eğer potansiyel bağışçının yanında, organ bağışı yapmak istemesi ile ilgili herhangi bir yazılı belge yoksa, bağışçı olmak istemiyordur. Bu durumda ailesine bilgi verilmesi gerekir. Ailenin itiraz etme hakkı vardır.
Acil Durum Yöntemi'nde, bağışçının kendisinden veya ailesinden bir itiraz olsa bile, her durumda organ alınır.
Nakledilebilir organlar
Tıptaki gelişmelerin bugün geldiği noktada, insan vücudunun birçok organı nakledilebilmektedir. Burada sadece ölümden sonra bağışlanabilecek organlarla, yaşarken de bağışlanabilir organlar arasında bir ayrım yapmak gerekiyor.
Yaşarken bağışlanabilir organlarda, yaşayan bir insan, diğer bir insana gerekli olan organı veya hücreyi bağışlar. Bu organlar çift veya tabaka hâlinde olan veya kendini yenileme özelliğine sahip olan organlardır. Örneğin böbrek, karaciğer ve yenilenebilir özelliğe sahip hücreler veya kan, ilik ve üreme hücreleri gibi dokular. Burada bağış yapanın yaşından ziyade organın durumu çok önemlidir; fakat genelde 70 yaş üstündekilerin organları çok nadir durumlarda alınmaktadır.
Ölümden sonra bağış kabul edilebilecek organlar ve dokular: pankreas, damar, bağırsak, kulak kemikcikleri, deri, kalp, kalp kapakçıkları, gözün saydam tabakası, kemik dokusu, kıkırdak dokusu, karaciğer, akciğer, böbrek, kas ve beyin zarının bir kısmı.
Yaşarken yapılabilen bağış
Yaşarken yapılabilen organ bağışlarında, vücudumuzda çift olması ve bağış yapanın organını vermekle, fonksiyonlarını kaybetmemesi nedeniyle, böbrek transplantasyonları başı çekmektedir. Giderek transplantasyonu çoğalan diğer organ ise, yüksek oranda yenilenebilir özelliği olan karaciğerdir. Ancak karaciğerin tamamı bağışlanamaz.
Bağış yapan 18 yaşını doldurmuş ve karar verebilecek durumda olmalıdır. Bağış yapan, yapılacak müdahalenin şekli, büyüklüğü, olası tehlikeleri ve sağlığına şimdi ve daha sonra gelebilecek zararlar konusunda bir doktor tarafından, başka bir doktorunda bulunduğu ortamda aydınlatılmalıdır.
Ölümden sonra bağış
Ölümden sonra nakil için organın alınması, ancak beyin ölümünün kesin tespit edilmesi ve izin alındıktan sonra mümkündür. Türkiye'de genişletilmiş gönüllülük yöntemi yürürlüktedir. Buna göre ortada varsa, nakledilmek için gerekli organlar alınır, yoksa ölen kişinin akrabalarının rızası olursa ancak alınabilir. Kanunun ifadesi bu şekilde olmasına rağmen genel uygulama gereği bugün için Türkiye'de aileden İzin alınmadan organlar alınmaz. Bağış belgesi olsa da olmasa da muhakkak aile izni alınması şarttır. Önce ölüden kan örneği alınır. Kan grubu ve doku özellikleri tespit edilir. Bu veriler alınan organın kime nakledilebileceğinin tespiti için çok önemlidir. Ayrıca organın nakledileceği hastayı tehlikeye sokabilecek herhangi bir bulaşıcı hastalık veya organda tümör olup olmadığı da burada tespit edilir.
Grafikler teknik sorunlar nedeniyle geçici olarak kullanılamıyor. (T334940) |
Beyin ölümünün tespiti
Beyin ölümü diğer koma halleri ve özellikle de bitkisel hayatla karıştırılmamalıdır. Bu diğer hallerde bilinç kapalı olsa da ölüm söz konusu değildir. Beyin ölümü geliştiği an solunum durmuş ve ölüm gerçekleşmiştir. Diğer bir tabirle hasta son nefesini vermiştir. Bu durumda ölüme dair en küçük bir kuşku bile kalmaz.
Bazı insanlar beyin ölümünün tespitine kuşku ile bakmaktadırlar. Bunlar organların alınması uğruna, beyin ölümünün erken tespit edilmiş olabileceği endişesini taşıyorlar. "2008 Mart ayında Amerika'da 22 yaşındaki bir genç, yaptığı bisiklet kazası sonucunda, komaya girdi ve bir süre sonra beyin ölümü tespiti yapıldı. Ailesi organ bağışı için izin verdi. Fakat organ alımı işleminden çok kısa bir süre önce bir uyarıya tepki gösterdi ve 2 ay sonra taburcu edildi" şeklindeki haberlere medyada zaman zaman rastlansa da gerçek anlamıyla günümüze kadar yanlış tanı konulmuş ya da tanı konulduktan ve imzalar alındıktan sonra yaşayan tek bir vaka bile yoktur. Burada önemli olan ilgili hekimlerin imzaları tamamlandıktan sonraki süreçtir. Bu şekliyle yaşama geri dönmüş hiçbir vaka tıp literatürüne geçmemiştir. Beyin ölümü tam ve gerçek anlamda ölümdür. Diğer komalarla asla karıştırılmamalı ve konuyla ilgili popüler basın haberlerinden yola çıkılarak fikir yürütülmemelidir.
Eğer organ alınacak hasta, başka hücrelere de yayılma gösteren kanser hastalıklarından (metastaz) birisine, HIV virüsü ((AIDS)) 'ne veya Creutzfeldt-Jakob hastalığının aktif virüslerine veya organları kronik fonksiyon bozukluklarına sahipse, organ alınamaz.
Beyin ölümü tanısını, Türkiye'de esas olarak 4 branştan oluşan beyin ölümü tespit kurulu koyar. Kurul nöroloji, nöroşirürji, anestezi ve kardiyoloji uzmanlarından oluşur. Bu tanının konması, geri dönüşü mümkün olmayan bir şekilde ölüme delalet eder. Kalbin çalışmasının veya durmasının ölümle tam bir ilgisi yoktur çünkü kalp durduğunda da ölüm hemen gelişmez. Dolaşımın durup beynin ölmesine kadar geçen süre içinde yaşam devam eder. Kalp ameliyatlarının çoğunda kalp saatlerce durdurulmasına rağmen dolaşım sağlanarak beynin yaşamasına çalışılır. Tersine beyin öldüğünde ise kalp çalışsa dahi ölüm gerçekleşmiş ve tüm organlar için de artık az bir zaman kalmış demektir. Ölüm kararını veren hekimler dünyadaki tüm ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de de organ naklinde çalışamazlar ve organ naklinin dışında yer alırlar.
Organ bağışı tarihçesi
Mitoloji ve efsaneler MÖ 5. yüzyılda bir insandan bir insana organ ve doku nakli yapıldığını kaydederler. MS 3. yüzyılda ise hekimliğin koruyucu azizleri Aziz Cosmas ve Aziz Damian, bir bacağını kaybeden misyoner Jakobus von Voragine'e, ölen bir siyahın bacağını nakletmişler. Bunlar söylenti ya da efsane.
Organ bağışının yeni tarihi 17. yüzyıla kadar uzanıyor. Bu yüzyılda ilk deri nakli denemeleri yapıldı. 1863 yılında Paul Bert, o zamanlar sadece deri, lif, erkek yumurtalıkları veya dişlerde yapılmaya çalışılan (damar bağlantısı olmayan organ nakilleri) transplantasyonlarda doku reddi ile ilgili sorunları yeniden yazmıştır. 1883 yılında zarar görmüş iç organların nakli ile ilgili denemeler yapılmıştı. 20. yüzyılın başlarında, tam olarak 1902 yılında Avusturyalı ve Fransız Alexis Carrel, birbirlerinden habersiz köpeklerde transplantasyon yapmayı denediler. Köpeklerin organlarının yerini değiştirdiler. Örneğin böbreği yerinden alıp fonksiyonları ile birlikte enseye naklettiler. İlk olarak Carrel, iki ayrı birey arasında yapılan organ naklinde, doku uyuşmazlığının ortaya çıktığını; fakat bu nakil, bireyin kendi vücudu içerisinde yapılırsa, bu durumun ortaya çıkmadığını fark etti. Daha sonra damarların dikilmesi ile ilgili teknikleri geliştiren Carrel, bu tekniği organ ve doku nakillerinde de başarıyla uyguladı. Geliştirdiği bu teknik, onun 1912 yılında Tıp Nobel Ödülü almasını sağladı. İnsanlar üzerindeki ilk organ nakli denemesi, 1916 yılında Fransız tarafından yapıldı. Bu denemede hayvan organları kullanıldığı için, deneme başarısız oldu. İki böbrekleri de çalışmadığı için ölmek üzere olan iki kadına koyun ve domuz böbrekleri nakledilmişti. 1908 yılında bir köpeğe kendi organı nakledildi ve köpek yıllarca yaşadı. 1909 yılında Almanya'da Berlinli Dr. Unger, bir maymunun böbreğini, bir kız çocuğunun uyluk kemiği üzerindeki damarlarına bağladı; fakat başarısız oldu.
Vücudun direnç göstermesi sorunu çözülemediği için 20 ve 30'lu yıllarda birçok doktor ve bilim adamı, bu konudaki girişimleri ve çalışmalarından vazgeçti. O zamana kadar yapılan transplantasyonların çoğu ölümle sonuçlanmıştı. İlk defa 1933 yılında Macar Op. Dr. Yu Yu Voronoy tarafından bir insan böbreği, diğer bir insana nakledildi. Vücudun direnç göstermesi sonucu hasta öldü. Yeni denemeler çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri'nde II. Dünya Savaşı'ndan sonra, yapılmaya başlandı. İlk defa 1942 yılında İngiliz zoolog Sir Peter Brian Medawar, vücudun reaksiyonunun, bağışıklık sistemi ile ilgili olduğunu yazdı. Bu tespiti nedeni ile de 1960 yılında Tıp Nobel Ödülü'nü aldı. 1944 yılında Hollandalı Willem Kolff tarafından "Diyalizatör" ismi verilen yapay bir böbrek geliştirildi. Böbrek hastaları bu mekanik böbrek yardımı ile hayatta kalabiliyorlardı.
İlk başarılı böbrek transplantasyonu, 1954 yılında Chicago'da Joseph Murray (1990 yılında Tıp Nobel Ödülü'nü aldı) tarafından yapıldı. Organ bağışını yapan kişi, hastanın tek yumurta ikizi idi. Böylece bağışıklıkla ilgili tepkiler en aza indirilmişti ve ayrıca ameliyat olana ışınla şua tedavisi de uygulanmıştı. Böbrek nakli yapılan hasta sekiz yıl sonra kalp krizinden ölmüştü. Daha önce 1951 yılında da Boston'da bir hastaya insan böbreği nakli yapılmıştı; fakat hasta beş hafta sonra ölmüştü. Aynı şekilde 1952 yılında, annesinin böbreğinin nakledildiği bir çocuk da kısa bir süre sonra ölmüştü. 1958 yılında jean Dausset Paris'te Human Leukocyte Antigen - System (HLA - System)'i buldu. Jean Dausset, bağışıklık sisteminin kendisinin veya yabancıların organ ve dokularına tepki göstermesi ile genetik kalıtımlar arasındaki bağlantıyı buldu. Bu buluşu nedeniyle de 1980 yılında Tıp Nobel Ödülü'nü aldı.
Bağışıklık sisteminin reaksiyonunu önlemek amacıyla hastalara ışın veriliyordu. Fakat bu ışınlar faydadan çok zarar veriyorlardı. Birçok organ nakli yapılan hasta, ışın tedavisi sonucu hayatını kaybediyordu. 1960'lı yıllarda araştırmacılar, hastalara, reaksiyonu bastıran antikor vermeye başladılar. Bu konudaki ilk başarılı uygulama 1962 yılında bir hastaya, akrabası olmayan birisinden alınan böbreğin nakledilmesinde görüldü. 1963 yılında Berlin'de Brosig ve Nagel dünyada ilk defa bir ölünün böbreğini, bir hastaya naklettiler. Aynı yıl Denver'da bir ölünün karaciğerinin üç yaşındaki bir kıza nakli denemesi başarısız oldu. 1967 yılında Güney Afrika'da, dünyada büyük yankılar uyandıran kalp nakli ameliyatı gerçekleşti. Christiaan Barnard tarafından kalp nakli gerçekleştirilen hasta, 18 gün sonra enfeksiyon kaptığı için öldü. Aynı yıl başarılı bir karaciğer nakli yaptı. 1968 yılında Harvard - Committee beyin ölümünün tanımını yayınladı.
1970'li yılların sonunda bir mantardan etkin madde "Ciclosporin" elde edildi. Bu, bugüne kadar bağışıklık sistemine etki eden etkin maddeler içerisinde en etkili olanıydı. 1989 yılında tüm dünyada 100.000 böbrek nakli yapıldı. 1985 yılında dünyada ilk defa tüm bir akciğerin transplantasyonu, Amerika Birleşik Devletleri'nde 'de tarafından gerçekleştirildi. Hannover'da tarafından 1988 yılında bir ölüden karaciğer alındı ve iki kişiye (bir yetişkin ve bir çocuk) nakledildi. (Karaciğer Parça Transplantasyonu) Aynı yıl Kiel'de ince bağırsak transplantasyonu tarafından gerçekleştirildi. 1998 yılında Minnesota'da , yaşayan bir organ bağışcısından alınan bir parça ile pankreas transplantasyonunu gerçekleştirdi.
Şu ana kadar tüm dünyada yaklaşık yarım milyon böbrek nakli gerçekleştirilmiştir.
Dinsel yönü
Din İşleri Yüksek Kurulunun 6 Mart 1980 tarih ve 196 sayılı kararına göre organ bağışı İslam dinine göre caizdir. Kur'an'da da (Maide Suresi, Ayet 32'ye göre) "bir kişiye hayat vermek, bütün insanlara hayat vermeye eşdeğer" sevaptır.
Ülkelere göre donör (bağışlayıcı) ortalamaları
Milyon nüfus başına ülkelere göre donör sayıları şu şekildedir:
|
|
Ülke bazında organ bağışı düzenlemeleri
Türkiye
Türkiye'de 1980 tarih ve 2238 sayılı yasa gereği organ bağışı yapılabilmesi için 18 yaşını doldurmuş olmak ve bu dileğin, iki tanık önünde, sözlü olarak yapılması, genişletilmiş gönüllülük ve ayrıca bunun bir hekim tarafından tasdik edilmesi yeterlidir. Bunun için en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak "Doku ve Organ Bağış Belge"si alınabilir. Bu belge, genellikle nüfus kimlik cüzdanı yanında taşınarak, herhangi bir kaza durumunda doktorların, gerekli organları kurtarması sağlanmaktadır.
2000 yılında, organ bağışı konusunda bir "Ulusal Koordinasyon Sistemi" oluşturularak, bakanlığın olanaklarıyla organ bekleyenler sistematik sıralamaya dahil edilmişlerdir. Organ bağışı;
- Sağlık Müdürlüklerinde,
- Hastanelerde,
- Emniyet Müdürlüklerinde (ehliyet alımı sırasında),
- Organ nakli yapan merkezlerde,
- Organ nakli ile ilgilenen vakıf, dernek vb. kuruluşlarda yapılabilir.
2238 sayılı yasanın bazı maddeleri
- Madde 3- Bir bedel veya başkaca çıkar karşılığı organ ve doku alınması ve satılması yasaktır.
- Madde 4- Bilimsel, istatistik ve haber niteliğindeki bilgi dağıtımı halleri ayrık olmak üzere, organ ve doku alınması ve verilmesine ilişkin her türlü reklam yasaktır.
- Madde 5- On sekiz yaşını doldurmamış ve mümeyyiz olmayan kişilerden Organ ve Doku alınması yasaktır. (Bu madde canlı vericili nakilleri ilgilendirir)
- Madde 6- On sekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden Organ ve Doku alınabilmesi için vericinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık önünde sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunludur.
- Madde 11- Bu konunun uygulanması ile ilgili olarak tıbbi ölüm hali, bilimin ülkede ulaştığı düzeydeki kuralları ve yöntemleri uygulamak suretiyle, biri kardiyolog, biri nörolog, biri nöroşirürjiyen ve biri de anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanından oluşan dört kişilik hekimler kurulunca oy birliği ile saptanır.
- Madde 12- Alıcının müdavi hekimi ile organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklini gerçekleştirecek olan hekimlerin, ölüm halini saptayacak hekimler kurulunda yer almaları yasaktır.
- Madde 15- Bu kanuna aykırı şekilde organ ve doku alan, saklayan, aşılayan ve nakledenlerle bunların alım ve satımını yapanlar, alım ve satımına aracılık edenler veya bunun komisyonculuğunu yapanlar hakkında, fiil daha ağır bir ceza gerektirmediği takdirde iki yıldan dört yıla kadar hapis ve 50.000 TL’den 100.000 TL’ye kadar ağır para cezasına hüküm olunur.
