Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sovyetler Birliği Komünist Partisi (Rusça: Коммунистическая партия Советского Союза, romanize: Kommunistiçeskaya partiya Sovetskogo Sayuza; kısaltma: КПСС, romanize:KPSS), Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını aldı.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi Коммунистическая партия Советского Сою́за | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | SBKP |
| Genel başkan | Vladimir İvaşko |
| Kurucu | Vladimir İlyiç Lenin |
| Slogan(lar) | Bütün ülkelerin işçileri, birleşin! |
| Kuruluş tarihi | 8 Mart 1918 |
| Kapanış tarihi | 6 Kasım 1991 |
| Önceli | Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi |
| Ardılı | Rusya Federasyonu Komünist Partisi |
| Merkez | Moskova |
| Gazete(ler) | Pravda |
| Öğrenci kolu | |
| Üyelik | 19,487,822 (1989) |
| İdeoloji | Komünizm Marksizm-Leninizm |
| Siyasi pozisyon | Aşırı sol |
| Dini | Yok (Devlet ateizmi) |
| Uluslararası üyelik | İkinci Enternasyonal (1912–1914) Komintern (1919–1943) Kominform (1947–1956) |
| Resmî renkler | Kırmızı |
| Marş | "Enternasyonal" |
Tarih
Kuruluş
1898 yılında Minsk'te kurulan Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) bu partinin temelini oluşturdu. Bu dönemde sürgünde bulunan Lenin 1900 yılında partinin yayın organı olarak çıkarılan İskra (Kıvılcım) gazetesinin başyazarlığını üstlendi.
1903 yılında önce Brüksel'de daha sonra Londra'da yapılan 2.Kongre’de partinin üyelik esasları, programı ve iktidar mücadelesinde izlenecek yol tartışıldı. Bu kongrede Lenin partinin demokratik merkeziyetçilikle yönetilmesini ve iktidara parlamenter yoldan değil, devrimci mücadeleyle sahip olmasını savundu. İktidara parlamenter yoldan gelinmesi gerektiğini savunan Martov'un yandaşları azınlıkta kaldı ve Menşevik adını aldı. Lenin yandaşları ise çoğunluktakiler anlamına gelen Bolşevik adını aldı.
Lenin parlamenter mücadelenin işçileri oyalamaktan başka bir işe yaramayacağını savunuyordu. Açılacak bir meclis Çarın meşruiyetini güçlendirecek, sözde demokratik hakların verildiği iddiasıyla yoksul halk kitlelerinin hiçbir talebi yerine getirilmeyecek, seçim sisteminin asillere ve elit kitlelere tanıdığı oy hakkından dolayı meclisteki burjuva ve aristokrat temsilciler sadece Çarın istekleri doğrultusunda hareket edecekti.
1905 olayları Lenin'i haklı çıkardı. Lenin bu devrimin başarısızlığını halkın ayaklanmasına rağmen partinin bu isyana önderlik edememesine bağladı. Lenin bu tarihten itibaren 1917 yılına kadar hayatını Avrupa'nın farklı ülkelerinde sürgün olarak geçirirken, parti bu ülkelerde yapılan kongrelerde gittikçe bölündü ve 1912 yılında Bolşevikler ve Menşevikler arasında kesin kopuş gerçekleşti. Bu tarihte Lenin Pravda (Gerçek) adlı gazeteyi Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (Bolşevik)'in yayın organı olarak çıkardı. Bu gazete daha sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin resmî yayın organı oldu.
1917 Şubat'ında Rusya'da devrim patlak verdi. Hayat pahalılığına ve savaşa karşı sivillerin başlattığı ayaklanmaya birkaç gün içinde askerler de katıldı. Subayların halkın üzerine ateş edilmesi yönünde verdiği emirlere askerler silahlarını subaylara çevirerek cevap verdi. İsyan büyüdü ve Çar II.Nikolay kardeşi Mihail lehine tahttan feragat ettiğini açıkladı. Ancak isyandan korkan Mihail tahta geçmeyi reddedince monarşi rejimi yıkıldı ve iktidar geçici hükûmete kaldı.
Lenin İsviçre'den Petrograd'da bulunan Bolşeviklere "Uzaktan Mektuplar" olarak adlandırılacak olan mesajında yeni hükûmete kesinlikle destek verilmemesi gerektiğini iletti. Nisan ayında zırhlı bir trenle Petrograd'a gelen Lenin, burada ünlü "Nisan Tezleri"ni yayınladı. Bu tezlerde ikili iktidara son verilerek tüm iktidarın Sovyetlere verilmesi gerektiğini, Almanya'yla derhal barış yapılmasını, emperyalist savaş sırasında Rusya'da ve tüm Avrupa'da sosyal-demokratların çoğunluğunun ulusalcı davranarak hükûmetlerini savaş konusunda desteklemelerinden dolayı sosyal-demokrasinin önemini yitirdiğini, bu sebeple partinin adının Komünist Parti olarak değiştirilmesi gerektiğini savundu. Bazılarının çekingenlikle karşıladığı tezler kabul edildi. Ancak partinin ismi resmî olarak 1918'de değiştirildi.
Şubat Devrimi ile iktidara gelen geçici hükûmetin savaşa devam etme konusundaki ısrarı halkta infial yarattı. Mayıs ayında Dışişleri Bakanı Milyukov'un müttefik devletlere savaşa devam edileceği konusunda taahhüt vermesi Petrograd başta olmak üzere ülkenin pek çok yerinde protesto edildi. Bu açıklama üzerine Petrograd Sovyeti halkın aldatıldığına yönelik bildiri dağıttı.
Temmuz ayında geçici hükûmet devrildi. Sosyalist Parti'den Aleksandr Kerenski başkanlığında yeni hükûmet kuruldu. Ancak Kerenski'nin de ülkeyi I. Dünya Savaşı'ndan çekmeyeceğini bildirmesi yeni protesto gösterilerinin başlamasına sebep oldu. Kerenski ilk iş olarak protesto gösterilerinin sorumlusu olarak gördüğü Bolşevikler'in eylemlerini yasaklayan bir dizi karar aldı. Hükûmetten izinsiz bildiri dağıtılması yasaklandı. Bolşeviklere ait matbaa basılarak tahrip edildi. Pravda gazetesinin yayınlanması yasaklandı. Lenin hakkında idam kararı çıkarıldı. Bu karar üzerine Lenin güvenlik amacıyla Finlandiya'ya iltica etti. Trotski ve pek çok Bolşevik önder tutuklandı.
Ağustos 1917'de Çarlık ordusu komutanlarından General Lavr Kornilov devrimci güçleri dağıtmak amacıyla başkent Petrograd'a doğru saldırıya geçti. Darbe girişimi üzerine korkuya kapılan Kerenski en önemli siyasi güç olan Bolşeviklerden yardım istedi. Devrimci güçlerin örgütlenerek Petrograd'da savunma hattı oluşturmasıyla Kornilov birlikleri dağıldı. Kerenski Bolşevikler sayesinde darbeyi bertaraf etmişti ancak artık sözü geçmeyen bir hükûmetin lideri konumundaydı. Çünkü Kornilov birliklerini dağıtan Bolşevikler'in etkisi giderek arttı.
Eylül ayında gizlice Petrograd'a gelen Lenin partiye ayaklanma konusunda karar alınması gerektiğini bildirdi. 10 Ekim günü Bolşevik Parti Merkez Komitesi 2'ye karşı 10 oyla ayaklanma lehine karar aldı.
Ekim Devrimi ve İktidar
25 Ekim (7 Kasım) 1917'de Bolşevikler iktidara geldi ve Lenin başkanlığında kurulan Halk Komiserleri Konseyi (hükûmet) savaşan tüm ülkelere ilhaksız ve tazminatsız bir barış önerisiyle, toprağın yoksul köylülere dağıtılmasını öngören toprak kararnamesini kabul etti. Ülkede bir dizi reform hareketi yapıldı. Medeni Kanun kabul edilerek kadın erkek eşitliği getirildi. Laik sistem getirilerek kilisenin siyaset ve eğitim ile ilişkisi kesildi. Çalışma koşulları iyileştirildi ve günlük çalışma süresi 8 saate indirildi. Çocuk işçi çalıştırılması yasaklandı.
Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'yle iktidara gelen RSDİP (Bolşevik) Mart 1918'de Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) adını aldı. 29 Ekim 1918’de partinin gençlik yapılanması olan Komsomol örgütü kuruldu. Bu örgüt sosyalizmin inşaasında büyük rol oynadı ve zamanla partide yükselebilmek için gerekli bir teşkilatlanma konumuna geldi.
Bolşevikler Aralık 1917'de Sosyalist-Devrimciler ile koalisyon hükûmeti kurdu. Büyük şehirlerde ve işçiler arasında güçlü olan Bolşeviklerin aksine Sosyalist-Devrimciler tarım politikası konusundaki vaatleriyle kırsal kesim üzerinde etkili durumdaydı.
Ancak Bolşeviklerin iktidara gelmesinden sonra muhalifler iktidarı yıkabilmek için terör hareketlerine başladı. 14 Ocak 1918'de Lenin'e bir suikast girişiminde bulunuldu. Ülkenin her yerinde Sovyet hükûmeti temsilcilerine karşı özellikle toprak aristokratları ve fabrikatörlerin organize ve finanse ettiği terör saldırıları başladı. Komünist Parti Merkez Komitesi üyesi Feliks Dzerjinski'nin Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda sunduğu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun (Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1922'de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Çeka kuruldu.
Almanya'nın saldırı tehdidi ve monarşi taraftarlarının Beyaz Terör hareketleri üzerine hükûmet güvenlik amacıyla Moskova'ya taşındı. Böylece Moskova Rusya'nın yeni başkenti oldu. Almanya'nın büyük toprak taleplerini reddeden Dışişleri Halk Komiseri Lev Trotski görevden alındı ve yerine Litvinov getirildi. Belarus'un batı toprakları Almanya'ya bırakılarak Brest-Litowsk Antlaşması imzalandı.
Mayıs 1918'den itibaren Çar yanlısı generallere bağlı Beyaz Ordu birlikleri Bolşevik iktidara karşı saldırıları arttırdı. Yaz aylarında saldırılar daha da şiddetlendi ve Çar yanlısı muhafızlar pek çok yerde Komünist Parti önderlerine karşı Beyaz Terör eylemlerine girişti. 30 Ağustos 1918'de Kuzey Komünü Bolşevik komiseri Moisei Uritski öldürüldü, Lenin ise saldırıda ağır yaralandı. Almanya ile yapılan antlaşmayı bozmak amacıyla Alman Büyükelçi Kont Mirbach öldürüldü.
Komünist Parti 1919 yılında III.Enternasyonal'in Moskova'da kurulmasına öncülük etti ve devrim ideallerinin tüm dünyaya yayılması için mücadeleye başladı. III.Enternasyonal’e katılım kuralları parti tarafından belirlendi ve uluslararası arenada Komünist Partilerin iktidara gelebilmek için uygulayacakları taktikte belirleyici rol oynadı. Bu süreçte İtalya, Yunanistan, Fransa gibi devletlerde Marksist-Leninist ideolojiyi benimseyen Komünist Partiler kuruldu.
Lenin 1922 yılında ünlü vasiyetnamesini yazdırdı. Bu vasiyetnamede parti ve devlet yönetimi hakkında çok önemli uyarılarda bulundu. Ölümünden sonra kimsenin yönetimi tek otorite olarak üstlenmemesini, demokratik kolektif bir idari yönetimin parti ve ülkenin gelişimi açısından daha doğru olduğunu belirtti. Vasiyetnamede ayrıca politbüro üyelerinin her biri hakkında olumlu ve olumsuz yargılarını ifade etti.
1922 yılında kurulan genel sekreterlik makamı önceleri pek bir işlevi yokken daha sonra partinin ve ülkenin yönetim organı haline geldi. Partinin ilk genel sekreteri Yosif Stalin 1927’den itibaren otoritesini arttırdı ve böylece Komünist Parti Genel Sekreterliği parti ve devletin en yüksek idari merkezi oldu.
Stalin Dönemi
Lenin'in 21 Ocak 1924'te ölümünden sonra partide iktidar mücadelesi başladı. Bu mücadelede ekonomik politikanın seyri tartışmaları belirleyici oldu. Partinin sağ kanadını temsil eden Buharin 1921'de başlatılan ekonomik politika NEP'in sürdürülmesi taraftarıydı. Sol kanatta Trostki buna karşı iken Stalin hakem rolü üstlendi. Ancak 1927'de Stalin Trostki muhaliflerinden aldığı destekle iktidarını güçlendirdi ve NEP'in görevini tamamladığını belirterek I. Beş Yıllık Planı ilan etti.
Komünist Parti Stalin döneminde başlatılan beş yıllık ekonomik planlarla tarımsal kollektivizasyon ve ağır sanayi üretimine önem verdi ve ülkenin ekonomik olarak hızla kalkınması Stalin'i hem partide hem de ülkede öncü konumuna getirdi. Sanayi alanında ağır sanayi ve makineüretimine öncelik verildi. Tarımsal alanda ise topraklar sovhoz ve kolhoz olarak iki kısma ayrıldı. Ancak kollektivizasyon politikasının uygulanmasında yaşanan zorluklar ciddi bir sorun yarattı. Toprak aristokratlarının Çarlık dönemi tarım politikasını terk etmeyi ve kolektif üretimi kabul etmemeleri kaos yarattı. Özellikle batı Ukrayna başta olmak üzere pek çok yerde kulaklar (toprak aristokratları) tarımsal verimi düşürmek, kolektif üretimi sabote etmek amacıyla isyan ve talan girişimlerinde bulundular. Kolektif çiftlikleri yağmalayarak, tarlaları yaktılar. Bu durum bazı bölgelerde kıtlık yaşanmasına sebep oldu. Ancak Stalin bu yağma hareketlerine karşı sert tedbirler alınmasını ve ağır ceza getirilmesini emretti.
1936 yılında kabul edilen anayasa parti adaylığı ve meclis vekilleri seçimi için ülkenin tüm vatandaşlarına oy hakkı tanıdı. Çünkü ülkede sosyalizm tam olarak yerleştiği için sömürücü sınıflar da kalmamıştı. II ve III. Beş Yıllık Planların başarıları Stalin iktidarına güç kattı. Ancak III. Beş Yıllık Plan savaş dolayısıyla kesintiye uğradı ve Stalin iktidarı ve Sovyet devleti tehlikeye düştü.
Sovyetler Birliği 1939 yılında Almanya ile Saldırmazlık Paktı imzaladı. Stalin bu anlaşma ile ülkesinin güvenliğini sağlamaya çalışırken Hitler Polonya ve Fransa'ya saldırma imkânı yakaladı. 1 Eylül 1939'da Nazi Almanyası'nın Polonya'yı işgali ile II. Dünya Savaşı başladı. Almanya kısa sürede Avrupa'nın geniş bir bölgesine hakim oldu. İmzalanan pakta rağmen Almanya'nın Sovyetler'e de saldıracağı uyarısı Stalin tarafından dikkate alınmadı.
1939'da Moldova ve üç Baltık devleti Estonya, Letonya ve Litvanya Sovyetler Birliği'ne katıldı. Böylece Sovyetler Birliği 15 birlik cumhuriyetinden oluşan bir devlet haline geldi. Ancak Almanya savaş ilanı yapmaksızın 22 Haziran 1941'de Barbarossa Harekatı adı verilen ani bir saldırıyla Sovyet topraklarını işgale başladı. Almanlar kısa sürede Moskova ve Leningrad önlerine ulaştı. Moskova'da güçlü bir savunma hattı oluşturan Ruslar düşmanın şehre girmesine izin vermedi. Bunun üzerine merkezi Rusya'yı doğudan abluka altına almayı amaçlayan Alman ordusu Stalingrad'a yöneldi. Stalingrad'da yaşanan şiddetli çarpışmalar savaşın gidişatında belirleyici oldu.
II. Dünya Savaşı Sovyet devleti için sarsıcı bir etki yarattı. Hitler Sovyet devletini yıkabilmek için özellikle ülkede Rus düşmanlığı ile milliyetçi hareketleri tahrik etmeye çalıştı. Komünist Parti ve ideolojisi aleyhine broşürler dağıtıldı. Hitler'in anti-Sovyet propagandası Batı Ukrayna ve Baltık ülkelerinde etkili olmakla birlikte diğer yerlerde nüfuz etmedi. Daha önce kollektivizasyonla topraklarını kaybetmiş olan bazı zengin köylüler savaş boyunca Nazi işbirlikçisi olarak Almanya safında ihanet yolunu seçtiyse de Kızıl Ordu 1943'te Stalingrad'da bozguna uğrattığı Almanları geri püskürtmeyi başardı. Kızıl Ordu Sovyet topraklarını kurtardıktan sonra Polonya'dan itibaren tüm Doğu Avrupa'dan Alman birliklerini çıkarmayı başardı. Nisan 1945'te Kızıl Ordu Berlin'e girdi ve Mayıs'ta Almanya teslim oldu.
Zafer partiye ve Stalin'e olan güveni arttırdı. Sovyetler Birliği uluslararası arenada da etkisini arttırdı. Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya, Demokratik Almanya, Yugoslavya, Arnavutluk ve Romanya'da Komünist Partiler halk desteğiyle iktidara geldi ve bu gelişme Rusya Komünist Partisi'nin gücünü pekiştirdi.
Stalin sonrası değişimler
Ekim 1952'deki 19. Kongre'de partinin adı Sovyetler Birliği Komünist Partisi olarak değiştirildi. Stalin hayatının son dönemlerinde bazı Politbüro üyelerine güvenmediği için ülkedeki istikrar açısından halefini belirlemekten çekinmedi. Rus siyasi analist Zhores Medvedev’e göre Stalin en çok Mihail Suslov’a güveniyordu ve SBKP Genel Sekreterliği’ne onu varis tayin etmişti.Suslov 1946 yılında SBKP Merkez Komitesi Dış Politika Bölümü Başkanı olmuş, 17 Eylül 1947'de de SBKP Merkez Komitesi Propaganda Bölümü Başkanlığı'na atanmıştı. Stalin'in güvendiği bir kişi olarak Moskova'ya transfer olan Suslov ölene kadar bu görevi sürdürdü. 1949-1950 arasında Komünist Parti resmî yayın organı Pravda'da baş editör olarak görev yaptı. Suslov partinin bir nevi ideoloğu, propaganda şefi ve uluslararası alanda sosyalizmin yayılmasında belirleyici bir role sahipti. Haziran 1950'de Yüksek Sovyet Başkanlığı'na seçildi.
Ancak Stalin'in 5 Mart 1953'te ölümüyle Komünist Parti Genel Sekreterliği'ne Hruşçov getirildi. Aralık 1953’te Stalin’in yerine iktidara geçmeye çalışan ve Stalin döneminde NKVD şefi olarak tasfiyelerde önemli rol oynayan Lavrenti Beria idam edildi.
1956'da partide Kruşçev'e karşı muhalefet hareketi oluştuysa da Merkez Komite Başkanı Suslov'un desteğini alan sekreter konumunu koruduğu gibi yetkilerini de genişletti. Mikoyan'ın daha sonra yapacağı açıklamaya göre Kruşçev güçlü bir muhalefete karşın Suslov sayesinde iktidarda kalmıştı.
Kruşçev 1956'da Komünist Parti 20.Kongresi'nde Stalin'e yönelik ağır eleştirilerde bulundu. Stalin dönemi tasfiyelerinin partiye büyük zarar verdiğini ve Stalin kültünün yıkılması gerektiğini ifade etti. Kongreden sonra halkın tepkisini çekmemek ve toplumsal infial yaratmamak için Stalin heykelleri sessizce ve yavaş yavaş kaldırıldı. 1961 yılında Stalin'in tahnit edilmiş naaşı Lenin Mozolesi'nden çıkarılarak Kremlin Duvarı Mezarlığı'na defnedildi.
Kruşçev'in ABD ile yakınlaşma politikası Çin ile Sovyetler Birliği arasında ciddi bir sorun yaşanmasına sebep oldu. Mançurya'daki sınır problemini henüz halledememiş olan ancak müttefik oldukları için bu konuyu sorun haline getirmemeye çalışan iki devlet Kruşçev'in Washington ziyaretleri ve batı ile işbirliği çabaları ile siyasi bir gerilim yaşadı. Çin Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni Marksizm-Leninizm'e ihanet etmekle suçlarken, Kruşçev buna Lenin'in batı ile dost olma politikasıyla cevap verdi.
1950’lerin sonlarında Sovyetlerin uzay çağını başlatması, Küba gibi yeni sosyalist dostların kazanılması, SSCB'nin ve Komünist Parti'nin uluslararası alandaki etkisini güçlendirdi.
1964'te partide Hruşçov'a karşı Moskova hizbi olarak adlandırılan muhalefet hareketleri başladı. Daha önce Hruşçov'un görevden alınmasına karşı gelerek iktidarda kalmasını sağlayan Politbüro'nun ideolojik sorumlusu Mihail Suslov bu kez Hruşçov'un aşırı otoriter tavrına, Stalin'e yönelik ağır eleştirilerine ve ideoloji için yarattığı tehlikeye dikkat çekerek muhalefet hareketlerine öncülük etti.
Brejnev Dönemi
14 Ekim 1964'te Hruşçov azledildi ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği'ne Leonid Brejnev getirildi. Aleksey Kosigin hükûmet başkanı, Mikoyan da Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanı seçildi. Rus siyaset biliminde bu tarz yönetim troyka olarak ifade edilir. Ülke kolektif bir iktidar tarafından yönetilmektedir. Bu yönetim biçimi Lenin’in vasiyetinde belirttiği ve önerdiği partinin demokratik işleyişi ve ülkenin demokratik yönetimi açısından önemlidir. Ancak daha sonraları Brejnev iktidardaki otoritesini arttırdı.
SSCB'de 18 yıllık Brejnev yönetimi ülkenin ekonomik açıdan dünyanın iki süper gücünden biri haline gelmesini, şehirleşmenin ve kültür seviyesinin artmasını, halkın gelir seviyesinin daha da iyileşmesini sağladı. SSCB barış için antlaşmalar imzaladı ve kesinlikle olası bir savaşı başlatacak taraf olmayacağını ilan ederek barış garantisi verdi.
16 Haziran 1977'de Nikolay Podgorni'den alınan Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanlığı görevine de Brejnev getirildi. Brejnev artık hem parti genel sekreteri hem de prezidyum başkanı olarak ülkenin tek söz sahibiydi.
1977 yılında Sovyetler Birliği’nin yeni anayasası kabul edildi. Anayasada işçi ve köylülerin sosyalist devletinden tüm halkın sosyalist devleti ifadesine geçildi. Artık ülkede burjuvazi ve sömürücü sınıflar yoktu. Sadece sanayide ve tarımda çalışanlar değil hizmet sektörü de dahil tüm halk emekçi sınıfı olarak kabul edilmekteydi. Brejnev Ekim Devrimi'nin 60. yıldönümünde yaptığı konuşmada Batı Avrupalı bazı Komünist Partilerin Eurokomünizm fraksiyonlarına karşı Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin Marksizm-Leninizm'e olan bağlılığını ve Lenin'in ilkelerinden ödün verilmeyeceğini ifade etti.
1978 yılında Afganistan'da Komünistlerin iktidara gelmesinden sonra ABD destekli Taliban terör örgütünün başlattığı iç savaş yeni kurulan Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin lideri Babrak Karmal'ın Sovyetler'den yardım istemesine sebep oldu. 1979 yılında Kızıl Ordu Afganistan'a askerî müdahalede bulundu.
Brejnev döneminde Fransa ve Almanya Federal Cumhuriyeti başta olmak üzere pek çok Avrupa ülkesiyle ekonomik, kültürel ve toplumsal antlaşmalar yapıldı. Sibirya'daki doğalgazın batı Avrupa ülkelerine taşınması için büyük bir boru hattı projesi başlatıldı. 1981'deki SBKP XXVI. Kongresi'nde Brejnev barışın sağlanmasının en önemli sorun olduğunu belirtti. 1982'de de Dışişleri Bakanı Andrey Gromiko SSCB'nin nükleer silahı kullanan ilk ülke olmayacağı ve topraklarında nükleer silah bulundurmayan ülkelere karşı nükleer silah kullanmayacağı taahhüdünde bulundu.
Brejnev iktidarı genel olarak ülkede siyasi, ekonomik ve sosyal istikrar dönemi olarak dikkat çekti. 18 yıl ülkeyi yöneten Brejnev 10 Kasım 1982'de öldü.
Brejnev'in ölümünden sonra genel sekreterlik makamına KGB Başkanı Yuri Andropov seçildi. Ilımlı bir siyasetçi olan Andropov genel olarak istikrarın sürdürülmesine yönelik bir politika izledi. Ancak Andropov'un Şubat 1984'te, yerine geçen Konstantin Çernenko'nun da Mart 1985'te ölümleri partide daha genç bir liderin seçilmesini gerekli kıldı.
Gorbaçov ve çöküş
Yaşlı liderlerin kısa aralıklara ölmesi üzerine Mart 1985'te daha genç biri olarak Mihail Gorbaçov SBKP Genel Sekreteri seçildi. Gorbaçov'un iktidara getirilmesi SSCB'de hızlı değişimlerin yaşanmasına sebep oldu.
Gorbaçov iktidara geldikten sonra ilk olarak ülkede ekonomik ve siyasal alanda reformlar yapılmasını önerdi. Partinin 1986'da toplanan XXVII. Kongresi'nde bu reformları içeren perestroyka (yeniden yapılanma) ve glastnost (açıklık) politikaları kabul edildi. Ancak ekonomik alandaki hızlı ve hatalı dönüşümler gerilemeyi, halkın gelir seviyesinde ve hayat şartlarında hızlı çöküşü beraberinde getirdi.
Gorbaçov'un 1987'de Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nin 70. yıldönümünde Stalin, Lev Trostki ve Brejnev'e yönelik yaptığı ağır eleştiriler parti için tehlike yarattı. Stalin'in ülkenin ekonomik kalkınmasındaki rolünü kabul eden Gorbaçov partideki tasfiye hareketleri konusunda ise Stalin'in büyük bir hata işlediğini ifade etti. Ülkedeki sorunların sebebi olarak Stalin'i suçladı. Kızıl Ordu'nun önderi Trotski'yi ise uzlaşmaz ve diğer bazı parti önderlerine karşı aşağılayıcı tavırlarından dolayı eleştirdi. Gorbaçov Brejnev döneminde yükselerek Politbüro'ya girmesine rağmen Leonid Brejnev'i de reform yapmamakla suçladı.
Mihail Gorbaçov döneminden itibaren parti üyesi olmayanların seçimlerde aday olabilmesi hakkı getirilmesi Milliyetler Sovyeti ve Yüksek Sovyet'e çok sayıda rejim düşmanının girmesini sağladı. Batı kaynaklı sivil toplum örgütleri ve bunlardan finanse edilen bazı basın organlarının ülkenin kurucusu Lenin'i bile hedef seçmesi halkta infial yarattı. Gorbaçov'un Doğu Avrupa'daki müttefiklerini batılı emperyalistlere bırakması SSCB'yi ekonomik açıdan daha da sarstı.
Partinin kapatılması ve KPRF'nin kuruluşu
1990'da partide ve yönetimde önemli değişiklikler yapıldı. Ülke liderliğinde genel sekreterlik makamı yerine başkanlık sistemi getirildi ve Mihail Gorbaçov SSCB devlet başkanı seçildi. 1991'de Komünist Parti'nin yönetici rolü kaldırıldı. Haziran 1991'de ilk çok partili seçim yapıldı.
Birlikten ayrılma yönünde bazı cumhuriyetlerde başlayan ayaklanmalara Gorbaçov yenilenmiş birlik çağrısıyla cevap verdi. 17 Mart 1991’de Belarus, Ukrayna, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Azerbaycan ve Rusya'da birlik lehine sonuçlanan referandumlar (bkz. Sovyetler Birliği Referandumu 1991) düzenlendi. Tüm bu cumhuriyetlerde halkın %77,85'i yenilenmiş birliğe evet dedi. Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nde ise bu oran %95,98'di.
Ancak 19 Ağustos 1991'de KGB şefi Vladimir Kryuçkov önderliğinde generaller ile bazı partililerin Gorbaçov'u devirmeye çalışması tüm bu birlik çabalarına zarar verdi. Darbe girişimi referandum sonuçlarına göre 20 Ağustos'ta yapılması planlanan yenilenmiş birlik antlaşmasının iptal edilmesine sebep oldu. Darbe girişimi ile komünist rejim karşıtı Boris Yeltsin güç kazandı. Komünist Parti'nin iktidarına son verildi. Parti kapatıldı ve tüm gelirleri hazineye aktarıldı. 8 Aralık 1991'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Belarus ve Ukrayna temsilcileri ile Minsk'te bir araya gelerek Sovyetler Birliği'ni dağıttıklarına dair belgeyi imzaladı. Ancak 12 Aralık 1991'de Yüksek Sovyet meclisi olağanüstü toplanarak Minsk'te yapılan antlaşmayı oylamaya sundu ve antlaşma oy birliğiyle reddedildi. 1977 Sovyet Anayasası'na göre birliğin dağıtılması Yüksek Sovyet'in yetkisindeydi ve halk tarafından seçilen Yüksek Sovyet milletvekillerinin oylaması ile kesin bir karar verilebilirdi. Ancak Boris Yeltsin meclisin kararını dikkate almadı ve otoriter davranarak devlet başkanı Mihail Gorbaçov'a görevden çekilme çağrısında bulundu. Bu gelişmeler üzerine Mihail Gorbaçov 25 Aralık 1991'de Sovyetler Birliği devlet başkanlığından istifa ettiğini açıkladı ve o gece Kremlin'de dalgalanan Kızıl Bayrak indirilerek yerine Rus bayrağı çekildi. Böylece Sovyetler Birliği 25 Aralık 1991'de resmen dağıldı.
Sovyetler Birliği'nin tamamen dağılmadan kısa bir zaman önce (6 Kasım 1991) kapatılan SBKP (Sovyetler Birliği Komünist Partisi)'nin yerine Komünist ideolojide birçok parti kuruldu. Bunların en etkilisi 1993'te kurulan Rusya Federasyonu Komünist Partisi (KPRF)'dir. KPRF Rusya'da örgütlenmesi en iyi siyasi teşkilatlanmadır. Rusya'nın çok partili sisteme geçmesinin ardından yapılan 1995 ve 1999 yılındaki seçimlerde birinci oldu, daha sonraki seçimlerde ise ikinci geldi. Mecliste ana muhalefet partisi olarak görev yapmaktadır. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Komsomol örgütünün halefi olan PCM adlı gençlik yapılanması vardır. 1995 (bkz. 1995 Rusya genel seçimleri) ve 1999 (bkz. 1999 Rusya genel seçimleri) yılında yapılan seçimlerde tüm komünist partilerin toplam oy oranı %35-40'a ulaşmaktaydı. 2011 yılında ise meclise girebilen tek komünist parti olan KPRF, %20,46 oy aldı.
Seçim sonuçları
Devlet Başkanlığı seçimleri
| Seçim | Aday | Oy | % | Sonuç |
|---|---|---|---|---|
| Mihail Gorbaçov | 1.329 | %72,9 | Seçildi  |
Yüksek Sovyet seçimleri
| Seçim | Birlik Sovyeti | Milliyetler Sovyeti | Pozisyon | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lider | Oy | % | Sandalye | +/– | Oy | % | Sandalye | +/– | |||
| 1937 | Josef Stalin | 89.844.271 | %99,3 | 461 / 569 | 89.063.169 | %99,4 | 409 / 574 |  1. | 1. | ||
| 1946 | 100.621.225 | %99,2 | 576 / 682 |  115 | 100.603.567 | %99,2 | 509 / 657 | 100 | 1. | 1. | |
| 1950 | 110.788.377 | %99,7 | 580 / 678 | 4 | 110.782.009 | %99,7 | 519 / 638 | 10 | 1. | 1. | |
| 1954 | Nikita Kruşçev | 120.479.249 | %99,8 | 565 / 708 |  15 | 120.539.860 | %99,8 | 485 / 639 | 34 | 1. | 1. |
| 1958 | 133.214.652 | %99,6 | 563 / 738 | 2 | 133.431.524 | %99,7 | 485 / 640 | | 1. | 1. | |
| 1962 | 139.210.431 | %99,5 | 604 / 791 | 41 | 139.391.455 | %99,6 | 490 / 750 | 5 | 1. | 1. | |
| 1966 | Leonid Brejnev | 143.570.976 | %99,8 | 573 / 767 | 31 | 143.595.678 | %99,8 | 568 / 750 | 78 | 1. | 1. |
| 1970 | 152.771.739 | %99,7 | 562 / 767 | 11 | 152.843.228 | %99,8 | 534 / 750 | 34 | 1. | 1. | |
| 1974 | 161.355.959 | %99,8 | 562 / 767 | | 161.443.605 | %99,8 | 534 / 750 | | 1. | 1. | |
| 174.734.459 | %99,9 | 549 / 750 | 13 | 174.770.398 | %99,9 | 526 / 750 | 8 | 1. | 1. | ||
| Konstantin Çernenko | 183.897.278 | %99,94 | 551 / 750 | 2 | 183.892.271 | %99,95 | 521 / 750 | 5 | 1. | 1. | |
Ayrıca bakınız
Notlar
Kaynakça
- ^ Merrill, John C. and Harold A. Fisher. The world's great dailies: profiles of fifty newspapers (1980) pp 242–49
- ^ "Britannica Komsomol article". 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Ağustos 2022.
- ^ Lewis Stegelbaum and Andrei Sokolov, Stalinism As A Way Of Life, p374
- ^ Sakwa 1990, s. 206.
- ^ Lansford, Thomas (2007). Communism. New York: Cavendish Square Publishing. p. 17. .
- ^ Evans, Alfred B. (1993). Soviet Marxism-Leninism: The Decline of an Ideology. Santa Barbara: ABC-CLIO. pp. 1–2. .
- ^ March, Luke (2009). "Contemporary Far Left Parties in Europe: From Marxism to the Mainstream?" (PDF). IPG. 1: 126-143. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2022 – vasıtasıyla.
- ^ . Encyclopædia Britannica (İngilizce). 15 Nisan 2009. 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022.
... communism is a more radical leftist ideology.
- ^ Kowalewski, David (1980). "Protest for Religious Rights in the USSR: Characteristics and Consequences" 8 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. The Russian Review. 39 (4): p. 426. DOI:10.2307/128810. ISSN 0036-0341. JSTOR 128810. "The Soviet policy of state atheism (gosateizm), albeit inconsistently applied, remains a major goal of official ideology. Massive state resources have been expended not only to prevent the implanting of religious belief in nonbelievers but also to eradicate "prerevolutionary remnants" already existing. The regime is not merely passively committed to a godless polity but takes an aggressive stance of official forced atheization. Thus a major task of the police apparatus is the persecution of forms of religious practice. Not surprisingly, the Committee for State Security (KGB) is reported to have a division dealing specifically with "churchmen and sectarians."
- ^ . www.marxists.org. 6 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ {{Kitap kaynağı|soyadı1=Legvold |ad1=Robert |yazarbağı1=Robert Legvold |başlık=Russian Foreign Policy in the Twenty-First Century and the Shadow of the Past |sayfa=408 |yıl=2007 |yayıncı=Columbia University Press |isbn=9780231512176 |alıntı=However, the USSR created an entirely new dimension of interwar European reality, one in which Russia devised rules of the game and set the agenda, namely, the Comintern.
- ^ Healey, Denis. "The Cominform and World Communism". International Affairs. 24, 3: 339-349.
- ^ A. V. Lunacharskiy ((Ed.)). . Fundamental'naya Elektronnaya Biblioteka. 5 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Официальное наименование партии с а.
- ^ a b c История международного коммунистического движения 2016.
- ^ a b c История России 1994.
- ^ Рецензия на кн.: Ж. А. Медведев, Р. А. Медведев. Неизвестный Сталин 3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sovyetler Birligi Komunist Partisi Rusca Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo Soyuza romanize Kommunisticeskaya partiya Sovetskogo Sayuza kisaltma KPSS romanize KPSS Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi nin Bolsevik kanadinca kurulan ve 1917 Buyuk Ekim Sosyalist Devrimi nden sonra 1991 yilina dek Sovyetler Birligi ni yoneten parti Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yilinda Komunist Parti adini aldi Sovyetler Birligi Komunist Partisi Kommunisticheskaya partiya Sovetskogo Soyu zaKisaltmaSBKPGenel baskanVladimir IvaskoKurucuVladimir Ilyic LeninSlogan lar Butun ulkelerin iscileri birlesin Kurulus tarihi8 Mart 1918Kapanis tarihi6 Kasim 1991OnceliRusya Sosyal Demokrat Isci PartisiArdiliRusya Federasyonu Komunist PartisiMerkezMoskovaGazete ler PravdaOgrenci koluKomsomol Vladimir Lenin Oncu OrgutuUyelik19 487 822 1989 IdeolojiKomunizm Marksizm LeninizmSiyasi pozisyonAsiri solDiniYok Devlet ateizmi Uluslararasi uyelikIkinci Enternasyonal 1912 1914 Komintern 1919 1943 Kominform 1947 1956 Resmi renkler KirmiziMars Enternasyonal source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track TarihKurulus 1898 yilinda Minsk te kurulan Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi RSDIP bu partinin temelini olusturdu Bu donemde surgunde bulunan Lenin 1900 yilinda partinin yayin organi olarak cikarilan Iskra Kivilcim gazetesinin basyazarligini ustlendi 1903 yilinda once Bruksel de daha sonra Londra da yapilan 2 Kongre de partinin uyelik esaslari programi ve iktidar mucadelesinde izlenecek yol tartisildi Bu kongrede Lenin partinin demokratik merkeziyetcilikle yonetilmesini ve iktidara parlamenter yoldan degil devrimci mucadeleyle sahip olmasini savundu Iktidara parlamenter yoldan gelinmesi gerektigini savunan Martov un yandaslari azinlikta kaldi ve Mensevik adini aldi Lenin yandaslari ise cogunluktakiler anlamina gelen Bolsevik adini aldi Lenin parlamenter mucadelenin iscileri oyalamaktan baska bir ise yaramayacagini savunuyordu Acilacak bir meclis Carin mesruiyetini guclendirecek sozde demokratik haklarin verildigi iddiasiyla yoksul halk kitlelerinin hicbir talebi yerine getirilmeyecek secim sisteminin asillere ve elit kitlelere tanidigi oy hakkindan dolayi meclisteki burjuva ve aristokrat temsilciler sadece Carin istekleri dogrultusunda hareket edecekti 1905 olaylari Lenin i hakli cikardi Lenin bu devrimin basarisizligini halkin ayaklanmasina ragmen partinin bu isyana onderlik edememesine bagladi Lenin bu tarihten itibaren 1917 yilina kadar hayatini Avrupa nin farkli ulkelerinde surgun olarak gecirirken parti bu ulkelerde yapilan kongrelerde gittikce bolundu ve 1912 yilinda Bolsevikler ve Mensevikler arasinda kesin kopus gerceklesti Bu tarihte Lenin Pravda Gercek adli gazeteyi Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi Bolsevik in yayin organi olarak cikardi Bu gazete daha sonra Sovyetler Birligi Komunist Partisi nin resmi yayin organi oldu 1917 Subat inda Rusya da devrim patlak verdi Hayat pahaliligina ve savasa karsi sivillerin baslattigi ayaklanmaya birkac gun icinde askerler de katildi Subaylarin halkin uzerine ates edilmesi yonunde verdigi emirlere askerler silahlarini subaylara cevirerek cevap verdi Isyan buyudu ve Car II Nikolay kardesi Mihail lehine tahttan feragat ettigini acikladi Ancak isyandan korkan Mihail tahta gecmeyi reddedince monarsi rejimi yikildi ve iktidar gecici hukumete kaldi Lenin Isvicre den Petrograd da bulunan Bolseviklere Uzaktan Mektuplar olarak adlandirilacak olan mesajinda yeni hukumete kesinlikle destek verilmemesi gerektigini iletti Nisan ayinda zirhli bir trenle Petrograd a gelen Lenin burada unlu Nisan Tezleri ni yayinladi Bu tezlerde ikili iktidara son verilerek tum iktidarin Sovyetlere verilmesi gerektigini Almanya yla derhal baris yapilmasini emperyalist savas sirasinda Rusya da ve tum Avrupa da sosyal demokratlarin cogunlugunun ulusalci davranarak hukumetlerini savas konusunda desteklemelerinden dolayi sosyal demokrasinin onemini yitirdigini bu sebeple partinin adinin Komunist Parti olarak degistirilmesi gerektigini savundu Bazilarinin cekingenlikle karsiladigi tezler kabul edildi Ancak partinin ismi resmi olarak 1918 de degistirildi Subat Devrimi ile iktidara gelen gecici hukumetin savasa devam etme konusundaki israri halkta infial yaratti Mayis ayinda Disisleri Bakani Milyukov un muttefik devletlere savasa devam edilecegi konusunda taahhut vermesi Petrograd basta olmak uzere ulkenin pek cok yerinde protesto edildi Bu aciklama uzerine Petrograd Sovyeti halkin aldatildigina yonelik bildiri dagitti Temmuz ayinda gecici hukumet devrildi Sosyalist Parti den Aleksandr Kerenski baskanliginda yeni hukumet kuruldu Ancak Kerenski nin de ulkeyi I Dunya Savasi ndan cekmeyecegini bildirmesi yeni protesto gosterilerinin baslamasina sebep oldu Kerenski ilk is olarak protesto gosterilerinin sorumlusu olarak gordugu Bolsevikler in eylemlerini yasaklayan bir dizi karar aldi Hukumetten izinsiz bildiri dagitilmasi yasaklandi Bolseviklere ait matbaa basilarak tahrip edildi Pravda gazetesinin yayinlanmasi yasaklandi Lenin hakkinda idam karari cikarildi Bu karar uzerine Lenin guvenlik amaciyla Finlandiya ya iltica etti Trotski ve pek cok Bolsevik onder tutuklandi Agustos 1917 de Carlik ordusu komutanlarindan General Lavr Kornilov devrimci gucleri dagitmak amaciyla baskent Petrograd a dogru saldiriya gecti Darbe girisimi uzerine korkuya kapilan Kerenski en onemli siyasi guc olan Bolseviklerden yardim istedi Devrimci guclerin orgutlenerek Petrograd da savunma hatti olusturmasiyla Kornilov birlikleri dagildi Kerenski Bolsevikler sayesinde darbeyi bertaraf etmisti ancak artik sozu gecmeyen bir hukumetin lideri konumundaydi Cunku Kornilov birliklerini dagitan Bolsevikler in etkisi giderek artti Eylul ayinda gizlice Petrograd a gelen Lenin partiye ayaklanma konusunda karar alinmasi gerektigini bildirdi 10 Ekim gunu Bolsevik Parti Merkez Komitesi 2 ye karsi 10 oyla ayaklanma lehine karar aldi Ekim Devrimi ve Iktidar 25 Ekim 7 Kasim 1917 de Bolsevikler iktidara geldi ve Lenin baskanliginda kurulan Halk Komiserleri Konseyi hukumet savasan tum ulkelere ilhaksiz ve tazminatsiz bir baris onerisiyle topragin yoksul koylulere dagitilmasini ongoren toprak kararnamesini kabul etti Ulkede bir dizi reform hareketi yapildi Medeni Kanun kabul edilerek kadin erkek esitligi getirildi Laik sistem getirilerek kilisenin siyaset ve egitim ile iliskisi kesildi Calisma kosullari iyilestirildi ve gunluk calisma suresi 8 saate indirildi Cocuk isci calistirilmasi yasaklandi Buyuk Ekim Sosyalist Devrimi yle iktidara gelen RSDIP Bolsevik Mart 1918 de Rusya Komunist Partisi Bolsevik adini aldi 29 Ekim 1918 de partinin genclik yapilanmasi olan Komsomol orgutu kuruldu Bu orgut sosyalizmin insaasinda buyuk rol oynadi ve zamanla partide yukselebilmek icin gerekli bir teskilatlanma konumuna geldi Bolsevikler Aralik 1917 de Sosyalist Devrimciler ile koalisyon hukumeti kurdu Buyuk sehirlerde ve isciler arasinda guclu olan Bolseviklerin aksine Sosyalist Devrimciler tarim politikasi konusundaki vaatleriyle kirsal kesim uzerinde etkili durumdaydi Ancak Bolseviklerin iktidara gelmesinden sonra muhalifler iktidari yikabilmek icin teror hareketlerine basladi 14 Ocak 1918 de Lenin e bir suikast girisiminde bulunuldu Ulkenin her yerinde Sovyet hukumeti temsilcilerine karsi ozellikle toprak aristokratlari ve fabrikatorlerin organize ve finanse ettigi teror saldirilari basladi Komunist Parti Merkez Komitesi uyesi Feliks Dzerjinski nin Halk Komiserleri Konseyi toplantisinda devlet dairelerinde sabotaj ve karsi devrimci faaliyetler konusunda sundugu rapor Tum Rusya Karsi Devrim ve Sabotajla Mucadele Olaganustu Komisyonu nun Rusca Vserossijskaya chrezvychajnaya komissiya po borbe s kontrrevolyuciej i sabotazhem Kisaca Ceka kurulusunda bir teklif niteligi kazandi ve 6 Subat 1922 de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Ceka kuruldu Almanya nin saldiri tehdidi ve monarsi taraftarlarinin Beyaz Teror hareketleri uzerine hukumet guvenlik amaciyla Moskova ya tasindi Boylece Moskova Rusya nin yeni baskenti oldu Almanya nin buyuk toprak taleplerini reddeden Disisleri Halk Komiseri Lev Trotski gorevden alindi ve yerine Litvinov getirildi Belarus un bati topraklari Almanya ya birakilarak Brest Litowsk Antlasmasi imzalandi Mayis 1918 den itibaren Car yanlisi generallere bagli Beyaz Ordu birlikleri Bolsevik iktidara karsi saldirilari arttirdi Yaz aylarinda saldirilar daha da siddetlendi ve Car yanlisi muhafizlar pek cok yerde Komunist Parti onderlerine karsi Beyaz Teror eylemlerine giristi 30 Agustos 1918 de Kuzey Komunu Bolsevik komiseri Moisei Uritski olduruldu Lenin ise saldirida agir yaralandi Almanya ile yapilan antlasmayi bozmak amaciyla Alman Buyukelci Kont Mirbach olduruldu Komunist Parti 1919 yilinda III Enternasyonal in Moskova da kurulmasina onculuk etti ve devrim ideallerinin tum dunyaya yayilmasi icin mucadeleye basladi III Enternasyonal e katilim kurallari parti tarafindan belirlendi ve uluslararasi arenada Komunist Partilerin iktidara gelebilmek icin uygulayacaklari taktikte belirleyici rol oynadi Bu surecte Italya Yunanistan Fransa gibi devletlerde Marksist Leninist ideolojiyi benimseyen Komunist Partiler kuruldu Lenin 1922 yilinda unlu vasiyetnamesini yazdirdi Bu vasiyetnamede parti ve devlet yonetimi hakkinda cok onemli uyarilarda bulundu Olumunden sonra kimsenin yonetimi tek otorite olarak ustlenmemesini demokratik kolektif bir idari yonetimin parti ve ulkenin gelisimi acisindan daha dogru oldugunu belirtti Vasiyetnamede ayrica politburo uyelerinin her biri hakkinda olumlu ve olumsuz yargilarini ifade etti 1922 yilinda kurulan genel sekreterlik makami onceleri pek bir islevi yokken daha sonra partinin ve ulkenin yonetim organi haline geldi Partinin ilk genel sekreteri Yosif Stalin 1927 den itibaren otoritesini arttirdi ve boylece Komunist Parti Genel Sekreterligi parti ve devletin en yuksek idari merkezi oldu Stalin Donemi Lenin in 21 Ocak 1924 te olumunden sonra partide iktidar mucadelesi basladi Bu mucadelede ekonomik politikanin seyri tartismalari belirleyici oldu Partinin sag kanadini temsil eden Buharin 1921 de baslatilan ekonomik politika NEP in surdurulmesi taraftariydi Sol kanatta Trostki buna karsi iken Stalin hakem rolu ustlendi Ancak 1927 de Stalin Trostki muhaliflerinden aldigi destekle iktidarini guclendirdi ve NEP in gorevini tamamladigini belirterek I Bes Yillik Plani ilan etti Komunist Parti Stalin doneminde baslatilan bes yillik ekonomik planlarla tarimsal kollektivizasyon ve agir sanayi uretimine onem verdi ve ulkenin ekonomik olarak hizla kalkinmasi Stalin i hem partide hem de ulkede oncu konumuna getirdi Sanayi alaninda agir sanayi ve makineuretimine oncelik verildi Tarimsal alanda ise topraklar sovhoz ve kolhoz olarak iki kisma ayrildi Ancak kollektivizasyon politikasinin uygulanmasinda yasanan zorluklar ciddi bir sorun yaratti Toprak aristokratlarinin Carlik donemi tarim politikasini terk etmeyi ve kolektif uretimi kabul etmemeleri kaos yaratti Ozellikle bati Ukrayna basta olmak uzere pek cok yerde kulaklar toprak aristokratlari tarimsal verimi dusurmek kolektif uretimi sabote etmek amaciyla isyan ve talan girisimlerinde bulundular Kolektif ciftlikleri yagmalayarak tarlalari yaktilar Bu durum bazi bolgelerde kitlik yasanmasina sebep oldu Ancak Stalin bu yagma hareketlerine karsi sert tedbirler alinmasini ve agir ceza getirilmesini emretti 1936 yilinda kabul edilen anayasa parti adayligi ve meclis vekilleri secimi icin ulkenin tum vatandaslarina oy hakki tanidi Cunku ulkede sosyalizm tam olarak yerlestigi icin somurucu siniflar da kalmamisti II ve III Bes Yillik Planlarin basarilari Stalin iktidarina guc katti Ancak III Bes Yillik Plan savas dolayisiyla kesintiye ugradi ve Stalin iktidari ve Sovyet devleti tehlikeye dustu Sovyetler Birligi 1939 yilinda Almanya ile Saldirmazlik Pakti imzaladi Stalin bu anlasma ile ulkesinin guvenligini saglamaya calisirken Hitler Polonya ve Fransa ya saldirma imkani yakaladi 1 Eylul 1939 da Nazi Almanyasi nin Polonya yi isgali ile II Dunya Savasi basladi Almanya kisa surede Avrupa nin genis bir bolgesine hakim oldu Imzalanan pakta ragmen Almanya nin Sovyetler e de saldiracagi uyarisi Stalin tarafindan dikkate alinmadi 1939 da Moldova ve uc Baltik devleti Estonya Letonya ve Litvanya Sovyetler Birligi ne katildi Boylece Sovyetler Birligi 15 birlik cumhuriyetinden olusan bir devlet haline geldi Ancak Almanya savas ilani yapmaksizin 22 Haziran 1941 de Barbarossa Harekati adi verilen ani bir saldiriyla Sovyet topraklarini isgale basladi Almanlar kisa surede Moskova ve Leningrad onlerine ulasti Moskova da guclu bir savunma hatti olusturan Ruslar dusmanin sehre girmesine izin vermedi Bunun uzerine merkezi Rusya yi dogudan abluka altina almayi amaclayan Alman ordusu Stalingrad a yoneldi Stalingrad da yasanan siddetli carpismalar savasin gidisatinda belirleyici oldu II Dunya Savasi Sovyet devleti icin sarsici bir etki yaratti Hitler Sovyet devletini yikabilmek icin ozellikle ulkede Rus dusmanligi ile milliyetci hareketleri tahrik etmeye calisti Komunist Parti ve ideolojisi aleyhine brosurler dagitildi Hitler in anti Sovyet propagandasi Bati Ukrayna ve Baltik ulkelerinde etkili olmakla birlikte diger yerlerde nufuz etmedi Daha once kollektivizasyonla topraklarini kaybetmis olan bazi zengin koyluler savas boyunca Nazi isbirlikcisi olarak Almanya safinda ihanet yolunu sectiyse de Kizil Ordu 1943 te Stalingrad da bozguna ugrattigi Almanlari geri puskurtmeyi basardi Kizil Ordu Sovyet topraklarini kurtardiktan sonra Polonya dan itibaren tum Dogu Avrupa dan Alman birliklerini cikarmayi basardi Nisan 1945 te Kizil Ordu Berlin e girdi ve Mayis ta Almanya teslim oldu Zafer partiye ve Stalin e olan guveni arttirdi Sovyetler Birligi uluslararasi arenada da etkisini arttirdi Bulgaristan Cekoslovakya Macaristan Polonya Demokratik Almanya Yugoslavya Arnavutluk ve Romanya da Komunist Partiler halk destegiyle iktidara geldi ve bu gelisme Rusya Komunist Partisi nin gucunu pekistirdi Stalin sonrasi degisimler Ekim 1952 deki 19 Kongre de partinin adi Sovyetler Birligi Komunist Partisi olarak degistirildi Stalin hayatinin son donemlerinde bazi Politburo uyelerine guvenmedigi icin ulkedeki istikrar acisindan halefini belirlemekten cekinmedi Rus siyasi analist Zhores Medvedev e gore Stalin en cok Mihail Suslov a guveniyordu ve SBKP Genel Sekreterligi ne onu varis tayin etmisti Suslov 1946 yilinda SBKP Merkez Komitesi Dis Politika Bolumu Baskani olmus 17 Eylul 1947 de de SBKP Merkez Komitesi Propaganda Bolumu Baskanligi na atanmisti Stalin in guvendigi bir kisi olarak Moskova ya transfer olan Suslov olene kadar bu gorevi surdurdu 1949 1950 arasinda Komunist Parti resmi yayin organi Pravda da bas editor olarak gorev yapti Suslov partinin bir nevi ideologu propaganda sefi ve uluslararasi alanda sosyalizmin yayilmasinda belirleyici bir role sahipti Haziran 1950 de Yuksek Sovyet Baskanligi na secildi Ancak Stalin in 5 Mart 1953 te olumuyle Komunist Parti Genel Sekreterligi ne Hruscov getirildi Aralik 1953 te Stalin in yerine iktidara gecmeye calisan ve Stalin doneminde NKVD sefi olarak tasfiyelerde onemli rol oynayan Lavrenti Beria idam edildi 1956 da partide Kruscev e karsi muhalefet hareketi olustuysa da Merkez Komite Baskani Suslov un destegini alan sekreter konumunu korudugu gibi yetkilerini de genisletti Mikoyan in daha sonra yapacagi aciklamaya gore Kruscev guclu bir muhalefete karsin Suslov sayesinde iktidarda kalmisti Kruscev 1956 da Komunist Parti 20 Kongresi nde Stalin e yonelik agir elestirilerde bulundu Stalin donemi tasfiyelerinin partiye buyuk zarar verdigini ve Stalin kultunun yikilmasi gerektigini ifade etti Kongreden sonra halkin tepkisini cekmemek ve toplumsal infial yaratmamak icin Stalin heykelleri sessizce ve yavas yavas kaldirildi 1961 yilinda Stalin in tahnit edilmis naasi Lenin Mozolesi nden cikarilarak Kremlin Duvari Mezarligi na defnedildi Kruscev in ABD ile yakinlasma politikasi Cin ile Sovyetler Birligi arasinda ciddi bir sorun yasanmasina sebep oldu Mancurya daki sinir problemini henuz halledememis olan ancak muttefik olduklari icin bu konuyu sorun haline getirmemeye calisan iki devlet Kruscev in Washington ziyaretleri ve bati ile isbirligi cabalari ile siyasi bir gerilim yasadi Cin Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni Marksizm Leninizm e ihanet etmekle suclarken Kruscev buna Lenin in bati ile dost olma politikasiyla cevap verdi 1950 lerin sonlarinda Sovyetlerin uzay cagini baslatmasi Kuba gibi yeni sosyalist dostlarin kazanilmasi SSCB nin ve Komunist Parti nin uluslararasi alandaki etkisini guclendirdi 1964 te partide Hruscov a karsi Moskova hizbi olarak adlandirilan muhalefet hareketleri basladi Daha once Hruscov un gorevden alinmasina karsi gelerek iktidarda kalmasini saglayan Politburo nun ideolojik sorumlusu Mihail Suslov bu kez Hruscov un asiri otoriter tavrina Stalin e yonelik agir elestirilerine ve ideoloji icin yarattigi tehlikeye dikkat cekerek muhalefet hareketlerine onculuk etti Brejnev Donemi 14 Ekim 1964 te Hruscov azledildi ve Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreterligi ne Leonid Brejnev getirildi Aleksey Kosigin hukumet baskani Mikoyan da Yuksek Sovyet Prezidyumu baskani secildi Rus siyaset biliminde bu tarz yonetim troyka olarak ifade edilir Ulke kolektif bir iktidar tarafindan yonetilmektedir Bu yonetim bicimi Lenin in vasiyetinde belirttigi ve onerdigi partinin demokratik isleyisi ve ulkenin demokratik yonetimi acisindan onemlidir Ancak daha sonralari Brejnev iktidardaki otoritesini arttirdi SSCB de 18 yillik Brejnev yonetimi ulkenin ekonomik acidan dunyanin iki super gucunden biri haline gelmesini sehirlesmenin ve kultur seviyesinin artmasini halkin gelir seviyesinin daha da iyilesmesini sagladi SSCB baris icin antlasmalar imzaladi ve kesinlikle olasi bir savasi baslatacak taraf olmayacagini ilan ederek baris garantisi verdi 16 Haziran 1977 de Nikolay Podgorni den alinan Yuksek Sovyet Prezidyumu Baskanligi gorevine de Brejnev getirildi Brejnev artik hem parti genel sekreteri hem de prezidyum baskani olarak ulkenin tek soz sahibiydi 1977 yilinda Sovyetler Birligi nin yeni anayasasi kabul edildi Anayasada isci ve koylulerin sosyalist devletinden tum halkin sosyalist devleti ifadesine gecildi Artik ulkede burjuvazi ve somurucu siniflar yoktu Sadece sanayide ve tarimda calisanlar degil hizmet sektoru de dahil tum halk emekci sinifi olarak kabul edilmekteydi Brejnev Ekim Devrimi nin 60 yildonumunde yaptigi konusmada Bati Avrupali bazi Komunist Partilerin Eurokomunizm fraksiyonlarina karsi Sovyetler Birligi Komunist Partisi nin Marksizm Leninizm e olan bagliligini ve Lenin in ilkelerinden odun verilmeyecegini ifade etti 1978 yilinda Afganistan da Komunistlerin iktidara gelmesinden sonra ABD destekli Taliban teror orgutunun baslattigi ic savas yeni kurulan Afganistan Demokratik Cumhuriyeti nin lideri Babrak Karmal in Sovyetler den yardim istemesine sebep oldu 1979 yilinda Kizil Ordu Afganistan a askeri mudahalede bulundu Brejnev doneminde Fransa ve Almanya Federal Cumhuriyeti basta olmak uzere pek cok Avrupa ulkesiyle ekonomik kulturel ve toplumsal antlasmalar yapildi Sibirya daki dogalgazin bati Avrupa ulkelerine tasinmasi icin buyuk bir boru hatti projesi baslatildi 1981 deki SBKP XXVI Kongresi nde Brejnev barisin saglanmasinin en onemli sorun oldugunu belirtti 1982 de de Disisleri Bakani Andrey Gromiko SSCB nin nukleer silahi kullanan ilk ulke olmayacagi ve topraklarinda nukleer silah bulundurmayan ulkelere karsi nukleer silah kullanmayacagi taahhudunde bulundu Brejnev iktidari genel olarak ulkede siyasi ekonomik ve sosyal istikrar donemi olarak dikkat cekti 18 yil ulkeyi yoneten Brejnev 10 Kasim 1982 de oldu Brejnev in olumunden sonra genel sekreterlik makamina KGB Baskani Yuri Andropov secildi Ilimli bir siyasetci olan Andropov genel olarak istikrarin surdurulmesine yonelik bir politika izledi Ancak Andropov un Subat 1984 te yerine gecen Konstantin Cernenko nun da Mart 1985 te olumleri partide daha genc bir liderin secilmesini gerekli kildi Gorbacov ve cokus Yasli liderlerin kisa araliklara olmesi uzerine Mart 1985 te daha genc biri olarak Mihail Gorbacov SBKP Genel Sekreteri secildi Gorbacov un iktidara getirilmesi SSCB de hizli degisimlerin yasanmasina sebep oldu Gorbacov iktidara geldikten sonra ilk olarak ulkede ekonomik ve siyasal alanda reformlar yapilmasini onerdi Partinin 1986 da toplanan XXVII Kongresi nde bu reformlari iceren perestroyka yeniden yapilanma ve glastnost aciklik politikalari kabul edildi Ancak ekonomik alandaki hizli ve hatali donusumler gerilemeyi halkin gelir seviyesinde ve hayat sartlarinda hizli cokusu beraberinde getirdi Gorbacov un 1987 de Buyuk Ekim Sosyalist Devrimi nin 70 yildonumunde Stalin Lev Trostki ve Brejnev e yonelik yaptigi agir elestiriler parti icin tehlike yaratti Stalin in ulkenin ekonomik kalkinmasindaki rolunu kabul eden Gorbacov partideki tasfiye hareketleri konusunda ise Stalin in buyuk bir hata isledigini ifade etti Ulkedeki sorunlarin sebebi olarak Stalin i sucladi Kizil Ordu nun onderi Trotski yi ise uzlasmaz ve diger bazi parti onderlerine karsi asagilayici tavirlarindan dolayi elestirdi Gorbacov Brejnev doneminde yukselerek Politburo ya girmesine ragmen Leonid Brejnev i de reform yapmamakla sucladi Mihail Gorbacov doneminden itibaren parti uyesi olmayanlarin secimlerde aday olabilmesi hakki getirilmesi Milliyetler Sovyeti ve Yuksek Sovyet e cok sayida rejim dusmaninin girmesini sagladi Bati kaynakli sivil toplum orgutleri ve bunlardan finanse edilen bazi basin organlarinin ulkenin kurucusu Lenin i bile hedef secmesi halkta infial yaratti Gorbacov un Dogu Avrupa daki muttefiklerini batili emperyalistlere birakmasi SSCB yi ekonomik acidan daha da sarsti Partinin kapatilmasi ve KPRF nin kurulusu 1990 da partide ve yonetimde onemli degisiklikler yapildi Ulke liderliginde genel sekreterlik makami yerine baskanlik sistemi getirildi ve Mihail Gorbacov SSCB devlet baskani secildi 1991 de Komunist Parti nin yonetici rolu kaldirildi Haziran 1991 de ilk cok partili secim yapildi Birlikten ayrilma yonunde bazi cumhuriyetlerde baslayan ayaklanmalara Gorbacov yenilenmis birlik cagrisiyla cevap verdi 17 Mart 1991 de Belarus Ukrayna Kazakistan Kirgizistan Ozbekistan Turkmenistan Tacikistan Azerbaycan ve Rusya da birlik lehine sonuclanan referandumlar bkz Sovyetler Birligi Referandumu 1991 duzenlendi Tum bu cumhuriyetlerde halkin 77 85 i yenilenmis birlige evet dedi Kirgizistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde ise bu oran 95 98 di Ancak 19 Agustos 1991 de KGB sefi Vladimir Kryuckov onderliginde generaller ile bazi partililerin Gorbacov u devirmeye calismasi tum bu birlik cabalarina zarar verdi Darbe girisimi referandum sonuclarina gore 20 Agustos ta yapilmasi planlanan yenilenmis birlik antlasmasinin iptal edilmesine sebep oldu Darbe girisimi ile komunist rejim karsiti Boris Yeltsin guc kazandi Komunist Parti nin iktidarina son verildi Parti kapatildi ve tum gelirleri hazineye aktarildi 8 Aralik 1991 de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Devlet Baskani Boris Yeltsin Belarus ve Ukrayna temsilcileri ile Minsk te bir araya gelerek Sovyetler Birligi ni dagittiklarina dair belgeyi imzaladi Ancak 12 Aralik 1991 de Yuksek Sovyet meclisi olaganustu toplanarak Minsk te yapilan antlasmayi oylamaya sundu ve antlasma oy birligiyle reddedildi 1977 Sovyet Anayasasi na gore birligin dagitilmasi Yuksek Sovyet in yetkisindeydi ve halk tarafindan secilen Yuksek Sovyet milletvekillerinin oylamasi ile kesin bir karar verilebilirdi Ancak Boris Yeltsin meclisin kararini dikkate almadi ve otoriter davranarak devlet baskani Mihail Gorbacov a gorevden cekilme cagrisinda bulundu Bu gelismeler uzerine Mihail Gorbacov 25 Aralik 1991 de Sovyetler Birligi devlet baskanligindan istifa ettigini acikladi ve o gece Kremlin de dalgalanan Kizil Bayrak indirilerek yerine Rus bayragi cekildi Boylece Sovyetler Birligi 25 Aralik 1991 de resmen dagildi Sovyetler Birligi nin tamamen dagilmadan kisa bir zaman once 6 Kasim 1991 kapatilan SBKP Sovyetler Birligi Komunist Partisi nin yerine Komunist ideolojide bircok parti kuruldu Bunlarin en etkilisi 1993 te kurulan Rusya Federasyonu Komunist Partisi KPRF dir KPRF Rusya da orgutlenmesi en iyi siyasi teskilatlanmadir Rusya nin cok partili sisteme gecmesinin ardindan yapilan 1995 ve 1999 yilindaki secimlerde birinci oldu daha sonraki secimlerde ise ikinci geldi Mecliste ana muhalefet partisi olarak gorev yapmaktadir Sovyetler Birligi Komunist Partisi Komsomol orgutunun halefi olan PCM adli genclik yapilanmasi vardir 1995 bkz 1995 Rusya genel secimleri ve 1999 bkz 1999 Rusya genel secimleri yilinda yapilan secimlerde tum komunist partilerin toplam oy orani 35 40 a ulasmaktaydi 2011 yilinda ise meclise girebilen tek komunist parti olan KPRF 20 46 oy aldi Secim sonuclariDevlet Baskanligi secimleri Secim Aday Oy SonucMihail Gorbacov 1 329 72 9 SecildiYuksek Sovyet secimleri Secim Birlik Sovyeti Milliyetler Sovyeti PozisyonLider Oy Sandalye Oy Sandalye 1937 Josef Stalin 89 844 271 99 3 461 569 89 063 169 99 4 409 574 1 1 1946 100 621 225 99 2 576 682 115 100 603 567 99 2 509 657 100 1 1 1950 110 788 377 99 7 580 678 4 110 782 009 99 7 519 638 10 1 1 1954 Nikita Kruscev 120 479 249 99 8 565 708 15 120 539 860 99 8 485 639 34 1 1 1958 133 214 652 99 6 563 738 2 133 431 524 99 7 485 640 1 1 1962 139 210 431 99 5 604 791 41 139 391 455 99 6 490 750 5 1 1 1966 Leonid Brejnev 143 570 976 99 8 573 767 31 143 595 678 99 8 568 750 78 1 1 1970 152 771 739 99 7 562 767 11 152 843 228 99 8 534 750 34 1 1 1974 161 355 959 99 8 562 767 161 443 605 99 8 534 750 1 1 174 734 459 99 9 549 750 13 174 770 398 99 9 526 750 8 1 1 Konstantin Cernenko 183 897 278 99 94 551 750 2 183 892 271 99 95 521 750 5 1 1 Ayrica bakinizBolsevik Parti MarsiNotlar Rusca Internaciona lKaynakca Merrill John C and Harold A Fisher The world s great dailies profiles of fifty newspapers 1980 pp 242 49 Britannica Komsomol article 4 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Agustos 2022 Lewis Stegelbaum and Andrei Sokolov Stalinism As A Way Of Life p374 0 300 08480 3 Sakwa 1990 s 206 Lansford Thomas 2007 Communism New York Cavendish Square Publishing p 17 978 0761426288 Evans Alfred B 1993 Soviet Marxism Leninism The Decline of an Ideology Santa Barbara ABC CLIO pp 1 2 9780275947637 March Luke 2009 Contemporary Far Left Parties in Europe From Marxism to the Mainstream PDF IPG 1 126 143 6 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 31 Agustos 2022 vasitasiyla Encyclopaedia Britannica Ingilizce 15 Nisan 2009 27 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mayis 2022 communism is a more radical leftist ideology Kowalewski David 1980 Protest for Religious Rights in the USSR Characteristics and Consequences 8 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Russian Review 39 4 p 426 DOI 10 2307 128810 ISSN 0036 0341 JSTOR 128810 The Soviet policy of state atheism gosateizm albeit inconsistently applied remains a major goal of official ideology Massive state resources have been expended not only to prevent the implanting of religious belief in nonbelievers but also to eradicate prerevolutionary remnants already existing The regime is not merely passively committed to a godless polity but takes an aggressive stance of official forced atheization Thus a major task of the police apparatus is the persecution of forms of religious practice Not surprisingly the Committee for State Security KGB is reported to have a division dealing specifically with churchmen and sectarians www marxists org 6 Mart 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kitap kaynagi soyadi1 Legvold ad1 Robert yazarbagi1 Robert Legvold baslik Russian Foreign Policy in the Twenty First Century and the Shadow of the Past sayfa 408 yil 2007 yayinci Columbia University Press isbn 9780231512176 alinti However the USSR created an entirely new dimension of interwar European reality one in which Russia devised rules of the game and set the agenda namely the Comintern Healey Denis The Cominform and World Communism International Affairs 24 3 339 349 A V Lunacharskiy Ed Fundamental naya Elektronnaya Biblioteka 5 Mayis 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi Oficialnoe naimenovanie partii s a a b c Istoriya mezhdunarodnogo kommunisticheskogo dvizheniya 2016 a b c Istoriya Rossii 1994 Recenziya na kn Zh A Medvedev R A Medvedev Neizvestnyj Stalin 3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde