Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Palanka, palanga veya parkan ahşap ve topraktan yapılan ufak bir kaledir. Osmanlı İmparatorluğu ve hasımları tarafından yaygın olarak kullanılmıştır. Palankalar hızlıca inşa edilip, genişletilebilmelerinin yanı sıra basit malzemeler ile düşük bir maliyetle inşa edilebiliyordu. Palankalar nehir kenarlarına ve yol güzergahlarına inşa edilirdi. Avrupa'daki palankaların birçoğu ahşap ve topraktan yapılmış olsa da kaynak kısıtlılığından dolayı malzemeler bölgeden bölgeye değişmekteydi. Tipik bir palankanın etrafı hendekle çevrilirdi. Palankaların büyüklüğüne göre kullanılan duvarların çeşidi değişirdi ve köşeleri üzerine yerleştirilen tabyalarla korunabilirdi.
Palankaların kökenleri havale denilen ve kuşatmalar sırasında fethedilmek istenen kalenin çevresine inşa edilen yapılara dayanmaktaydı. 16. yüzyıla gelindiğinde palankalar Osmanlı'nın Macaristan, Balkanlar, Karadeniz'in kuzeyi, Anadolu ve Kuzey Afrika'daki topraklarında kullanılmaktaydı. Palankalar 16 ve 17. yüzyıllardaki Avusturya-Osmanlı savaşlarında yaygın olarak kullanılmıştı. Palankalar 19. yüzyılın sonlarına değin kullanılmaya devam etmiştir. Günümüzde eski Osmanlı coğrafyasındaki pek çok yerleşim yerinin adı bu savunma yapılarına dayanmaktadır.
Tanım
Etimoloji
Nişanyan Sözlük'e göre palanka sözcüğü Macarca palánkvārdan gelmektedir. Bu sözcüğün kökeninin ise Latincede kütük anlamına gelen palancadan gelmektedir. Onun kökeni ise Antik Yunancada da kütük anlamına gelen phálanks, phalangdan (φάλανξ, φαλαγγ) gelmektedir. Sözcük Fransızcada palanque, İtalyancada palanca olarak geçmektedir ve yabancı dillerdeki anlamı kazıktır.
Terminoloji
Evliya Çelebi palanka sözcüğünü bir kalenin yanı sıra ahşap duvarlarla çevrili bir kent veya bir duvar örme tekniği olarak da tanımlamıştır. Burcu Özgüven’e göre palanka ile parkan arasındaki temel fark palankaların yol ve nehir güzergâhlarına, parkanlarınsa sınır bölgelerine inşa edilmesiydi. Evgeni Radushev ise bu yapıların Güney Macaristan’da parkan olarak bilinirken Balkanlar’da palanka olarak bilindiğini dile getirmektedir.
Tarihçe
Kazıklı çitten oluşan savunma yapıları tarihteki en eski tahkim etme yöntemidir. Palanka benzeri ahşap istihkâmlar antik çağlardan beri kullanılagelmekteydi. Romalılar, Kızılderililer ve daha sonra Amerika'ya yerleşen göçmenler de dâhil olmak üzere pek çok uygarlık topraklarını savunmak için bu tür istihkâmları yaygın olarak kullandılar.:6 Geçici mizaçlarından dolayı günümüzde pek az palanka hayatta kalmıştır ancak araştırmalara göre bu tür yapılar Osmanlılar tarafından 14 ve 19. yüzyılın sonları arasında kullanılmıştır.
Özgüven'e (2001) göre palankaların kökeni, Osmanlı'nın kuruluş devrinde kuşatmalar sırasında ele geçirilmek istenen kalenin çevresine inşa edilen, birlikler ve kuşatma silahları için bir üs görevi gören havale adlı ahşap istihkâmlara dayanmaktaydı. Palankalar havalelerinkine benzer özelliklere sahipti. 16 ve 17. yüzyıllara gelindiğinde Osmanlılar palankaları Anadolu, Balkanlar, Karadeniz'in kuzeyi ve Kuzey Afrika'da kullanmaktaydılar.
Osmanlılar hudutlarını, menzillerini (askeri istasyon) ve askeri güzergâhlarını koruyabilmek için bir savunma ağına ihtiyaç duydular. İmparatorluk 1526 yılında Mohaç Muharebesi’yle Macaristan'ı ele geçirdikten sonra bölgeyi stabilize edebilmek için palanka denilen ahşap istihkâmlardan yararlandı. Ucuz maliyetleri ve hızlı inşa edilebilmeleri nedeniyle Adriyatik'ten Karadeniz'e uzanan yay arasında kalan bölgedeki önemli noktaları, geçitleri ve güzergâhları palankalarla donattılar. Bu istihkâmlar Osmanlıların Avrupa'daki savunma sisteminin temelini oluşturdu.:3
Palankalar Osmanlı'nın doğudaki topraklarında da kullanılmıştır. Örneğin Safavilerin Revan Kalesi'nin doğusuna bir palanka inşa ettikleri bilinmektedir. 1630'larda Osmanlı'nın doğu sınırında kerpiçten yapılan pek çok palanka inşa edilmiştir.
Osmanlılar 16 ve 17. yüzyıldaki savunma ağı inşasına 18. yüzyılda da devam ettiler. Habsburglarla yapılan 1683-99 ve 1735-39 yılları arasında yapılan savaşlar Osmanlıların Hırvatistan ve Karadağ'daki hudutlarını güçlendirmesine sebebiyet verdi. 1701 ile 1720 yılları arasında bir sürü palanka inşa edildi. Başka bir askeri inşaat programı 1743 yılında başladı. 1781 ile 1785 yılları arasında I. Abdülhamid'in vezirlerinden biri olan Halil Hamid Paşa hudutlardaki tahkimatları dikkate alarak Fransız askeri uzmanlarını getirdi. Eflak'ta da askeri inşaatlar gerçekleşti. 19. yüzyılda da palanka inşasına devam edildi.
Günümüzde Doğu Anadolu'da bulunan Erzincan'daki bazı köyler de dâhil olmak üzere Balkanlardaki -özellikle Sırbistan ve Makedonya'daki- pek çok kasabanın isimlerinin kökeni palankalara dayanmaktadır.
İnşaat
Palankalar klasik Osmanlı kentlerinde bir iç kale görevi görürdü yahut bir ana kalenin uzantısı olarak inşa edilirdi. Nitekim Osmanlı kalelerinin birçoğu ahşap istihkâmlarla taş işçiliğinin bir karışımıydı. İnşa edilen palankalar daha sonra daha dayanıklı kâgir bir yapıyla yer değiştirebilirdi. Bu tür tahkimatlar hızlıca inşa edilip genişletilebilirdi ve inşaatlarında kullanılan yapım malzemeleri bölgenin coğrafi özelliklerine göre değişirdi. Avrupa'daki palankaların inşasında genellikle ahşap ve toprak kullanılırdı. Doğudaki palankaların yapım malzemeleri çeşitlilik göstermektedir. Doğu bölgelerindeki kimi palankalar kerpiçten inşa edilirken kimileriyse toprak ve çimenden inşa edilmiştir. İnşaat materyallerinin bölgeden bölgeye değişmesi, bölgedeki kaynakların sınırlılığına bağlıydı.
Palankalar genellikle dörtgen bir plan üzerine inşa edilirlerdi. Palankaların inşasında kullanılan duvarlar çeşitlilik göstermektedir: Bu duvarlar ya Evliya Çelebi’nin yalın kat çit palanka olarak adlandırdığı tek sıra kazıklı çitlerden oluşabilirdi ya da yine Evliya Çelebi tarafından dolma rıhtım palanka duvar olarak adlandırılan daha karmaşık bir yöntemle inşa edilirdi. Dolma duvar inşasında iki sıra kazıklı çit, arasında boşluk kalacak şekilde birbirine paralel dikilir ve arası toprakla doldurulurdu. İç ve dış duvarların toprağın basıncına karşı direnmesi için duvar boyunca uzanan yatay kalaslar kullanılırdı. Sonra destek kalaslarının başları dübellerle kazıklı çitlere sabitlenirdi. Dolma duvar, askerlerin üzerinde yürüyebileceği bir platform oluşmasını da sağlamaktaydı. Ayrıca top ateşine karşı dayanıklılığını arttırmak için duvar horasani palanka adı verilen bir yöntemde harçla sıvanabilirdi. Palankaların etrafı şarampa denilen hendeklerle çevrilirdi. Girişte bir asma köprü bulunabilir ve ana kapının üstüne ağaçtan lonca köşkü denilen bir gözetleme kulesi eklenebilirdi. Palankaların köşelerine yarım ay şeklindeki tabyalar inşa edilir ve buraya toplar yerleştirilirdi.