Avrupa
| Ülke | Yasal Düzenlemeler |
|---|---|
| Arnavutluk, Hırvatistan | Yasal bir düzenleme yok |
| İrlanda, Litvanya, Malta | Yasal bir düzenleme yok; Geliştirilmiş gönüllülük yöntemi uygulanıyor |
| Danimarka, Almanya, Yunanistan, Birleşik Krallık, Yugoslavya, Hollanda, Romanya, İsviçre, Türkiye, Belarus | Geliştirilmiş gönüllülük yöntemi |
| Lüksemburg, Avusturya, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya, İspanya, Çekoslovakya, Macaristan | İtiraz yöntemi |
| Belçika, Finlandiya, Fransa, İtalya, Ukrayna, Letonya, Lihtenştayn, Norveç, Rusya, İsveç, Kıbrıs | Geliştirilmiş itiraz yöntemi |
| Bulgaristan | Sadece olağanüstü durumlarda izin veriliyor |
| Estonya | Komisyon karar veriyor |
Yasal düzenlemelerin değişiklik göstermesi nedeni ile, İspanya (yılda 27 donör (bağışlayıcı) / Milyon Nüfus) ve Avusturya'da (24 donör), Hollanda (16 donör) veya Almanya'ya (13 Donör) göre daha fazla organ bağışı yapılmaktadır. Avrupa sonuncusu bir milyon nüfusa 6 donör düşen Yunanistan'dır.
Bazı istatistikler
Türkiye
- Türkiye'de şehirlere göre organ bağışı (2008, 6. ay)
Adana 822, Adıyaman 36, Afyon 12, Ağrı 0, Amasya 63, Ankara 442, Antalya 483, Artvin 0, Aydın 398, Balıkesir 470, Bilecik 0, Bingöl 2, Bitlis 41, Bolu 236, Burdur 0, Bursa 144, Çanakkale 99, Çankırı 85, Çorum 273, Denizli 345, Diyarbakır 0, Edirne 128, Elazığ 26, Erzincan 9, Erzurum 0, Eskişehir 301, Gaziantep 27, Giresun 146, Gümüşhane 0, Hakkâri 27, Hatay 0, Isparta 9, Mersin 0, İstanbul 15 bin 958, İzmir 670, Kars 1, Kastamonu 111, Kayseri 221, Kırklareli 0, Kırşehir 9, Kocaeli 161, Konya 351, Kütahya 209, Malatya 224, Manisa 1968, Kahramanmaraş 16, Mardin 211, Muğla 134, Muş 0, Nevşehir 202, Niğde 61, Ordu 88, Rize 8, Sakarya 0, Samsun 79, Siirt 0, Sinop 75, Sivas 15, Tekirdağ 17, Tokat 34, Trabzon 278, Tunceli 0, Şanlıurfa 106, Uşak 12, Van 5, Yozgat 13, Zonguldak 159, Aksaray 22, Bayburt 0, Karaman 16, Kırıkkale 116, Batman 0, Şırnak 0, Bartın 35, Ardahan 0, Iğdır 0, Yalova 3, Karabük 22, Kilis 5, Osmaniye 12, Düzce 14
2005 yılı sonuna kadar, Türkiye'de toplam organ nakli sayıları şu şekildedir:
| Yıl | Böbrek | Karaciğer | Kalp |
|---|---|---|---|
| 1999 | 3220 | 344 | 183 |
| 2000 | 4286 | 401 | 164 |
| 2001 | 4526 | 414 | 199 |
| 2002 | 6060 | 430 | 146 |
| 2003 | 6501 | 351 | 191 |
| 2004 | 8536 | 759 | 183 |
| 2005 | - | - | - |
| Toplam | 33129 | 2699 | 1066 |
Türkiye'de yıllara göre organ bekleyen hasta sayısı
| Böbrek | Karaciğer | Kalp | |
|---|---|---|---|
| Canlı | 6155 | - | - |
| Kadavra | 2187 | - | - |
| Toplam | 8340 | - | - |
| Canlı | - | 598 | - |
| Kadavra | - | 667 | - |
| Toplam | - | 1265 | - |
| Kadavra | - | - | 201 |
Sağlık Bakanlığı organ bekleyen hasta sayısındaki en büyük artış böbrek konusundadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2004/12/03/563929.asp 22 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Organ bağışını teşvik
- ^ "www.abc.net.au Beyin Ölümünde Kuşkular". 31 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2008.
