Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Şubat 2021) |
Jeolojinin bir alt bilimi olan sedimantoloji biliminin konuları, yer kabuğundaki tortulların ve tortul kayaçların tanımlanması, sınıflandırılması ve orijininin araştırılması olarak sıralanabilir. Sedimantoloji, jeoloji içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bunun nedeni yerkürenin yüzeyinin %75'i kadarının tortul (sedimanter) kayaçlardan oluşmuş olması ve şu anda kullanılan karbon bazlı (hidrokarbonik) enerji kaynaklarının (petrol, kömür) tamamına yakınının bu tortul kayaçlardan çıkarılıyor olmasıdır. Ayrıca sedimenter sahalar çok verimli topraklara sahiptir. İklim şartlarının da uygunluğu yanında diğer şartların uygun olması durumunda tarım için çok önemli alanlar olabilirler.
Sedimantoloji, kum,silt ve kil gibi modern tortullar ve bunların oluşumu (erozyon ve ayrışma), taşınması, birikmesi ve diyajenez ile sonuçlanan süreçleri kapsar. Sedimantologlar, tortul kayaçlar ve tortul yapıların gözlemleri yoluyla jeolojik tarihi yorumlamak için modern süreçlere ilişkin anlayışlarını hayata geçirirler.
Tortul kayaçlar, dünya yüzeyinin ortalama %75'ini kaplamaktadır. Dünya'nın oluşumundan itibaren oluşan birçok kayaç hakkında bilgiler barındırır. Sedimantoloji, kayaç katmanları arasındaki fiziksel ve zamansal ilişkilerin incelenmesi ile ilgili olan stratigrafi ile de yakından bağlantılıdır.
Bugün dünyayı etkileyen süreçlerin geçmiştekiyle aynı olduğu fikri, kayaçtaki tortullaşmanın nasıl oluştuğunu belirlemenin temelini oluşturmuştur.
Tortul Kayaç Türleri
Tortul kayaç türleri; kırıntılılar, karbonatlar, evaporitler ve kimyasallar olmak üzere dört bölüme ayrılır.
Kırıntılı kayaçlar, öncül kayaçların aşınması ve kayaçlardan kopan parçacıklardan oluşmaktadır. Bunlar, tane boyutlarına ve bileşimlerine göre sınıflandırılır. Geçmişte, "Kırıntılı Tortul Kayaçlar" terimi, silika bakımından zengin kırıntılı tortul kayaçları tanımlamak için kullanılmıştır.
Organik tortul kayaçlar, biyolojik kalıntıların birikmesinden oluşan önemli tortulardır. Kırıntılı tortul kayaçların havzasında bulunmaktadır.
Karbonatlar, çeşitli organik ve inorganik işlemlerle çöken çeşitli karbonat minerallerinden (çoğunlukla kalsiyum karbonat (CaCO3)) oluşur. Karbonat kayaçlarının çoğu resif malzemesinden oluşur.
Evaporitler, dünya yüzeyindeki suyun buharlaşmasıyla oluşur. Halit ve alçı taşı bu türe örnektir.
Bazı karbonatlar da dâhil olmak üzere kimyasal tortul kayaçlar, sulu çözeltiden minerallerin çökeltilmesiyle biriktirilir. Jaspilit ve çört buna örnektir.
Tortul Kayaçların Önemi
Tortul kayaçlar, modern ve antik toplumların yararlandığı başlıca kayaç türüdür.
Sanatsal alanda; mermer, başkalaşıma uğramış bir kireç taşı olmasına rağmen, estetik ve sanat açısından tortul kayaçların kullanımına bir örnektir.
Mimari alanda; tortul kayaçlardan elde edilen taş (kumtaşı vb.) çatı kaplaması ve yük taşıyıcı payandalar için kullanılır.
Endüstriyel alanda; çanak, çömlek ve seramik kilden, çimento ve kireç ise kireç taşından oluşmaktadır.
Ekonomik alanda; büyük miktarda kurşun, çinko, gümüş yatakları, büyük bakır yatakları, altın, tungsten, uranyum yatakları ve cevher yatakları gibi birçok değerli mineral, değerli taşlar ve endüstriyel minerallerin büyük yatakları tortul kayaçların içerisinde yer almaktadır.
Enerji alanında; tortul kayaçlar, petrol yağlarını biriktirir ve petrol üretimine katkı sağlar. Kömür ve yağlı şist de tortul kayaçların içerisinde yer alır. Dünya'daki uranyum enerji kaynaklarının da büyük kısmı tortul kayaçlar içerisinde barınmaktadır.