Yerleşim merkezi
Balkanlar'da palankayla savunulanlar da dâhil olmak üzere 16 ve 17. yüzyıldaki Osmanlı kentleri; iç kale, varoş ve dış şehir olmak üzere üç kısımdan oluşurdu. Bir tepe gibi müdafaası kolay bir yerde dış saldırılardan korunmak ve isyanları bastırmak bir iç kale bulunurdu. Tarihi Geç Orta Çağ'a dayanabilen iç kale, paşanın konağını ve kışlalarda ufak bir garnizon barındırır, Osmanlı kamu yönetimi tarafından askeri amaçlarla kullanılırdı. Altın ve gümüş külçeleri de dâhil olmak üzere erzak ve diğer tedarikler bu kısımda saklanırdı. Burada camiye çevrilen bir kilisenin mahzeni içi boşaltıldıktan sonra olarak kullanılabilirdi. Varoşsa sakinleri asker olmayan sivil yerleşkeyi tanımlamak için kullanılırdı. Varoş sakinleri barış zamanı tarım ve ticaretle uğraşır, savaş zamanı ise göreve çağrılırdı. Varoşun etrafı kazıklı çitten örülü bir duvarla çevrilebilirdi. Dış şehirdeyse Sırp, Macar gibi milletlere mensup Hristiyanlar ikamet ederdi. İç kale görevi gören palankanın etrafındaki bu yerleşkeler Tuna'daki ticarete canlılık getirdi.
Palankalarla korunan kentler birbirine komşu mahallelerin birleşmesiyle oluşurdu. Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler mahalle kurma haklarına sahipti ve kent, çeşitli binalar barındırırdı. Bunlar, seyyahların ve tüccarların kalabilmeleri için kervansaray, ticaret faaliyetleri için çarşı, su depolamak için sarnıç, hijyen için hamam, ibadet etmek için cami veya kilise, lağım sistemi, eğitim için medrese ve askerlerin barınabilmeleri için kışlalardı.
Konum ve arazi
Palankalar sınır bölgelerinde ve mühim kavşak noktalarına inşa edilirdi. Bunun sebebi fetihlerle ilerleyen yeni sınırları zapturapt altına almaktı. Osmanlı öncesi döneme ait Buda-Osijek arasındaki Orta Çağ kentleri, ticari faaliyetler Tuna Nehri boyunca uzanan yollarda gerçekleşmesine rağmen nehir kenarları yerine tepe başlarına kurulmuşlardı. Osmanlı dönemindeyse palankalı kentler, düz araziye ve sıklıkla nehir kenarlarına kuruldu. Böylelikle kolaylıkla savunulabilen yerleşim yerleri oluştu. Bunun başka bir avantajı da nehirdeki tekneleri yağmacı gemilerine karşı koruyabilmekti. Bazı palankalar önemli kent merkezlerine bağlı olsa da çoğu palanka kırsal bölgelerde daha küçük yerleşkelere yakın olarak inşa edilmiştir.
Savaş
Osmanlı'nın palankalarla Macaristan'da kuruduğu savunma ağı özellikle Romalıların limes sistemine benzemekteydi. Palankaların birbirlerine yol ve nehir güzergâhlarıyla bağlanmasıyla hudutlarda ve stratejik değeri olan bölgelerde bir savunma ağı oluşturulurdu. Eğer bir palanka saldırıya uğrarsa diğer palankalardaki birlikler yardıma koşardı.:6
Palankalar zaman zaman Osmanlılar ve düşmanları arasında el değiştirmiştir. Bu savunma yapıları büyük bir orduya dayanacak kuvvette değildi. Pek çok palanka savaşmadan teslim olmuştur ve seferlerde Osmanlıların yollarının üzerindeki tüm palankaları çabucak fethettiği görülmektedir.