- ^ http://www.tokatgazetesi.com/haber_oku.asp?haber=214 5 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türkiyede Organ Bağışı Sayısı
Dış bağlantılar
- Türkiye Organ Nakli Derneği11 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Organ Bağışı Sayfası19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Kasim 2016 Organ bagisi bir insanin organlarinin bir kisminin veya tamaminin henuz saglikli iken beyin olumunun ardindan baska insanlarda yararlanilmak uzere bagislanmasidir 2005 yilinda yapilan istatistiklere gore donor bagislayici sayilari Buyutmek icin resme tiklayiniz Avrupa da bobrek nakli icin bekleme listesi ve organ bagislari Buyutmek icin resme tiklayiniz 2005 yili kadavra donor dagilimi Buyutmek icin resme tiklayiniz Hayat kurtarma anlaminda saglikli olan her organ bagislanabilir On sekiz yasini doldurmus ve dogru ile yanlisi ayirabilme yetenegine sahip herkes basta kalp olmak uzere akciger bobrek karaciger ve pankreas gibi organlar kalp kapagi goz kornea tabakasi kas ve kemik iligi gibi dokulari bagislayabilmekte ve bunlar gunumuz tip teknolojisinde nakledilebilmektedir Bir kisi organlarini bagislayarak bircok insana yasama sansi verebilir Bobrek bagisi gibi yasarken yapilabilen organ bagisi turleri de vardir Cesitli kurum ve kuruluslar zaman zaman organ bagisi kampanyalari duzenlemektedir Organ bagislarinin azligiOrgan bagisinda Dunya capinda bir yetersizlik vardir Bu nedenle bekleme listeleri zaman gectikce uzamaktadir Ornegin Almanya da bobrek nakli icin bekleme suresi 2005 yili verilerine gore yaklasik 7 ila 9 yil arasinda degismektedir Kalp karaciger ve akciger organ bekleme listelerindeki bircok hasta zamaninda bir organ bulunamadigi icin olmektedir Uzun bekleme surelerinin olusma nedeni diger baska nedenlerin yani sira olumcul trafik kazalarinin azalmasi fakat buna karsilik sadece organ nakli ile iyilestirilebilecek hastaliklarin da cogalmasidir Ayrica genelde yasam beklentilerinin yukselmesi ve teknolojinin gelismesi sonucu tibbin giderek daha cok hastaliga organ nakli yapilabilir gozuyle bakmasidir Organ bagislarinin azligina baska bir neden de bazi devletlerdeki yasal duzenlemelerin bagislarin yapilmasina engel olmasidir ABD de ise organ bagisini tesvik icin vergi indirimleri ve is kaybini karsilama yontemlerine basvurulmaktadir Organ bagisi yontemleriTemelde organ bagisi ile ilgili dort yontem vardir Bu yontemler bagis yapan kendi istegi ile organ bagisi yapmaya hazir olmadigi zamanlarda devreye girer Bu duzenlemeler simdilik her yerde ayni sekilde kullanilmiyor Her ulke kendi kararlarini kendisi veriyor Itiraz Yontemi Genisletilmis Itiraz Yontemi Gonulluluk Yontemi Genisletilmis Gonulluluk Yontemi Bunlarin icerisinde Itiraz Yontemi en genis kapsamli yontemdir Bu yontemde sagliginda kesin itirazi olmayan herkesin organi bagis olarak kabul edilir Genisletilmis Itiraz Yontemi ayrica soyle bir hakki da icerir Bagiscinin olumunden sonra potansiyel bagiscinin akrabalari organ bagisini olen kisinin yasarken yaptigi vasiyet olarak kabul ederler Gonulluluk Yontemi ise bagiscinin yasarken organlarini bagislayacagini kabul etmis olmasi zorunlulugunu getirir Kesin bir organ bagisi yapmayi kabul etme proseduru gerektirir Bu nedenle cok dar kapsamlidir Genisletilmis Gonulluluk Yontemi nde bagiscinin olumunden sonra ailesi de bagis icin onay verebilir Bu uygulama Gonulluluk Yontemi ni genisletmektedir Bu dort yontemin yani sira iki istisna yontem daha vardir Bilgilendirme Yontemi ve Acil Durum Yontemi Bilgilendirme Yontemi nde bagiscinin izni sarttir Eger potansiyel bagiscinin yaninda organ bagisi yapmak istemesi ile ilgili herhangi bir yazili belge yoksa bagisci olmak istemiyordur Bu durumda ailesine bilgi verilmesi gerekir Ailenin itiraz etme hakki vardir Acil Durum Yontemi nde bagiscinin kendisinden veya ailesinden bir itiraz olsa bile her durumda organ alinir Nakledilebilir organlarTiptaki gelismelerin bugun geldigi noktada insan vucudunun bircok organi nakledilebilmektedir Burada sadece olumden sonra bagislanabilecek organlarla yasarken de bagislanabilir organlar arasinda bir ayrim yapmak gerekiyor Yasarken bagislanabilir organlarda yasayan bir insan diger bir insana gerekli olan organi veya hucreyi bagislar Bu organlar cift veya tabaka halinde olan veya kendini yenileme ozelligine sahip olan organlardir Ornegin bobrek karaciger ve yenilenebilir ozellige sahip hucreler veya kan ilik ve ureme hucreleri gibi dokular Burada bagis yapanin yasindan ziyade organin durumu cok onemlidir fakat genelde 70 yas ustundekilerin organlari cok nadir durumlarda alinmaktadir Olumden sonra bagis kabul edilebilecek organlar ve dokular pankreas damar bagirsak kulak kemikcikleri deri kalp kalp kapakciklari gozun saydam tabakasi kemik dokusu kikirdak dokusu karaciger akciger bobrek kas ve beyin zarinin bir kismi Yasarken yapilabilen bagis Yasarken yapilabilen organ bagislarinda vucudumuzda cift olmasi ve bagis yapanin organini vermekle fonksiyonlarini kaybetmemesi