Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Praetorian Muhafızlar (Latince: praetorianī) Roma İmparatorları tarafından, hem Roma'da hem de savaş alanında kişisel güvenliklerini sağlamak amacıyla oluşturulmuş özel birlikler. İmparatorlar tarafından koruma amaçlı kullanılmaya başlamadan çok önce, Scipio ailesi tarafından MÖ 275 yılı civarından aynı formatta Generallerin muhafızı olarak kullanılmaya başlandıkları bilinir. MS 4. yüzyılda I. Konstantin tarafından kaldırılmıştır.
Tarihi
"Praetorian" terimi, Roma ordusuna komuta eden General ya da praetor'un arazideki çadırı (karargâhı) anlamındaki praetorium kelimesinden gelir. Romalı generallerin, değişik sınıftaki askerler arasından hem karargahlarının (çadırlarını) hem de kendilerinin güvenliğini sağlayacak özel birlikler seçme alışkanlıkları vardı. Bu birlikler hem Piyade hem de Süvari sınıfından seçilirlerdi. Ünlü mensupları arasında Julius Caesar, Marcus Antonius ve Augustus'un da (Octavian) bulunduğu bu Kohortlar, cohors praetoria olarak bilinirdi. Sezar'ın sayesinde keşfettiği gibi güçlü bir birlik yoldaş Lejyonlardan daha tehlikeli olabiliyordu. Augustus MÖ 27 yılında Roma İmparatorluğunun ilk hükümdarı olunca, böyle bir oluşumun sadece savaşta değil politik olarak da kullanışlı olabileceğine karar verdi. Böylece eyaletlerde bulunan Lejyonların sınıflarından Praetorian Muhafızlar devşirililmeye başlandı.
Erken Muhafızlar
Başlangıçta, oluşturulan bu muhafız grubu sonraki dönemlerde İmparatorlara suikast düzenleyerek öldüren muhafızlardan oldukça farklıydı. Augustus, Roma'da buluna ayak takımının taşkınlıklarını kontrol altında tutabilecek bir koruyucu oluşum gerektiğinin farkında olduğu halde, kurmaya çalıştığı rejimin üzerindeki Cumhuriyetçi cilayı kaldırmak konusunda oldukça dikkatliydi. Bu sebeple, her biri aslında 500 kişilik mevcuda sahip olan ancak sonradan 1000 kişilik bir mevcuda yükseltilen ve belirli bir zamanda sadece üç tanesi görevde olabilen dokuz adet kohort teşkil edilmesine izin verdi. Ayrıca her biri 30 askerden oluşan müstakil Süvari birlikleri (turma) oluşturuldu. Bunlar saray ve önemli binaların etrafından devriye gezerken diğerleri Roma'nın dışındaki kasabalarda konuşlandırıldığından, bu özel kohortlardan bir tehlike gelmesi mümkün değildi. Bu sistem, MÖ 2 yılında göreve başlayan praefectus praetoriolar Quintus Ostorius Scapula ve Publius Salvius Aper'in gelişine kadar organizasyon ve komuta açısından iyileştirmeler yapıldığı halde, köklü bir değişikliğe uğramadı.
Augustus'un 19 Ağustos 14 tarihinde ölmesi üzerine, Praetorian muhafızların kendi gündemlerini zorla kabul ettirmek için Roma'nın politik yaşamının bir parçası olmak amacıyla sahip oldukları askerî gücü kullanmayı düşünmedikleri tek dönem olan Praetorian sükûnet dönemi sona erdi. Augustus, Praetorian Muhafızların tam sadakatine sahip tek İmparator olarak tarihe geçti. Onun ölümünden sonra, Praetorianlar en çok ilgilerini çeken şeye hizmet etmeye başlayacaklardı. Hırslı praefectus praetoriolar Lucius Aelius Sejanus'un entrikaları sonucu İtalya'ya dağılmış olan kışlaları Roma'ya taşındı. Sejanus 23 yılında imparator Tiberius'u Castra Praetoria'nın (Praetorianların ordugâhı) Roma'nın hemen dışında inşa edilmesine ikna etti. Bu kohortlardan biri İmparatorluk sarayının günlük güvenliğinin sağlanmasından sorumlu oldu. Bundan sonra muhafızların tamamı imparatorun tasarrufundaydı ancak artık hükümdarların kaderi de muhafızların merhametine terk edilmiş oluyordu. Bu gerçek 31 yılında Tiberius'un Sejanus taraftarlarına karşı kendi cohors praetoria kohort'una güvenmek zorunda kalmasıyla anlaşıldı. Praetorian muhafızlar Tiberius'a sadık kaldığı halde onların potansiyel politik güçleri artık net olarak ortaya çıkmıştı.
Praetorianlar, savaş sırasında Roma ordusunun herhangi bir birimine eşitti. Başlangıçta savaşlarda nadiren kullanılmışlarsa da, 69 yılından itibaren etkili biçimde sahneye çıkmışlardır. İlk olarak 'nda Otho için savaştılar. Domitian ve Trajan zamanında ise muhafızlar Daçya'dan Mezopotamya'ya kadar uzanan savaşlarda yer alırken Marcus Aurelius'la birlikte yıllarca Tuna cephesinde savaştılar. Muhafızlar 3. yüzyıl boyunca da İmparatorlara çeşitli savaşlarda destek vermeye devam ettiler.
Politik rolleri
Tiberius tarafın söz verilen (imparatorluk hediyesi) için kurban edilen Sejanus'un ölümünün ardından, muhafızlar imparatorlukta gittikçe artan hırslı ve kanlı bir oyun ortaya koymaya başladılar. "Doğru miktarda" ya da "istedikleri kadar" para verildiğinde, imparatorları öldürdüler, kendi praefectus praetoriolarını devirdiler ya da Roma halkına karşı durdular. İmparator Caligula, 41 yılında Senatoryal sınıfın ve muhafızların ortaklaşa bir komplosu sonucu öldürüldü. Praetorianlar, Senato tarafından yapılan itirazlara aldırmadan tahta Claudius'u çıkardılar.
69'daki Dört İmparator Yılında, İmparator Galba'nın söz verdiği bahşiş ödenmeyince Praetorianların sadakati Otho tarafından satın alındı ve imparator muhafızlar tarafından öldürüldü. Otho, Praetorianların isteklerine boyun eğdi ve sadakatlerini sağlayabilmek adına kendi praefectus praetorio'larını atamalarına izin verdi. Otho'yu yenen Vitellius muhafızları dağıttı ve kohort sayısını on altıya çıkartarak yeni bir muhafız takımı oluşturdu. Vespasian, Vitellius'u yenerek tek başına imparator olunca kohortların sayısını yeniden dokuza indirdi. Muhafızların kontrolünü sağlayabilmek için de oğlu Titus'u praefectus praetorio olarak atadı.
Muhafızların sahip olduğu İmparatoru öldürebilme gücü, onlara hükûmet yönetiminde ne saray ahalisinin, ne Senatonun ne de bürokrasinin sahip olmadığı bir etkinlik sağlıyordu. İnsafsız bir şiddet dalgasının ardından genellikle yeni hükümdarın intikam alması beklenen bir durumdu. Pertinax'ın 193 yılında öldürülmesinden sonra, Didius Julianus imparatorluğu yüksek bir bedel ödeyerek muhafızların düzenlemiş olduğu açık arttırmadan satın almıştı. Aynı yıl Septimius Severus Roma'ya yürüdü ve Praetorianları dağıtarak kendine sadık Pannonia Lejyonlarından yenisini oluşturdu. Maximinus Thrax'ın saltanatı sırasında ele avuca sığmaz ayak takımı ile Praetorianlar arasında şiddetli sokak çatışmaları yaşanmıştı.
271 yılında Aurelian doğuya yelken açtı ve lejyonların, Praetorian kohortlarının ve diğer süvari birliklerinin yardımıyla Palmyra'yı yendi. Palmyralılar kolayca bozguna uğratıldılar. Bu durum Diokletian ve arkadaşlarına sacer comitatus (İmparatorun savaş eskortları) adında, özel bir işlemle savaşan birliklerden seçilen ve komuta modelini eski Praetorian kohortları modelinden almış olan yeni bir birlik oluşturulması fikrini verdi ancak üniforma düzenlemeleri farklıydı ve mevcutları bir Praetorian kohortundan çok daha fazlaydı.
Muhafızların alacakaranlık yılları
284 yılında Diokletian Praetorianların statüsünü düşürdü; Diokletian Byzantion'dan 100 km uzaktaki Nicomedia'da yaşadığından Praetorianlar artık saray yaşamının bir parçası değillerdi. Jovianlar ve Herculianlar adında iki yeni birlik imparatorun kişisel korumaları olarak Praetorianlarla yer değiştirdi. Diokletian'ın emekliye ayrıldığı 1 Mayıs 305 tarihinde, görününüşe göre Castra Praetoria Roma'daki küçük bir garnizona ev sahipliği yapıyordu.
Praetorianlar, İmparatorluk tarihinde sahneye son kez 306 yılında, emekliye ayrılan imparator Maximian'ın yerine oğlu Maxentius'un geçmesi üzerine çıktılar: birlikler olayların kontrolünü ele aldılar ve onu 28 Ekim'de İtalya'da imparator ilan ettiler. Sezar Flavius Valerius Severus, Galerius'un emrine uygun olarak, Muhafızları dağıtmayı denedi ancak bu muhafızların geri kalanlarının da isyan ederek Maxentius saflarına katılmasından başka bir sonuç getirmedi. I. Konstantin 312 yılında İtalya'yı işgal etmek amacıyla yürüyüşe geçtiği zaman, Maxentius'un çoğunluğu praetorian kohortlardan oluşan ordusuyla son bir savaşa girmek zorunda kalmıştı. Ardından Muzaffer Constantinus Roma'ya girdiğinde Praetorien muhafızların tamamını terhis etti. Muhafızlar, imparatorluğun değişik köşelerine gönderildi ve Castra Praetoria yerle bir edildi. 300 yıl süren bir hizmetin ardından kalelerinin yıkılması, İmparatorlukta başlayan yeni bir çağın ve Praetorianların sonunun habercisi olduğundan önemli bir hareketti.
Muhafızların mirası
Her ne kadar adları entrika, komplo, sadakatsizlik ve suikatle eş anlamlı hale gelmiş olsa da, Praetorian muhafızlar olarak varlıkları Roma devletinin ilk iki yüzyılı için için olumlu bir güç olarak kabul edilebilir. Bu süre zarfından, zalim, zayıf ve sevilmeyen imparatorları devirmişler ve onların yerine sadece güçlü ve popüler imparatorları desteklemişlerdir. Muhafızların desteği sayesinde hükümdarlar saltanatlarını uzatmışlar, Roma'nın ayak takımının neden olabileceği düzensizliklerden kurtulmuşlar ve Senatonun entrikalarıyla başedebilmişlerdir. Bu sayede İmparatorluğun en çok ihtiyaç duyduğu şey olan istikrar sağlanmış ve böylece Pax Romana olarak biline dönem ortaya çıkmıştır.
Marcus Aurelius'un ölümünün hemen ardından, ki bu dönem genellikle istikrarın sonu olarak kabul edilir, muhafızlar kontrolden çıkarak zalim, para hırsıyla dolu ve müdahaleci bir güce dönüşmüştür. Ancak Severuslar Hanedanı ve ardından gelen Üçüncü Yüzyıl Krizi sırasında, Roma hükûmetinin geri kalanı gibi lejyonlar, Senato ve İmparatorluk da çöküş sürecine girmiştir.
İmparatorlar ve muhafızları arasındaki ilişkiler
| İmparator | Yılı | Muhafızla ilişkisi |
|---|---|---|
| Augustus | MÖ 27 - AD 14 | Praetorian Muhafızları oluşturdu, tam sadakatlerini kazandı. |
| Tiberius | 14 - 37 | Sejanus'un Muhafızların praefectus praetoriosu olarak neredeyse tek başına imparatorluktaki mutlak güç olmasına yol açtıysa da, sonradan kendisine karşı komplo kurduğu iddiasıyla idam ettirdi ve yerine Naevius Sutorius Macro'yu atadı. |
| Gaius Caligula | 37 - 41 | Tahta geçmesine yardımcı olan praefectus praetorio Macro'yu idam ettirdi. Muhafızlar tarafından öldürüldü. |
| Claudius | 41 - 54 | Muhafızlar tarafından imparator ilan edildi, Messalina ve Gaius Silius'un darbe denemesine karşı yine onlar tarafından savunuldu. Yardımlarından dolayı Muhafızlara ödenecek sikkelerin üzerinde "imper.recep" "İmparatorluk pozisyonu borçlu olduğu" ibaresi ve Praetorian karargahının resmi bulunması skandala neden oldu. |
| Nero | 54 - 68 | Muhafızlar tarafından terk edilmiştir |
| Galba | 68 - 69 | Onun adına Tigellinus ve Otho tarafından söz verilen cülus bahşişini ödemeyi reddetiği için Muhafızlar tarafından öldürüldü. |
| Otho | 69 | İntihar etmeden önce, Cremona'da kendisi için delice savaşan muhafızlar tarafından seçildi. |
| Vitellius | 69 | Muhafızlar tarafından görevden alındı ve idam edildi. |
| Vespasian | 69 - 79 | 69 yılındaki zaferinin ardından muhafızların sayısını azalttı. |
| Titus | 79 - 81 | praefectus praetorio olarak hizmetinin ardından imparator oldu. |
| Domitian | 81 - 96 | Özellikler orduya yapılan ödemeleri arttırmasından sonra kendisine sadık kalan muhafızlar tarafından desteklendi. Sarayda görevli bir azatlı köle tarafından öldürüldü. |
| Nerva | 96 - 98 | Muhafızlar tarafından küçük düşürüldü ve Marcus Ulpius Traianus'u halefi olarak evlatlık edinmeye zorlandı. |
| Trajan | 98 - 117 | Nerva'ya karşı isyan başlatan muhafız subaylarını idam ettirdi. |
| Hadrianus | 117 - 138 | Gizli servis'i () kurdu. |
| Antoninus Pius | 138 - 161 | |
| Marcus Aurelius | 161 - 180 | Cermen kabilelerine karşı olan savaşında muhafızları kullandı. |
| Lucius Verus | 161 - 169 | |
| Commodus | 180 - 192 | Muhafızlara rüşvet vererek sadakatlerini sağladı. |
| Pertinax | 193 | Muhafızlar tarafından düzenlenen suikast sonucu öldü. |
| Didius Julianus | 193 | İmparatorluğu muhafızlardan satın aldı ancak sonradan terk edildi. |
| Septimius Severus | 193 - 211 | Muhafızları dağıttı ve Tuna Lejyonlarından yenisini oluşturdu. |
| Caracalla | 211 - 217 | Muhafızların praefectus praetoriosu Macrinus tarafından öldürüldü. |
| Macrinus | 217 - 218 | |
| Elagabalus | 218 - 222 | Muhafızlar tarafından Castra Praetoria'da öldürüldü. |
| Alexander Severus | 222 - 235 | Muhafızlar tarafından seçildi. |
| Maximinus Thrax | 235 - 238 | |
| Gordian I | 238 | |
| Gordian II | 238 | |
| Balbinus | 238 | Muhafızlar tarafından öldürüldü. |
| Pupienus | 238 | Muhafızlar tarafından öldürüldü. |
| Gordian III | 238 - 244 | Muhafızlar tarafından imparator ilan edildi ancak praefectus praetorio Arap Philip tarafından öldürüldü. |
| Arap Philip | 244 - 249 | |
| Decius | 249 - 251 | |
| Herennius Etruscus | 251 | |
| Hostilian | 251 | |
| Trebonianus Gallus | 251-253 | |
| Aemilianus | 253 | |
| Publius Licinius Valerianus | 253-260 | |
| Gallienus | 260-268 | |
| Claudius II | 268-270 | |
| Quintillus | 270 | |
| Aurelian | 270-275 | Muhafızlar tarafından öldürüldü. |
| Marcus Claudius Tacitus | 275-276 | |
| Florianus | 276 | |
| Probus | 276 - 282 | Bir isyan sonucu Muhafız birlikleri tarafından öldürüldü. |
| Carus | 282-283 | |
| Carinus | 283-285 | |
| Numerian | 283-284 | |
| Diokletian | 284 - 305 | Praetorianların gücünü etkili bir şekilde kırdı. |
| Maximian | 286 - 305, 307 - 308 | |
| Galerius | 305-311 | |
| Constantius Chlorus | 305-306 | |
| Flavius Valerius Severus | 306-307 | |
| Maxentius | 306-312 | Muhafızlara komuta eden son imparator |
| I. Konstantin | 306-337 | Muhafızları dağıttı ve Castra Praetoria'yı yıktırdı. |
Görevin teşkilatı ve şartları
Aralarında bazı benzerlikler bulunsa da Praetorianlar İmparatorluk Lejyonlarından farklılıklar gösterirler. Sahip oldukları Kohortlar (Lejyondan bir eksik) daha büyük, maaş ve avantajları daha fazla ve askeri kaabiletleri daha iyidir. Ayrıca İmparatordan olarak adlandırılan bir tür bahşiş alırlardı. Augustus tarafından planlanan oluşumlarına göre Praetorian Kohortları toplam 9,000 mevcuda sahipti. Askerler düzenli ordunun lejyonlarından ya da Etruria, Umbria ve Latium gibi (Orta İtalya'daki üç eyalet) eyaletlerdeki en hevesli gençlerden devşirilirdi. Zaman içerisinde bu devşirme rezervlerine Makedonya, Hispania Baetica, Hispania Tarraconensis, Lusitania ve eyaletleri de dahil edildi. Vitellius yeni muhafızları Cermen kabilelerinden seçerken Septimius Severus Pannonia lejyonlarını tercih etmiştir.
Augustus (5 civarı) döneminde her bir Praetorian kohortu 1,000 mevcuda sahipken bu sayı en fazla 1,500 mevcuda yükseltilebilirdi. Normal bir lejyonun birliklerinin küçük bir kısmı her an göreve hazır olurdu. Tacitus, 17 yılında 12 olan kohort sayısının 9'a düşürüldüğünü aktarır. 69 yılında kısa bir süre için 16 kohort'a yükseltilmiş ancak Vespasian döneminde hemen tekrar 9'a düşürülmüştür. Nihayet 101 yılında sayıları bir kez daha 10'a yükseltilmiş ve 5,000 askerden oluşan bir birlik mevcuduna ulaşılmıştır.
Muhafızların eğitimi, Lejyon askerlerine oranla sahip olunan boş zaman nedeniyle daha yoğundu. Muhafız başka bir yerde de aynı çizgiyi takip ederdi. Teçhizat ve silahlar dikkat çekici biri hariç hemen hemen aynıydı— özel dekore edilmiş göğüslükler geçit resmi ve devlet işleri için mükemmeldi. "Ay ve Güneş" ve "Akrep" amblemleri özellikle Praetorianlarla ilişkilendirilirdi. Bu sebeple her bir Muhafız, birisi Roma'daki görevler ve diğeri de arazi için olmak üzere iki zırha sahip olurdu.
Praetorianlara, diğer Roma lejyon askerlerine oranla sesquiplex stipendum olarak biline bir sistem sayesinde daha fazla ödeme yapılırdı. Bu sisteme göre eğer bir lejyoner 225 denarii alırsa, muhafızlar her yıl için 375 alırlardı. Domitian ve Septimius Severus stipendum'u (ödeneği) her bir yıl için, Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında ödenmek üzere 1,500 denarius'a çıkarmışlardır.
Sadece Muhafızlara özel bir durum olarak, İmparatordan adından bir ödenek daha alırlardı.
Emekliliği gelen bir Muhafız, ikramiye olarak 20,000 sesterces (5,000 denarius), arazi ve üzerinde "görevini cesurca ve sadakatle tamamlayan "savaşçıya"" yazan bir diploma alırdı. Birçok asker emekli olmak yerine, daha fazla ödül alabilmek ve Roma Devletinin yüksek kademelerinde görev alabilmek umuduyla listesine girmeyi tercih ederdi.
İmparatorluk Süvari muhafızları
Başlangıcından beri muhafızlara, İmparatora önemli devlet işlerinde ve askeri seferlerde eşlik eden ve equites singulares augusti olarak bilinen küçük bir süvari birliği de dahildi. Özellikle çok güvenilen taşralılardan seçilirlen bu birliği mensupları kendi yöresel kıyafetlerini giyer ve kendi silahlarını taşırlardı. Trajan, bu birliği yurtaşlara açarak genişletti ve praetorian kurumunun kalıcı bir parçası haline getirdi. Mevcudu bir ala quingenaria ya da toplam 16 turma'ya bölünmüş 512 süvariden oluşurdu. Bir Tribün tarafından komuta edilir ve 10. Praetorian kohortu olduğu varsayılırdı. Sonradan, Severus tarafından mevcut sayısı bir ala milliaria yani iki katına çıkartılmıştır.
Rütbe ve tasnif
| Praetorian Muhafızların rütbeleri (küçükten büyüğe doğru) | |
|---|---|
| Milites | Normal asker |
| Immunes | Beş yıllık bir sürenin ardından normal askerler Equites singulares (süvari sınıfı) ya da Speculatores (özel ajanlar) olarak görev yapabilirlerdi. |
| Principales | Lejyon yöneticileri |
| Evocati | 16 yıllık hizmetin ardından emeklilik mümkün olsa da pek çok asker bu onursal birimde kalmayı tercih ederdi. |
| Centuriones | Askerler Lejyonlarda, Vigileslerde ve şehir kohortlarına görev yaptıktan sonra Praetorian Muhafız olarak hizmete alınırdı. |
| Tribuni | Bu subaylar Lejyonlardan ve genellikle Equestrian sınıftan kohort komutanlarıdır. Centurionlar nadiren de olsa Tribün olarak atanabilirler. |
| Procuratores | Bir Equestrian sınıfı |
| Praefectus | Praetorian muhafızlarının en yüksek rütbesi ve muhafızların başı. |
- praefectus praetoriolar Praetorian Muhafızların komutanıdır.
Praefectus praetorio olarak bilinen memurların listesi için bkz. praefectus praetorio .
Sinemada
Praetorian Muhafızlar, 2000 yılında gösterilen "Gladyatör" adlı filmde İmparatorun koruması bir grup gibi resmedilmişlerdir. Filmde, muhafızların sahip olduğu güç ve etkiye atıf olması açısından hem General Maximus hem de İmparator Praetorian muhafızlar tarafından ihanete uğramışlardır.
Okuma
- Jerry Fielden, http://www.jerryfielden.com/essays/praetorians.htm 17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The Praetorian prefecture under the Julio-Claudians (Julio-Claudian'ların saltanatında praefectus praetorioluk) – path to power or dead-end job? (Güce ulaşmak için kestirme yol mu, yoksa ölümcül sona sahip iş mi?), 18-01-2008 tarihinde ulaşıldı, 1999, (İngilizce)
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Bingham, pp. 118–122.
- ^ Suetonius, Nero'nun Hayatı 47.1–2 25 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .; Dio 63.26.2b 10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Bingham, s. 122 ve n. 13.
- ^ Bingham, pp. 121–122.
- ^ Roman Economy - Prices in Ancient Rome (Roma Ekonomisi - Antik Roma'da Fiyatlar), http://www.ancientcoins.biz/pages/economy/ 13 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., ANCIENTCOINS>BIZ, siteye ulaşım 22 Ocak 2008
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Praetorian Muhafizlar Latince praetoriani Roma Imparatorlari tarafindan hem Roma da hem de savas alaninda kisisel guvenliklerini saglamak amaciyla olusturulmus ozel birlikler Imparatorlar tarafindan koruma amacli kullanilmaya baslamadan cok once Scipio ailesi tarafindan MO 275 yili civarindan ayni formatta Generallerin muhafizi olarak kullanilmaya baslandiklari bilinir MS 4 yuzyilda I Konstantin tarafindan kaldirilmistir Tarihi Praetorian terimi Roma ordusuna komuta eden General ya da praetor un arazideki cadiri karargahi anlamindaki praetorium kelimesinden gelir Romali generallerin degisik siniftaki askerler arasindan hem karargahlarinin cadirlarini hem de kendilerinin guvenligini saglayacak ozel birlikler secme aliskanliklari vardi Bu birlikler hem Piyade hem de Suvari sinifindan secilirlerdi Unlu mensuplari arasinda Julius Caesar Marcus Antonius ve Augustus un da Octavian bulundugu bu Kohortlar cohors praetoria olarak bilinirdi Sezar in sayesinde kesfettigi gibi guclu bir birlik yoldas Lejyonlardan daha tehlikeli olabiliyordu Augustus MO 27 yilinda Roma Imparatorlugunun ilk hukumdari olunca boyle bir olusumun sadece savasta degil politik olarak da kullanisli olabilecegine karar verdi Boylece eyaletlerde bulunan Lejyonlarin siniflarindan Praetorian Muhafizlar devsirililmeye baslandi Erken Muhafizlar Praetorian muhafiz Baslangicta olusturulan bu muhafiz grubu sonraki donemlerde Imparatorlara suikast duzenleyerek olduren muhafizlardan oldukca farkliydi Augustus Roma da buluna ayak takiminin taskinliklarini kontrol altinda tutabilecek bir koruyucu olusum gerektiginin farkinda oldugu halde kurmaya calistigi rejimin uzerindeki Cumhuriyetci cilayi kaldirmak konusunda oldukca dikkatliydi Bu sebeple her biri aslinda 500 kisilik mevcuda sahip olan ancak sonradan 1000 kisilik bir mevcuda yukseltilen ve belirli bir zamanda sadece uc tanesi gorevde olabilen dokuz adet kohort teskil edilmesine izin verdi Ayrica her biri 30 askerden olusan mustakil Suvari birlikleri turma olusturuldu Bunlar saray ve onemli binalarin etrafindan devriye gezerken digerleri Roma nin disindaki kasabalarda konuslandirildigindan bu ozel kohortlardan bir tehlike gelmesi mumkun degildi Bu sistem MO 2 yilinda goreve baslayan praefectus praetoriolar Quintus Ostorius Scapula ve Publius Salvius Aper in gelisine kadar organizasyon ve komuta acisindan iyilestirmeler yapildigi halde koklu bir degisiklige ugramadi Augustus un 19 Agustos 14 tarihinde olmesi uzerine Praetorian muhafizlarin kendi gundemlerini zorla kabul ettirmek icin Roma nin politik yasaminin bir parcasi olmak amaciyla sahip olduklari askeri gucu kullanmayi dusunmedikleri tek donem olan Praetorian sukunet donemi sona erdi Augustus Praetorian Muhafizlarin tam sadakatine sahip tek Imparator olarak tarihe gecti Onun olumunden sonra Praetorianlar en cok ilgilerini ceken seye hizmet etmeye baslayacaklardi Hirsli praefectus praetoriolar Lucius Aelius Sejanus un entrikalari sonucu Italya ya dagilmis olan kislalari Roma ya tasindi Sejanus 23 yilinda imparator Tiberius u Castra Praetoria nin Praetorianlarin ordugahi Roma nin hemen disinda insa edilmesine ikna etti Bu kohortlardan biri Imparatorluk sarayinin gunluk guvenliginin saglanmasindan sorumlu oldu Bundan sonra muhafizlarin tamami imparatorun tasarrufundaydi ancak artik hukumdarlarin kaderi de muhafizlarin merhametine terk edilmis oluyordu Bu gercek 31 yilinda Tiberius un Sejanus taraftarlarina karsi kendi cohors praetoria kohort una guvenmek zorunda kalmasiyla anlasildi Praetorian muhafizlar Tiberius a sadik kaldigi halde onlarin potansiyel politik gucleri artik net olarak ortaya cikmisti Praetorianlar savas sirasinda Roma ordusunun herhangi bir birimine esitti Baslangicta savaslarda nadiren kullanilmislarsa da 69 yilindan itibaren etkili bicimde sahneye cikmislardir Ilk olarak nda Otho icin savastilar Domitian ve Trajan zamaninda ise muhafizlar Dacya dan Mezopotamya ya kadar uzanan savaslarda yer alirken Marcus Aurelius la birlikte yillarca Tuna cephesinde savastilar Muhafizlar 3 yuzyil boyunca da Imparatorlara cesitli savaslarda destek vermeye devam ettiler Politik rolleri Claudius un imparator ilan edilmesi Lawrence Alma Tadema Tuval uzerine yagli boya 1867 civari Claudius un tahta cikisi hakkinda anlatilan hikayelerden birine gore Caligula nin 41 yilinda oldurulmesinden sonraki olaylar sirasinda Proterian muhafizlar tarafindan bir perdenin arkasinda saklanirken bulunmus ve akabinde imparator ilan edilmistir Tiberius tarafin soz verilen imparatorluk hediyesi icin kurban edilen Sejanus un olumunun ardindan muhafizlar imparatorlukta gittikce artan hirsli ve kanli bir oyun ortaya koymaya basladilar Dogru miktarda ya da istedikleri kadar para verildiginde imparatorlari oldurduler kendi praefectus praetoriolarini devirdiler ya da Roma halkina karsi durdular Imparator Caligula 41 yilinda Senatoryal sinifin ve muhafizlarin ortaklasa bir komplosu sonucu olduruldu Praetorianlar Senato tarafindan yapilan itirazlara aldirmadan tahta Claudius u cikardilar 69 daki Dort Imparator Yilinda Imparator Galba nin soz verdigi bahsis odenmeyince Praetorianlarin sadakati Otho tarafindan satin alindi ve imparator muhafizlar tarafindan olduruldu Otho Praetorianlarin isteklerine boyun egdi ve sadakatlerini saglayabilmek adina kendi praefectus praetorio larini atamalarina izin verdi Otho yu yenen Vitellius muhafizlari dagitti ve kohort sayisini on altiya cikartarak yeni bir muhafiz takimi olusturdu Vespasian Vitellius u yenerek tek basina imparator olunca kohortlarin sayisini yeniden dokuza indirdi Muhafizlarin kontrolunu saglayabilmek icin de oglu Titus u praefectus praetorio olarak atadi Muhafizlarin sahip oldugu Imparatoru oldurebilme gucu onlara hukumet yonetiminde ne saray ahalisinin ne Senatonun ne de burokrasinin sahip olmadigi bir etkinlik sagliyordu Insafsiz bir siddet dalgasinin ardindan genellikle yeni hukumdarin intikam almasi beklenen bir durumdu Pertinax in 193 yilinda oldurulmesinden sonra Didius Julianus imparatorlugu yuksek bir bedel odeyerek muhafizlarin duzenlemis oldugu acik arttirmadan satin almisti Ayni yil Septimius Severus Roma ya yurudu ve Praetorianlari dagitarak kendine sadik Pannonia Lejyonlarindan yenisini olusturdu Maximinus Thrax in saltanati sirasinda ele avuca sigmaz ayak takimi ile Praetorianlar arasinda siddetli sokak catismalari yasanmisti 271 yilinda Aurelian doguya yelken acti ve lejyonlarin Praetorian kohortlarinin ve diger suvari birliklerinin yardimiyla Palmyra yi yendi Palmyralilar kolayca bozguna ugratildilar Bu durum Diokletian ve arkadaslarina sacer comitatus Imparatorun savas eskortlari adinda ozel bir islemle savasan birliklerden secilen ve komuta modelini eski Praetorian kohortlari modelinden almis olan yeni bir birlik olusturulmasi fikrini verdi ancak uniforma duzenlemeleri farkliydi ve mevcutlari bir Praetorian kohortundan cok daha fazlaydi Muhafizlarin alacakaranlik yillari 284 yilinda Diokletian Praetorianlarin statusunu dusurdu Diokletian Byzantion dan 100 km uzaktaki Nicomedia da yasadigindan Praetorianlar artik saray yasaminin bir parcasi degillerdi Jovianlar ve Herculianlar adinda iki yeni birlik imparatorun kisisel korumalari olarak Praetorianlarla yer degistirdi Diokletian in emekliye ayrildigi 1 Mayis 305 tarihinde gorununuse gore Castra Praetoria Roma daki kucuk bir garnizona ev sahipligi yapiyordu Praetorianlar Imparatorluk tarihinde sahneye son kez 306 yilinda emekliye ayrilan imparator Maximian in yerine oglu Maxentius un gecmesi uzerine ciktilar birlikler olaylarin kontrolunu ele aldilar ve onu 28 Ekim de Italya da imparator ilan ettiler Sezar Flavius Valerius Severus Galerius un emrine uygun olarak Muhafizlari dagitmayi denedi ancak bu muhafizlarin geri kalanlarinin da isyan ederek Maxentius saflarina katilmasindan baska bir sonuc getirmedi I Konstantin 312 yilinda Italya yi isgal etmek amaciyla yuruyuse gectigi zaman Maxentius un cogunlugu praetorian kohortlardan olusan ordusuyla son bir savasa girmek zorunda kalmisti Ardindan Muzaffer Constantinus Roma ya girdiginde Praetorien muhafizlarin tamamini terhis etti Muhafizlar imparatorlugun degisik koselerine gonderildi ve Castra Praetoria yerle bir edildi 300 yil suren bir hizmetin ardindan kalelerinin yikilmasi Imparatorlukta baslayan yeni bir cagin ve Praetorianlarin sonunun habercisi oldugundan onemli bir hareketti Muhafizlarin mirasiHer ne kadar adlari entrika komplo sadakatsizlik ve suikatle es anlamli hale gelmis olsa da Praetorian muhafizlar olarak varliklari Roma devletinin ilk iki yuzyili icin icin olumlu bir guc olarak kabul edilebilir Bu sure zarfindan zalim zayif ve sevilmeyen imparatorlari devirmisler ve onlarin yerine sadece guclu ve populer imparatorlari desteklemislerdir Muhafizlarin destegi sayesinde hukumdarlar saltanatlarini uzatmislar Roma nin ayak takiminin neden olabilecegi duzensizliklerden kurtulmuslar ve Senatonun entrikalariyla basedebilmislerdir Bu sayede Imparatorlugun en cok ihtiyac duydugu sey olan istikrar saglanmis ve boylece Pax Romana olarak biline donem ortaya cikmistir Marcus Aurelius un olumunun hemen ardindan ki bu donem genellikle istikrarin sonu olarak kabul edilir muhafizlar kontrolden cikarak zalim para hirsiyla dolu ve mudahaleci bir guce donusmustur Ancak Severuslar Hanedani ve ardindan gelen Ucuncu Yuzyil Krizi sirasinda Roma hukumetinin geri kalani gibi lejyonlar Senato ve Imparatorluk da cokus surecine girmistir Imparatorlar ve muhafizlari arasindaki iliskilerImparator Yili Muhafizla iliskisiAugustus MO 27 AD 14 Praetorian Muhafizlari olusturdu tam sadakatlerini kazandi Tiberius 14 37 Sejanus un Muhafizlarin praefectus praetoriosu olarak neredeyse tek basina imparatorluktaki mutlak guc olmasina yol actiysa da sonradan kendisine karsi komplo kurdugu iddiasiyla idam ettirdi ve yerine Naevius Sutorius Macro yu atadi Gaius Caligula 37 41 Tahta gecmesine yardimci olan praefectus praetorio Macro yu idam ettirdi Muhafizlar tarafindan olduruldu Claudius 41 54 Muhafizlar tarafindan imparator ilan edildi Messalina ve Gaius Silius un darbe denemesine karsi yine onlar tarafindan savunuldu Yardimlarindan dolayi Muhafizlara odenecek sikkelerin uzerinde imper recep Imparatorluk pozisyonu borclu oldugu ibaresi ve Praetorian karargahinin resmi bulunmasi skandala neden oldu Nero 54 68 Muhafizlar tarafindan terk edilmistirGalba 68 69 Onun adina Tigellinus ve Otho tarafindan soz verilen culus bahsisini odemeyi reddetigi icin Muhafizlar tarafindan olduruldu Otho 69 Intihar etmeden once Cremona da kendisi icin delice savasan muhafizlar tarafindan secildi Vitellius 69 Muhafizlar tarafindan gorevden alindi ve idam edildi Vespasian 69 79 69 yilindaki zaferinin ardindan muhafizlarin sayisini azaltti Titus 79 81 praefectus praetorio olarak hizmetinin ardindan imparator oldu Domitian 81 96 Ozellikler orduya yapilan odemeleri arttirmasindan sonra kendisine sadik kalan muhafizlar tarafindan desteklendi Sarayda gorevli bir azatli kole tarafindan olduruldu Nerva 96 98 Muhafizlar tarafindan kucuk dusuruldu ve Marcus Ulpius Traianus u halefi olarak evlatlik edinmeye zorlandi Trajan 98 117 Nerva ya karsi isyan baslatan muhafiz subaylarini idam ettirdi Hadrianus 117 138 Gizli servis i kurdu Antoninus Pius 138 161Marcus Aurelius 161 180 Cermen kabilelerine karsi olan savasinda muhafizlari kullandi Lucius Verus 161 169Commodus 180 192 Muhafizlara rusvet vererek sadakatlerini sagladi Pertinax 193 Muhafizlar tarafindan duzenlenen suikast sonucu oldu Didius Julianus 193 Imparatorlugu muhafizlardan satin aldi ancak sonradan terk edildi Septimius Severus 193 211 Muhafizlari dagitti ve Tuna Lejyonlarindan yenisini olusturdu Caracalla 211 217 Muhafizlarin praefectus praetoriosu Macrinus tarafindan olduruldu Macrinus 217 218Elagabalus 218 222 Muhafizlar tarafindan Castra Praetoria da olduruldu Alexander Severus 222 235 Muhafizlar tarafindan secildi Maximinus Thrax 235 238Gordian I 238Gordian II 238Balbinus 238 Muhafizlar tarafindan olduruldu Pupienus 238 Muhafizlar tarafindan olduruldu Gordian III 238 244 Muhafizlar tarafindan imparator ilan edildi ancak praefectus praetorio Arap Philip tarafindan olduruldu Arap Philip 244 249Decius 249 251Herennius Etruscus 251Hostilian 251Trebonianus Gallus 251 253Aemilianus 253Publius Licinius Valerianus 253 260Gallienus 260 268Claudius II 268 270Quintillus 270Aurelian 270 275 Muhafizlar tarafindan olduruldu Marcus Claudius Tacitus 275 276Florianus 276Probus 276 282 Bir isyan sonucu Muhafiz birlikleri tarafindan olduruldu Carus 282 283Carinus 283 285Numerian 283 284Diokletian 284 305 Praetorianlarin gucunu etkili bir sekilde kirdi Maximian 286 305 307 308Galerius 305 311Constantius Chlorus 305 306Flavius Valerius Severus 306 307Maxentius 306 312 Muhafizlara komuta eden son imparatorI Konstantin 306 337 Muhafizlari dagitti ve Castra Praetoria yi yiktirdi Gorevin teskilati ve sartlariAralarinda bazi benzerlikler bulunsa da Praetorianlar Imparatorluk Lejyonlarindan farkliliklar gosterirler Sahip olduklari Kohortlar Lejyondan bir eksik daha buyuk maas ve avantajlari daha fazla ve askeri kaabiletleri daha iyidir Ayrica Imparatordan olarak adlandirilan bir tur bahsis alirlardi Augustus tarafindan planlanan olusumlarina gore Praetorian Kohortlari toplam 9 000 mevcuda sahipti Askerler duzenli ordunun lejyonlarindan ya da Etruria Umbria ve Latium gibi Orta Italya daki uc eyalet eyaletlerdeki en hevesli genclerden devsirilirdi Zaman icerisinde bu devsirme rezervlerine Makedonya Hispania Baetica Hispania Tarraconensis Lusitania ve eyaletleri de dahil edildi Vitellius yeni muhafizlari Cermen kabilelerinden secerken Septimius Severus Pannonia lejyonlarini tercih etmistir Augustus 5 civari doneminde her bir Praetorian kohortu 1 000 mevcuda sahipken bu sayi en fazla 1 500 mevcuda yukseltilebilirdi Normal bir lejyonun birliklerinin kucuk bir kismi her an goreve hazir olurdu Tacitus 17 yilinda 12 olan kohort sayisinin 9 a dusuruldugunu aktarir 69 yilinda kisa bir sure icin 16 kohort a yukseltilmis ancak Vespasian doneminde hemen tekrar 9 a dusurulmustur Nihayet 101 yilinda sayilari bir kez daha 10 a yukseltilmis ve 5 000 askerden olusan bir birlik mevcuduna ulasilmistir Muhafizlarin egitimi Lejyon askerlerine oranla sahip olunan bos zaman nedeniyle daha yogundu Muhafiz baska bir yerde de ayni cizgiyi takip ederdi Techizat ve silahlar dikkat cekici biri haric hemen hemen ayniydi ozel dekore edilmis goguslukler gecit resmi ve devlet isleri icin mukemmeldi Ay ve Gunes ve Akrep amblemleri ozellikle Praetorianlarla iliskilendirilirdi Bu sebeple her bir Muhafiz birisi Roma daki gorevler ve digeri de arazi icin olmak uzere iki zirha sahip olurdu Praetorianlara diger Roma lejyon askerlerine oranla sesquiplex stipendum olarak biline bir sistem sayesinde daha fazla odeme yapilirdi Bu sisteme gore eger bir lejyoner 225 denarii alirsa muhafizlar her yil icin 375 alirlardi Domitian ve Septimius Severus stipendum u odenegi her bir yil icin Ocak Mayis ve Eylul aylarinda odenmek uzere 1 500 denarius a cikarmislardir Sadece Muhafizlara ozel bir durum olarak Imparatordan adindan bir odenek daha alirlardi Emekliligi gelen bir Muhafiz ikramiye olarak 20 000 sesterces 5 000 denarius arazi ve uzerinde gorevini cesurca ve sadakatle tamamlayan savasciya yazan bir diploma alirdi Bircok asker emekli olmak yerine daha fazla odul alabilmek ve Roma Devletinin yuksek kademelerinde gorev alabilmek umuduyla listesine girmeyi tercih ederdi Imparatorluk Suvari muhafizlariBaslangicindan beri muhafizlara Imparatora onemli devlet islerinde ve askeri seferlerde eslik eden ve equites singulares augusti olarak bilinen kucuk bir suvari birligi de dahildi Ozellikle cok guvenilen tasralilardan secilirlen bu birligi mensuplari kendi yoresel kiyafetlerini giyer ve kendi silahlarini tasirlardi Trajan bu birligi yurtaslara acarak genisletti ve praetorian kurumunun kalici bir parcasi haline getirdi Mevcudu bir ala quingenaria ya da toplam 16 turma ya bolunmus 512 suvariden olusurdu Bir Tribun tarafindan komuta edilir ve 10 Praetorian kohortu oldugu varsayilirdi Sonradan Severus tarafindan mevcut sayisi bir ala milliaria yani iki katina cikartilmistir Rutbe ve tasnifPraetorian Muhafizlarin rutbeleri kucukten buyuge dogru Milites Normal askerImmunes Bes yillik bir surenin ardindan normal askerler Equites singulares suvari sinifi ya da Speculatores ozel ajanlar olarak gorev yapabilirlerdi Principales Lejyon yoneticileriEvocati 16 yillik hizmetin ardindan emeklilik mumkun olsa da pek cok asker bu onursal birimde kalmayi tercih ederdi Centuriones Askerler Lejyonlarda Vigileslerde ve sehir kohortlarina gorev yaptiktan sonra Praetorian Muhafiz olarak hizmete alinirdi Tribuni Bu subaylar Lejyonlardan ve genellikle Equestrian siniftan kohort komutanlaridir Centurionlar nadiren de olsa Tribun olarak atanabilirler Procuratores Bir Equestrian sinifiPraefectus Praetorian muhafizlarinin en yuksek rutbesi ve muhafizlarin basi praefectus praetoriolar Praetorian Muhafizlarin komutanidir Praefectus praetorio olarak bilinen memurlarin listesi icin bkz praefectus praetorio SinemadaPraetorian Muhafizlar 2000 yilinda gosterilen Gladyator adli filmde Imparatorun korumasi bir grup gibi resmedilmislerdir Filmde muhafizlarin sahip oldugu guc ve etkiye atif olmasi acisindan hem General Maximus hem de Imparator Praetorian muhafizlar tarafindan ihanete ugramislardir OkumaJerry Fielden http www jerryfielden com essays praetorians htm 17 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Praetorian prefecture under the Julio Claudians Julio Claudian larin saltanatinda praefectus praetorioluk path to power or dead end job Guce ulasmak icin kestirme yol mu yoksa olumcul sona sahip is mi 18 01 2008 tarihinde ulasildi 1999 Ingilizce Ayrica bakinizPretoryanizmNotlar Bingham pp 118 122 Suetonius Nero nun Hayati 47 1 2 25 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dio 63 26 2b 10 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bingham s 122 ve n 13 Bingham pp 121 122 Roman Economy Prices in Ancient Rome Roma Ekonomisi Antik Roma da Fiyatlar http www ancientcoins biz pages economy 13 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ANCIENTCOINS gt BIZ siteye ulasim 22 Ocak 2008