Yer altı suyu oluşumunda; tortul kayaçlar, Dünya'nın yer altı suyu akiferlerinin büyük bir bölümünü içinde barındırır.
Temel prensipler
Tortuları inceleyen sedimantolojinin amacı, kaya birliğini bir araya getirmek için harekete geçen biriktirme koşulları ve bir havzadaki kaya birimlerinin tortul dizilerin ve havzaların evriminin tutarlı bir şekilde anlaşılması ve böylece Dünya'nın jeolojik tarihini bir bütün olarak tutarlı bir şekilde anlamaktır.
Bunun bilimsel temeli, antik tortul kayaçların içindeki tortuların bugün Dünya yüzeyinde biriken tortularla aynı şekilde biriktisi olduğunu belirten ilkesidir.
Tortullar, tortuların içinde ortaya konulmuştur; şu anda tortuların şekli, tortul malzemenin kaynağından den sonra üzerlerinde ortaya çıkan streslere kadar, geçmişin ve tortuları etkileyen tüm olayları yansıtmaktadır.
Süperpozisyon prensibi sedimanter dizilerin yorumlanması için önemlidir ve tortuların genellikle yoğun bir şekilde katlandığı veya deforme olduğu eski metamorfik arazilerde veya kıvrım ve itme kemerlerinde, gençliğin göstergelerini veya dereceli yatak takımlarını tanımak tortul bölümün ve genellikle bölgenin deformasyon ve metamorfik yapısının yorumlanması için önemlidir.
Tortularda katlama orijinal yataylık prensibi ile analiz edilir, bu da tortuların çoğu tortu türü için temelde yatay olan açılarında birikmelerini belirtir. Böylece, genç yönü bilindiğinde, kayalar "açılmak" ve içerdiği tortul bilgilere göre yorumlanabilir.
Yanal süreklilik ilkesi, tortu tabakalarının fiziksel bir nesne veya topografya tarafından engellenmedikçe başlangıçta her yöne yanal olarak yayılarak ortaya çıktığını belirtir.
Çapraz kesme ilişkileri prensibi, tabaka katmanları arasında kesip giren her şeyin tabaka katmanlarından daha genç olduğunu belirtir.
Metodoloji
Tortul kayaçların doğası ve biriktirme koşulları hakkında veri ve kanıt toplamak için tarafından kullanılan yöntemler;
- Kaya biriminin çıkıntısının ve dağılımının ölçülmesi ve tanımlanması;
- Kaya oluşumunu tanımlama, kalınlığı, çıkıntıyı, dağılımı, diğer oluşumlarla temas ilişkilerini belgelemenin resmî bir süreci
- Kaya biriminin veya birimlerin dağılımının haritalaması
- Kaya çekirdeğinin tanımları (hidrokarbon keşfi sırasında kuyulardan delinmiş ve çıkarılmış)
- Dizi
- Bir havza içindeki kaya birimlerinin ilerlemesini açıklar
- Kayanın litolojisini anlatan;
- Petroloji ve petrografi; özellikle doku, tane büyüklüğü, tane şekli (, yuvarlama vb.), tortuların ayrıştırma ve bileşiminin ölçülmesi
- Kayanın analiz etmek
- Kayanın yaşını ve kaynak bölgelere olan yakınlığını belirlemek için radyometrik tarihleme kullanımı da dâhil olmak üzere izotop jeokimyası
Son Gelişmeler
Bazı nasıl oluştuğuna dair uzun süredir devam eden anlayış, Indiana Üniversitesi (Bloomington) ve Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ndeki jeologlar tarafından sorgulanmıştır. Science'ın 14 Aralık 2007 sayısında yayınlanan araştırma, jeologların çamurun yalnızca su yavaş hareket ettiğinde veya hareketsiz kaldığında yerleştiği yönündeki hâkim görüşüne karşı çıkıyor, bunun yerine "akıntılar hızlı hareket ettiğinde bile çamurların birikeceğini" gösteriyor. Araştırma, hızlı hareket eden sularda bazı çamurtaşlarının oluşmuş olabileceğini gösteriyor: "Çamur taşları, birçok jeolojik kaydın yeniden değerlendirilmesini gerektirecek şekilde, yaygın olarak varsayılandan daha enerjik koşullar altında biriktirilebilir.
ve , ve araştırmalarını incelerken, "Bu sonuçlar, daha önce sürekli olarak durgun sular altında birikmiş olarak yorumlanan tüm çamur taşlarının eleştirel olarak yeniden değerlendirilmesini şart kılmıştır. Bu tür kayalar yaygın geçmiş iklimler, okyanus koşulları ve yörünge varyasyonları çıkarmak için kullanılır."
Çamur taşları üzerinde yapılan son araştırmalar, hem Şist gazı hem de Sıkı Petrol (veya Hafif Sıkı Petrol) oyunlarında, ticari olarak onlardan hidrokarbon üretme çabasıyla yürütülmüştür.
Ayrıca Bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Sedimantoloji ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Jeoloji Mühendisleri Odası11 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- yerbilimleri.com19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
 | Jeoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
- ^ Siever, Raymond. Sand. New York. ISBN . OCLC 17299451.
- ^ Millot, Georges. (1970). Geology of clays; weathering, sedimentology, geochemistry. New York: Springer-Verlag. ISBN . OCLC 401395.
- ^ Nichols, Gary. (1999). Sedimentology and stratigraphy. Oxford: Blackwell Science. ISBN . OCLC 39052577.
- ^ Tarbuck, Edward J. (2005). Earth : an introduction to physical geology. Canadian ed. Lutgens, Frederick K., Tsujita, Cameron J. (Cameron James), 1966-. Toronto: Pearson Prentice Hall. ISBN . OCLC 53355964.
- ^ Schieber, J.; Southard, J.; Thaisen, K. (14 Aralık 2007). "Accretion of Mudstone Beds from Migrating Floccule Ripples". Science. 318 (5857): 1760-1763. doi:10.1126/science.1147001. ISSN 0036-8075.
- ^ Macquaker, J. H. S.; Bohacs, K. M. (14 Aralık 2007). "GEOLOGY: On the Accumulation of Mud". Science. 318 (5857): 1734-1735. doi:10.1126/science.1151980. ISSN 0036-8075.
- ^ Loucks, R. G.; Reed, R. M.; Ruppel, S. C.; Jarvie, D. M. (30 Kasım 2009). "Morphology, Genesis, and Distribution of Nanometer-Scale Pores in Siliceous Mudstones of the Mississippian Barnett Shale". Journal of Sedimentary Research. 79 (12): 848-861. doi:10.2110/jsr.2009.092. ISSN 1527-1404.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Subat 2021 Jeolojinin bir alt bilimi olan sedimantoloji biliminin konulari yer kabugundaki tortullarin ve tortul kayaclarin tanimlanmasi siniflandirilmasi ve orijininin arastirilmasi olarak siralanabilir Sedimantoloji jeoloji icerisinde onemli bir yere sahiptir Bunun nedeni yerkurenin yuzeyinin 75 i kadarinin tortul sedimanter kayaclardan olusmus olmasi ve su anda kullanilan karbon bazli hidrokarbonik enerji kaynaklarinin petrol komur tamamina yakininin bu tortul kayaclardan cikariliyor olmasidir Ayrica sedimenter sahalar cok verimli topraklara sahiptir Iklim sartlarinin da uygunlugu yaninda diger sartlarin uygun olmasi durumunda tarim icin cok onemli alanlar olabilirler Orta Triyas doneminde olusan marjinal denizel silttasi ve kumtasi dizisi Guneybati Utah Sedimantoloji kum silt ve kil gibi modern tortullar ve bunlarin olusumu erozyon ve ayrisma tasinmasi birikmesi ve diyajenez ile sonuclanan surecleri kapsar Sedimantologlar tortul kayaclar ve tortul yapilarin gozlemleri yoluyla jeolojik tarihi yorumlamak icin modern sureclere iliskin anlayislarini hayata gecirirler Tortul kayaclar dunya yuzeyinin ortalama 75 ini kaplamaktadir Dunya nin olusumundan itibaren olusan bircok kayac hakkinda bilgiler barindirir Sedimantoloji kayac katmanlari arasindaki fiziksel ve zamansal iliskilerin incelenmesi ile ilgili olan stratigrafi ile de yakindan baglantilidir Bugun dunyayi etkileyen sureclerin gecmistekiyle ayni oldugu fikri kayactaki tortullasmanin nasil olustugunu belirlemenin temelini olusturmustur Tortul Kayac TurleriTortul kayac turleri kirintililar karbonatlar evaporitler ve kimyasallar olmak uzere dort bolume ayrilir Kirintili kayaclar oncul kayaclarin asinmasi ve kayaclardan kopan parcaciklardan olusmaktadir Bunlar tane boyutlarina ve bilesimlerine gore siniflandirilir Gecmiste Kirintili Tortul Kayaclar terimi silika bakimindan zengin kirintili tortul kayaclari tanimlamak icin kullanilmistir Moab Utah yakinlarindaki camurtaslarinda bulunan Mi Vida uranyum madeni Organik tortul kayaclar biyolojik kalintilarin birikmesinden olusan onemli tortulardir Kirintili tortul kayaclarin havzasinda bulunmaktadir Karbonatlar cesitli organik ve inorganik islemlerle coken cesitli karbonat minerallerinden cogunlukla kalsiyum karbonat CaCO3 olusur Karbonat kayaclarinin cogu resif malzemesinden olusur Evaporitler dunya yuzeyindeki suyun buharlasmasiyla olusur Halit ve alci tasi bu ture ornektir Bazi karbonatlar da dahil olmak uzere kimyasal tortul kayaclar sulu cozeltiden minerallerin cokeltilmesiyle biriktirilir Jaspilit ve cort buna ornektir Tortul Kayaclarin OnemiTortul kayaclar modern ve antik toplumlarin yararlandigi baslica kayac turudur Sanatsal alanda mermer baskalasima ugramis bir kirec tasi olmasina ragmen estetik ve sanat acisindan tortul kayaclarin kullanimina bir ornektir Mimari alanda tortul kayaclardan elde edilen tas kumtasi vb cati kaplamasi ve yuk tasiyici payandalar icin kullanilir Endustriyel alanda canak comlek ve seramik kilden cimento ve kirec ise kirec tasindan olusmaktadir Ekonomik alanda buyuk miktarda kursun cinko gumus yataklari buyuk bakir yataklari altin tungsten uranyum yataklari ve cevher yataklari gibi bircok degerli mineral degerli taslar ve endustriyel minerallerin buyuk yataklari tortul kayaclarin icerisinde yer almaktadir Enerji alaninda tortul kayaclar petrol yaglarini biriktirir ve petrol uretimine katki saglar Komur ve yagli sist de tortul kayaclarin icerisinde yer alir Dunya daki uranyum enerji kaynaklarinin da buyuk kismi tortul kayaclar icerisinde barinmaktadir Yer alti suyu olusumunda tortul kayaclar Dunya nin yer alti suyu akiferlerinin buyuk bir bolumunu icinde barindirir Temel prensiplerAgir mineraller koyu bir kuvars plaj kum Chennai Hindistan yatirilir Tortulari inceleyen sedimantolojinin amaci kaya birligini bir araya getirmek icin harekete gecen biriktirme kosullari ve bir havzadaki kaya birimlerinin tortul dizilerin ve havzalarin evriminin tutarli bir sekilde anlasilmasi ve boylece Dunya nin jeolojik tarihini bir butun olarak tutarli bir sekilde anlamaktir Bunun bilimsel temeli antik tortul kayaclarin icindeki tortularin bugun Dunya yuzeyinde biriken tortularla ayni sekilde biriktisi oldugunu belirten ilkesidir Tortullar tortularin icinde ortaya konulmustur su anda tortularin sekli tortul malzemenin kaynagindan den sonra uzerlerinde ortaya cikan streslere kadar gecmisin ve tortulari etkileyen tum olaylari yansitmaktadir Superpozisyon prensibi sedimanter dizilerin yorumlanmasi icin onemlidir ve tortularin genellikle yogun bir sekilde katlandigi veya deforme oldugu eski metamorfik arazilerde veya kivrim ve itme kemerlerinde gencligin gostergelerini veya dereceli yatak takimlarini tanimak tortul bolumun ve genellikle bolgenin deformasyon ve metamorfik yapisinin yorumlanmasi icin onemlidir Tortularda katlama orijinal yataylik prensibi ile analiz edilir bu da tortularin cogu tortu turu icin temelde yatay olan acilarinda birikmelerini belirtir Boylece genc yonu bilindiginde kayalar acilmak ve icerdigi tortul bilgilere gore yorumlanabilir Yanal sureklilik ilkesi tortu tabakalarinin fiziksel bir nesne veya topografya tarafindan engellenmedikce baslangicta her yone yanal olarak yayilarak ortaya ciktigini belirtir Capraz kesme iliskileri prensibi tabaka katmanlari arasinda kesip giren her seyin tabaka katmanlarindan daha genc oldugunu belirtir MetodolojiUtah in guneybatisindaki Johnson Site deki Asagi Formasyonu nda merkezcil catlaklar merkezinde bir dinozor ayak izi ile Tortul kayaclarin dogasi ve biriktirme kosullari hakkinda veri ve kanit toplamak icin tarafindan kullanilan yontemler Kaya biriminin cikintisinin ve dagiliminin olculmesi ve tanimlanmasi Kaya olusumunu tanimlama kalinligi cikintiyi dagilimi diger olusumlarla temas iliskilerini belgelemenin resmi bir sureci Kaya biriminin veya birimlerin dagiliminin haritalamasi Kaya cekirdeginin tanimlari hidrokarbon kesfi sirasinda kuyulardan delinmis ve cikarilmis Dizi Bir havza icindeki kaya birimlerinin ilerlemesini aciklar Kayanin litolojisini anlatan Petroloji ve petrografi ozellikle doku tane buyuklugu tane sekli yuvarlama vb tortularin ayristirma ve bilesiminin olculmesi Kayanin analiz etmek Kayanin yasini ve kaynak bolgelere olan yakinligini belirlemek icin radyometrik tarihleme kullanimi da dahil olmak uzere izotop jeokimyasiSon GelismelerBazi nasil olustuguna dair uzun suredir devam eden anlayis Indiana Universitesi Bloomington ve Massachusetts Teknoloji Enstitusu ndeki jeologlar tarafindan sorgulanmistir Science in 14 Aralik 2007 sayisinda yayinlanan arastirma jeologlarin camurun yalnizca su yavas hareket ettiginde veya hareketsiz kaldiginda yerlestigi yonundeki hakim gorusune karsi cikiyor bunun yerine akintilar hizli hareket ettiginde bile camurlarin birikecegini gosteriyor Arastirma hizli hareket eden sularda bazi camurtaslarinin olusmus olabilecegini gosteriyor Camur taslari bircok jeolojik kaydin yeniden degerlendirilmesini gerektirecek sekilde yaygin olarak varsayilandan daha enerjik kosullar altinda biriktirilebilir ve ve arastirmalarini incelerken Bu sonuclar daha once surekli olarak durgun sular altinda birikmis olarak yorumlanan tum camur taslarinin elestirel olarak yeniden degerlendirilmesini sart kilmistir Bu tur kayalar yaygin gecmis iklimler okyanus kosullari ve yorunge varyasyonlari cikarmak icin kullanilir Camur taslari uzerinde yapilan son arastirmalar hem Sist gazi hem de Siki Petrol veya Hafif Siki Petrol oyunlarinda ticari olarak onlardan hidrokarbon uretme cabasiyla yurutulmustur Ayrica BakinizKomur JeolojiDis baglantilarWikimedia Commons ta Sedimantoloji ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Jeoloji Muhendisleri Odasi11 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde yerbilimleri com19 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Jeoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Kaynakca Siever Raymond Sand New York ISBN 0 7167 5021 X OCLC 17299451 Millot Georges 1970 Geology of clays weathering sedimentology geochemistry New York Springer Verlag ISBN 0 412 10050 9 OCLC 401395 Nichols Gary 1999 Sedimentology and stratigraphy Oxford Blackwell Science ISBN 0 632 03578 1 OCLC 39052577 Tarbuck Edward J 2005 Earth an introduction to physical geology Canadian ed Lutgens Frederick K Tsujita Cameron J Cameron James 1966 Toronto Pearson Prentice Hall ISBN 0 13 121724 0 OCLC 53355964 Schieber J Southard J Thaisen K 14 Aralik 2007 Accretion of Mudstone Beds from Migrating Floccule Ripples Science 318 5857 1760 1763 doi 10 1126 science 1147001 ISSN 0036 8075 Macquaker J H S Bohacs K M 14 Aralik 2007 GEOLOGY On the Accumulation of Mud Science 318 5857 1734 1735 doi 10 1126 science 1151980 ISSN 0036 8075 Loucks R G Reed R M Ruppel S C Jarvie D M 30 Kasim 2009 Morphology Genesis and Distribution of Nanometer Scale Pores in Siliceous Mudstones of the Mississippian Barnett Shale Journal of Sedimentary Research 79 12 848 861 doi 10 2110 jsr 2009 092 ISSN 1527 1404