Palankalardaki garnizonun çoğu azeb sınıfı birliklerden oluşmaktaydı. Sınırlarda görev alan palankalar, toplarla savunulan bir kaleye göre daha fazla süvari oranına sahip olabilirdi. Palankalar ahşaptan yapıldığı için savaş sırasında düşman birlikleri tarafından yakılma riski vardı. Ancak ahşap yapılarına rağmen palankaların duvarları toprakla doldurulduğu ve inşaatlarında kullanılan kütükler rutubetli olduğu için tutuşturulmaları zordu. Ayrıca garnizondaki birlikler yangın sırasında ateşe müdahale edebilirdi.:7 Kimi palankalar için gereken vasıtalara sahip değildi. Harçla sıvanmış, toprak ve ahşap yapımı dolma duvarları ancak yakın mesafeden top ateşiyle kırılabilmekteydi.
Edebiyat
Türk hikâye yazarı Ömer Seyfettin "Başını Vermeyen Şehit" hikâyesinde sınır bölgesinde bulunan, az sayıda askerle korunan Gerjgal Palankası'nın düşman saldırısına karşı savunuluşunu anlatır.:8
Resim galerisi
-
![image]()
Ádony Palankası -
![image]()
Baranyavar Palankası -
![image]()
Paks Palankası -
![image]()
Szeksard Palankası
Kaynakça
Özel
- ^ . Nişanyan Sözlük. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ a b Göger 2014, s. 62.
- ^ a b Özgüven 2001, s. 3.
- ^ Radushev 1995, s. 13.
- ^ a b c d Özgüven 2001, s. 1.
- ^ a b c d e "Ottoman Fortification Palanka" (İngilizce). Altar Modelling. 2009. 29 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ Özgüven 2009, s. 1.
- ^ Hayli 2012, s. 51.
- ^ Akto 2019, s. 25.
- ^ a b Akto 2019, s. 28.
- ^ Özgüven 2009, s. 3.
- ^ Özgüven 2009, s. 4-5.
- ^ Hayli 2012, s. 44.
- ^ a b Özgüven 2001, s. 5-6.
- ^ Stein 2007, s. 49.
- ^ a b c d Nicolle 2010, s. 21.
- ^ a b c Özgüven 2003, ss. 157-160.
- ^ a b Göger 2014, s. 63.
- ^ Stein 2007, s. 77.
- ^ Stein 2007, s. 121.
- ^ "Başını Vermeyen Şehit - Vikikaynak". tr.wikisource.org. 5 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021.
Genel
- Radushev, Evgeni (1995). "Ottoman Border Periphary (Serhad) in the Vilayet of Niğbolu, First Half of the 16th Century". 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- Rhoads, Murphey (1999). Ottoman Warfare 1500-1700 (PDF) (İngilizce). 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- Özgüven, Burcu (2001). "The Palanka: A Characteristic Building Type of the Ottoman Fortification Network in Hungary" (İngilizce). 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- Özgüven, Burcu (2003). "Characteristics of Turkish and Hungarian Palanka-protected Settlements along the River Danube". Archaeology of the Ottoman Period in Hungary (İngilizce). 30 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- Stein, Mark L. (2007). Guarding the Frontier: Ottoman Border Forts and Garrisons in Europe (İngilizce).
- Özgüven, Burcu (2009). "Palanka Forts and Construction Activity in the Late Ottoman Balkans". Frontiers of the Ottoman World (İngilizce).
- Nicolle, David (2010). Ottoman Fortifications 1300-1710 (İngilizce). Osprey Publishing.
- Hayli, Selçuk (2012). "Az Bilinen Bir Yerleşme Tipi Palangalar ve Erzincan Ovasında Palanga Yerleşmesi Örnekleri". 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- Göger, Veysel (2014). 16. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları (strateji, taktik, kuşatma aşamaları ve teknolojisi) (Tez). Erişim tarihi: 27 Ocak 2021.
- Acıoğlu, Yusuf (2016). "Çanakkale Tabyaları". XXV (1). Sanat Tarihi Dergisi. 12 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- Akto, Deniz Armağan (2019). Ottoman Fortresses and Garrisons in the Hungarian and Eastern Frontiers (PDF) (Tez). 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Palanka palanga veya parkan ahsap ve topraktan yapilan ufak bir kaledir Osmanli Imparatorlugu ve hasimlari tarafindan yaygin olarak kullanilmistir Palankalar hizlica insa edilip genisletilebilmelerinin yani sira basit malzemeler ile dusuk bir maliyetle insa edilebiliyordu Palankalar nehir kenarlarina ve yol guzergahlarina insa edilirdi Avrupa daki palankalarin bircogu ahsap ve topraktan yapilmis olsa da kaynak kisitliligindan dolayi malzemeler bolgeden bolgeye degismekteydi Tipik bir palankanin etrafi hendekle cevrilirdi Palankalarin buyuklugune gore kullanilan duvarlarin cesidi degisirdi ve koseleri uzerine yerlestirilen tabyalarla korunabilirdi Palanka tipi kalelerBir palankanin burclari ve perde duvarlari dolma rihtim palanka duvar ya da sadece dolma duvari Girisi gozetleme kulesiyle korunan basit bir palanka yalin kat cit palanka Her iki resim de Luigi Ferdinando Marsigli tarafindan cizilmistir Palankalarin kokenleri havale denilen ve kusatmalar sirasinda fethedilmek istenen kalenin cevresine insa edilen yapilara dayanmaktaydi 16 yuzyila gelindiginde palankalar Osmanli nin Macaristan Balkanlar Karadeniz in kuzeyi Anadolu ve Kuzey Afrika daki topraklarinda kullanilmaktaydi Palankalar 16 ve 17 yuzyillardaki Avusturya Osmanli savaslarinda yaygin olarak kullanilmisti Palankalar 19 yuzyilin sonlarina degin kullanilmaya devam etmistir Gunumuzde eski Osmanli cografyasindaki pek cok yerlesim yerinin adi bu savunma yapilarina dayanmaktadir TanimEtimoloji Nisanyan Sozluk e gore palanka sozcugu Macarca palankvardan gelmektedir Bu sozcugun kokeninin ise Latincede kutuk anlamina gelen palancadan gelmektedir Onun kokeni ise Antik Yunancada da kutuk anlamina gelen phalanks phalangdan falan3 falagg gelmektedir Sozcuk Fransizcada palanque Italyancada palanca olarak gecmektedir ve yabanci dillerdeki anlami kaziktir Terminoloji Evliya Celebi palanka sozcugunu bir kalenin yani sira ahsap duvarlarla cevrili bir kent veya bir duvar orme teknigi olarak da tanimlamistir Burcu Ozguven e gore palanka ile parkan arasindaki temel fark palankalarin yol ve nehir guzergahlarina parkanlarinsa sinir bolgelerine insa edilmesiydi Evgeni Radushev ise bu yapilarin Guney Macaristan da parkan olarak bilinirken Balkanlar da palanka olarak bilindigini dile getirmektedir TarihceToplarin yerlestirildigi havale tipi ahsap tahkimatin Zigetvar kusatmasi sirasinda sehri cevreledigi gorulmekte Kazikli citten olusan savunma yapilari tarihteki en eski tahkim etme yontemidir Palanka benzeri ahsap istihkamlar antik caglardan beri kullanilagelmekteydi Romalilar Kizilderililer ve daha sonra Amerika ya yerlesen gocmenler de dahil olmak uzere pek cok uygarlik topraklarini savunmak icin bu tur istihkamlari yaygin olarak kullandilar 6 Gecici mizaclarindan dolayi gunumuzde pek az palanka hayatta kalmistir ancak arastirmalara gore bu tur yapilar Osmanlilar tarafindan 14 ve 19 yuzyilin sonlari arasinda kullanilmistir 1572 yilinda Macaristan daki Osmanli Hudutlari ve kentleri Ozguven e 2001 gore palankalarin kokeni Osmanli nin kurulus devrinde kusatmalar sirasinda ele gecirilmek istenen kalenin cevresine insa edilen birlikler ve kusatma silahlari icin bir us gorevi goren havale adli ahsap istihkamlara dayanmaktaydi Palankalar havalelerinkine benzer ozelliklere sahipti 16 ve 17 yuzyillara gelindiginde Osmanlilar palankalari Anadolu Balkanlar Karadeniz in kuzeyi ve Kuzey Afrika da kullanmaktaydilar Osmanlilar hudutlarini menzillerini askeri istasyon ve askeri guzergahlarini koruyabilmek icin bir savunma agina ihtiyac duydular Imparatorluk 1526 yilinda Mohac Muharebesi yle Macaristan i ele gecirdikten sonra bolgeyi stabilize edebilmek icin palanka denilen ahsap istihkamlardan yararlandi Ucuz maliyetleri ve hizli insa edilebilmeleri nedeniyle Adriyatik ten Karadeniz e uzanan yay arasinda kalan bolgedeki onemli noktalari gecitleri ve guzergahlari palankalarla donattilar Bu istihkamlar Osmanlilarin Avrupa daki savunma sisteminin temelini olusturdu 3 Palankalar Osmanli nin dogudaki topraklarinda da kullanilmistir Ornegin Safavilerin Revan Kalesi nin dogusuna bir palanka insa ettikleri bilinmektedir 1630 larda Osmanli nin dogu sinirinda kerpicten yapilan pek cok palanka insa edilmistir Osmanlilar 16 ve 17 yuzyildaki savunma agi insasina 18 yuzyilda da devam ettiler Habsburglarla yapilan 1683 99 ve 1735 39 yillari arasinda yapilan savaslar Osmanlilarin Hirvatistan ve Karadag daki hudutlarini guclendirmesine sebebiyet verdi 1701 ile 1720 yillari arasinda bir suru palanka insa edildi Baska bir askeri insaat programi 1743 yilinda basladi 1781 ile 1785 yillari arasinda I Abdulhamid in vezirlerinden biri olan Halil Hamid Pasa hudutlardaki tahkimatlari dikkate alarak Fransiz askeri uzmanlarini getirdi Eflak ta da askeri insaatlar gerceklesti 19 yuzyilda da palanka insasina devam edildi Gunumuzde Dogu Anadolu da bulunan Erzincan daki bazi koyler de dahil olmak uzere Balkanlardaki ozellikle Sirbistan ve Makedonya daki pek cok kasabanin isimlerinin kokeni palankalara dayanmaktadir InsaatMarsigli nin cizimlerinin daha sonra yayimlanan bir araya getirilmis hali Bu sefer her iki palankanin birer adet hendegi oldugu gozukmektedir Palankalar klasik Osmanli kentlerinde bir ic kale gorevi gorurdu yahut bir ana kalenin uzantisi olarak insa edilirdi Nitekim Osmanli kalelerinin bircogu ahsap istihkamlarla tas isciliginin bir karisimiydi Insa edilen palankalar daha sonra daha dayanikli kagir bir yapiyla yer degistirebilirdi Bu tur tahkimatlar hizlica insa edilip genisletilebilirdi ve insaatlarinda kullanilan yapim malzemeleri bolgenin cografi ozelliklerine gore degisirdi Avrupa daki palankalarin insasinda genellikle ahsap ve toprak kullanilirdi Dogudaki palankalarin yapim malzemeleri cesitlilik gostermektedir Dogu bolgelerindeki kimi palankalar kerpicten insa edilirken kimileriyse toprak ve cimenden insa edilmistir Insaat materyallerinin bolgeden bolgeye degismesi bolgedeki kaynaklarin sinirliligina bagliydi Palankalar genellikle dortgen bir plan uzerine insa edilirlerdi Palankalarin insasinda kullanilan duvarlar cesitlilik gostermektedir Bu duvarlar ya Evliya Celebi nin yalin kat cit palanka olarak adlandirdigi tek sira kazikli citlerden olusabilirdi ya da yine Evliya Celebi tarafindan dolma rihtim palanka duvar olarak adlandirilan daha karmasik bir yontemle insa edilirdi Dolma duvar insasinda iki sira kazikli cit arasinda bosluk kalacak sekilde birbirine paralel dikilir ve arasi toprakla doldurulurdu Ic ve dis duvarlarin topragin basincina karsi direnmesi icin duvar boyunca uzanan yatay kalaslar kullanilirdi Sonra destek kalaslarinin baslari dubellerle kazikli citlere sabitlenirdi Dolma duvar askerlerin uzerinde yuruyebilecegi bir platform olusmasini da saglamaktaydi Ayrica top atesine karsi dayanikliligini arttirmak icin duvar horasani palanka adi verilen bir yontemde harcla sivanabilirdi Palankalarin etrafi sarampa denilen hendeklerle cevrilirdi Giriste bir asma kopru bulunabilir ve ana kapinin ustune agactan lonca kosku denilen bir gozetleme kulesi eklenebilirdi Palankalarin koselerine yarim ay seklindeki tabyalar insa edilir ve buraya toplar yerlestirilirdi Yerlesim merkeziBalkanlar da palankayla savunulanlar da dahil olmak uzere 16 ve 17 yuzyildaki Osmanli kentleri ic kale varos ve dis sehir olmak uzere uc kisimdan olusurdu Bir tepe gibi mudafaasi kolay bir yerde dis saldirilardan korunmak ve isyanlari bastirmak bir ic kale bulunurdu Tarihi Gec Orta Cag a dayanabilen ic kale pasanin konagini ve kislalarda ufak bir garnizon barindirir Osmanli kamu yonetimi tarafindan askeri amaclarla kullanilirdi Altin ve gumus kulceleri de dahil olmak uzere erzak ve diger tedarikler bu kisimda saklanirdi Burada camiye cevrilen bir kilisenin mahzeni ici bosaltildiktan sonra olarak kullanilabilirdi Varossa sakinleri asker olmayan sivil yerleskeyi tanimlamak icin kullanilirdi Varos sakinleri baris zamani tarim ve ticaretle ugrasir savas zamani ise goreve cagrilirdi Varosun etrafi kazikli citten orulu bir duvarla cevrilebilirdi Dis sehirdeyse Sirp Macar gibi milletlere mensup Hristiyanlar ikamet ederdi Ic kale gorevi goren palankanin etrafindaki bu yerleskeler Tuna daki ticarete canlilik getirdi Palankalarla korunan kentler birbirine komsu mahallelerin birlesmesiyle olusurdu Muslumanlar Hristiyanlar ve Yahudiler mahalle kurma haklarina sahipti ve kent cesitli binalar barindirirdi Bunlar seyyahlarin ve tuccarlarin kalabilmeleri icin kervansaray ticaret faaliyetleri icin carsi su depolamak icin sarnic hijyen icin hamam ibadet etmek icin cami veya kilise lagim sistemi egitim icin medrese ve askerlerin barinabilmeleri icin kislalardi Konum ve araziOsmanli yonetimi altindaki Macaristan da kentlerle birlikte nehir guzergahlari Palankalar sinir bolgelerinde ve muhim kavsak noktalarina insa edilirdi Bunun sebebi fetihlerle ilerleyen yeni sinirlari zapturapt altina almakti Osmanli oncesi doneme ait Buda Osijek arasindaki Orta Cag kentleri ticari faaliyetler Tuna Nehri boyunca uzanan yollarda gerceklesmesine ragmen nehir kenarlari yerine tepe baslarina kurulmuslardi Osmanli donemindeyse palankali kentler duz araziye ve siklikla nehir kenarlarina kuruldu Boylelikle kolaylikla savunulabilen yerlesim yerleri olustu Bunun baska bir avantaji da nehirdeki tekneleri yagmaci gemilerine karsi koruyabilmekti Bazi palankalar onemli kent merkezlerine bagli olsa da cogu palanka kirsal bolgelerde daha kucuk yerleskelere yakin olarak insa edilmistir SavasOsmanli nin palankalarla Macaristan da kurudugu savunma agi ozellikle Romalilarin limes sistemine benzemekteydi Palankalarin birbirlerine yol ve nehir guzergahlariyla baglanmasiyla hudutlarda ve stratejik degeri olan bolgelerde bir savunma agi olusturulurdu Eger bir palanka saldiriya ugrarsa diger palankalardaki birlikler yardima kosardi 6 Palankalar zaman zaman Osmanlilar ve dusmanlari arasinda el degistirmistir Bu savunma yapilari buyuk bir orduya dayanacak kuvvette degildi Pek cok palanka savasmadan teslim olmustur ve seferlerde Osmanlilarin yollarinin uzerindeki tum palankalari cabucak fethettigi gorulmektedir Palankalardaki garnizonun cogu azeb sinifi birliklerden olusmaktaydi Sinirlarda gorev alan palankalar toplarla savunulan bir kaleye gore daha fazla suvari oranina sahip olabilirdi Palankalar ahsaptan yapildigi icin savas sirasinda dusman birlikleri tarafindan yakilma riski vardi Ancak ahsap yapilarina ragmen palankalarin duvarlari toprakla dolduruldugu ve insaatlarinda kullanilan kutukler rutubetli oldugu icin tutusturulmalari zordu Ayrica garnizondaki birlikler yangin sirasinda atese mudahale edebilirdi 7 Kimi palankalar icin gereken vasitalara sahip degildi Harcla sivanmis toprak ve ahsap yapimi dolma duvarlari ancak yakin mesafeden top atesiyle kirilabilmekteydi EdebiyatTurk hikaye yazari Omer Seyfettin Basini Vermeyen Sehit hikayesinde sinir bolgesinde bulunan az sayida askerle korunan Gerjgal Palankasi nin dusman saldirisina karsi savunulusunu anlatir 8Resim galerisiAdony Palankasi Baranyavar Palankasi Paks Palankasi Szeksard PalankasiKaynakcaOzel Nisanyan Sozluk 9 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ocak 2021 a b Goger 2014 s 62 a b Ozguven 2001 s 3 Radushev 1995 s 13 a b c d Ozguven 2001 s 1 a b c d e Ottoman Fortification Palanka Ingilizce Altar Modelling 2009 29 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 Ozguven 2009 s 1 Hayli 2012 s 51 Akto 2019 s 25 a b Akto 2019 s 28 Ozguven 2009 s 3 Ozguven 2009 s 4 5 Hayli 2012 s 44 a b Ozguven 2001 s 5 6 Stein 2007 s 49 a b c d Nicolle 2010 s 21 a b c Ozguven 2003 ss 157 160 a b Goger 2014 s 63 Stein 2007 s 77 Stein 2007 s 121 Basini Vermeyen Sehit Vikikaynak tr wikisource org 5 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2021 Genel Radushev Evgeni 1995 Ottoman Border Periphary Serhad in the Vilayet of Nigbolu First Half of the 16th Century 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 Rhoads Murphey 1999 Ottoman Warfare 1500 1700 PDF Ingilizce 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Ocak 2021 Ozguven Burcu 2001 The Palanka A Characteristic Building Type of the Ottoman Fortification Network in Hungary Ingilizce 1 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 Ozguven Burcu 2003 Characteristics of Turkish and Hungarian Palanka protected Settlements along the River Danube Archaeology of the Ottoman Period in Hungary Ingilizce 30 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 Stein Mark L 2007 Guarding the Frontier Ottoman Border Forts and Garrisons in Europe Ingilizce Ozguven Burcu 2009 Palanka Forts and Construction Activity in the Late Ottoman Balkans Frontiers of the Ottoman World Ingilizce erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Nicolle David 2010 Ottoman Fortifications 1300 1710 Ingilizce Osprey Publishing Hayli Selcuk 2012 Az Bilinen Bir Yerlesme Tipi Palangalar ve Erzincan Ovasinda Palanga Yerlesmesi Ornekleri 28 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Ocak 2021 Goger Veysel 2014 16 Yuzyil Osmanli Kale Kusatmalari strateji taktik kusatma asamalari ve teknolojisi Tez Erisim tarihi 27 Ocak 2021 Acioglu Yusuf 2016 Canakkale Tabyalari XXV 1 Sanat Tarihi Dergisi 12 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ocak 2021 Akto Deniz Armagan 2019 Ottoman Fortresses and Garrisons in the Hungarian and Eastern Frontiers PDF Tez 22 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Ocak 2021