nedeniyle bobrek transplantasyonlari basi cekmektedir Giderek transplantasyonu cogalan diger organ ise yuksek oranda yenilenebilir ozelligi olan karacigerdir Ancak karacigerin tamami bagislanamaz Bagis yapan 18 yasini doldurmus ve karar verebilecek durumda olmalidir Bagis yapan yapilacak mudahalenin sekli buyuklugu olasi tehlikeleri ve sagligina simdi ve daha sonra gelebilecek zararlar konusunda bir doktor tarafindan baska bir doktorunda bulundugu ortamda aydinlatilmalidir Olumden sonra bagis Olumden sonra nakil icin organin alinmasi ancak beyin olumunun kesin tespit edilmesi ve izin alindiktan sonra mumkundur Turkiye de genisletilmis gonulluluk yontemi yururluktedir Buna gore ortada varsa nakledilmek icin gerekli organlar alinir yoksa olen kisinin akrabalarinin rizasi olursa ancak alinabilir Kanunun ifadesi bu sekilde olmasina ragmen genel uygulama geregi bugun icin Turkiye de aileden Izin alinmadan organlar alinmaz Bagis belgesi olsa da olmasa da muhakkak aile izni alinmasi sarttir Once oluden kan ornegi alinir Kan grubu ve doku ozellikleri tespit edilir Bu veriler alinan organin kime nakledilebileceginin tespiti icin cok onemlidir Ayrica organin nakledilecegi hastayi tehlikeye sokabilecek herhangi bir bulasici hastalik veya organda tumor olup olmadigi da burada tespit edilir Grafikler teknik sorunlar nedeniyle gecici olarak kullanilamiyor T334940 Beyin olumunun tespiti Beyin olumu diger koma halleri ve ozellikle de bitkisel hayatla karistirilmamalidir Bu diger hallerde bilinc kapali olsa da olum soz konusu degildir Beyin olumu gelistigi an solunum durmus ve olum gerceklesmistir Diger bir tabirle hasta son nefesini vermistir Bu durumda olume dair en kucuk bir kusku bile kalmaz Bazi insanlar beyin olumunun tespitine kusku ile bakmaktadirlar Bunlar organlarin alinmasi ugruna beyin olumunun erken tespit edilmis olabilecegi endisesini tasiyorlar 2008 Mart ayinda Amerika da 22 yasindaki bir genc yaptigi bisiklet kazasi sonucunda komaya girdi ve bir sure sonra beyin olumu tespiti yapildi Ailesi organ bagisi icin izin verdi Fakat organ alimi isleminden cok kisa bir sure once bir uyariya tepki gosterdi ve 2 ay sonra taburcu edildi seklindeki haberlere medyada zaman zaman rastlansa da gercek anlamiyla gunumuze kadar yanlis tani konulmus ya da tani konulduktan ve imzalar alindiktan sonra yasayan tek bir vaka bile yoktur Burada onemli olan ilgili hekimlerin imzalari tamamlandiktan sonraki surectir Bu sekliyle yasama geri donmus hicbir vaka tip literaturune gecmemistir Beyin olumu tam ve gercek anlamda olumdur Diger komalarla asla karistirilmamali ve konuyla ilgili populer basin haberlerinden yola cikilarak fikir yurutulmemelidir Eger organ alinacak hasta baska hucrelere de yayilma gosteren kanser hastaliklarindan metastaz birisine HIV virusu AIDS ne veya Creutzfeldt Jakob hastaliginin aktif viruslerine veya organlari kronik fonksiyon bozukluklarina sahipse organ alinamaz Beyin olumu tanisini Turkiye de esas olarak 4 branstan olusan beyin olumu tespit kurulu koyar Kurul noroloji norosirurji anestezi ve kardiyoloji uzmanlarindan olusur Bu taninin konmasi geri donusu mumkun olmayan bir sekilde olume delalet eder Kalbin calismasinin veya durmasinin olumle tam bir ilgisi yoktur cunku kalp durdugunda da olum hemen gelismez Dolasimin durup beynin olmesine kadar gecen sure icinde yasam devam eder Kalp ameliyatlarinin cogunda kalp saatlerce durdurulmasina ragmen dolasim saglanarak beynin yasamasina calisilir Tersine beyin oldugunde ise kalp calissa dahi olum gerceklesmis ve tum organlar icin de artik az bir zaman kalmis demektir Olum kararini veren hekimler dunyadaki tum ulkelerde oldugu gibi Turkiye de de organ naklinde calisamazlar ve organ naklinin disinda yer alirlar Organ bagisi tarihcesiMitoloji ve efsaneler MO 5 yuzyilda bir insandan bir insana organ ve doku nakli yapildigini kaydederler MS 3 yuzyilda ise hekimligin koruyucu azizleri Aziz Cosmas ve Aziz Damian bir bacagini kaybeden misyoner Jakobus von Voragine e olen bir siyahin bacagini nakletmisler Bunlar soylenti ya da efsane Organ bagisinin yeni tarihi 17 yuzyila kadar uzaniyor Bu yuzyilda ilk deri nakli denemeleri yapildi 1863 yilinda Paul Bert o zamanlar sadece deri lif erkek yumurtaliklari veya dislerde yapilmaya calisilan damar baglantisi olmayan organ nakilleri transplantasyonlarda doku reddi ile ilgili sorunlari yeniden yazmistir 1883 yilinda zarar gormus ic organlarin nakli ile ilgili denemeler yapilmisti 20 yuzyilin baslarinda tam olarak 1902 yilinda Avusturyali ve Fransiz Alexis Carrel birbirlerinden habersiz kopeklerde transplantasyon yapmayi denediler Kopeklerin organlarinin yerini degistirdiler Ornegin bobregi yerinden alip fonksiyonlari ile birlikte enseye naklettiler Ilk olarak Carrel iki ayri birey arasinda yapilan organ naklinde doku uyusmazliginin ortaya ciktigini fakat bu nakil bireyin kendi vucudu icerisinde yapilirsa bu durumun ortaya cikmadigini fark etti Daha sonra damarlarin dikilmesi ile ilgili teknikleri gelistiren Carrel bu teknigi organ ve doku nakillerinde de basariyla uyguladi Gelistirdigi bu teknik onun 1912 yilinda Tip Nobel Odulu almasini sagladi Insanlar uzerindeki ilk organ nakli denemesi 1916 yilinda Fransiz tarafindan yapildi Bu denemede hayvan organlari kullanildigi icin deneme basarisiz oldu Iki bobrekleri de calismadigi icin olmek uzere olan iki kadina koyun ve domuz bobrekleri nakledilmisti 1908 yilinda bir kopege kendi organi nakledildi ve kopek yillarca yasadi 1909 yilinda Almanya da Berlinli Dr Unger bir maymunun bobregini bir kiz cocugunun uyluk kemigi uzerindeki damarlarina bagladi fakat basarisiz oldu Vucudun direnc gostermesi sorunu cozulemedigi icin 20 ve 30 lu yillarda bircok doktor ve bilim adami bu konudaki girisimleri ve calismalarindan vazgecti O zamana kadar yapilan transplantasyonlarin cogu olumle sonuclanmisti Ilk defa 1933 yilinda Macar Op Dr Yu Yu Voronoy tarafindan bir insan bobregi diger bir insana nakledildi Vucudun direnc gostermesi sonucu hasta oldu Yeni denemeler cogunlukla Amerika Birlesik Devletleri nde II Dunya Savasi ndan sonra yapilmaya baslandi Ilk defa 1942 yilinda Ingiliz zoolog Sir Peter Brian Medawar vucudun reaksiyonunun bagisiklik sistemi ile ilgili oldugunu yazdi Bu tespiti nedeni ile de 1960 yilinda Tip Nobel Odulu nu aldi 1944 yilinda Hollandali Willem Kolff tarafindan Diyalizator ismi verilen yapay bir bobrek gelistirildi Bobrek hastalari bu mekanik bobrek yardimi ile hayatta kalabiliyorlardi Ilk basarili bobrek transplantasyonu 1954 yilinda Chicago da Joseph Murray 1990 yilinda Tip Nobel Odulu nu aldi tarafindan yapildi Organ bagisini yapan kisi hastanin tek yumurta ikizi idi Boylece bagisiklikla ilgili tepkiler en aza indirilmisti ve ayrica ameliyat olana isinla sua tedavisi de uygulanmisti Bobrek nakli yapilan hasta sekiz yil sonra kalp krizinden olmustu Daha once 1951 yilinda da Boston da bir hastaya insan bobregi nakli yapilmisti fakat hasta bes hafta sonra olmustu Ayni sekilde 1952 yilinda annesinin bobreginin nakledildigi bir cocuk da kisa bir sure sonra olmustu 1958 yilinda jean Dausset Paris te Human Leukocyte Antigen System HLA System i buldu Jean Dausset bagisiklik sisteminin kendisinin veya yabancilarin organ ve dokularina tepki gostermesi ile genetik kalitimlar arasindaki baglantiyi buldu Bu bulusu nedeniyle de 1980 yilinda Tip Nobel Odulu nu aldi Bagisiklik sisteminin reaksiyonunu onlemek amaciyla hastalara isin veriliyordu Fakat bu isinlar faydadan cok zarar veriyorlardi Bircok organ nakli yapilan hasta isin tedavisi sonucu hayatini kaybediyordu 1960 li yillarda arastirmacilar hastalara reaksiyonu bastiran antikor vermeye basladilar Bu konudaki ilk basarili uygulama 1962 yilinda bir hastaya akrabasi olmayan birisinden alinan bobregin nakledilmesinde goruldu 1963 yilinda Berlin de Brosig ve Nagel dunyada ilk defa bir olunun bobregini bir hastaya naklettiler Ayni yil Denver da bir olunun karacigerinin uc yasindaki bir kiza nakli denemesi basarisiz oldu 1967 yilinda Guney Afrika da dunyada buyuk yankilar uyandiran kalp nakli ameliyati gerceklesti Christiaan Barnard tarafindan kalp nakli gerceklestirilen hasta 18 gun sonra enfeksiyon kaptigi icin oldu Ayni yil basarili bir karaciger nakli yapti 1968 yilinda Harvard Committee beyin olumunun tanimini yayinladi 1970 li yillarin sonunda bir mantardan etkin madde Ciclosporin elde edildi Bu bugune kadar bagisiklik sistemine etki eden etkin maddeler icerisinde en etkili olaniydi 1989 yilinda tum dunyada 100 000 bobrek nakli yapildi 1985 yilinda dunyada ilk defa tum bir akcigerin transplantasyonu Amerika Birlesik Devletleri nde de tarafindan gerceklestirildi Hannover da tarafindan 1988 yilinda bir oluden karaciger alindi ve iki kisiye bir yetiskin ve bir cocuk nakledildi Karaciger Parca Transplantasyonu Ayni yil Kiel de ince bagirsak transplantasyonu tarafindan gerceklestirildi 1998 yilinda Minnesota da yasayan bir organ bagiscisindan alinan bir parca ile pankreas transplantasyonunu gerceklestirdi Su ana kadar tum dunyada yaklasik yarim milyon bobrek nakli gerceklestirilmistir Dinsel yonuDin Isleri Yuksek Kurulunun 6 Mart 1980 tarih ve 196 sayili kararina gore organ bagisi Islam dinine gore caizdir Kur an da da Maide Suresi Ayet 32 ye gore bir kisiye hayat vermek butun insanlara hayat vermeye esdeger sevaptir Ulkelere gore donor bagislayici ortalamalariMilyon nufus basina ulkelere gore donor sayilari su sekildedir Ispanya Italya Fransa ABD Almanya Birlesik Krallik Yunanistan Turkiye Romanya 34 6 21 1 20 9 20 0 13 8 12 3 6 2 2 0 0 4Ulke bazinda organ bagisi duzenlemeleriTurkiye Turkiye de 1980 tarih ve 2238 sayili yasa geregi organ bagisi yapilabilmesi icin 18 yasini doldurmus olmak ve bu dilegin iki tanik onunde sozlu olarak yapilmasi genisletilmis gonulluluk ve ayrica bunun bir hekim tarafindan tasdik edilmesi yeterlidir Bunun icin en yakin saglik kurulusuna basvurarak Doku ve Organ Bagis Belge si alinabilir Bu belge genellikle nufus kimlik cuzdani yaninda tasinarak herhangi bir kaza durumunda doktorlarin gerekli organlari kurtarmasi saglanmaktadir 2000 yilinda organ bagisi konusunda bir Ulusal Koordinasyon Sistemi olusturularak bakanligin olanaklariyla organ bekleyenler sistematik siralamaya dahil edilmislerdir Organ bagisi Saglik Mudurluklerinde Hastanelerde Emniyet Mudurluklerinde ehliyet alimi sirasinda Organ nakli yapan merkezlerde Organ nakli ile ilgilenen vakif dernek vb kuruluslarda yapilabilir 2238 sayili yasanin bazi maddeleri Madde 3 Bir bedel veya baskaca cikar karsiligi organ ve doku alinmasi ve satilmasi yasaktir Madde 4 Bilimsel istatistik ve haber niteligindeki bilgi dagitimi halleri ayrik olmak uzere organ ve doku alinmasi ve verilmesine iliskin her turlu reklam yasaktir Madde 5 On sekiz yasini doldurmamis ve mumeyyiz olmayan kisilerden Organ ve Doku alinmasi yasaktir Bu madde canli vericili nakilleri ilgilendirir Madde 6 On sekiz yasini doldurmus ve mumeyyiz olan bir kisiden Organ ve Doku alinabilmesi icin vericinin en az iki tanik huzurunda acik bilincli ve tesirden uzak olarak onceden verilmis yazili ve imzali veya en az iki tanik onunde sozlu olarak beyan edip imzaladigi tutanagin bir hekim tarafindan onaylanmasi zorunludur Madde 11 Bu konunun uygulanmasi ile ilgili olarak tibbi olum hali bilimin ulkede ulastigi duzeydeki kurallari ve yontemleri uygulamak suretiyle biri kardiyolog biri norolog biri norosirurjiyen ve biri de anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanindan olusan dort kisilik hekimler kurulunca oy birligi ile saptanir Madde 12 Alicinin mudavi hekimi ile organ ve doku alinmasi saklanmasi asilanmasi ve naklini gerceklestirecek olan hekimlerin olum halini saptayacak hekimler kurulunda yer almalari yasaktir Madde 15 Bu kanuna aykiri sekilde organ ve doku alan saklayan asilayan ve nakledenlerle bunlarin alim ve satimini yapanlar alim ve satimina aracilik edenler veya bunun komisyonculugunu yapanlar hakkinda fiil daha agir bir ceza gerektirmedigi takdirde iki yildan dort yila kadar hapis ve 50 000 TL den 100 000 TL ye kadar agir para cezasina hukum olunur Avrupa Ulke Yasal DuzenlemelerArnavutluk Hirvatistan Yasal bir duzenleme yokIrlanda Litvanya Malta Yasal bir duzenleme yok Gelistirilmis gonulluluk yontemi uygulaniyorDanimarka Almanya Yunanistan Birlesik Krallik Yugoslavya Hollanda Romanya Isvicre Turkiye Belarus Gelistirilmis gonulluluk yontemiLuksemburg Avusturya Polonya Portekiz Slovakya Slovenya Ispanya Cekoslovakya Macaristan Itiraz yontemiBelcika Finlandiya Fransa Italya Ukrayna Letonya Lihtenstayn Norvec Rusya Isvec Kibris Gelistirilmis itiraz yontemiBulgaristan Sadece olaganustu durumlarda izin veriliyorEstonya Komisyon karar veriyor Yasal duzenlemelerin degisiklik gostermesi nedeni ile Ispanya yilda 27 donor bagislayici Milyon Nufus ve Avusturya da 24 donor Hollanda 16 donor veya Almanya ya 13 Donor gore daha fazla organ bagisi yapilmaktadir Avrupa sonuncusu bir milyon nufusa 6 donor dusen Yunanistan dir Bazi istatistiklerTurkiye Turkiye de sehirlere gore organ bagisi 2008 6 ay Adana 822 Adiyaman 36 Afyon 12 Agri 0 Amasya 63 Ankara 442 Antalya 483 Artvin 0 Aydin 398 Balikesir 470 Bilecik 0 Bingol 2 Bitlis 41 Bolu 236 Burdur 0 Bursa 144 Canakkale 99 Cankiri 85 Corum 273 Denizli 345 Diyarbakir 0 Edirne 128 Elazig 26 Erzincan 9 Erzurum 0 Eskisehir 301 Gaziantep 27 Giresun 146 Gumushane 0 Hakkari 27 Hatay 0 Isparta 9 Mersin 0 Istanbul 15 bin 958 Izmir 670 Kars 1 Kastamonu 111 Kayseri 221 Kirklareli 0 Kirsehir 9 Kocaeli 161 Konya 351 Kutahya 209 Malatya 224 Manisa 1968 Kahramanmaras 16 Mardin 211 Mugla 134 Mus 0 Nevsehir 202 Nigde 61 Ordu 88 Rize 8 Sakarya 0 Samsun 79 Siirt 0 Sinop 75 Sivas 15 Tekirdag 17 Tokat 34 Trabzon 278 Tunceli 0 Sanliurfa 106 Usak 12 Van 5 Yozgat 13 Zonguldak 159 Aksaray 22 Bayburt 0 Karaman 16 Kirikkale 116 Batman 0 Sirnak 0 Bartin 35 Ardahan 0 Igdir 0 Yalova 3 Karabuk 22 Kilis 5 Osmaniye 12 Duzce 14 2005 yili sonuna kadar Turkiye de toplam organ nakli sayilari su sekildedir Yil Bobrek Karaciger Kalp1999 3220 344 1832000 4286 401 1642001 4526 414 1992002 6060 430 1462003 6501 351 1912004 8536 759 1832005 Toplam 33129 2699 1066 Turkiye de yillara gore organ bekleyen hasta sayisi Bobrek Karaciger KalpCanli 6155 Kadavra 2187 Toplam 8340 Canli 598 Kadavra 667 Toplam 1265 Kadavra 201 Saglik Bakanligi organ bekleyen hasta sayisindaki en buyuk artis bobrek konusundadir Ayrica bakinizTurkiye Organ Nakli DernegiKaynakca http webarsiv hurriyet com tr 2004 12 03 563929 asp 22 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organ bagisini tesvik www abc net au Beyin Olumunde Kuskular 31 Mayis 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2008 http www tokatgazetesi com haber oku asp haber 214 5 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiyede Organ Bagisi SayisiDis baglantilarTurkiye Organ Nakli Dernegi11 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Organ Bagisi Sayfasi19 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde