Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Koronavirüs hastalığı 2019 COVID 19 şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü 2 SARS CoV 2 nin neden olduğu bu

COVID-19

COVID-19
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü 2 (SARS-CoV-2)'nin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. İlk vaka ile Çin'in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde Kasım 2019 tarihinde karşılaşılmıştır. O zamandan bu yana yayılmaya devam etmiş ve dünya genelinde pandemiye neden olmuştur. Ancak bu pandemi geçtiğimiz yıl birçok ülkede sona ermiştir. 3 Mart 2020 itibarıyla dünya çapında ölüm oranı %3,4 olup, 8 Nisan 2023 tarihi itibarıyla Dünya'da 684.906.699 onaylanmış vaka, 657.635.742 iyileşen varken virüs nedeniyle 6.837.598 hasta öldü.

COVID-19
(Koronavirüs hastalığı 2019)
Diğer adlar
  • Koronavirüs
  • Yeni Koronavirüs hastalığı
COVID-19'un yol açtığı semptomlar
Olağan başlangıcıBulaşmadan sonra 2 ila 14 gün (genellikle 5 gün)
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları, Göğüs hastalıkları, viroloji, epidemiyoloji, Acil tıp image
BelirtilerAteş, öksürük, tat ve koku duyusu kaybı, nefes darlığı
KomplikasyonZatürre
Kuluçka süresiBulaşmadan sonra 7 ila 14 gün (tipik olarak 5 gün)
SüreBirkaç hafta
NedenleriVirüs, aspirasyon pnömonisi
Risk faktörüKistik fibrozis, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım, diyabet, kalp yetmezliği, sigara bağımlılığı, yaşlılık
TanıBelirtilerin gözlenmesi, göğüs filmi, tomografi
Ayırıcı tanıKOAH, astım, pulmoner ödem, akciğer embolisi
TedaviAntikoagülan (Heparin, Varfarin, direkt etki gösteren oral antikoagülanlar)
İlaçVar

COVID-19 semptomları genellikle değişkendir fakat ateş, öksürük, yorgunluk, nefes almakta zorluk, anozmi (koku alma duyusunda kayıp) ve tat alma duyusunda kayıp gibi semptomlar sıkça görülen semptomları arasındadır. Semptomlar virüsle temastan bir ile on dört gün içerisinde görülmektedir. Enfekte olan kişilerden yaklaşık olarak beş kişiden birinde herhangi bir belirti görülmemektedir. Çoğu insanda hafif semptomlar görülmesine karşın bazı insanlarda akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS)'nin görülmesine neden olabilmektedir. ARDS sitokin fırtınalarına, çoklu organ yetmezliğine, sepsise ve tromboza neden olabilmektedir. (Özellikle akciğerler ve kalpte olmak üzere) Organlarda uzun vadeli hasarlar gözlemlenmiştir. Hastalığın akut evresini geçirmiş olmalarına rağmen çeşitli etkileri aylarca yaşamaya devam eden kayda değer sayıda hastanın bulunması endişelere neden olmaktadır. Bu durum ayrıca uzun COVID olarak da bilinmektedir. Bu etkiler arasında şiddetli yorgunluk, hafıza kaybı da dahil olmak üzere bilişsel problemler, düşük derecelerde ateş, kaslarda güçsüzlük ve nefes darlığı bulunmaktadır.

COVID-19'a neden olan virüs çoğunlukla enfekte bir kişinin başka bir kişiyle yakın temasta bulunmasıyla bulaşmaktadır. Virüsü içeren küçük damlacıklar ve aerosoller enfekte kimsenin nefes alması, öksürmesi, hapşırması, şarkı söylemesi veya konuşması durumunda ağız ve burnundan yayılabilir. İnsanlar virüsün ağız, burun veya gözlere gelmesi durumunda enfekte olurlar. Virüs ayrıca kontamine yüzeyler nedeniyle de bulaşabilmektedir, fakat hastalığın bulaşmasının ana yolunun bu olmadığı düşünülmektedir. Hastalığın aktarımının ne şekilde olduğu kesin olarak nadiren tespit edilebilir, ancak enfeksiyon çoğunlukla insanların belli bir süre boyunca birlikte bulunmaları durumunda gerçekleşmektedir. Enfekte kimse semptom göstermeye başlamadan iki gün önce bile başkalarına bu virüsü bulaştırabilir. Ayrıca COVID-19 semptom göstermeyen kimselerden de bulaşabilir. Normal vakalarda on güne kadar, ağır vakalarda ise iki hafta boyunca enfekte kalabilmek mümkündür. Hastalığın teşhisi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Teşhis için en yaygın kulanılan yöntem nazofaringeal sürüntü yardımıyla uygulanan gerçek-zamanlı polimeraz zincir reaksiyonudur (rRT-PCR).

Önleyici tedbirler arasında fiziksel veya sosyal mesafe, karantina, kapalı alanların havalandırılması, öksürme ve hapşırma durumunda ağız ve burunun kapatılması, ellerin yıkanması ve yıkanmamış ellerin yüzden uzak tutulması yer alır. İletim riskini en aza indirmek için halka açık ortamlarda yüz maskeleri kullanılması tavsiye edilmiştir. Çeşitli aşılar geliştirilmiş ve çeşitli ülkelerce toplu aşılama kampanyaları başlatılmıştır.

Virüsü inhibe eden ilaçların geliştirilmesi için çalışmalar devam etse de, birincil tedavi şu an için semptomatiktir. Kontrol altına alma işlemleri; semptomların tedavisini, destekleyici bakımı, izolasyonu ve deneysel önlemleri içerir.

Belirti ve Bulgular

COVID-19'un semptomları, hafif semptomlardan ağır hastalığa kadar değişkenlik göstermektedir. Yaygın semptomları arasında baş ağrısı, koku ve tat kaybı, burun tıkanıklığı ve burun akıntısı, öksürük, kas ağrısı, boğaz ağrısı, ateş ve nefes alma güçlüğü yer alır. Aynı enfeksiyona sahip kişilerde farklı semptomlar görülebilmektedir ve bu semptomlar zamanla değişiklik gösterebilir. Daha önceden kulak, burun, boğaz rahatsızlığı olmayan kişilerde koku kaybı ile tat kaybının aynı anda görülmesi % 95 özgüllük oranıyla COVID-19 ile ilişkilendirilir.

Çoğu hasta (%81) hafif ile orta şiddette semptomlar gösterirken (hafif derecede zatüreye kadar), bir kısmı (%14) ağır semptomlar göstermekte (nefes darlığı, hipoksi, %50'den fazla akciğer tutulumu gibi), az bir kısmı ise (%5) kritik semptomlar göstermektedir (solunum yetmezliği, şok, çoklu organ disfonksiyonu gibi). Enfekte kişilerden ortalama olarak beşte biri hiçbir semptom göstermemektedir. Asemptomik taşıyıcılar genellikle test olmamaktadır ve hastalığı bulaştırabilirler. Bazı enfekte kişiler daha sonradan semptom göstermeye başlayabilir veya çok hafif semptomlar gösterebilirler, bu kişilerde hastalığı bulaştırabilmektedir.

Çoğu enfeksiyonda olduğu gibi enfekte olunduktan sonra ilk semptompların ortaya çıkması için kuluçka süresi olarak bilinen belirli bir sürenin geçmesi gerekir. Covid-19'un kuluçka süresi ortalama dört ila beş gündür. Çoğu semptomik kişi temastan iki ila yedi gün arasında semptom göstermeye başlar ve neredeyse semptomik hastaların tamamı on iki gün dolmadan bir veya birden fazla semptom gösterir.

Sebebi

COVID-19, şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2) virüs suşu enfeksiyonundan kaynaklanır.

Bulaşma

COVID-19 genellikle, solunum yoluyla bulaşmaktadır; enfekte kimsenin öksürmesi, hapşırması, konuşması veya nefes alması ile bulaşabilir. Enfeksiyona virüs içeren partiküllerin solunulması, virüs içeren solunum damlacıklarının veya aerosollerinin, enfekte olan hasta ile yakın temasta bulunan kişilerin ağız, burun veya gözlerine girmesi neden olur. Bulaşıcı olan ortalama 1000 SARS-CoV-2 viryonunun insandan insana geçebildiği ve enfeksiyona neden olduğu düşünülmektedir.

Temas süresi arttıkça ve bireyler arasındaki fiziksel mesafe azaldıkça COVID-19'un bulaşma riski artmaktadır. Yakın mesafeler yere düşen daha büyük damlacıkları ve aerosolleri içerebilirken, daha uzun mesafeler yalnızca aerosolleri içerir. Daha büyük damlacıklar da buharlaşarak aerosollere dönüşebilir. Kasım 2020 itibarıyla, büyük damlacıklar ile aeresoller arasındaki önem farkı net değildir, ayrıca virüsün bir odadan uzak bir mesafedeki başka bir odaya hava kanalları gibi yollarla taşınabilme ihtimalinin olup olmadığı da bilinmemektedir. Hava yoluyla bulaşma özellikle; restoranlar, korolar, spor salonları, gece kulüpleri, ofisler ve ibadethaneler gibi yüksek risk içeren kapalı alanların az havalandırılmış ve kalabalık olması durumunda gerçekleşebilmektedir. Ayrıca, sağlık hizmeti ortamlarında da hava yoluyla bulaşma durumu COVID-19 hastalarına aerosol oluşturan tıbbi prosedürler uygulanması sonucunda yaşanabilmektedir.

Sosyal mesafe uygulaması ile kumaş yüz maskeleri, cerrahi maskeler, solunum maskeleri gibi yüz kaplamalarının takılması damlacık iletimini kontrol altına alma yöntemlerindendir. İyi bir hava sirkülasyonu sağlamak ve dışarıdaki havanın kullanımını arttırmak amacıyla, ısıtma ve havalandırma sistemlerinin bakımlarının yaptırılması kapalı alanlarda hastalığın bulaşma riskini azaltabilir.

Bir enfekte kişi tarafından enfekte edilen kişi sayısı genellikle değişkenlik göstermektedir; Eylül 2020 itibarıyla enfekte bir kişinin ortalama olarak 2-3 kişiyi enfekte ettiği tahmin edilmektedir. Gripten daha bulaşıcı ancak kızamıktan daha az bulaşıcıdır. Sıklıkla kümeler halinde bulaşır, enfeksiyonların ini genellikle bir bölge veya belirli bir vakaya kadar sürülebilmektedir. Yayılmasında, bir kişinin birden fazla kişiye hastalığı bulaştırdığı "süper-yayılma olayları"nın etkisi büyüktür.

Viroloji

image
viriyonunun çizimi

Şiddetli akut solunum sendromu koronavirüs 2 (SARS-CoV-2), yeni bir şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsüdür. İlk olarak Vuhan'daki akut solunum yolu hastalığı vakaları kümesine bağlı zatürre geçiren üç kişiden tespit edildi. Yeni SARS-CoV-2 virüsünün tüm özellikleri doğadaki ilintili koronavirüslerde de görülmektedir.

Vücut dışarısında virüs koruyucu balonunu patlattığı için sabun ile yok edilebilmektedir.

SARS-CoV-2 orijinal SARS-CoV ile yakından bağlantılıdır. Hayvan kökenli olduğu düşünülmektedir (zoonotik). Genetik analizler, koronavirüsün, yarasadan bulaşan iki suşla birlikte Sarbecovirus (B soyu) alt cinsinde Betacoronavirus cinsi ile genetik olarak kümelendiğini ortaya çıkarmıştır. Yarasa korona virüs örnekleriyle %96 genom seviyesinde benzerlik gösterir (BatCov RaTG13). SARS-CoV-2'nin yapısal proteinleri arasında membran glikoproteini (M), zarf proteini (E), nükleokapsid proteini (N) ve başak proteini (S) bulunur. SARS-CoV-2'nin M proteini, yarasa SARS-CoV'nin M proteinine %98,6 benzerdir, pangolin SARS-CoV ile %98,2 homolojiyi korur ve SARS-CoV'nin M proteini ile %90 homolojiye sahiptir; ancak MERS-CoV'nin M proteini ile benzerliği yalnızca %38'dir.

SARS-CoV-2 binlerce farklı varyasyonu vardır.

Epidemiyoloji

İlk olarak Çin'in Vuhan bölgesinde 2019 yılında Covid-19 ortaya çıktı. Hızlı bir şekilde diğer bölgelere ve diğer ülkelere yayıldı. 2019 yılında ortaya çıkan ve salgın hâline gelen koronavirüsün daha fazla yayılmasına engel olmak amacıyla Çin hükûmeti şehri 23 Ocak 2020 tarihinden itibaren karantina altına aldı. Bunun yanı sıra şehre yapılan uluslararası uçuşlar da iptal edildi. Almanya, Türkiye, Fransa gibi pek çok ülke Çin Halk Cumhuriyetinden gelen tüm yolcuları termal dedektörlerle kontrol etmeye başladı. Şehire 1 hafta içinde hastaneler yapıldı ve şehir ekonomisi durma noktasına geldi. Çin hükûmeti halka ilaç ve maske dağıtımına başladı, ayrıca çoğu ülke karantina bölgesindeki vatandaşlarını bölgeden tahliye etti. Dünya Sağlık Örgütü bölgesel düzeyde tehlike düzeyini "çok yüksek" olarak belirledi. Salgının ülke düzeyinde yayılmasından sonra Vuhan'dan başka pek çok şehir daha karantinaya alındı. Birçok bölgeye sağlık ekipleri yönlendirildi ve toplu taşıma durduruldu.

  • image
    Zaman içinde toplam onaylanmış vaka grafiği
  • image
    Zaman içinde toplam ölüm grafiği
  • image
    Bir milyon kişi başına toplam onaylanmış COVID-19 vakası, 20 Mart 2020
  • image
    Bir milyon kişi başına toplam onaylanmış COVID-19 ölümü, 20 Mart 2020

Tanı

image
Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin COVID-19 için rRT-PCR test kitleri.

Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın tanısı için çeşitli test protokolleri açıklamıştır. Standart test yöntemi, gerçek zamanlı revers transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (r) olmaktadır. Bu test, kişiden alınacak nazofarengeal sürüntü veya balgam gibi solunum yollarından alınmış örnekler ile gerçekleştirilebilmektedir. Test sonuçları genellikle birkaç saat ile 2 gün arasında değişebilen sürelerde çıkmaktadır. Bilim insanları, hastalığa neden olan virüs soyunu izole etmiş ve genetik sekansını yayımlayarak dünya çapında laboratuvarların enfeksiyonu teşhis etmeleri için PCR testleri geliştirmesine olanak tanımıştır.

PCR testleri, doğruluk oranının (sensitivite) yüksekliği nedeniyle altın standart olsa da, test sonucu almanın yavaş olması (en az 4 ila 6 saat), deneyimli personel ihtiyacı ve lojistik olarak merkezî bir konumda yapılması gereksinimi dolayısıyla, daha çabuk sonuç verecek olan antikor testlerinin () üzerinde çalışılmıştır. Antikor testlerinde nazofarengeal sürüntü veya kan testi yapılması mümkün olabilir. 23 Mart 2020 itibarıyla, SARS-CoV-2'ye karşı üretilen ve antikorlarını tespit edebilen, 15 dakikada sonuç veren testler üretilmiş, Çin'de onaylanmasının yanı sıra Avrupa'da CE işareti almıştır. Bu testlerin doğruluk oranı PCR'a göre daha düşüktür, örneğin testlerden biri için %13'lük bir yanlış negatif (hastalığa sahip olmakla beraber negatif sonuç) oranı verilmektedir. Yüksek duyarlılığa sahip, yani doğruluk oranı çok yüksek olan CRISPR temelli ve PCR'a kıyasla daha hızlı sonuç veren testler üzerinde çalışmalar devam etmektedir.

Zhongnan Hastanesi'nin yayımlamış olduğu yönerge, enfeksiyonların belirlenmesi için klinik özellikler ile epidemiyolojik riskin kullanılmasını önermektedir. Bu yönteme göre, aralarında ateş, zatürre, normal veya düşük beyaz kan hücresi seviyesi ve düşük lenfosit seviyesi bulgularından herhangi ikisine sahip kişiler, Vuhan'a seyahatleri ve hasta kişilerle etkileşimleriyle beraber incelenerek değerlendirilmektedir. Tongji Hastanesi'nin yayımlamış olduğu 26 Şubat tarihli bir araştırmaya göre göğüsün bilgisayarlı tomografi ile çekilmiş resimlerinin değerlendirilmesi (%98), PCR testleri ile karşılaştırıldığında (%71) daha yüksek bir duyarlılık göstermektedir. Yanlış negatif sonuçlarının, PCR testlerinden veya testi gerçekleştiren kişi veya örneklerin hatalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Yanlış pozitif sonuçları nadir görülmektedir.

Çin'de 1099 hasta üzerinde yürütülmüş bir çalışma, hastaların %56'sında var olduğunu ortaya koymuş, ancak vakaların %18'inde herhangi bir radyolojik bulguya rastlanmadığı da rapor edilmiştir. Bilateral ve periferal buzlu cam opasiteleri en tipik BT bulgularını oluşturmakta olmalarına rağmen, hastalık için spesifik değillerdir. Buzlu cam opasiteleri çocuk hastalarda da c. %33 oranında görülen bir bulgu olmaktadır. Akciğerlerde bir yoğunluk artışı türü olan , lineer opasiteler ve vakalardaki diğer radyolojik bulgulardır. Hastalık başlangıcında lezyonlar sadece bir akciğeri etkilerken, semptomların ortaya çıkmasından 6-12 gün sonrasını kapsayan ilerleyen evrelerde hastaların %88'inde iki akciğerin de etkilendiği gözlemlenmiştir.

  • image
    Tipik BT taraması sonuçları
  • image
    Hızlı ilerleme evresinden BT görüntüleri

Kodlandırılması

2019'un sonlarına doğru, DSÖ ICD-10 hastalık kodlarını oluşturdu. U07.1 kodu SARS-CoV-2 enfeksiyon nedeniyle gerçekleşmiş labratuvarlarca onaylanmış ölümleri, U07.2 ise SARS-CoV-2 enfeksiyonu kaynaklı labratuvarlar tarafından onaylanmamış ölümleri temsil etmektedir.

Patoloji

Otopsiler sırasında bulunmuş patolojik bilgiler şunlardır:

  • Makroskopi: perikardit, akciğer konsolidasyonu ve pulmoner ödem
  • Akciğer bulguları:
    • minör seröz eksüdasyon, minör fibrin eksüdasyonu
    • pulmoner ödem, pnömosit hiperplazisi, büyük atipik pnömositler, lenfosit infiltrasyonlu interstisyel inflamasyon ve çok çekirdekli dev hücre oluşumu
    • yaygın alveolar eksüdalar ile yaygın alveolar hasar (DAD). DAD, akut solunum sıkıntısı sendromuna (ARDS) ve şiddetli hipoksemiye neden olur.
    • alveolar boşluklarda ve pulmoner interstisyel fibrozda eksüda organizasyonu
    • bronkoalveolar lavajda plazmositoz
  • Kanda: yaygın damar içi pıhtılaşma; lökoeritroblastik reaksiyon
  • Karaciğerde: mikroveziküler steatoz

Önlenmesi

image
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) tarafından yayınlanmış hastalıkların yayılmasını önlemenin yöntemlerini anlatan bir inforgrafik.
image
Maske kullanımı, sosyal mesafe ve aşılar gibi pandemi kontrol yöntemleri uygulanmazsa hastalıklar katlanarak yayılır. Bu grafik, sınırlama önlemlerinin erkenden uygulanmaya başlanmasının, nüfusun geniş bir kesimini koruyacağını göstermektedir.

Enfeksiyon olasılığını azaltmaya yönelik önleyici tedbirler arasında evde kalmak, halka açık yerlerde maske takmak, kalabalık yerlerden kaçınmak, insanlardan uzak durmak, kapalı alanları havalandırmak, elleri sık sık sabun ve suyla birlikte en az 20 saniye boyunca yıkamak, solunum sistemi hijyenine dikkat etmek; yıkanmamış ellerle yüz bölgesine dokunmaktan kaçınmak yer alır. Covid-19 tanısı konmuş kişilerin veya bu hastalığı geçirdiğinden şüphelenen kimselerin tıbbi yardım almak dışında evden ayrılmamaları, başka birisiyle aynı ortamda bulunuyorlarsa öksürme ve hapşırma durumlarında ağızlarını kapatmaları, kişisel ev eşyalarını paylaşmamaları ve bol bol ellerini yıkamaları önerilmektedir.

Koruyucu önlemler, aşı veya daha iyi tedavi yöntemleri geliştirilene kadar hastanelerdeki yükün azaltılması amacıyla uygulanmaktadır.

Aşı

COVID‑19 aşısı, COVID-19 hastalığına karşı kazanılmış bağışıklık sağlamayı amaçlayan bir biyoteknoloji ürünüdür. 231 aşı adayı hâlâ geliştirme aşamasındadır ve hiçbir adayın güvenliğini ve etkinliğini kanıtlamak için klinik denemeleri henüz tamamlanmamıştır. Ağustos ayında en az 24 aşı adayı açıklandı veya klinik deneylere tabi tutuldu, altısı başlangıç aşaması olan aşama III'te ve 18'i aşama I-II'dedir.

Ağustos 2020'de, Gam-COVID-Vac adlı bir Rus aşısı Rusya'da tescil edildi. Uluslararası bilim çevreleri, Gam-COVID-Vac aşısına dair klinik testlerin yayımlanmamış olmasından ötürü aşının Rusya'da tescillenmesine tepki gösterdi. Aşının güvenilirliğine, efektif dozuna veya COVID-19 enfeksiyonlarına karşı işe yarar olup olmadığına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Aşının 2020'de Faz III araştırmalarının başlanacağı duyurulmuştur, ancak I. ve II. fazların sonuçları akran değerlendirmesi yapılarak yayımlanmamıştır.

Daha önce SARS ve MERS hastalıklarına karşı bir aşı geliştirme girişimleri sayesinde koronavirüslerin yapısı ve işlevi hakkında önemli bilgiler sağlanmıştır. Ancak önceki tüm koronavirüs aşı adayları erken aşamadaki klinik denemelerde başarısız oldu ve hiçbiri ruhsatlandırma aşamasına gelmedi.

Nisan ayında, bir aşının acil kullanım protokolleri kapsamında 12 aydan daha kısa bir süre içinde veya 2021'in başlarında mevcut olabileceği belirtilmiştir. DSÖ, aşama II – III klinik denemelerine ulaşan birkaç aşı adayının eş zamanlı değerlendirilmesi için uluslararası bir "Dayanışma denemesi"nin konuşlandırıldığını da duyurdu.

Sosyal Mesafe

Sosyal mesafe (ayrıca fiziki mesafe olarak da bilinir) bireyler arasındaki mesafeyi arttırarak hastalığın yayılmasını yavaşlatma amacı güden enfeksiyon kontrol hareketleridir. Karantina; yolculuklara kısıtlamalar getirilmesi; okulların, iş yerlerinin, stadyumların, tiyatroların veya alışveriş merkezlerinin kapatılması sosyal mesafe yöntemleri arasındadır. Bireyler evde kalarak, seyahatlerini sınırlandırarak, kalabalık alanlardan kaçınarak, temassız şekilde selamlaşarak ve fiziksel olarak başka insanlardan uzak durarak sosyal mesafe yöntemlerini uygulayabilirler. Birçok hükûmet şu anda salgından etkilenen bölgelerde sosyal mesafeyi zorunlu kılmakta veya tavsiye etmektedir. Bazı bölgelerde sosyal mesafeye uyulmaması salgının daha da yayılmasına neden olmuştur. İlk tavsiyeler, aile üyeleri dışındaki diğer kişiler ile aradaki iki metrelik mesafenin korunmasını içeriyordu.

Yaşlılar, diyabet hastaları, kalp hastalığı ve solunum hastalığı bulunanlar, hipertansiyon hastaları ve zayıf bağışıklık sistemi olanlar, hastalığı şiddetli geçirmekle ve komplikasyon riskinin artmasıyla karşı karşıyadırlar. Bu nedenle toplum içine çıkmamaları ve mümkün olduğunca evlerinde kalmaları önerilmektedir.

İzolasyon

COVID-19 Pozitif kişilerin veya hastalığı geçirmekte olduğundan şüphelenen kişilerin sosyal izolasyonda bulunması önerilmektedir. Sağlık kuruluşları izolasyonun nasıl doğru bir şekilde yapılacağını açıklamışlardır.

Birçoğu hükûmet halkın tamamına sosyal izolasyonu önermiş ya da zorunlu hale getirmiştir. En katı karantina kuralları yüksek risk grubundakiler için uygulanmaktadır. Covid-19 hastası biriyle temasta bulunmuş olan veya hastalığın yaygın olduğu bölgelerden gelmiş olan kişilerin 14 gün boyunca karantina uygulamaları önerilmektedir.

Yüz maskeleri ve solunum hijyeni

DSÖ hastalığın bulaşma riskinin fazla olduğu ve sosyal mesafeyi korumanın zor olduğu bölgelerde yüz maskesi kullanımını öneriyor. Bu öneri asemptomatik veya presemptomatik kimselerden kaynaklanan yayılmaları önlemeyi ve sosyal mesafe uygulamasını tamamlamayı amaçlıyor. Maskeler konuşma, nefes alma ve öksürme sırasında ortaya çıkan eksprituar damlacıkların taşınma mesafesini sınırlandırmaktadır. Ayrıca virüs içeren parçacıkları solunan havadan filtreleyerek kullanıcının enfekte olma olasılığını azaltır. Birçok ülkede maske kullanımı teşvik edilmektedir ya da zorunlu hale getirilmiştir.

Özellikle hastaların ve hastaların bakımını üstlenmiş kişilerin yüz maskesi kullanması şiddetle tavsiye edilmektedir ABD Hastalık kontrol ve korunma merkezleri maskenin bulunmadığı durumlarda öksürürken veya hapşırırken peçete ile ağzın ve burnun örtülmesini eğer peçete de bulunmuyorsa dirseğin iç kısmı ile ağız ve burunun kapatılmasını öneriyor. Öksürük veya hapşırıktan sonra el temizliğine dikkat edilmesi de öneriler arasında bulunmaktadır. Doğrudan hastalarla ilgilenen sağlık çalışanlarının N95 veya eşdeğeri maskeler kullanması önerilmektedir.

El yıkama ve hijyen

DSÖ, özellikle de tuvaletten çıktıktan sonra veya yemekten önce ellerin en az 20 saniye boyunca sabun ve su ile yıkanmasını, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri ise su ve sabuna erişim olmaması durumunda en az %60 alkol oranına sahip el dezenfektanlarının kullanılmasını öneriyor. Ayrıca DSÖ ticari el dezenfektanlarının bulunmadığı bölgelerde etanol veya izopropanol kullanılabileceğini bildirmektedir.

Yüzey Temizliği

Corona virüsler yüzeylerde birkaç saat veya birkaç gün yaşayabilmektedir. Sıcak iklimlerde ve güneş ışığının doğrudan vurduğu yüzeylerde koronavirüslerin yaşam süresi daha kısadır.

Yüzeyler çeşitli solüsyonlarla (%62-71 etanol, %50-100 , %0,1 sodyum hipoklorit, %0,5 hidrojen peroksit ve %0,2-7,5 povidon-iyot içeren solusyonlar dahil olmak üzere) dekontamine edilebilir (paslanmaz çelik yüzeyler dezenfektena maruz kalmalarından sonra bir dakika içinde gerçekleşir). Benzalkonyum klorür ve klorheksidin glukonat gibi diğer solüsyonlar daha az etkilidir. Ultraviyole mikrop öldürücü ışınlama da kullanılabilir. ABD Hastalık kontrol ve korunma merkezleri ofisler veya bakım evleri gibi tesislerde COVID-19 vakası bulunması durumunda vaka tarafından kullanılmış ofisler, banyolar gibi ortak kullanım alanlarının; tabletler, dokunmatik ekranlar, klavyeler, uzaktan kumandalar ve ATM makineleri gibi ortak kullanılan ekipmanların dezenfekte edilmesini önermektedir.

Havalandırma ve hava filtrasyonu

DSÖ ortak kullanılan alanlarda havalandırma ve hava filtrasyonu kullanılarak aerosollerin temizlenmesine yardımcı olunmasını önermektedir.

Sağlıklı beslenme ve sağlıklı yaşam tarzı

Harvard T.H. Chan Halk Sağlığı Okulu, COVID-19'un bağışıklık sisteminin korunmasını her zamankinden daha önemli hale getirdiğini söylüyor. Bu nedenle sağlıklı beslenmeyi, fiziksel olarak aktif olmayı, psikolojik stresi yönetimini ve yeterince uyumayı tavsiye etmekteler. Koyu tenli insanların D Vitamini eksikliği çekme riski daha yüksektir. Bu da bağışıklık sistemini olumsuz yönde etkileyebilir.

Tedavi

image
İran'ın Tahran kentindeki İmam Humeyni Hastanesi'nde koronavirüs hastaları

Bilim insanları aşının üretilip insanlara 2021 yılı içerisinde verileceğini düşünmektedir. Tedavi bulmak için yapılan araştırmalar devam etmektedir.

İlaçlar

Hastalığı iyileştirecek ilaçlar bulunması için , İngiliz sağlık araştırma kurumu Wellcome ve ödeme sistemi şirketi olan Mastercard ortak bir girişim kurdu. Bill & Melinda Gates Vakfı CEO'su Mark Suzman bu girişimi, COVID-19 tedavilerini tanımlama, değerlendirme, geliştirme ve ölçeklendirmek amacıyla teknolojileri üretmek amacıyla kurulduklarını duyurdu.

Antiviral ilaçlar

Çeşitli antiviral ilaçlar COVID-19'u tedavi etmesi için araştırılmakta, bazıları ise klinik araştırmalarda kullanılmaktadır.

Mart 2020 itibarıyla remdesivirin etkinliğine dair belirsiz kanıtlar bulunmaktadır. Remdesivir, SARS-CoV-2'yi in vitro inhibe etmektedir. ABD, Çin ve İtalya'da gerçekleştirilmektedir.

Sıtma tedavisinde kullanılan klorokin Şubat 2020'de Çin'de tedavi için araştırılmış, öncül sonuçlar maddeyi etkin göstermiştir. Klorokin ve hidroksiklorokin, ikinci madde daha güçlü ve güvenli olacak şekilde SARS-CoV-2'yi in vitro inhibe etmektedir. Bir çalışmadan öncül sonuçlar, klorokinin COVID-2019 ile ilişkili pnömoni tedavisinde "akciğer filmi bulgularını iyileştirdiğini, negatif testleri teşvik ettiğini ve hastalık süresini kısalttığını" belirtmiştir. Ancak araştırmanın daha çok incelenmesi gerektiği düşünülmektedir.

Bir kohort çalışmasında, hidroksiklorokinin yüksek düzeyde bir koruyucu etkisinin olduğunu destekleyen bir sonuca varılamamıştır. Ayrıca birkaç randomize kontrollü çalışma, hidroksiklorokinin tedavi için kullanımının bir klinik faydası olmadığını göstermiştir.

Azitromisin, hidroksiklorokin ile kombinasyon halinde potansiyel bir tedavi olarak incelenmiştir. Bir klinik çalışma, SARS-CoV-2'ye sahip olduğu (PCR testleri) ile doğrulanmış olan 36 deneği değerlendirmiştir. Deneklerden 20'si ilaçlardan birini veya her ikisini, geri kalan 16'sı ise plasebo ilaçları almıştır. Altı gün sonra virolojik açıdan iyileşmenin (PCR testlerine göre virüsün negatif çıkması), hem azitromisin hem de hidroksiklorokin ile tedavi edilmiş vakaların %100'ünde, sadece hidroksiklorokin almış hastaların %57,1'inde, kontrol grubunun ise %12,5'inde görüldüğü rapor edilmiştir. Başka bir çalışmada ise hidroksiklorokinin azitromisin ile kombinasyonunun ciddi yan etkilere sebep olduğu belirtilmiştir.

, SARS-CoV-2'yi ve akrabası olduğu MERS koronavirüslerini inhibe etmekte olup, COVID-19 tedavisi için potansiyel bir ilaç olarak düşünülmektedir.

2020 yılında New England Journal of Medicine dergisinde yayımlanmış bir , kombine (lopinavir/ritonavir) tedavisinin COVID19'a karşı etkili olmadığını belirlemiş, bu ilaç kombinasyonlarının, tek başına standart hastane bakımı ile kıyaslandığında hastanede kalma süresinde kısalmaya veya daha iyi sonuçlara yol açmadığını açıklamıştır.

Şubat 2020'de Favipiravir, COVID-19 hastalığının deneysel tedavisi için incelenmektedir. 80 kişilik küçük bir araştırmanın sonuçlarına göre favipiravir, lopinavir/ritonavir kombinesine göre COVID-19 tedavisi için daha etkilidir. 17 Mart 2020 tarihli Çinli yetkililer tarafından yapılmış bir açıklamaya göre ilacın Vuhan ve Shenzhen'de meydana gelmiş vakaların tedavisinde etkili olduğu açıklanmıştır.

Kamostat, (TMPRSS2) enziminin bir inhibitörüdür. hücrelerinde TMPRSS2'nin inhibe edilmesi, SARS-CoV ve enfeksiyonlarının kısmen bloke edilmesine yol açmaktadır. Bir in vitro çalışma, Camostat'ın akciğer hücrelerinin COVID-19'dan sorumlu virüs SARS-CoV-2 tarafından enfekte edilmesini önemli ölçüde azalttığını göstermektedir.

Sitokin fırtınası engelleyiciler

Sitokin fırtınası, ileri evrelerdeki şiddetli COVID-19 vakalarında görülebilen ve aşırı sitokin üretimine bağlı ölümcül olabilen tıbbi bir komplikasyondur. Hidroksiklorokinin in vitro koşullarda sitokin fırtınalarına karşı etki gösterdiğine dair kanıt bulunmaktadır.

Küçük bir araştırmanın ardından Çin'deki yetkililer Tocilizumab adlı ilacı, hastalığın tedavisinde izlenecek adımlar içerisine almıştır. Madde, ileri düzey hastalarda göstermiş olduğu olumlu sonuçlar neticesinde, İtalya'da ulusal düzeyde randomize olmayan 2. faz klinik araştırmadan geçmektedir. İlaç, sitokin fırtınalarını belirlemeye yarayan serum kan tahlilleri ile birlikte kullanılmaktadır. reseptör antagonisti olan Tocilizumab, 2017 yılında başka bir sitokin komplikasyonu olan kimerik antijen reseptör-T hücre tedavisinin () yol açtığı sitokin salınım sendromunun tedavisi için FDA tarafından onaylanmıştı.

Pasif bağışıklama

COVID-19'u atlatmış kişilerden alınan kan bağışlarının hastalık tedavisinde kullanımı araştırılan bir konu olmaktadır.SARS için de denenmiş bu yöntem, hastalıktan iyileşmiş kişilerin bağışıklık sistemleri tarafından üretilmiş antikorların ihtiyacı olan hastalara dağıtılmasını içermektedir. Aşısız bir (bağışıklama) yöntemi olan pasif antikor tedavisinin dışında, üretilmiş monoklonal antikor kullanımı da araştırılan bir pasif bağışıklama yöntemidir.

Solunum desteği

COVID-19'un çoğu vakası solunum cihazıyla gerçekleştirilebilecek mekanik ventilasyon (makine yoluyla solunum desteği) gerektirmese de vakaların belli bir yüzdesinde bu gerekmektedir.Solunum yetmezliği yaşayan hastalara en doğru desteğin nasıl verilebileceği hâlen araştırılmaktadır. Entübasyonun yanı sıra yüksek akımlı ve yöntemleri de kullanılabilir. Hastalığın kritik aşamasında olan insanlarda bu diğer iki yöntemin entübasyonla aynı yararı sağladığı kesin değildir. Bununla birlikte bu yöntemler hastanın solunum yollarından virüs taşıyan daha fazla küçük parçacığın havaya dağılmasına yol açmaktadır.

Prognoz

COVID-19'un şiddet seviyesi değişkendir. Hastalık az veya hiç semptomun görülmeyeceği, nezle gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarına benzer şekilde düşük şiddetli geçebilir. Az şiddetli vakalar genellikle 2 hafta içerisinde iyileşme göstermektedir, hastalığı çok şiddetli geçiren vakalarda ise iyileşme süresi 3 ile 6 hafta arasında değişebilir. Hastalıktan hayatını kaybetmiş kişilerde semptomların başlamasından ölüme kadar olan zaman 2 ile 8 hafta arasında sürmüştür.

Her yaştan çocuk COVID-19'u kapabilir, ancak yetişkinlere kıyasla hafif semptomlarla atlatmaları ve hastalığın şiddetli geçmemesi olasıdır. 50 yaşında küçük kişilerde ölüm oranı %0,5 iken bu oran 70 yaş ve üzeri için %8'in üzerindedir. Hamile kadınlar şiddetli enfeksiyonlara karşı özellikle risk altındadır.

Bazı kişilerde COVID-19 akciğerleri etkileyerek zatürreye neden olabilir. Hastalığı en ciddi geçiren vakalarda solunum yetmezliği, veya çoklu organ yetmezliğine yol açacak akut solunum sıkıntısı sendromu gelişebilir. COVID-19 ile ilişkili komplikasyonlar arasında sepsis, anormal pıhtılaşma ve kalp, böbrek ve karaciğer hasarı yer alır. Anormal pıhtılaşma, spesifik olarak protrombin zamanında artış, hastalık yüzünden hastaneye yatırılmış vakaların %6'sında rapor edilmiş, böbrek işlevlerinde anormallik %4'ünde gözlemlenmiştir. Kan tahlilleri ile ölçülebilen karaciğer hasarı da ciddi vakalarda sıkça görülen bir komplikasyondur.

COVID-19'dan hayatını kaybeden kişilerin pek çoğunun, hipertansiyon, diyabet ve kardiyovasküler hastalıklar gibi önceden mevcut hastalıkları bulunmaktadır. İtalyan sağlık kuruluşu 'nın raporuna göre, ülkede gerçekleşmiş y. 2000 ölümün %99.8'inde öncül bir hastalık bulunmaktaydı ve ölen kişilerin ortalama eşlik eden hastalık sayısı 2.7'ydi. Aynı rapora göre semptom başlangıcından ölüme kadar geçen medyan süre 8 gündü ve bunun yarısı hastanede geçmekteydi. nakledilen hastalarda ise hastaneye getirilmeden ölüme kadar geçen süre 5 gün olmaktaydı. Salgının erken dönemlerde yürütülmüş bir çalışmaya göre semptom görülmesinden ölüme kadar olan zaman aralığı 6 ila 41 gün arasında sürmüş, medyan süre 14 gün olmuştur. Çin Ulusal Sağlık Komisyonu'nun yürüttüğü bir çalışma, vaka başına hastalıktan ölüm oranının kadınlarda %1,7; erkeklerde %2,8 olduğunu ortaya koymuştur. Hayatını kaybetmiş hastaların akciğerlerinden alınmış histopatoloji örneklerinde, her iki akciğerde olma suretiyle ile beraber hücresel fibromiksoid eksüda saptanmıştır. Pnömositlerde viral sitopatik değişiklikler gözlemlenebilir. Çin'de rapor edilmiş ölümlerin %11.8'inde, kalp krizi veya yüksek troponin seviyeleri ile birlikte kalp hasarı kaydedilmiştir.

Hastalığın geçirileceği bölgenin sosyoekonomik durumu ile tıbbi kaynakların varlığı, vaka başına ölüm oranını etkileyen faktörlerdir. Vaka başına ölüm oranı hesaplamasındaki farklılıklarda, bu bölgesel faktörlerin yanı sıra çeşitli metodolojik problemler de etkilidir. Hafif veya semptomsuz geçen COVID-19 vakalarının vaka olarak tespit edilmemesi veya kaydedilmemesi ölüm oranlarının gerçek değerinden daha yüksek çıkmasına neden olabilir. Buna rağmen, enfeksiyon ile ölüm arasında yer alan intikal süresi, ölümlerin gerçek değerinden daha düşük çıkmasına da sebep olabilir.

Hastalığı atlatmış kişilerde uzun süreli ve işlevsel bir bağışıklığın oluşup oluşmadığı belirsizdir. Diğer koronaviral hastalıklar incelendiğinde SARS-CoV-2'ye karşı bağışıklığın oluşması yüksek ihtimalle olasıdır, ancak hastalığı atlatmış bazı kişilerde daha sonraki tarihlerde yapılan testlerin pozitif çıktığı rapor edilmiştir. Bu pozitif testlerin yeniden enfeksiyon, relaps veya test hatası olup olmadığı belli değildir.[]

COVID-19'un uzun dönem hakkında endişeler vardır. Hong Kong'da yetkililer, hastalığı atlatmış kişilerin akciğer kapasitelerinin %20 ile %30 arasında azaldığını ve akciğer taramalarının organ hasarına işaret ettiğini bulmuştur.

Yaş ve ülkeye göre vaka ölüm oranları (%)
Ülke/Yaş 80+ 70–79 60–69 50–59 40–49 30–39 20–29 10–19 0–9
Çin (11 Şubat) 14,8 8,0 3,6 1,3 0,4 0,2 0,2 0,2 0,0
İtalya (19 Mart) 23,6 15,3 4,9 1,2 0,6 0,4 0,0 0,0 0,0
Güney Kore (22 Mart) 10,5 6,2 1,5 0,4 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0

Ölümcüllüğü

Ölümcüllüğü ölçmek için yaygın kullanılan çeşitli yöntemler vardır. Oranlar bölgeye ve zamana göre değişiklik gösterir. Test hacmi, sağlık sistemi kalitesi, tedavi seçenekleri, ilk salgından bu yana geçen süre, yaş, cinsiyet ve genel sağlık oranları etkileyen etmenlerdir. Ölüm oranı, belirli bir demografik grup içindeki ölümlerin sayısının o demografik grubun nüfusuna bölünmesini yansıtır. Kısacası, ölüm oranı, bis hastalığın belirli bir popülasyondaki yaygınlığını ve ciddiyetini yansıtır. Ölüm oranları, yaş ile büyük oranda bağlantılıdır. Genç yaştaki insanlarda nispeten düşük oranlar ile karşılaşılırken yaşlı insanlarda nispeten daha yüksek oranlar ile karşılaşılır.

Vaka ölüm oranı, ölüm sayısının belirli bir zaman aralığı içinde teşhis edilen vaka sayısına bölünmesiyle elde edilir. Bu oran bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bazı enfekte kişiler hastalığı asemptomatik olarak veya hafif semptomlar ile geçirebilirler ve bu tip vakalar fark edilmedikleri için resmi vaka raporlarına dahil edilmeyebilirler bu nedenle vaka ölüm oranları hastalığın gerçek ciddiyetini yansıtmayabilir. Ayrıca vaka ölüm oranları, o zaman dilimdeki ve bölgedeki virüs testlerinin mevcudiyetine göre de değişiklik göstermektedir.

Adlandırma

Dünya Sağlık Örgütü hastalığın resmî adını ilk olarak koronavirüs hastalığı 2019 olarak belirledi. Resmi kısaltma olan COVID-19, hastalığın İngilizce ismi olan corona (CO), virus (VI) ve disease (D) kelimelerinin kısaltılması ile hastalığın keşif yılı olan 2019'a (-19) atfen oluşturuldu. İsim, DSÖ tarafından spesifik bir coğrafi konuma (örneğin Çin), hayvan türüne veya bir insan grubuna atıfta bulunmayacak şekilde, stigmalaşmayı önlemek adına uluslararası öneriler çerçevesinde kondu. Zaman içerisinde hastalığın kısaltması Türkçe yaygın medyada COVID-19 olarak da yer edindi.

DSÖ'nün belirlediği resmî isminin yanı sıra, özellikle de salgının erken dönemlerinde, Vuhan zatürresi ismi de çeşitli medya kuruluşları tarafından kullanıldı. Buna ek olarak, COVID-19 medyada sıklıkla sadece koronavirüs veya koronavirüs hastalığı olarak da bahsedildi.

Tarihi

Virüsün doğal olduğu ve hayvan kaynaklı olduğu, yoluyla bulaştığı düşünülüyor. Bilinen ilk insan vakalar Vuhan, Hubei, Çin'de görülmüştür. Ocak 2020'de The Lancet'te yayınlanmış, doğrulanan ilk 41 vaka üzerinde yapılmış olan araştırmaya göre semptomların ilk başlangıç tarihi 1 Aralık 2019 olarak bildirilmiştir. DSÖ tarafından yapılan resmi yayınlara göre semptomların ilk başlangıç tarihi 8 Aralık 2019 olarak bildirildi. İnsandan insana bulaşma, DSÖ ve Çinli yetkililer tarafından 20 Ocak 2020'ye kadar doğrulandı. Resmi Çin kaynaklarına göre, virüs çoğunlukla, canlı hayvan satımının da gerçekleştiği Huanan Deniz Ürünleri Toptancı Pazarı ile bağlantılıydı. Mayıs 2020'de, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi direktörü George Gao, deniz ürünleri pazarından toplanan hayvan örneklerine uygulanan testlerin negatif sonuç verdiğini ve pazarın ilk salgın yeri olmadığını, yalnızca erken yaşanmış bir süper yayılma olayı bölgesi olduğunu açıkladı. 18 Aralık 2019'da İtalya'nın Milano ve Torino kentlerinden toplanan atık sularda virüsün izlerine ulaşıldı.

İlk vakanın (patient-zero diye de bilinir) nereden olduğuna dair bazı teoriler bulunmaktadır. Filogenetik bilimi, SARS-CoV-2'nin Ekim veya Kasım 2019'da ortaya çıktığını tahmin ediyor. Bulgular, yarasaları enfekte eden bir koronavirüs türünün başka bir yabani hayvan aracılığıyla insanlara geçmiş olabileceğini gösteriyor. Aralık 2019'dan itibaren enfeksiyonun yayılması neredeyse tamamen insandan insana bulaşma yoluyla gerçekleşti. Hubei'deki koronavirüs vaka sayısı kademeli olarak artarak 20 Aralık'ta 60'a, 31 Aralık'ta ise en az 266'ya ulaştı. 24 Aralık'ta Wuhan Merkez Hastanesi, çözülememiş bir klinik vakadan alınan bronkoalveolar lavaj sıvısı numunesini Vision Medicals Şirketi'ne gönderdi. 27 ve 28 Aralık'ta Vision Medicals, Vuhan Merkez Hastanesine ve Çin 'in Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi'ne test sonuçlarının yeni bir coronavirus gösterdiğini bildirdi. 26 Aralık'ta nedeni bilinmeyen bir zatürre kümesi gözlemlendi ve tedavisi Hubei Eyalet Hastanesi'nde Zhang Jixian adlı doktor tarafından yapıldı. Zhang Jixian bu vakayı 27 Aralık'ta Wuhan, Jianghan'daki Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi'ne bildirdi.

Vuhan Belediyesi Sağlık Komisyonu, ilk olarak 31 Aralık'ta kamuoyuna nedeni bilinmeyen 27 doğrulanmış vakaya sahip bir pnömoni salgını yaşandığını duyurdu.

Salgının ilk aşamalarında, vaka sayısı yaklaşık olarak her yedi buçuk günde bir ikiye katlandı. Virüs, 2020 Ocak ayında Çin Yeni Yılı göçü nedeniyle ve Vuhan'ın büyük bir demiryolu kavşağına sahip bir ulaşım merkezi olmasından ötürü diğer Çin eyaletlerine de yayıldı. 20 Ocak'ta, Çin bir gün içerisinde 140'a yakın yeni vaka bildirdi. Daha sonraki resmi veriler bu tarihten önce semptom geliştirmiş 6.174 kişinin bulunduğunu, ve bu sayıdan daha fazla kişinin enfekte olma ihtimali olduğunu göstermiştir.The Lancet dergisi 24 Ocak'ta hastalığın insandan insana bulaşabildiğini belirtti ve ayrıca "pandemi potansiyeli" taşıdığı için sağlık çalışanlarına koruyucu önlemler almalarını ve bu hastalığa karşı testler uygulamalarını önerdi. 30 Ocak'ta DSÖ, koronavirüsü Uluslararası Öneme Sahip Halk Sağlığı Acil Durumu ilan etti. Bu zamana kadar salgın 100 ile 200 kat ararsı bir artış göstermiştir.

31 Ocak 2020'de İtalya, ilk iki vakasını onayladı, bu vakalar Çin'den gelen turistlerdi. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 13 Mart 2020'de Avrupa'nın artık koronavirüs krizinin merkez üssü hâline geldiği bildirildi. 19 Mart 2020'de İtalya, en çok ölümün yaşandığı ülke olarak Çin'i geride bıraktı. 26 Mart'ta Amerika Birleşik Devletleri, dünyada en çok onaylanmış vakaya sahip olarak Çin ve İtalya'yı geçti. Koronavirüs genomları üzerine yapılan araştırmalar, New York'taki COVID-19 vakalarının çoğunun, Çin ve diğer Asya ülkelerinin aksine Avrupa ülkelerinden gelen turistlerden kaynaklandığını gösteriyor.

11 Haziran 2020'de 55 günlük bir aradan sonra Beijing'de ikinci dalga başlamıştır, Ayrıca bu vakaların büyük çoğunluğunun 'na gittiği belirtildi.

Diğer hayvanlar

İnsanların diğer hayvanlara bu hastalığı bulaştırabildiği gözlemlenmiştir, bu durumlara zooantroponoz denir. Liège, Belçika'daki bir kedinin COVID-19 hastası sahibinden bir hafta sonra semptomları (ishal, istifra, nefes almakta zorluk) göstermesi üzerine kediye test yapılmış ve kedinin de COVID-19 hastası olduğu ortaya çıkmıştır. New York'taki Bronx Hayvanat Bahçesi'ndeki kaplan ve aslanların test sonuçlarının pozitif olduğu; kuru öksürük ve iştahsızlık gibi semptomları gösterdikleri görülmüştür. Hollanda'daki bir çiftlikte iki vizonun test sonuçları pozitif çıkmıştır. 31, Ekim, 2020 tarihi ihtibariyle Danimarka'daki 175 vizon çiftliğinde enfeksiyonlara rastlanmıştır, ayrıca ABD, Finlandiya, İsveç ve İspanya'da da enfekte vizonlar bulunmaktadır.

Evcil hayvanlar üzerine yapılan bir araştırmada kedilerin ve feretlerin COVID-19'a karşı oldukça duyarlı oldukları ortaya çıkmış, bu araştırma köpeklerin düşük viral repleksiyon göstererek kedi ve feretlere oranla COVID-19'a karşı daha dirençli olduklarını göstermiştir. Bu araştırmada domuzlara, ördeklere ve tavuklara COVID-19 bulaşabildiğine dair herhangi bir kanıt bulunamamıştır. Büyük insansı maymunların COVID-19 enfeksiyonu kapıp kapamadıkları ile ilgili herhangi bir bilgi yoktur, ancak hayvan barınaklarının birçoğu diğer solunum hastalıkları gibi COVID-19'un da insanlardan insansı maymunlara bulaşabileceğini düşünmektedirler.

2020 Ağustos itibarıyla, onlarca kedi ve köpeğin COVID-19 pozitif olduğu bilinmektedir, ancak ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'ne göre kedi ve köpeklerden insanlara hastalığın bulaşabileceğini gösteren herhangi bir kanıt yoktur. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri potansiyel hastaların evcil hayvanları ile yakın temasta bulunmamalarını önermektedir.

4 Kasım 2020'de, Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen mutasyona uğramış bir korona virüsün vizonlardan insanlara bulaştığını belirtmiştir.

Araştırmalar

COVID-19 aşıları ve ilaçlarıyla ilgili uluslararası araştırmalar devlet kuruluşları, akademik gruplar ve endüstri araştırmacıları tarafından yürütülmektedir. Küresel talebi karşılamak amacıyla hızlandırılmış araştırma süreçlerini de içeren çok sayıda COVID-19 araştırması yapılmıştır.

(2020 (2020-December) itibarıyla), Antarktika hariç bütün kıtalarda yüzlerce kliniksel araştırma yapılmıştır. (2020 (2020-November) itibarıyla), insanlar için 200'den fazla tedavi yöntemi denenmiştir.

Ayrıca bakınız

  • Şiddetli akut solunum yolu sendromu
  • MERS
  • SARS
  • Koronavirüs
  • Salgınlar listesi

Kaynakça

  1. ^ "Wuhan Coronavirus Death Rate". www.worldometers.info. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Şubat 2020. 
  2. ^ "Coronavirus Update (Live) - Worldometer". www.worldometers.info. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2020. 
  3. ^ . European Centre for Disease Prevention and Control. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  4. ^ Ye Q, Wang B, Mao J (Haziran 2020). "The pathogenesis and treatment of the 'Cytokine Storm' in COVID-19". The Journal of Infection. 80 (6): 607-613. doi:10.1016/j.jinf.2020.03.037. (PMC) 7194613 $2. (PMID) 32283152. 
  5. ^ Yelin D, Wirtheim E, Vetter P, Kalil AC, Bruchfeld J, Runold M, Guaraldi G, Mussini C, Gudiol C, Pujol M, Bandera A, Scudeller L, Paul M, Kaiser L, Leibovici L (September 2020). "Long-term consequences of COVID-19: research needs". The Lancet. Infectious Diseases. 20 (10): 1115-1117. doi:10.1016/S1473-3099(20)30701-5. (PMC) 7462626 $2. (PMID) 32888409. 
  6. ^ . HMRI. 4 Ağustos 2020. 8 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020. 
  7. ^ . Mayo Clinic. 18 Ağustos 2020. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020. 
  8. ^ . NewsGP. Royal Australian College of General Practitioners (RACGP). 24 Haziran 2020. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020. 
  9. ^ . World Health Organization (WHO). 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  10. ^ a b . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Şubat 2020. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020. 
  11. ^ . World Health Organization (WHO). 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. 14 Şubat 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  13. ^ a b Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF (Nisan 2020). "The proximal origin of SARS-CoV-2". Nature Medicine. 26 (4): 450-452. doi:10.1038/s41591-020-0820-9. (PMC) 7095063 $2. (PMID) 32284615. 
  14. ^ Gibbens S (18 Mart 2020). "Why soap is preferable to bleach in the fight against coronavirus". National Geographic. 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2020. 
  15. ^ Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, Zhao X, Huang B, Shi W, Lu R, Niu P, Zhan F, Ma X, Wang D, Xu W, Wu G, Gao GF, Tan W (February 2020). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". The New England Journal of Medicine. 382 (8): 727-733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. (PMC) 7092803 $2. (PMID) 31978945. 
  16. ^ a b Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF). World Health Organization (WHO). Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2020. Diğer özet. 
  17. ^ Rathore JS, Ghosh C (August 2020). "Severe acute respiratory syndrome coronavirus-2 (SARS-CoV-2), a newly emerged pathogen: an overview". Pathogens and Disease. 78 (6). doi:10.1093/femspd/ftaa042 image. OCLC 823140442. (PMC) 7499575 $2. (PMID) 32840560. 
  18. ^ Thomas S (2020). "The Structure of the Membrane Protein of SARS-CoV-2 Resembles the Sugar Transporter SemiSWEET". Pathogens & Immunity. 5 (1): 342-363. doi:10.20411/pai.v5i1.377 image. (PMC) 7608487 $2. (PMID) 33154981. 
  19. ^ Koyama, Takahiko Koyama; Platt, Daniela; Parida, Laxmi (Haziran 2020). "Variant analysis of SARS-CoV-2 genomes". . 98: 495-504. doi:10.2471/BLT.20.253591. 24 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. We detected in total 65776 variants with 5775 distinct variants. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi ()
  20. ^ "Total confirmed cases of COVID-19 per million people". Our World in Data. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  21. ^ "Total confirmed deaths due to COVID-19 per million people". Our World in Data. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  22. ^ CDC. "CDC Tests for 2019-nCoV". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Şubat 2020. 
  23. ^ "Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases". World Health Organization (WHO). 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  24. ^ "2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary". Centers for Disease Control and Prevention. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
  25. ^ "Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-nCoV". Centers for Disease Control and Prevention. 29 Ocak 2020. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  26. ^ . GlobeNewswire News Room. 30 Ocak 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  27. ^ Brueck H (30 Ocak 2020). "There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus". Business Insider. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Şubat 2020. 
  28. ^ "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub". NCBI. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  29. ^ Cohen J, Normile D (Ocak 2020). (PDF). Science. 367 (6475). ss. 234-35. Bibcode:2020Sci...367..234C. doi:10.1126/science.367.6475.234. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  30. ^ "Fast, portable tests come online to curb coronavirus pandemic". Nature. 23 Mart 2020. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  31. ^ Jin YH, Cai L, Cheng ZS, Cheng H, Deng T, Fan YP, Fang C, Huang D, Huang LQ, Huang Q, Han Y, Hu B, Hu F, Li BH, Li YR, Liang K, Lin LK, Luo LS, Ma J, Ma LL, Peng ZY, Pan YB, Pan ZY, Ren XQ, Sun HM, Wang Y, Wang YY, Weng H, Wei CJ, Wu DF, Xia J, Xiong Y, Xu HB, Yao XM, Yuan YF, Ye TS, Zhang XC, Zhang YW, Zhang YG, Zhang HM, Zhao Y, Zhao MJ, Zi H, Zeng XT, Wang YY, Wang XH (Şubat 2020). "A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)". Military Medical Research. 7 (1). s. 4. doi:10.1186/s40779-020-0233-6 image. 
  32. ^ Bai Y, Yao L, Wei T, Tian F, Jin DY, Chen L, Wang M (Şubat 2020). "Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.2565 image. 
  33. ^ Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, Liu L, Shan H, Lei CL, Hui DS, Du B, Li LJ, Zeng G, Yuen KY, Chen RC, Tang CL, Wang T, Chen PY, Xiang J, Li SY, Wang JL, Liang ZJ, Peng YX, Wei L, Liu Y, Hu YH, Peng P, Wang JM, Liu JY, Chen Z, Li G, Zheng ZJ, Qiu SQ, Luo J, Ye CJ, Zhu SY, Zhong NS (Şubat 2020). "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China". The New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmoa2002032 image. 
  34. ^ a b c Bernheim A, Mei X, Huang M, Yang Y, Fayad ZA, Zhang N, Diao K, Lin B, Zhu X, Li K, Li S, Shan H, Jacobi A, Chung M (Şubat 2020). "Chest CT Findings in Coronavirus Disease-19 (COVID-19): Relationship to Duration of Infection". Radiology. s. 200463. doi:10.1148/radiol.2020200463. 
  35. ^ a b Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, Zhang W, Wang Y, Bao S, Li Y, Wu C, Liu H, Liu D, Shao J, Peng X, Yang Y, Liu Z, Xiang Y, Zhang F, Silva RM, Pinkerton KE, Shen K, Xiao H, Xu S, Wong GW (18 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children". New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmc2005073. ISSN 0028-4793.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Lu Zhang Du Zhang p." adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  36. ^ "ICD-10 Version:2019". World Health Organization (WHO). 2019. 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2020. U07.2 – COVID-19, virus not identified – COVID-19 NOS – Use this code when COVID-19 is diagnosed clinically or epidemiologically but laboratory testing is inconclusive or not available. Use additional code, if desired, to identify pneumonia or other manifestations 
  37. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Cureus isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  38. ^ Giani M, Seminati D, Lucchini A, Foti G, Pagni F (Mayıs 2020). "Exuberant Plasmocytosis in Bronchoalveolar Lavage Specimen of the First Patient Requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation for SARS-CoV-2 in Europe". Journal of Thoracic Oncology. 15 (5): e65-e66. doi:10.1016/j.jtho.2020.03.008. (PMC) 7118681 $2. (PMID) 32194247. 
  39. ^ Lillicrap D (Nisan 2020). "Disseminated intravascular coagulation in patients with 2019-nCoV pneumonia". Journal of Thrombosis and Haemostasis. 18 (4): 786-787. doi:10.1111/jth.14781. (PMC) 7166410 $2. (PMID) 32212240. 
  40. ^ Mitra A, Dwyre DM, Schivo M, Thompson GR, Cohen SH, Ku N, Graff JP (Mart 2020). "Leukoerythroblastic reaction in a patient with COVID-19 infection". American Journal of Hematology. 95 (8): 999-1000. doi:10.1002/ajh.25793 image. (PMC) 7228283 $2. (PMID) 32212392. 
  41. ^ Maier BF, Brockmann D (Mayıs 2020). "Effective containment explains subexponential growth in recent confirmed COVID-19 cases in China". Science. 368 (6492): 742-746. Bibcode:2020Sci...368..742M. doi:10.1126/science.abb4557 image. (PMC) 7164388 $2. (PMID) 32269067.  ("...initial exponential growth expected for an unconstrained outbreak.")
  42. ^ . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 28 Haziran 2020. 3 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  43. ^ Centers for Disease Control and Prevention (3 Şubat 2020). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Prevention & Treatment". 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  44. ^ World Health Organization. "Advice for Public". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  45. ^ "My Hand-Washing Song: Readers Offer Lyrics For A 20-Second Scrub". NPR.org. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  46. ^ . COVID-19 Published Science and Research. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020. 
  47. ^ Centers for Disease Control and Prevention (5 Nisan 2020). "What to Do if You Are Sick". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Nisan 2020. 
  48. ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Prevention & Treatment". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 10 Mart 2020. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 
  49. ^ Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (March 2020). "How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?". Lancet. 395 (10228): 931-934. doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5 image. (PMC) 7158572 $2. (PMID) 32164834. A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies. 
  50. ^ Wiles, Siouxsie (14 Mart 2020). "After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means". The Spinoff. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  51. ^ "COVID-19 vaccine development pipeline (Refresh URL to update)". Vaccine Centre, London School of Hygiene and Tropical Medicine. 15 Temmuz 2020. 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  52. ^ . Milken Institute. 23 Haziran 2020. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020. Diğer özet. 
  53. ^ "Draft landscape of COVID 19 candidate vaccines". World Health Organization. 21 Temmuz 2020. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020. 
  54. ^ ""Гам-КОВИД-Вак": Россия первой в мире зарегистрировала вакцину от коронавируса" (Rusça). 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020. 
  55. ^ (Rusça). Ministry of Health of the Russian Federation. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020. 
  56. ^ Callaway, Ewen (11 Ağustos 2020). "Russia's fast-track coronavirus vaccine draws outrage over safety". Nature (İngilizce). doi:10.1038/d41586-020-02386-2. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020. This is a reckless and foolish decision. Mass vaccination with an improperly tested vaccine is unethical. Any problem with the Russian vaccination campaign would be disastrous both through its negative effects on health, but also because it would further set back the acceptance of vaccines in the population. 
  57. ^ Lovelace Jr., Berkeley (11 Ağustos 2020). "Scientists worry whether Russia's Sputnik V' coronavirus vaccine is safe and effective". CNBC (İngilizce). 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020. 
  58. ^ Kate Kelland (11 Ağustos 2020). "Scientists ask: Without trial data, how can we trust Russia's COVID vaccine?". Reuters (İngilizce). 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020. 
  59. ^ Diamond (13 Mayıs 2020). "The challenges of vaccine development against a new virus during a pandemic". Cell Host and Microbe. 27 (5): 699-703. doi:10.1016/j.chom.2020.04.021. 
  60. ^ Thanh Le (9 Nisan 2020). "The COVID-19 vaccine development landscape". Nature Reviews Drug Discovery. 19 (5): 305-06. doi:10.1038/d41573-020-00073-5. ISSN 1474-1776. 10 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Nisan 2020. 
  61. ^ "Update on WHO Solidarity Trial – Accelerating a safe and effective COVID-19 vaccine". World Health Organization. 27 Nisan 2020. 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020. It is vital that we evaluate as many vaccines as possible as we cannot predict how many will turn out to be viable. To increase the chances of success (given the high level of attrition during vaccine development), we must test all candidate vaccines until they fail. [The] WHO is working to ensure that all of them have the chance of being tested at the initial stage of development. The results for the efficacy of each vaccine are expected within three to six months and this evidence, combined with data on safety, will inform decisions about whether it can be used on a wider scale. 
  62. ^ Nussbaumer-Streit B, Mayr V, Dobrescu AI, Chapman A, Persad E, Klerings I, Wagner G, Siebert U, Christof C, Zachariah C, Gartlehner G (Nisan 2020). "Quarantine alone or in combination with other public health measures to control COVID-19: a rapid review". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4: CD013574. doi:10.1002/14651858.CD013574. (PMC) 7141753 $2. (PMID) 32267544. 
  63. ^ Ward, Alex (28 Nisan 2020). . Vox. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020. 
  64. ^ . fightchronicdisease.org. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  65. ^ "Wear masks in public says WHO, in update of COVID-19 advice". Reuters. 5 Haziran 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  66. ^ a b c . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Şubat 2020. 3 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020. 
  67. ^ a b (PDF). ECDC. 8 Nisan 2020. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  68. ^ . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  69. ^ "Which countries have made wearing face masks compulsory?". Al Jazeera. 20 Mayıs 2020. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  70. ^ Greenhalgh T, Schmid MB, Czypionka T, Bassler D, Gruer L (Nisan 2020). "Face masks for the public during the covid-19 crisis". BMJ. 369: m1435. doi:10.1136/bmj.m1435 image. (PMID) 32273267. 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  71. ^ . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Şubat 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  72. ^ . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Haziran 2020. 4 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020. 
  73. ^ . World Health Organization (WHO). 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  74. ^ . nhs.uk. 2 Haziran 2020. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  75. ^ "WHO-recommended handrub formulations". WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care. World Health Organization (WHO). 19 Mart 2009. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  76. ^ (PDF). U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Diğer özet. 
  77. ^ a b National Center for Immunization and Respiratory Diseases (NCIRD) (9 Temmuz 2020). . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020. 
  78. ^ . U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Şubat 2020. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020. 
  79. ^ World Health Organization (29 Ekim 2020). WHO's Science in 5 on COVID-19 - Ventilation. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Kasım 2020 – YouTube vasıtasıyla. 
  80. ^ Somsen GA, van Rijn C, Kooij S, Bem RA, Bonn D (July 2020). "Small droplet aerosols in poorly ventilated spaces and SARS-CoV-2 transmission". The Lancet. Respiratory Medicine. Elsesier. 8 (7): 658-659. doi:10.1016/S2213-2600(20)30245-9. (PMC) 7255254 $2. (PMID) 32473123. 
  81. ^ a b . The Nutrition Source. Harvard T.H. Chan School of Public Health. 29 Mayıs 2020. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 
  82. ^ Villasanta, Arthur (15 Eylül 2020). . International Business Times. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2020. Vitamin D is important to the function of the immune system and vitamin D supplements have previously been shown to lower the risk of viral respiratory tract infections 
  83. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Şubat 2020. 
  84. ^ (İngilizce). The Lancet. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2020. 
  85. ^ "Bill Gates'ten 'corona virüs' adımı". NTV. 9 Mart 2020. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2020. 
  86. ^ a b Li G, De Clercq E (Mart 2020). "Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)". Nature Reviews. Drug Discovery. 19 (3). ss. 149-150. doi:10.1038/d41573-020-00016-0 image. (PMID) 32127666. 
  87. ^ Ko WC, Rolain JM, Lee NY, Chen PL, Huang CT, Lee PI, Hsueh PR (Mart 2020). "Arguments in favor of remdesivir for treating SARS-CoV-2 infections". International Journal of Antimicrobial Agents. s. 105933. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105933. 
  88. ^ Wang M, Cao R, Zhang L, Yang X, Liu J, Xu M, Shi Z, Hu Z, Zhong W, Xiao G (Şubat 2020). "Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus (2019-nCoV) in vitro". Cell Research. 30 (3). ss. 269-71. doi:10.1038/s41422-020-0282-0. 
  89. ^ Beeching NJ, Fletcher TE, Fowler R (2020). (PDF). BMJ. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  90. ^ . aifa.gov.it (İtalyanca). 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  91. ^ a b Gao J, Tian Z, Yang X (Şubat 2020). "Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies". Bioscience Trends. 14 (1). ss. 72-73. doi:10.5582/bst.2020.01047. 
  92. ^ Yao X, Ye F, Zhang M, Cui C, Huang B, Niu P, Liu X, Zhao L, Dong E, Song C, Zhan S, Lu R, Li H, Tan W, Liu D (Mart 2020). "In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)". Clinical Infectious Diseases. doi:10.1093/cid/ciaa237. (PMID) 32150618. 
  93. ^ Touret F, de Lamballerie X (Mart 2020). "Of chloroquine and COVID-19". Antiviral Research. Cilt 177. s. 104762. doi:10.1016/j.antiviral.2020.104762. (PMID) 32147496. 
  94. ^ a b Rentsch, Christopher T; DeVito, Nicholas J; MacKenna, Brian; Morton, Caroline E; Bhaskaran, Krishnan; Brown, Jeremy P; Schultze, Anna; Hulme, William J; Croker, Richard; Walker, Alex J; Williamson, Elizabeth J (Ocak 2021). "Effect of pre-exposure use of hydroxychloroquine on COVID-19 mortality: a population-based cohort study in patients with rheumatoid arthritis or systemic lupus erythematosus using the OpenSAFELY platform". The Lancet Rheumatology. 3 (1): e19-e27. doi:10.1016/s2665-9913(20)30378-7. ISSN 2665-9913. (PMC) 7745258 $2. (PMID) 33349815. KB1 bakım: PMC biçimi ()
  95. ^ "Hydroxychloroquine and azithromycin as a treatment of COVID-19: results of an openlabel non-randomized clinical trial" (PDF). 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  96. ^ Lane, Jennifer C E; Weaver, James; Kostka, Kristin; Duarte-Salles, Talita; Abrahao, Maria Tereza F; Alghoul, Heba; Alser, Osaid; Alshammari, Thamir M; Biedermann, Patricia; Banda, Juan M; Burn, Edward (Kasım 2020). "Risk of hydroxychloroquine alone and in combination with azithromycin in the treatment of rheumatoid arthritis: a multinational, retrospective study". The Lancet Rheumatology. 2 (11): e698-e711. doi:10.1016/s2665-9913(20)30276-9. ISSN 2665-9913. (PMC) 7442425 $2. (PMID) 32864627. KB1 bakım: PMC biçimi ()
  97. ^ Baron SA, Devaux C, Colson P, Raoult D, Rolain JM (Mart 2020). "Teicoplanin: an alternative drug for the treatment of coronavirus COVID-19?". Int. J. Antimicrob. Agents. s. 105944. doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105944. 
  98. ^ Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan G, Ruan L, Song B, Cai Y, Wei M, Li X, Xia J, Chen N, Xiang J, Yu T, Bai T, Xie X, Zhang L, Li C, Yuan Y, Chen H, Li H, Huang H, Tu S, Gong F, Liu Y, Wei Y, Dong C, Zhou F, Gu X, Xu J, Liu Z, Zhang Y, Li H, Shang L, Wang K, Li K, Zhou X, Dong X, Qu Z, Lu S, Hu X, Ruan S, Luo S, Wu J, Peng L, Cheng F, Pan L, Zou J, Jia C, Wang J, Liu X, Wang S, Wu X, Ge Q, He J, Zhan H, Qiu F, Guo L, Huang C, Jaki T, Hayden FG, Horby PW, Zhang D, Wang C (Mart 2020). "A Trial of Lopinavir-Ritonavir in Adults Hospitalized with Severe Covid-19". The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2001282. (PMID) 32187464. 
  99. ^ . 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  100. ^ "Japanese flu drug 'clearly effective' in treating coronavirus, says China". The Guardian. 18 Mart 2020. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  101. ^ Kawase M, Shirato K, van der Hoek L, Taguchi F, Matsuyama S (Haziran 2012). "Simultaneous treatment of human bronchial epithelial cells with serine and cysteine protease inhibitors prevents severe acute respiratory syndrome coronavirus entry". J. Virol. 86 (12). ss. 6537-45. doi:10.1128/JVI.00094-12. (PMC) 3393535 $2. (PMID) 22496216. 
  102. ^ Hoffman, Markus (5 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor". Cell. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2020. 
  103. ^ Hoffmann M, Kleine-Weber H, Krüger N, Müller M, Drosten C, Pöhlmann S (31 Ocak 2020). "The novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) uses the SARS-coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells". (preprint). doi:10.1101/2020.01.31.929042 image. 
  104. ^ Yao X, Ye F, Zhang M, Cui C, Huang B, Niu P, Liu X, Zhao L, Dong E, Song C, Zhan S, Lu R, Li H, Tan W, Liu D (Mart 2020). "In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2)". Clin. Infect. Dis. doi:10.1093/cid/ciaa237. (PMID) 32150618. 
  105. ^ Liu R, Miller J (3 Mart 2020). "China approves use of Roche drug in battle against coronavirus complications". Reuters. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  106. ^ . ChinaXiv.org. 5 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  107. ^ "Azioni intraprese per favorire la ricerca e l'accesso ai nuovi farmaci per il trattamento del COVID-19". aifa.gov.it (İtalyanca). 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  108. ^ "3 patients get better on arthritis drug". 5 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  109. ^ "Coronavirus, via libera dell'Aifa al farmaco anti-artrite efficace su 3 pazienti e a un antivirale: test in 5 centri" [Coronavirus, Aifa gives go-ahead to effective anti-arthritis drug on 3 patients and an antiviral: test in 5 centers]. (İtalyanca). 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  110. ^ Mehta P, McAuley DF, Brown M, Sanchez E, Tattersall RS, Manson JJ (16 Mart 2020). . The Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30628-0. (PMID) 32192578. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2020. 
  111. ^ "How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid-19". . 12 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  112. ^ Ruan Q, Yang K, Wang W, Jiang L, Song J (Mart 2020). "Clinical predictors of mortality due to COVID-19 based on an analysis of data of 150 patients from Wuhan, China". Intensive Care Medicine. doi:10.1007/s00134-020-05991-x. (PMID) 32125452. 
  113. ^ . FiercePharma. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020. 
  114. ^ a b c Casadevall A, Pirofski LA (Mart 2020). "The convalescent sera option for containing COVID-19". The Journal of Clinical Investigation. doi:10.1172/JCI138003. (PMID) 32167489. 
  115. ^ a b Murthy S, Gomersall CD, Fowler RA (11 Mart 2020). "Care for Critically Ill Patients With COVID-19". JAMA. doi:10.1001/jama.2020.3633. (PMID) 32159735. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  116. ^ World Health Organization (28 Ocak 2020). "Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected" (PDF). 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  117. ^ Wang, Ke; Zhao, Wei; Li, Ji; Shu, Weiwei; Duan, Jun (30 Mart 2020). "The experience of high-flow nasal cannula in hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in two hospitals of Chongqing, China". Annals of Intensive Care. 10 (1). s. 37. doi:10.1186/s13613-020-00653-z. (PMC) 7104710 $2. (PMID) 32232685. 
  118. ^ McEnery, Tom; Gough, Ciara; Costello, Richard W (Nisan 2020). "COVID-19: Respiratory support outside the intensive care unit". The Lancet Respiratory Medicine. doi:10.1016/S2213-2600(20)30176-4. (PMC) 7146718 $2. (PMID) 32278367. 
  119. ^ a b Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (PDF). World Health Organization (WHO). 16-24 Şubat 2020. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  120. ^ a b Dong Y, Mo X, Hu Y, Qi X, Jiang F, Jiang Z, Tong S (2020). (PDF). Pediatrics. ss. e20200702. doi:10.1542/peds.2020-0702. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2020.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "pediatrics_tong" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  121. ^ Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, Zhang W, Wang Y, Bao S, Li Y, Wu C, Liu H, Liu D, Shao J, Peng X, Yang Y, Liu Z, Xiang Y, Zhang F, Silva RM, Pinkerton KE, Shen K, Xiao H, Xu S, Wong GW (18 Mart 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children". New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society. doi:10.1056/nejmc2005073. ISSN 0028-4793. (PMID) 32187458. 
  122. ^ "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention. 11 Şubat 2020. 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2020. 
  123. ^ Fang L, Karakiulakis G, Roth M (Mart 2020). "Are patients with hypertension and diabetes mellitus at increased risk for COVID-19 infection?". . 395 (10224). ss. e40. doi:10.1016/S0140-6736(20)30311-1. 
  124. ^ Heymann DL, Shindo N, ve diğerleri. (WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards) (Şubat 2020). "COVID-19: what is next for public health?". Lancet. 395 (10224). Elsevier BV. ss. 542-545. doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3. 
  125. ^ Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R (2020). "Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19)". StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  126. ^ Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, Xiang J, Wang Y, Song B, Gu X, Guan L (2020). "Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study". The Lancet. Elsevier BV. doi:10.1016/s0140-6736(20)30566-3. ISSN 0140-6736. 
  127. ^ Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X (Mart 2020). "Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections". Liver International. doi:10.1111/liv.14435. 
  128. ^ "WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus". World Health Organization (WHO). 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2020. 
  129. ^ a b "Report sulle caratteristiche dei pazienti deceduti positivi a COVID-19 in Italia" (PDF) (İtalyanca). Rome: . 17 Mart 2020. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). 
  130. ^ "Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020" (PDF) (İtalyanca). Rome: . 19 Mart 2020. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  131. ^ Wang W, Tang J, Wei F (Nisan 2020). "Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China". Journal of Medical Virology. 92 (4). ss. 441-47. doi:10.1002/jmv.25689 image. 
  132. ^ "Coronavirus Age, Sex, Demographics (COVID-19)". www.worldometers.info. 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  133. ^ Zheng YY, Ma YT, Zhang JY, Xie X (Mart 2020). "COVID-19 and the cardiovascular system". Nature Reviews. Cardiology. doi:10.1038/s41569-020-0360-5 image. 
  134. ^ Ji Y, Ma Z, Peppelenbosch MP, Pan Q (Şubat 2020). "Potential association between COVID-19 mortality and health-care resource availability". Lancet Global Health. 8 (4). ss. e480. doi:10.1016/S2214-109X(20)30068-1 image. 
  135. ^ Li XQ, Cai WF, Huang LF, Chen C, Liu YF, Zhang ZB, Yuan J, Li TG, Wang M (Mart 2020). "[Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID-19 in 2020 in Guangzhou]". Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (Çince). 41 (5). ss. 634-637. doi:10.3760/cma.j.cn112338-20200228-00209. 
  136. ^ Jung SM, Akhmetzhanov AR, Hayashi K, Linton NM, Yang Y, Yuan B, Kobayashi T, Kinoshita R, Nishiura H (Şubat 2020). "Real-Time Estimation of the Risk of Death from Novel Coronavirus (COVID-19) Infection: Inference Using Exported Cases". Journal of Clinical Medicine. 9 (2). s. 523. doi:10.3390/jcm9020523. (PMC) 7074479 $2. (PMID) 32075152. 
  137. ^ Chughtai A, Malik A (Mart 2020). "Is Coronavirus disease (COVID-19) case fatality ratio underestimated?". Global Biosecurity. 1 (3). 
  138. ^ Baud D, Qi X, Nielsen-Saines K, Musso D, Pomar L, Favre G (Mart 2020). "Real estimates of mortality following COVID-19 infection". The Lancet Infectious Diseases. doi:10.1016/S1473-3099(20)30195-X. (PMID) 32171390. 
  139. ^ "BSI open letter to Government on SARS-CoV-2 outbreak response | British Society for Immunology". www.immunology.org. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  140. ^ "Can you get coronavirus twice or does it cause immunity?". The Independent (İngilizce). 13 Mart 2020. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  141. ^ "They survived the coronavirus. Then they tested positive again. Why?". Los Angeles Times (İngilizce). 13 Mart 2020. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  142. ^ . www.caixinglobal.com (İngilizce). 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  143. ^ Cheung E (13 Mart 2020). "Some recovered Covid-19 patients may have lung damage, doctors say". South China Morning Post (İngilizce). 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Mart 2020. 
  144. ^ a b The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (17 Şubat 2020). "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020". China CDC Weekly. 2 (8). ss. 113-122. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2020.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Epidemiology2020Feb17" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  145. ^ "Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020" (PDF) (İtalyanca). Rome: . 19 Mart 2020. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  146. ^ "코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황 (3월 22일, 정례브리핑)" (PDF). . 22 Mart 2020. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. []
  147. ^ Centers for Disease Control and Prevention (May 2012). "Lesson 3: Measures of Risk Section 3: Mortality Frequency Measures". Principles of Epidemiology in Public Health Practice (Third bas.). U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). No. SS1978. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2020. 
  148. ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (25 Mart 2020). Chivers, Tom (Ed.). "What do we know about the risk of dying from COVID-19?". . 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2020. 
  149. ^ Castagnoli R, Votto M, Licari A, Brambilla I, Bruno R, Perlini S, Rovida F, Baldanti F, Marseglia GL (April 2020). "Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) Infection in Children and Adolescents: A Systematic Review". JAMA Pediatrics. 174 (9): 882-889. doi:10.1001/jamapediatrics.2020.1467. (PMID) 32320004. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  150. ^ Lazzerini M, Putoto G (Mayıs 2020). "COVID-19 in Italy: momentous decisions and many uncertainties". The Lancet. Global Health. 8 (5): e641-e642. doi:10.1016/S2214-109X(20)30110-8. (PMC) 7104294 $2. (PMID) 32199072. 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  151. ^ "What do we know about the risk of dying from COVID-19?". Our World in Data. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2020. 
  152. ^ "Novel coronavirus named 'Covid-19': WHO". TODAYonline. 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  153. ^ "The coronavirus spreads racism against—and among—ethnic Chinese". The Economist. 17 Şubat 2020. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Şubat 2020. 
  154. ^ "New York'un en büyük fuar alanı Kovid-19 hastanesi oldu". aksam.com.tr. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  155. ^ Lucey D, Sparrow A (14 Ocak 2020). "China Deserves Some Credit for Its Handling of the Wuhan Pneumonia". Foreign Policy. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  156. ^ Campbell C (20 Ocak 2020). "The Wuhan Pneumonia Crisis Highlights the Danger in China's Opaque Way of Doing Things". Time. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Mart 2020. 
  157. ^ "Corona Virüsü aşısı bulundu mu, hangi tarihte ne zaman uygulanacak? Korona Virüsü tedavisi nasıl yapılıyor? İşte son durum". Milliyet. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mart 2020. 
  158. ^ Berger, Kevin (12 Mart 2020). "The Man Who Saw the Pandemic Coming". Nautilus. 15 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2020. 
  159. ^ Wu YC, Chen CS, Chan YJ (Mart 2020). "The outbreak of COVID-19: An overview". Journal of the Chinese Medical Association. 83 (3): 217-220. doi:10.1097/JCMA.0000000000000270. (PMC) 7153464 $2. (PMID) 32134861. 
  160. ^ Wang C, Horby PW, Hayden FG, Gao GF (Şubat 2020). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". Lancet. 395 (10223): 470-473. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9 image. (PMC) 7135038 $2. (PMID) 31986257. 19 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  161. ^ Cohen, Jon (Ocak 2020). "Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally". Science. doi:10.1126/science.abb0611 image. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  162. ^ . World Health Organization (WHO). 12 Ocak 2020. 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  163. ^ Kessler, Glenn (17 Nisan 2020). "Trump's false claim that the WHO said the coronavirus was 'not communicable'". The Washington Post. 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2020. 
  164. ^ Kuo, Lily (21 Ocak 2020). "China confirms human-to-human transmission of coronavirus". The Guardian. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2020. 
  165. ^ Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (Şubat 2020). "[The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China]". Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (Çince). 41 (2): 145-151. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003. (PMID) 32064853. 
  166. ^ Areddy, James T. (26 Mayıs 2020). "China Rules Out Animal Market and Lab as Coronavirus Origin". The Wall Street Journal. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020. 
  167. ^ Kelland, Kate (19 Haziran 2020). "Italy sewage study suggests COVID-19 was there in December 2019". Reuters. 24 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Haziran 2020. 
  168. ^ Duarte, Fernando (24 Şubat 2020). "As the cases of coronavirus increase in China and around the world, the hunt is on to identify "patient zero"". BBC News Online. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  169. ^ Li, Xingguang; Zai, Junjie; Zhao, Qiang; Nie, Qing; Li, Yi; Foley, Brian T.; Chaillon, Antoine (11 Mart 2020). "Evolutionary history, potential intermediate animal host, and cross‐species analyses of SARS‐CoV‐2". Journal of Medical Virology. doi:10.1002/jmv.25731. (PMC) 7228310 $2. (PMID) 32104911. 
  170. ^ Andersen, Kristian G.; Rambaut, Andrew; Lipkin, W. Ian; Holmes, Edward C.; Garry, Robert F. (17 Mart 2020). "The proximal origin of SARS-CoV-2". Nature Medicine. 26 (4): 450-452. doi:10.1038/s41591-020-0820-9 image. (PMC) 7095063 $2. (PMID) 32284615. 
  171. ^ van Dorp, Lucy; Acman, Mislav; Richard, Damien; Shaw, Liam P.; Ford, Charlotte E.; Ormond, Louise; Owen, Christopher J.; Pang, Juanita; Tan, Cedric C.S.; Boshier, Florencia A.T.; Ortiz, Arturo Torres; Balloux, François (Eylül 2020). "Emergence of genomic diversity and recurrent mutations in SARS-CoV-2". Infection, Genetics and Evolution. 83: 104351. doi:10.1016/j.meegid.2020.104351. (PMC) 7199730 $2. (PMID) 32387564. 
  172. ^ Shield, Charli (26 Mart 2020). "Coronavirus: From bats to pangolins, how do viruses reach us?". Deutsche Welle. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Aralık 2020. 
  173. ^ Heymann DL, Shindo N (Şubat 2020). "COVID-19: what is next for public health?". Lancet. 395 (10224): 542-545. doi:10.1016/S0140-6736(20)30374-3 image. (PMID) 32061313. 
  174. ^ March 2020, Jeanna Bryner-Live Science Editor-in-Chief 14. . livescience.com. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  175. ^ Politics, Canadian (8 Nisan 2020). "The birth of a pandemic: How COVID-19 went from Wuhan to Toronto | National Post". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  176. ^ 高昱 (26 Şubat 2020). [Exclusive | Tracing the New Coronavirus gene sequencing: when did the alarm sound]. (Çince). 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
  177. ^ 路子康. . 中国网新闻 (Çince). 北京. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020. 
  178. ^ "Novel Coronavirus". World Health Organization (WHO). 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Şubat 2020. 
  179. ^ "武汉现不明原因肺炎 官方确认属实：已经做好隔离". Xinhua Net 新華網. 31 Aralık 2019. 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2020. 
  180. ^ . WJW.Wuhan.gov.cn (Çince). Wuhan Municipal Health Commission. 31 Aralık 2019. 9 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  181. ^ "Mystery pneumonia virus probed in China". . 3 Ocak 2020. 5 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2020. 
  182. ^ Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, Ren R, Leung KS, Lau EH, Wong JY, Xing X, Xiang N, Wu Y, Li C, Chen Q, Li D, Liu T, Zhao J, Liu M, Tu W, Chen C, Jin L, Yang R, Wang Q, Zhou S, Wang R, Liu H, Luo Y, Liu Y, Shao G, Li H, Tao Z, Yang Y, Deng Z, Liu B, Ma Z, Zhang Y, Shi G, Lam TT, Wu JT, Gao GF, Cowling BJ, Yang B, Leung GM, Feng Z (Mart 2020). "Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus-Infected Pneumonia". New England Journal of Medicine. 382 (13): 1199-1207. doi:10.1056/NEJMoa2001316 image. (PMC) 7121484 $2. (PMID) 31995857. 
  183. ^ "China confirms sharp rise in cases of SARS-like virus across the country". 20 Ocak 2020. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ocak 2020. 
  184. ^ The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (Şubat 2020). "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) – China, 2020". China CDC Weekly. 2 (8): 113-122. doi:10.46234/ccdcw2020.032 image. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  185. ^ a b "Flattery and foot dragging: China's influence over the WHO under scrutiny". The Globe and Mail. 25 Nisan 2020. 27 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  186. ^ Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, Zhang L, Fan G, Xu J, Gu X, Cheng Z, Yu T, Xia J, Wei Y, Wu W, Xie X, Yin W, Li H, Liu M, Xiao Y, Gao H, Guo L, Xie J, Wang G, Jiang R, Gao Z, Jin Q, Wang J, Cao B (Ocak 2020). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. 395 (10223): 497-506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5 image. (PMC) 7159299 $2. (PMID) 31986264. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  187. ^ (18 Mart 2020). . The Guardian. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020. 
  188. ^ . AP NEWS. 2 Haziran 2020. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  189. ^ [Coronavirus: First two cases in Italy]. Corriere della sera (İtalyanca). 31 Ocak 2020. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020. 
  190. ^ Fredericks, Bob (13 Mart 2020). "WHO says Europe is new epicenter of coronavirus pandemic". New York Post. 14 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mayıs 2020. 
  191. ^ . Sky News. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020. 
  192. ^ (26 Mart 2020). "The U.S. Now Leads the World in Confirmed Coronavirus Cases". The New York Times. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mart 2020. 
  193. ^ "Studies Show N.Y. Outbreak Originated in Europe". The New York Times. 8 Nisan 2020. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  194. ^ a b "Beijing Covid-19 outbreak puts food markets back in infection focus". South China Morning Post. 16 Haziran 2020. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  195. ^ . CNA. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  196. ^ . Brusselstimes.com. 27 Mart 2020. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020. 
  197. ^ Goldstein, Joseph (6 Nisan 2020). "Bronx Zoo Tiger Is Sick With the Coronavirus". The New York Times. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Nisan 2020. 
  198. ^ . Fox News. 26 Nisan 2020. 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  199. ^ . Berlingske Tidende. 31 Ekim 2020. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020. 
  200. ^ . ScienceMag.org. 18 Ağustos 2020. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2020. 
  201. ^ Shi J, Wen Z, Zhong G, Yang H, Wang C, Huang B, Liu R, He X, Shuai L, Sun Z, Zhao Y, Liu P, Liang L, Cui P, Wang J, Zhang X, Guan Y, Tan W, Wu G, Chen H, Bu Z (Nisan 2020). "Susceptibility of ferrets, cats, dogs, and other domesticated animals to SARS-coronavirus 2". Science. 368 (6494): 1016-1020. doi:10.1126/science.abb7015 image. (PMC) 7164390 $2. (PMID) 32269068. 
  202. ^ Rocheleau, Jackie (2020). "Protecting great apes from the unknown effects of Covid-19". Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-120220-3. 
  203. ^ a b . NPR.org. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  204. ^ Gorman, James (4 Kasım 2020). "Denmark Will Kill All Farmed Mink, Citing Coronavirus Infections". The New York Times. ISSN 0362-4331. 9 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2020. 
  205. ^ Dhama K, Sharun K, Tiwari R, Dadar M, Malik YS, Singh KP, Chaicumpa W (Mart 2020). "COVID-19, an emerging coronavirus infection: advances and prospects in designing and developing vaccines, immunotherapeutics, and therapeutics". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 16 (6): 1232-1238. doi:10.1080/21645515.2020.1735227 image. (PMC) 7103671 $2. (PMID) 32186952. 
  206. ^ Zhang L, Liu Y (Mayıs 2020). "Potential interventions for novel coronavirus in China: A systematic review". Journal of Medical Virology. 92 (5): 479-490. doi:10.1002/jmv.25707. (PMC) 7166986 $2. (PMID) 32052466. 
  207. ^ Aristovnik A, Ravšelj D, Umek L (Kasım 2020). "A Bibliometric Analysis of COVID-19 across Science and Social Science Research Landscape". Sustainability. 12 (21): 9132. doi:10.3390/su12219132 image. 
  208. ^ Kupferschmidt, Kai (3 Aralık 2020). "First-of-its-kind African trial tests common drugs to prevent severe COVID-19". Science. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  209. ^ Reardon, Sara (13 Kasım 2020). "For COVID Drugs, Months of Frantic Development Lead to Few Outright Successes". Scientific American. 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar

  • T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI COVID-19 5 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü 23 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Dünya Sağlık Örgütü26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • COVID-19 Resource Centre at The Lancet (İngilizce)23 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Kronolojik BBC haber arşivi 11 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Dünyadaki Corona Virüs Enfekte ve Ölüm Rakamları22 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • Türkiye Corona Virüs Vaka Haritası 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  • T.C Sağlık Bakanlığı Corona Virüs Tablosu23 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Sınıflandırma
D
  • ICD-10: U07.1, U07.2
  • MeSH: D000086382
  • : 840539006


wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Koronavirus hastaligi 2019 COVID 19 siddetli akut solunum sendromu koronavirusu 2 SARS CoV 2 nin neden oldugu bulasici bir hastaliktir Ilk vaka ile Cin in Hubei eyaletinin Wuhan sehrinde Kasim 2019 tarihinde karsilasilmistir O zamandan bu yana yayilmaya devam etmis ve dunya genelinde pandemiye neden olmustur Ancak bu pandemi gectigimiz yil bircok ulkede sona ermistir 3 Mart 2020 itibariyla dunya capinda olum orani 3 4 olup 8 Nisan 2023 tarihi itibariyla Dunya da 684 906 699 onaylanmis vaka 657 635 742 iyilesen varken virus nedeniyle 6 837 598 hasta oldu COVID 19 Koronavirus hastaligi 2019 Diger adlarKoronavirus Yeni Koronavirus hastaligiCOVID 19 un yol actigi semptomlarOlagan baslangiciBulasmadan sonra 2 ila 14 gun genellikle 5 gun UzmanlikEnfeksiyon hastaliklari Gogus hastaliklari viroloji epidemiyoloji Acil tip BelirtilerAtes oksuruk tat ve koku duyusu kaybi nefes darligiKomplikasyonZaturreKulucka suresiBulasmadan sonra 7 ila 14 gun tipik olarak 5 gun SureBirkac haftaNedenleriVirus aspirasyon pnomonisiRisk faktoruKistik fibrozis kronik obstruktif akciger hastaligi astim diyabet kalp yetmezligi sigara bagimliligi yaslilikTaniBelirtilerin gozlenmesi gogus filmi tomografiAyirici taniKOAH astim pulmoner odem akciger embolisiTedaviAntikoagulan Heparin Varfarin direkt etki gosteren oral antikoagulanlar IlacVar COVID 19 semptomlari genellikle degiskendir fakat ates oksuruk yorgunluk nefes almakta zorluk anozmi koku alma duyusunda kayip ve tat alma duyusunda kayip gibi semptomlar sikca gorulen semptomlari arasindadir Semptomlar virusle temastan bir ile on dort gun icerisinde gorulmektedir Enfekte olan kisilerden yaklasik olarak bes kisiden birinde herhangi bir belirti gorulmemektedir Cogu insanda hafif semptomlar gorulmesine karsin bazi insanlarda akut solunum sikintisi sendromu ARDS nin gorulmesine neden olabilmektedir ARDS sitokin firtinalarina coklu organ yetmezligine sepsise ve tromboza neden olabilmektedir Ozellikle akcigerler ve kalpte olmak uzere Organlarda uzun vadeli hasarlar gozlemlenmistir Hastaligin akut evresini gecirmis olmalarina ragmen cesitli etkileri aylarca yasamaya devam eden kayda deger sayida hastanin bulunmasi endiselere neden olmaktadir Bu durum ayrica uzun COVID olarak da bilinmektedir Bu etkiler arasinda siddetli yorgunluk hafiza kaybi da dahil olmak uzere bilissel problemler dusuk derecelerde ates kaslarda gucsuzluk ve nefes darligi bulunmaktadir COVID 19 a neden olan virus cogunlukla enfekte bir kisinin baska bir kisiyle yakin temasta bulunmasiyla bulasmaktadir Virusu iceren kucuk damlaciklar ve aerosoller enfekte kimsenin nefes almasi oksurmesi hapsirmasi sarki soylemesi veya konusmasi durumunda agiz ve burnundan yayilabilir Insanlar virusun agiz burun veya gozlere gelmesi durumunda enfekte olurlar Virus ayrica kontamine yuzeyler nedeniyle de bulasabilmektedir fakat hastaligin bulasmasinin ana yolunun bu olmadigi dusunulmektedir Hastaligin aktariminin ne sekilde oldugu kesin olarak nadiren tespit edilebilir ancak enfeksiyon cogunlukla insanlarin belli bir sure boyunca birlikte bulunmalari durumunda gerceklesmektedir Enfekte kimse semptom gostermeye baslamadan iki gun once bile baskalarina bu virusu bulastirabilir Ayrica COVID 19 semptom gostermeyen kimselerden de bulasabilir Normal vakalarda on gune kadar agir vakalarda ise iki hafta boyunca enfekte kalabilmek mumkundur Hastaligin teshisi icin cesitli yontemler gelistirilmistir Teshis icin en yaygin kulanilan yontem nazofaringeal suruntu yardimiyla uygulanan gercek zamanli polimeraz zincir reaksiyonudur rRT PCR Onleyici tedbirler arasinda fiziksel veya sosyal mesafe karantina kapali alanlarin havalandirilmasi oksurme ve hapsirma durumunda agiz ve burunun kapatilmasi ellerin yikanmasi ve yikanmamis ellerin yuzden uzak tutulmasi yer alir Iletim riskini en aza indirmek icin halka acik ortamlarda yuz maskeleri kullanilmasi tavsiye edilmistir Cesitli asilar gelistirilmis ve cesitli ulkelerce toplu asilama kampanyalari baslatilmistir Virusu inhibe eden ilaclarin gelistirilmesi icin calismalar devam etse de birincil tedavi su an icin semptomatiktir Kontrol altina alma islemleri semptomlarin tedavisini destekleyici bakimi izolasyonu ve deneysel onlemleri icerir Belirti ve BulgularCOVID 19 un semptomlari hafif semptomlardan agir hastaliga kadar degiskenlik gostermektedir Yaygin semptomlari arasinda bas agrisi koku ve tat kaybi burun tikanikligi ve burun akintisi oksuruk kas agrisi bogaz agrisi ates ve nefes alma guclugu yer alir Ayni enfeksiyona sahip kisilerde farkli semptomlar gorulebilmektedir ve bu semptomlar zamanla degisiklik gosterebilir Daha onceden kulak burun bogaz rahatsizligi olmayan kisilerde koku kaybi ile tat kaybinin ayni anda gorulmesi 95 ozgulluk oraniyla COVID 19 ile iliskilendirilir Cogu hasta 81 hafif ile orta siddette semptomlar gosterirken hafif derecede zatureye kadar bir kismi 14 agir semptomlar gostermekte nefes darligi hipoksi 50 den fazla akciger tutulumu gibi az bir kismi ise 5 kritik semptomlar gostermektedir solunum yetmezligi sok coklu organ disfonksiyonu gibi Enfekte kisilerden ortalama olarak beste biri hicbir semptom gostermemektedir Asemptomik tasiyicilar genellikle test olmamaktadir ve hastaligi bulastirabilirler Bazi enfekte kisiler daha sonradan semptom gostermeye baslayabilir veya cok hafif semptomlar gosterebilirler bu kisilerde hastaligi bulastirabilmektedir Cogu enfeksiyonda oldugu gibi enfekte olunduktan sonra ilk semptomplarin ortaya cikmasi icin kulucka suresi olarak bilinen belirli bir surenin gecmesi gerekir Covid 19 un kulucka suresi ortalama dort ila bes gundur Cogu semptomik kisi temastan iki ila yedi gun arasinda semptom gostermeye baslar ve neredeyse semptomik hastalarin tamami on iki gun dolmadan bir veya birden fazla semptom gosterir SebebiCOVID 19 siddetli akut solunum sendromu koronavirus 2 SARS CoV 2 virus susu enfeksiyonundan kaynaklanir Bulasma COVID 19 genellikle solunum yoluyla bulasmaktadir enfekte kimsenin oksurmesi hapsirmasi konusmasi veya nefes almasi ile bulasabilir Enfeksiyona virus iceren partikullerin solunulmasi virus iceren solunum damlaciklarinin veya aerosollerinin enfekte olan hasta ile yakin temasta bulunan kisilerin agiz burun veya gozlerine girmesi neden olur Bulasici olan ortalama 1000 SARS CoV 2 viryonunun insandan insana gecebildigi ve enfeksiyona neden oldugu dusunulmektedir Temas suresi arttikca ve bireyler arasindaki fiziksel mesafe azaldikca COVID 19 un bulasma riski artmaktadir Yakin mesafeler yere dusen daha buyuk damlaciklari ve aerosolleri icerebilirken daha uzun mesafeler yalnizca aerosolleri icerir Daha buyuk damlaciklar da buharlasarak aerosollere donusebilir Kasim 2020 itibariyla buyuk damlaciklar ile aeresoller arasindaki onem farki net degildir ayrica virusun bir odadan uzak bir mesafedeki baska bir odaya hava kanallari gibi yollarla tasinabilme ihtimalinin olup olmadigi da bilinmemektedir Hava yoluyla bulasma ozellikle restoranlar korolar spor salonlari gece kulupleri ofisler ve ibadethaneler gibi yuksek risk iceren kapali alanlarin az havalandirilmis ve kalabalik olmasi durumunda gerceklesebilmektedir Ayrica saglik hizmeti ortamlarinda da hava yoluyla bulasma durumu COVID 19 hastalarina aerosol olusturan tibbi prosedurler uygulanmasi sonucunda yasanabilmektedir Sosyal mesafe uygulamasi ile kumas yuz maskeleri cerrahi maskeler solunum maskeleri gibi yuz kaplamalarinin takilmasi damlacik iletimini kontrol altina alma yontemlerindendir Iyi bir hava sirkulasyonu saglamak ve disaridaki havanin kullanimini arttirmak amaciyla isitma ve havalandirma sistemlerinin bakimlarinin yaptirilmasi kapali alanlarda hastaligin bulasma riskini azaltabilir Bir enfekte kisi tarafindan enfekte edilen kisi sayisi genellikle degiskenlik gostermektedir Eylul 2020 itibariyla enfekte bir kisinin ortalama olarak 2 3 kisiyi enfekte ettigi tahmin edilmektedir Gripten daha bulasici ancak kizamiktan daha az bulasicidir Siklikla kumeler halinde bulasir enfeksiyonlarin ini genellikle bir bolge veya belirli bir vakaya kadar surulebilmektedir Yayilmasinda bir kisinin birden fazla kisiye hastaligi bulastirdigi super yayilma olaylari nin etkisi buyuktur Viroloji viriyonunun cizimi Siddetli akut solunum sendromu koronavirus 2 SARS CoV 2 yeni bir siddetli akut solunum sendromu koronavirusudur Ilk olarak Vuhan daki akut solunum yolu hastaligi vakalari kumesine bagli zaturre geciren uc kisiden tespit edildi Yeni SARS CoV 2 virusunun tum ozellikleri dogadaki ilintili koronaviruslerde de gorulmektedir Vucut disarisinda virus koruyucu balonunu patlattigi icin sabun ile yok edilebilmektedir SARS CoV 2 orijinal SARS CoV ile yakindan baglantilidir Hayvan kokenli oldugu dusunulmektedir zoonotik Genetik analizler koronavirusun yarasadan bulasan iki susla birlikte Sarbecovirus B soyu alt cinsinde Betacoronavirus cinsi ile genetik olarak kumelendigini ortaya cikarmistir Yarasa korona virus ornekleriyle 96 genom seviyesinde benzerlik gosterir BatCov RaTG13 SARS CoV 2 nin yapisal proteinleri arasinda membran glikoproteini M zarf proteini E nukleokapsid proteini N ve basak proteini S bulunur SARS CoV 2 nin M proteini yarasa SARS CoV nin M proteinine 98 6 benzerdir pangolin SARS CoV ile 98 2 homolojiyi korur ve SARS CoV nin M proteini ile 90 homolojiye sahiptir ancak MERS CoV nin M proteini ile benzerligi yalnizca 38 dir SARS CoV 2 binlerce farkli varyasyonu vardir EpidemiyolojiIlk olarak Cin in Vuhan bolgesinde 2019 yilinda Covid 19 ortaya cikti Hizli bir sekilde diger bolgelere ve diger ulkelere yayildi 2019 yilinda ortaya cikan ve salgin haline gelen koronavirusun daha fazla yayilmasina engel olmak amaciyla Cin hukumeti sehri 23 Ocak 2020 tarihinden itibaren karantina altina aldi Bunun yani sira sehre yapilan uluslararasi ucuslar da iptal edildi Almanya Turkiye Fransa gibi pek cok ulke Cin Halk Cumhuriyetinden gelen tum yolculari termal dedektorlerle kontrol etmeye basladi Sehire 1 hafta icinde hastaneler yapildi ve sehir ekonomisi durma noktasina geldi Cin hukumeti halka ilac ve maske dagitimina basladi ayrica cogu ulke karantina bolgesindeki vatandaslarini bolgeden tahliye etti Dunya Saglik Orgutu bolgesel duzeyde tehlike duzeyini cok yuksek olarak belirledi Salginin ulke duzeyinde yayilmasindan sonra Vuhan dan baska pek cok sehir daha karantinaya alindi Bircok bolgeye saglik ekipleri yonlendirildi ve toplu tasima durduruldu Zaman icinde toplam onaylanmis vaka grafigi Zaman icinde toplam olum grafigi Bir milyon kisi basina toplam onaylanmis COVID 19 vakasi 20 Mart 2020 Bir milyon kisi basina toplam onaylanmis COVID 19 olumu 20 Mart 2020TaniHastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri nin COVID 19 icin rRT PCR test kitleri Dunya Saglik Orgutu hastaligin tanisi icin cesitli test protokolleri aciklamistir Standart test yontemi gercek zamanli revers transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu r olmaktadir Bu test kisiden alinacak nazofarengeal suruntu veya balgam gibi solunum yollarindan alinmis ornekler ile gerceklestirilebilmektedir Test sonuclari genellikle birkac saat ile 2 gun arasinda degisebilen surelerde cikmaktadir Bilim insanlari hastaliga neden olan virus soyunu izole etmis ve genetik sekansini yayimlayarak dunya capinda laboratuvarlarin enfeksiyonu teshis etmeleri icin PCR testleri gelistirmesine olanak tanimistir PCR testleri dogruluk oraninin sensitivite yuksekligi nedeniyle altin standart olsa da test sonucu almanin yavas olmasi en az 4 ila 6 saat deneyimli personel ihtiyaci ve lojistik olarak merkezi bir konumda yapilmasi gereksinimi dolayisiyla daha cabuk sonuc verecek olan antikor testlerinin uzerinde calisilmistir Antikor testlerinde nazofarengeal suruntu veya kan testi yapilmasi mumkun olabilir 23 Mart 2020 itibariyla SARS CoV 2 ye karsi uretilen ve antikorlarini tespit edebilen 15 dakikada sonuc veren testler uretilmis Cin de onaylanmasinin yani sira Avrupa da CE isareti almistir Bu testlerin dogruluk orani PCR a gore daha dusuktur ornegin testlerden biri icin 13 luk bir yanlis negatif hastaliga sahip olmakla beraber negatif sonuc orani verilmektedir Yuksek duyarliliga sahip yani dogruluk orani cok yuksek olan CRISPR temelli ve PCR a kiyasla daha hizli sonuc veren testler uzerinde calismalar devam etmektedir Zhongnan Hastanesi nin yayimlamis oldugu yonerge enfeksiyonlarin belirlenmesi icin klinik ozellikler ile epidemiyolojik riskin kullanilmasini onermektedir Bu yonteme gore aralarinda ates zaturre normal veya dusuk beyaz kan hucresi seviyesi ve dusuk lenfosit seviyesi bulgularindan herhangi ikisine sahip kisiler Vuhan a seyahatleri ve hasta kisilerle etkilesimleriyle beraber incelenerek degerlendirilmektedir Tongji Hastanesi nin yayimlamis oldugu 26 Subat tarihli bir arastirmaya gore gogusun bilgisayarli tomografi ile cekilmis resimlerinin degerlendirilmesi 98 PCR testleri ile karsilastirildiginda 71 daha yuksek bir duyarlilik gostermektedir Yanlis negatif sonuclarinin PCR testlerinden veya testi gerceklestiren kisi veya orneklerin hatalarindan kaynaklandigi dusunulmektedir Yanlis pozitif sonuclari nadir gorulmektedir Cin de 1099 hasta uzerinde yurutulmus bir calisma hastalarin 56 sinda var oldugunu ortaya koymus ancak vakalarin 18 inde herhangi bir radyolojik bulguya rastlanmadigi da rapor edilmistir Bilateral ve periferal buzlu cam opasiteleri en tipik BT bulgularini olusturmakta olmalarina ragmen hastalik icin spesifik degillerdir Buzlu cam opasiteleri cocuk hastalarda da c 33 oraninda gorulen bir bulgu olmaktadir Akcigerlerde bir yogunluk artisi turu olan lineer opasiteler ve vakalardaki diger radyolojik bulgulardir Hastalik baslangicinda lezyonlar sadece bir akcigeri etkilerken semptomlarin ortaya cikmasindan 6 12 gun sonrasini kapsayan ilerleyen evrelerde hastalarin 88 inde iki akcigerin de etkilendigi gozlemlenmistir Tipik BT taramasi sonuclari Hizli ilerleme evresinden BT goruntuleriKodlandirilmasi 2019 un sonlarina dogru DSO ICD 10 hastalik kodlarini olusturdu U07 1 kodu SARS CoV 2 enfeksiyon nedeniyle gerceklesmis labratuvarlarca onaylanmis olumleri U07 2 ise SARS CoV 2 enfeksiyonu kaynakli labratuvarlar tarafindan onaylanmamis olumleri temsil etmektedir Patoloji Otopsiler sirasinda bulunmus patolojik bilgiler sunlardir Makroskopi perikardit akciger konsolidasyonu ve pulmoner odem Akciger bulgulari minor seroz eksudasyon minor fibrin eksudasyonu pulmoner odem pnomosit hiperplazisi buyuk atipik pnomositler lenfosit infiltrasyonlu interstisyel inflamasyon ve cok cekirdekli dev hucre olusumu yaygin alveolar eksudalar ile yaygin alveolar hasar DAD DAD akut solunum sikintisi sendromuna ARDS ve siddetli hipoksemiye neden olur alveolar bosluklarda ve pulmoner interstisyel fibrozda eksuda organizasyonu bronkoalveolar lavajda plazmositoz Kanda yaygin damar ici pihtilasma lokoeritroblastik reaksiyon Karacigerde mikrovezikuler steatozOnlenmesiABD Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri CDC tarafindan yayinlanmis hastaliklarin yayilmasini onlemenin yontemlerini anlatan bir inforgrafik Maske kullanimi sosyal mesafe ve asilar gibi pandemi kontrol yontemleri uygulanmazsa hastaliklar katlanarak yayilir Bu grafik sinirlama onlemlerinin erkenden uygulanmaya baslanmasinin nufusun genis bir kesimini koruyacagini gostermektedir Enfeksiyon olasiligini azaltmaya yonelik onleyici tedbirler arasinda evde kalmak halka acik yerlerde maske takmak kalabalik yerlerden kacinmak insanlardan uzak durmak kapali alanlari havalandirmak elleri sik sik sabun ve suyla birlikte en az 20 saniye boyunca yikamak solunum sistemi hijyenine dikkat etmek yikanmamis ellerle yuz bolgesine dokunmaktan kacinmak yer alir Covid 19 tanisi konmus kisilerin veya bu hastaligi gecirdiginden suphelenen kimselerin tibbi yardim almak disinda evden ayrilmamalari baska birisiyle ayni ortamda bulunuyorlarsa oksurme ve hapsirma durumlarinda agizlarini kapatmalari kisisel ev esyalarini paylasmamalari ve bol bol ellerini yikamalari onerilmektedir Koruyucu onlemler asi veya daha iyi tedavi yontemleri gelistirilene kadar hastanelerdeki yukun azaltilmasi amaciyla uygulanmaktadir Asi COVID 19 asisi COVID 19 hastaligina karsi kazanilmis bagisiklik saglamayi amaclayan bir biyoteknoloji urunudur 231 asi adayi hala gelistirme asamasindadir ve hicbir adayin guvenligini ve etkinligini kanitlamak icin klinik denemeleri henuz tamamlanmamistir Agustos ayinda en az 24 asi adayi aciklandi veya klinik deneylere tabi tutuldu altisi baslangic asamasi olan asama III te ve 18 i asama I II dedir Agustos 2020 de Gam COVID Vac adli bir Rus asisi Rusya da tescil edildi Uluslararasi bilim cevreleri Gam COVID Vac asisina dair klinik testlerin yayimlanmamis olmasindan oturu asinin Rusya da tescillenmesine tepki gosterdi Asinin guvenilirligine efektif dozuna veya COVID 19 enfeksiyonlarina karsi ise yarar olup olmadigina dair herhangi bir kanit bulunmamaktadir Asinin 2020 de Faz III arastirmalarinin baslanacagi duyurulmustur ancak I ve II fazlarin sonuclari akran degerlendirmesi yapilarak yayimlanmamistir Daha once SARS ve MERS hastaliklarina karsi bir asi gelistirme girisimleri sayesinde koronaviruslerin yapisi ve islevi hakkinda onemli bilgiler saglanmistir Ancak onceki tum koronavirus asi adaylari erken asamadaki klinik denemelerde basarisiz oldu ve hicbiri ruhsatlandirma asamasina gelmedi Nisan ayinda bir asinin acil kullanim protokolleri kapsaminda 12 aydan daha kisa bir sure icinde veya 2021 in baslarinda mevcut olabilecegi belirtilmistir DSO asama II III klinik denemelerine ulasan birkac asi adayinin es zamanli degerlendirilmesi icin uluslararasi bir Dayanisma denemesi nin konuslandirildigini da duyurdu Sosyal Mesafe Sosyal mesafe ayrica fiziki mesafe olarak da bilinir bireyler arasindaki mesafeyi arttirarak hastaligin yayilmasini yavaslatma amaci guden enfeksiyon kontrol hareketleridir Karantina yolculuklara kisitlamalar getirilmesi okullarin is yerlerinin stadyumlarin tiyatrolarin veya alisveris merkezlerinin kapatilmasi sosyal mesafe yontemleri arasindadir Bireyler evde kalarak seyahatlerini sinirlandirarak kalabalik alanlardan kacinarak temassiz sekilde selamlasarak ve fiziksel olarak baska insanlardan uzak durarak sosyal mesafe yontemlerini uygulayabilirler Bircok hukumet su anda salgindan etkilenen bolgelerde sosyal mesafeyi zorunlu kilmakta veya tavsiye etmektedir Bazi bolgelerde sosyal mesafeye uyulmamasi salginin daha da yayilmasina neden olmustur Ilk tavsiyeler aile uyeleri disindaki diger kisiler ile aradaki iki metrelik mesafenin korunmasini iceriyordu Yaslilar diyabet hastalari kalp hastaligi ve solunum hastaligi bulunanlar hipertansiyon hastalari ve zayif bagisiklik sistemi olanlar hastaligi siddetli gecirmekle ve komplikasyon riskinin artmasiyla karsi karsiyadirlar Bu nedenle toplum icine cikmamalari ve mumkun oldugunca evlerinde kalmalari onerilmektedir Izolasyon COVID 19 Pozitif kisilerin veya hastaligi gecirmekte oldugundan suphelenen kisilerin sosyal izolasyonda bulunmasi onerilmektedir Saglik kuruluslari izolasyonun nasil dogru bir sekilde yapilacagini aciklamislardir Bircogu hukumet halkin tamamina sosyal izolasyonu onermis ya da zorunlu hale getirmistir En kati karantina kurallari yuksek risk grubundakiler icin uygulanmaktadir Covid 19 hastasi biriyle temasta bulunmus olan veya hastaligin yaygin oldugu bolgelerden gelmis olan kisilerin 14 gun boyunca karantina uygulamalari onerilmektedir Yuz maskeleri ve solunum hijyeni DSO hastaligin bulasma riskinin fazla oldugu ve sosyal mesafeyi korumanin zor oldugu bolgelerde yuz maskesi kullanimini oneriyor Bu oneri asemptomatik veya presemptomatik kimselerden kaynaklanan yayilmalari onlemeyi ve sosyal mesafe uygulamasini tamamlamayi amacliyor Maskeler konusma nefes alma ve oksurme sirasinda ortaya cikan eksprituar damlaciklarin tasinma mesafesini sinirlandirmaktadir Ayrica virus iceren parcaciklari solunan havadan filtreleyerek kullanicinin enfekte olma olasiligini azaltir Bircok ulkede maske kullanimi tesvik edilmektedir ya da zorunlu hale getirilmistir Ozellikle hastalarin ve hastalarin bakimini ustlenmis kisilerin yuz maskesi kullanmasi siddetle tavsiye edilmektedir ABD Hastalik kontrol ve korunma merkezleri maskenin bulunmadigi durumlarda oksururken veya hapsirirken pecete ile agzin ve burnun ortulmesini eger pecete de bulunmuyorsa dirsegin ic kismi ile agiz ve burunun kapatilmasini oneriyor Oksuruk veya hapsiriktan sonra el temizligine dikkat edilmesi de oneriler arasinda bulunmaktadir Dogrudan hastalarla ilgilenen saglik calisanlarinin N95 veya esdegeri maskeler kullanmasi onerilmektedir El yikama ve hijyen DSO ozellikle de tuvaletten ciktiktan sonra veya yemekten once ellerin en az 20 saniye boyunca sabun ve su ile yikanmasini ABD Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri ise su ve sabuna erisim olmamasi durumunda en az 60 alkol oranina sahip el dezenfektanlarinin kullanilmasini oneriyor Ayrica DSO ticari el dezenfektanlarinin bulunmadigi bolgelerde etanol veya izopropanol kullanilabilecegini bildirmektedir Yuzey Temizligi Corona virusler yuzeylerde birkac saat veya birkac gun yasayabilmektedir Sicak iklimlerde ve gunes isiginin dogrudan vurdugu yuzeylerde koronaviruslerin yasam suresi daha kisadir Yuzeyler cesitli solusyonlarla 62 71 etanol 50 100 0 1 sodyum hipoklorit 0 5 hidrojen peroksit ve 0 2 7 5 povidon iyot iceren solusyonlar dahil olmak uzere dekontamine edilebilir paslanmaz celik yuzeyler dezenfektena maruz kalmalarindan sonra bir dakika icinde gerceklesir Benzalkonyum klorur ve klorheksidin glukonat gibi diger solusyonlar daha az etkilidir Ultraviyole mikrop oldurucu isinlama da kullanilabilir ABD Hastalik kontrol ve korunma merkezleri ofisler veya bakim evleri gibi tesislerde COVID 19 vakasi bulunmasi durumunda vaka tarafindan kullanilmis ofisler banyolar gibi ortak kullanim alanlarinin tabletler dokunmatik ekranlar klavyeler uzaktan kumandalar ve ATM makineleri gibi ortak kullanilan ekipmanlarin dezenfekte edilmesini onermektedir Havalandirma ve hava filtrasyonu DSO ortak kullanilan alanlarda havalandirma ve hava filtrasyonu kullanilarak aerosollerin temizlenmesine yardimci olunmasini onermektedir Saglikli beslenme ve saglikli yasam tarzi Harvard T H Chan Halk Sagligi Okulu COVID 19 un bagisiklik sisteminin korunmasini her zamankinden daha onemli hale getirdigini soyluyor Bu nedenle saglikli beslenmeyi fiziksel olarak aktif olmayi psikolojik stresi yonetimini ve yeterince uyumayi tavsiye etmekteler Koyu tenli insanlarin D Vitamini eksikligi cekme riski daha yuksektir Bu da bagisiklik sistemini olumsuz yonde etkileyebilir TedaviIran in Tahran kentindeki Imam Humeyni Hastanesi nde koronavirus hastalari Bilim insanlari asinin uretilip insanlara 2021 yili icerisinde verilecegini dusunmektedir Tedavi bulmak icin yapilan arastirmalar devam etmektedir Ilaclar Hastaligi iyilestirecek ilaclar bulunmasi icin Bill amp Melinda Gates Vakfi Ingiliz saglik arastirma kurumu Wellcome ve odeme sistemi sirketi olan Mastercard ortak bir girisim kurdu Bill amp Melinda Gates Vakfi CEO su Mark Suzman bu girisimi COVID 19 tedavilerini tanimlama degerlendirme gelistirme ve olceklendirmek amaciyla teknolojileri uretmek amaciyla kurulduklarini duyurdu Antiviral ilaclar Cesitli antiviral ilaclar COVID 19 u tedavi etmesi icin arastirilmakta bazilari ise klinik arastirmalarda kullanilmaktadir Mart 2020 itibariyla remdesivirin etkinligine dair belirsiz kanitlar bulunmaktadir Remdesivir SARS CoV 2 yi in vitro inhibe etmektedir ABD Cin ve Italya da gerceklestirilmektedir Sitma tedavisinde kullanilan klorokin Subat 2020 de Cin de tedavi icin arastirilmis oncul sonuclar maddeyi etkin gostermistir Klorokin ve hidroksiklorokin ikinci madde daha guclu ve guvenli olacak sekilde SARS CoV 2 yi in vitro inhibe etmektedir Bir calismadan oncul sonuclar klorokinin COVID 2019 ile iliskili pnomoni tedavisinde akciger filmi bulgularini iyilestirdigini negatif testleri tesvik ettigini ve hastalik suresini kisalttigini belirtmistir Ancak arastirmanin daha cok incelenmesi gerektigi dusunulmektedir Bir kohort calismasinda hidroksiklorokinin yuksek duzeyde bir koruyucu etkisinin oldugunu destekleyen bir sonuca varilamamistir Ayrica birkac randomize kontrollu calisma hidroksiklorokinin tedavi icin kullaniminin bir klinik faydasi olmadigini gostermistir Azitromisin hidroksiklorokin ile kombinasyon halinde potansiyel bir tedavi olarak incelenmistir Bir klinik calisma SARS CoV 2 ye sahip oldugu PCR testleri ile dogrulanmis olan 36 denegi degerlendirmistir Deneklerden 20 si ilaclardan birini veya her ikisini geri kalan 16 si ise plasebo ilaclari almistir Alti gun sonra virolojik acidan iyilesmenin PCR testlerine gore virusun negatif cikmasi hem azitromisin hem de hidroksiklorokin ile tedavi edilmis vakalarin 100 unde sadece hidroksiklorokin almis hastalarin 57 1 inde kontrol grubunun ise 12 5 inde goruldugu rapor edilmistir Baska bir calismada ise hidroksiklorokinin azitromisin ile kombinasyonunun ciddi yan etkilere sebep oldugu belirtilmistir SARS CoV 2 yi ve akrabasi oldugu MERS koronaviruslerini inhibe etmekte olup COVID 19 tedavisi icin potansiyel bir ilac olarak dusunulmektedir 2020 yilinda New England Journal of Medicine dergisinde yayimlanmis bir kombine lopinavir ritonavir tedavisinin COVID19 a karsi etkili olmadigini belirlemis bu ilac kombinasyonlarinin tek basina standart hastane bakimi ile kiyaslandiginda hastanede kalma suresinde kisalmaya veya daha iyi sonuclara yol acmadigini aciklamistir Subat 2020 de Favipiravir COVID 19 hastaliginin deneysel tedavisi icin incelenmektedir 80 kisilik kucuk bir arastirmanin sonuclarina gore favipiravir lopinavir ritonavir kombinesine gore COVID 19 tedavisi icin daha etkilidir 17 Mart 2020 tarihli Cinli yetkililer tarafindan yapilmis bir aciklamaya gore ilacin Vuhan ve Shenzhen de meydana gelmis vakalarin tedavisinde etkili oldugu aciklanmistir Kamostat TMPRSS2 enziminin bir inhibitorudur hucrelerinde TMPRSS2 nin inhibe edilmesi SARS CoV ve enfeksiyonlarinin kismen bloke edilmesine yol acmaktadir Bir in vitro calisma Camostat in akciger hucrelerinin COVID 19 dan sorumlu virus SARS CoV 2 tarafindan enfekte edilmesini onemli olcude azalttigini gostermektedir Sitokin firtinasi engelleyiciler Sitokin firtinasi ileri evrelerdeki siddetli COVID 19 vakalarinda gorulebilen ve asiri sitokin uretimine bagli olumcul olabilen tibbi bir komplikasyondur Hidroksiklorokinin in vitro kosullarda sitokin firtinalarina karsi etki gosterdigine dair kanit bulunmaktadir Kucuk bir arastirmanin ardindan Cin deki yetkililer Tocilizumab adli ilaci hastaligin tedavisinde izlenecek adimlar icerisine almistir Madde ileri duzey hastalarda gostermis oldugu olumlu sonuclar neticesinde Italya da ulusal duzeyde randomize olmayan 2 faz klinik arastirmadan gecmektedir Ilac sitokin firtinalarini belirlemeye yarayan serum kan tahlilleri ile birlikte kullanilmaktadir reseptor antagonisti olan Tocilizumab 2017 yilinda baska bir sitokin komplikasyonu olan kimerik antijen reseptor T hucre tedavisinin yol actigi sitokin salinim sendromunun tedavisi icin FDA tarafindan onaylanmisti Pasif bagisiklama COVID 19 u atlatmis kisilerden alinan kan bagislarinin hastalik tedavisinde kullanimi arastirilan bir konu olmaktadir SARS icin de denenmis bu yontem hastaliktan iyilesmis kisilerin bagisiklik sistemleri tarafindan uretilmis antikorlarin ihtiyaci olan hastalara dagitilmasini icermektedir Asisiz bir bagisiklama yontemi olan pasif antikor tedavisinin disinda uretilmis monoklonal antikor kullanimi da arastirilan bir pasif bagisiklama yontemidir Solunum destegi COVID 19 un cogu vakasi solunum cihaziyla gerceklestirilebilecek mekanik ventilasyon makine yoluyla solunum destegi gerektirmese de vakalarin belli bir yuzdesinde bu gerekmektedir Solunum yetmezligi yasayan hastalara en dogru destegin nasil verilebilecegi halen arastirilmaktadir Entubasyonun yani sira yuksek akimli ve yontemleri de kullanilabilir Hastaligin kritik asamasinda olan insanlarda bu diger iki yontemin entubasyonla ayni yarari sagladigi kesin degildir Bununla birlikte bu yontemler hastanin solunum yollarindan virus tasiyan daha fazla kucuk parcacigin havaya dagilmasina yol acmaktadir PrognozCOVID 19 un siddet seviyesi degiskendir Hastalik az veya hic semptomun gorulmeyecegi nezle gibi ust solunum yolu enfeksiyonlarina benzer sekilde dusuk siddetli gecebilir Az siddetli vakalar genellikle 2 hafta icerisinde iyilesme gostermektedir hastaligi cok siddetli geciren vakalarda ise iyilesme suresi 3 ile 6 hafta arasinda degisebilir Hastaliktan hayatini kaybetmis kisilerde semptomlarin baslamasindan olume kadar olan zaman 2 ile 8 hafta arasinda surmustur Her yastan cocuk COVID 19 u kapabilir ancak yetiskinlere kiyasla hafif semptomlarla atlatmalari ve hastaligin siddetli gecmemesi olasidir 50 yasinda kucuk kisilerde olum orani 0 5 iken bu oran 70 yas ve uzeri icin 8 in uzerindedir Hamile kadinlar siddetli enfeksiyonlara karsi ozellikle risk altindadir Bazi kisilerde COVID 19 akcigerleri etkileyerek zaturreye neden olabilir Hastaligi en ciddi geciren vakalarda solunum yetmezligi veya coklu organ yetmezligine yol acacak akut solunum sikintisi sendromu gelisebilir COVID 19 ile iliskili komplikasyonlar arasinda sepsis anormal pihtilasma ve kalp bobrek ve karaciger hasari yer alir Anormal pihtilasma spesifik olarak protrombin zamaninda artis hastalik yuzunden hastaneye yatirilmis vakalarin 6 sinda rapor edilmis bobrek islevlerinde anormallik 4 unde gozlemlenmistir Kan tahlilleri ile olculebilen karaciger hasari da ciddi vakalarda sikca gorulen bir komplikasyondur COVID 19 dan hayatini kaybeden kisilerin pek cogunun hipertansiyon diyabet ve kardiyovaskuler hastaliklar gibi onceden mevcut hastaliklari bulunmaktadir Italyan saglik kurulusu nin raporuna gore ulkede gerceklesmis y 2000 olumun 99 8 inde oncul bir hastalik bulunmaktaydi ve olen kisilerin ortalama eslik eden hastalik sayisi 2 7 ydi Ayni rapora gore semptom baslangicindan olume kadar gecen medyan sure 8 gundu ve bunun yarisi hastanede gecmekteydi nakledilen hastalarda ise hastaneye getirilmeden olume kadar gecen sure 5 gun olmaktaydi Salginin erken donemlerde yurutulmus bir calismaya gore semptom gorulmesinden olume kadar olan zaman araligi 6 ila 41 gun arasinda surmus medyan sure 14 gun olmustur Cin Ulusal Saglik Komisyonu nun yuruttugu bir calisma vaka basina hastaliktan olum oraninin kadinlarda 1 7 erkeklerde 2 8 oldugunu ortaya koymustur Hayatini kaybetmis hastalarin akcigerlerinden alinmis histopatoloji orneklerinde her iki akcigerde olma suretiyle ile beraber hucresel fibromiksoid eksuda saptanmistir Pnomositlerde viral sitopatik degisiklikler gozlemlenebilir Cin de rapor edilmis olumlerin 11 8 inde kalp krizi veya yuksek troponin seviyeleri ile birlikte kalp hasari kaydedilmistir Hastaligin gecirilecegi bolgenin sosyoekonomik durumu ile tibbi kaynaklarin varligi vaka basina olum oranini etkileyen faktorlerdir Vaka basina olum orani hesaplamasindaki farkliliklarda bu bolgesel faktorlerin yani sira cesitli metodolojik problemler de etkilidir Hafif veya semptomsuz gecen COVID 19 vakalarinin vaka olarak tespit edilmemesi veya kaydedilmemesi olum oranlarinin gercek degerinden daha yuksek cikmasina neden olabilir Buna ragmen enfeksiyon ile olum arasinda yer alan intikal suresi olumlerin gercek degerinden daha dusuk cikmasina da sebep olabilir Hastaligi atlatmis kisilerde uzun sureli ve islevsel bir bagisikligin olusup olusmadigi belirsizdir Diger koronaviral hastaliklar incelendiginde SARS CoV 2 ye karsi bagisikligin olusmasi yuksek ihtimalle olasidir ancak hastaligi atlatmis bazi kisilerde daha sonraki tarihlerde yapilan testlerin pozitif ciktigi rapor edilmistir Bu pozitif testlerin yeniden enfeksiyon relaps veya test hatasi olup olmadigi belli degildir kaynak belirtilmeli COVID 19 un uzun donem hakkinda endiseler vardir Hong Kong da yetkililer hastaligi atlatmis kisilerin akciger kapasitelerinin 20 ile 30 arasinda azaldigini ve akciger taramalarinin organ hasarina isaret ettigini bulmustur Yas ve ulkeye gore vaka olum oranlari Ulke Yas 80 70 79 60 69 50 59 40 49 30 39 20 29 10 19 0 9Cin 11 Subat 14 8 8 0 3 6 1 3 0 4 0 2 0 2 0 2 0 0Italya 19 Mart 23 6 15 3 4 9 1 2 0 6 0 4 0 0 0 0 0 0Guney Kore 22 Mart 10 5 6 2 1 5 0 4 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0OlumculluguOlumcullugu olcmek icin yaygin kullanilan cesitli yontemler vardir Oranlar bolgeye ve zamana gore degisiklik gosterir Test hacmi saglik sistemi kalitesi tedavi secenekleri ilk salgindan bu yana gecen sure yas cinsiyet ve genel saglik oranlari etkileyen etmenlerdir Olum orani belirli bir demografik grup icindeki olumlerin sayisinin o demografik grubun nufusuna bolunmesini yansitir Kisacasi olum orani bis hastaligin belirli bir populasyondaki yayginligini ve ciddiyetini yansitir Olum oranlari yas ile buyuk oranda baglantilidir Genc yastaki insanlarda nispeten dusuk oranlar ile karsilasilirken yasli insanlarda nispeten daha yuksek oranlar ile karsilasilir Vaka olum orani olum sayisinin belirli bir zaman araligi icinde teshis edilen vaka sayisina bolunmesiyle elde edilir Bu oran bolgeden bolgeye degisiklik gosterir Bazi enfekte kisiler hastaligi asemptomatik olarak veya hafif semptomlar ile gecirebilirler ve bu tip vakalar fark edilmedikleri icin resmi vaka raporlarina dahil edilmeyebilirler bu nedenle vaka olum oranlari hastaligin gercek ciddiyetini yansitmayabilir Ayrica vaka olum oranlari o zaman dilimdeki ve bolgedeki virus testlerinin mevcudiyetine gore de degisiklik gostermektedir AdlandirmaDunya Saglik Orgutu hastaligin resmi adini ilk olarak koronavirus hastaligi 2019 olarak belirledi Resmi kisaltma olan COVID 19 hastaligin Ingilizce ismi olan corona CO virus VI ve disease D kelimelerinin kisaltilmasi ile hastaligin kesif yili olan 2019 a 19 atfen olusturuldu Isim DSO tarafindan spesifik bir cografi konuma ornegin Cin hayvan turune veya bir insan grubuna atifta bulunmayacak sekilde stigmalasmayi onlemek adina uluslararasi oneriler cercevesinde kondu Zaman icerisinde hastaligin kisaltmasi Turkce yaygin medyada COVID 19 olarak da yer edindi DSO nun belirledigi resmi isminin yani sira ozellikle de salginin erken donemlerinde Vuhan zaturresi ismi de cesitli medya kuruluslari tarafindan kullanildi Buna ek olarak COVID 19 medyada siklikla sadece koronavirus veya koronavirus hastaligi olarak da bahsedildi TarihiVirusun dogal oldugu ve hayvan kaynakli oldugu yoluyla bulastigi dusunuluyor Bilinen ilk insan vakalar Vuhan Hubei Cin de gorulmustur Ocak 2020 de The Lancet te yayinlanmis dogrulanan ilk 41 vaka uzerinde yapilmis olan arastirmaya gore semptomlarin ilk baslangic tarihi 1 Aralik 2019 olarak bildirilmistir DSO tarafindan yapilan resmi yayinlara gore semptomlarin ilk baslangic tarihi 8 Aralik 2019 olarak bildirildi Insandan insana bulasma DSO ve Cinli yetkililer tarafindan 20 Ocak 2020 ye kadar dogrulandi Resmi Cin kaynaklarina gore virus cogunlukla canli hayvan satiminin da gerceklestigi Huanan Deniz Urunleri Toptanci Pazari ile baglantiliydi Mayis 2020 de Cin Hastalik Kontrol ve Onleme Merkezi direktoru George Gao deniz urunleri pazarindan toplanan hayvan orneklerine uygulanan testlerin negatif sonuc verdigini ve pazarin ilk salgin yeri olmadigini yalnizca erken yasanmis bir super yayilma olayi bolgesi oldugunu acikladi 18 Aralik 2019 da Italya nin Milano ve Torino kentlerinden toplanan atik sularda virusun izlerine ulasildi Ilk vakanin patient zero diye de bilinir nereden olduguna dair bazi teoriler bulunmaktadir Filogenetik bilimi SARS CoV 2 nin Ekim veya Kasim 2019 da ortaya ciktigini tahmin ediyor Bulgular yarasalari enfekte eden bir koronavirus turunun baska bir yabani hayvan araciligiyla insanlara gecmis olabilecegini gosteriyor Aralik 2019 dan itibaren enfeksiyonun yayilmasi neredeyse tamamen insandan insana bulasma yoluyla gerceklesti Hubei deki koronavirus vaka sayisi kademeli olarak artarak 20 Aralik ta 60 a 31 Aralik ta ise en az 266 ya ulasti 24 Aralik ta Wuhan Merkez Hastanesi cozulememis bir klinik vakadan alinan bronkoalveolar lavaj sivisi numunesini Vision Medicals Sirketi ne gonderdi 27 ve 28 Aralik ta Vision Medicals Vuhan Merkez Hastanesine ve Cin in Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezi ne test sonuclarinin yeni bir coronavirus gosterdigini bildirdi 26 Aralik ta nedeni bilinmeyen bir zaturre kumesi gozlemlendi ve tedavisi Hubei Eyalet Hastanesi nde Zhang Jixian adli doktor tarafindan yapildi Zhang Jixian bu vakayi 27 Aralik ta Wuhan Jianghan daki Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezi ne bildirdi Vuhan Belediyesi Saglik Komisyonu ilk olarak 31 Aralik ta kamuoyuna nedeni bilinmeyen 27 dogrulanmis vakaya sahip bir pnomoni salgini yasandigini duyurdu Salginin ilk asamalarinda vaka sayisi yaklasik olarak her yedi bucuk gunde bir ikiye katlandi Virus 2020 Ocak ayinda Cin Yeni Yili gocu nedeniyle ve Vuhan in buyuk bir demiryolu kavsagina sahip bir ulasim merkezi olmasindan oturu diger Cin eyaletlerine de yayildi 20 Ocak ta Cin bir gun icerisinde 140 a yakin yeni vaka bildirdi Daha sonraki resmi veriler bu tarihten once semptom gelistirmis 6 174 kisinin bulundugunu ve bu sayidan daha fazla kisinin enfekte olma ihtimali oldugunu gostermistir The Lancet dergisi 24 Ocak ta hastaligin insandan insana bulasabildigini belirtti ve ayrica pandemi potansiyeli tasidigi icin saglik calisanlarina koruyucu onlemler almalarini ve bu hastaliga karsi testler uygulamalarini onerdi 30 Ocak ta DSO koronavirusu Uluslararasi Oneme Sahip Halk Sagligi Acil Durumu ilan etti Bu zamana kadar salgin 100 ile 200 kat ararsi bir artis gostermistir 31 Ocak 2020 de Italya ilk iki vakasini onayladi bu vakalar Cin den gelen turistlerdi Dunya Saglik Orgutu tarafindan 13 Mart 2020 de Avrupa nin artik koronavirus krizinin merkez ussu haline geldigi bildirildi 19 Mart 2020 de Italya en cok olumun yasandigi ulke olarak Cin i geride birakti 26 Mart ta Amerika Birlesik Devletleri dunyada en cok onaylanmis vakaya sahip olarak Cin ve Italya yi gecti Koronavirus genomlari uzerine yapilan arastirmalar New York taki COVID 19 vakalarinin cogunun Cin ve diger Asya ulkelerinin aksine Avrupa ulkelerinden gelen turistlerden kaynaklandigini gosteriyor 11 Haziran 2020 de 55 gunluk bir aradan sonra Beijing de ikinci dalga baslamistir Ayrica bu vakalarin buyuk cogunlugunun na gittigi belirtildi Diger hayvanlarInsanlarin diger hayvanlara bu hastaligi bulastirabildigi gozlemlenmistir bu durumlara zooantroponoz denir Liege Belcika daki bir kedinin COVID 19 hastasi sahibinden bir hafta sonra semptomlari ishal istifra nefes almakta zorluk gostermesi uzerine kediye test yapilmis ve kedinin de COVID 19 hastasi oldugu ortaya cikmistir New York taki Bronx Hayvanat Bahcesi ndeki kaplan ve aslanlarin test sonuclarinin pozitif oldugu kuru oksuruk ve istahsizlik gibi semptomlari gosterdikleri gorulmustur Hollanda daki bir ciftlikte iki vizonun test sonuclari pozitif cikmistir 31 Ekim 2020 tarihi ihtibariyle Danimarka daki 175 vizon ciftliginde enfeksiyonlara rastlanmistir ayrica ABD Finlandiya Isvec ve Ispanya da da enfekte vizonlar bulunmaktadir Evcil hayvanlar uzerine yapilan bir arastirmada kedilerin ve feretlerin COVID 19 a karsi oldukca duyarli olduklari ortaya cikmis bu arastirma kopeklerin dusuk viral repleksiyon gostererek kedi ve feretlere oranla COVID 19 a karsi daha direncli olduklarini gostermistir Bu arastirmada domuzlara ordeklere ve tavuklara COVID 19 bulasabildigine dair herhangi bir kanit bulunamamistir Buyuk insansi maymunlarin COVID 19 enfeksiyonu kapip kapamadiklari ile ilgili herhangi bir bilgi yoktur ancak hayvan barinaklarinin bircogu diger solunum hastaliklari gibi COVID 19 un da insanlardan insansi maymunlara bulasabilecegini dusunmektedirler 2020 Agustos itibariyla onlarca kedi ve kopegin COVID 19 pozitif oldugu bilinmektedir ancak ABD Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri ne gore kedi ve kopeklerden insanlara hastaligin bulasabilecegini gosteren herhangi bir kanit yoktur ABD Hastalik Kontrol ve Korunma Merkezleri potansiyel hastalarin evcil hayvanlari ile yakin temasta bulunmamalarini onermektedir 4 Kasim 2020 de Danimarka Basbakani Mette Frederiksen mutasyona ugramis bir korona virusun vizonlardan insanlara bulastigini belirtmistir ArastirmalarCOVID 19 asilari ve ilaclariyla ilgili uluslararasi arastirmalar devlet kuruluslari akademik gruplar ve endustri arastirmacilari tarafindan yurutulmektedir Kuresel talebi karsilamak amaciyla hizlandirilmis arastirma sureclerini de iceren cok sayida COVID 19 arastirmasi yapilmistir 2020 2020 December itibariyla Antarktika haric butun kitalarda yuzlerce kliniksel arastirma yapilmistir 2020 2020 November itibariyla insanlar icin 200 den fazla tedavi yontemi denenmistir Ayrica bakinizSiddetli akut solunum yolu sendromu MERS SARS Koronavirus Salginlar listesiKaynakca Wuhan Coronavirus Death Rate www worldometers info 20 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Subat 2020 Coronavirus Update Live Worldometer www worldometers info 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2020 European Centre for Disease Prevention and Control 18 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2020 Ye Q Wang B Mao J Haziran 2020 The pathogenesis and treatment of the Cytokine Storm in COVID 19 The Journal of Infection 80 6 607 613 doi 10 1016 j jinf 2020 03 037 PMC 7194613 2 PMID 32283152 Yelin D Wirtheim E Vetter P Kalil AC Bruchfeld J Runold M Guaraldi G Mussini C Gudiol C Pujol M Bandera A Scudeller L Paul M Kaiser L Leibovici L September 2020 Long term consequences of COVID 19 research needs The Lancet Infectious Diseases 20 10 1115 1117 doi 10 1016 S1473 3099 20 30701 5 PMC 7462626 2 PMID 32888409 HMRI 4 Agustos 2020 8 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2020 Mayo Clinic 18 Agustos 2020 19 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2020 NewsGP Royal Australian College of General Practitioners RACGP 24 Haziran 2020 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Eylul 2020 World Health Organization WHO 15 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2020 a b U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 11 Subat 2020 26 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Aralik 2020 World Health Organization WHO 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF European Centre for Disease Prevention and Control 14 Subat 2020 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2020 a b Andersen KG Rambaut A Lipkin WI Holmes EC Garry RF Nisan 2020 The proximal origin of SARS CoV 2 Nature Medicine 26 4 450 452 doi 10 1038 s41591 020 0820 9 PMC 7095063 2 PMID 32284615 Gibbens S 18 Mart 2020 Why soap is preferable to bleach in the fight against coronavirus National Geographic 2 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2020 Zhu N Zhang D Wang W Li X Yang B Song J Zhao X Huang B Shi W Lu R Niu P Zhan F Ma X Wang D Xu W Wu G Gao GF Tan W February 2020 A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China 2019 The New England Journal of Medicine 382 8 727 733 doi 10 1056 NEJMoa2001017 PMC 7092803 2 PMID 31978945 a b Report of the WHO China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 COVID 19 PDF World Health Organization WHO Subat 2020 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2020 Diger ozet Rathore JS Ghosh C August 2020 Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 SARS CoV 2 a newly emerged pathogen an overview Pathogens and Disease 78 6 doi 10 1093 femspd ftaa042 OCLC 823140442 PMC 7499575 2 PMID 32840560 Thomas S 2020 The Structure of the Membrane Protein of SARS CoV 2 Resembles the Sugar Transporter SemiSWEET Pathogens amp Immunity 5 1 342 363 doi 10 20411 pai v5i1 377 PMC 7608487 2 PMID 33154981 Koyama Takahiko Koyama Platt Daniela Parida Laxmi Haziran 2020 Variant analysis of SARS CoV 2 genomes 98 495 504 doi 10 2471 BLT 20 253591 24 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 We detected in total 65776 variants with 5775 distinct variants KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Total confirmed cases of COVID 19 per million people Our World in Data 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2020 Total confirmed deaths due to COVID 19 per million people Our World in Data 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2020 CDC CDC Tests for 2019 nCoV 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Subat 2020 Laboratory testing for 2019 novel coronavirus 2019 nCoV in suspected human cases World Health Organization WHO 17 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2020 2019 Novel Coronavirus 2019 nCoV Situation Summary Centers for Disease Control and Prevention 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2020 Real Time RT PCR Panel for Detection 2019 nCoV Centers for Disease Control and Prevention 29 Ocak 2020 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2020 GlobeNewswire News Room 30 Ocak 2020 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Subat 2020 Brueck H 30 Ocak 2020 There s only one way to know if you have the coronavirus and it involves machines full of spit and mucus Business Insider 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Subat 2020 Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 data hub NCBI 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2020 Cohen J Normile D Ocak 2020 PDF Science 367 6475 ss 234 35 Bibcode 2020Sci 367 234C doi 10 1126 science 367 6475 234 11 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2020 Fast portable tests come online to curb coronavirus pandemic Nature 23 Mart 2020 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Jin YH Cai L Cheng ZS Cheng H Deng T Fan YP Fang C Huang D Huang LQ Huang Q Han Y Hu B Hu F Li BH Li YR Liang K Lin LK Luo LS Ma J Ma LL Peng ZY Pan YB Pan ZY Ren XQ Sun HM Wang Y Wang YY Weng H Wei CJ Wu DF Xia J Xiong Y Xu HB Yao XM Yuan YF Ye TS Zhang XC Zhang YW Zhang YG Zhang HM Zhao Y Zhao MJ Zi H Zeng XT Wang YY Wang XH Subat 2020 A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus 2019 nCoV infected pneumonia standard version Military Medical Research 7 1 s 4 doi 10 1186 s40779 020 0233 6 Bai Y Yao L Wei T Tian F Jin DY Chen L Wang M Subat 2020 Presumed Asymptomatic Carrier Transmission of COVID 19 JAMA doi 10 1001 jama 2020 2565 Guan WJ Ni ZY Hu Y Liang WH Ou CQ He JX Liu L Shan H Lei CL Hui DS Du B Li LJ Zeng G Yuen KY Chen RC Tang CL Wang T Chen PY Xiang J Li SY Wang JL Liang ZJ Peng YX Wei L Liu Y Hu YH Peng P Wang JM Liu JY Chen Z Li G Zheng ZJ Qiu SQ Luo J Ye CJ Zhu SY Zhong NS Subat 2020 Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China The New England Journal of Medicine Massachusetts Medical Society doi 10 1056 nejmoa2002032 a b c Bernheim A Mei X Huang M Yang Y Fayad ZA Zhang N Diao K Lin B Zhu X Li K Li S Shan H Jacobi A Chung M Subat 2020 Chest CT Findings in Coronavirus Disease 19 COVID 19 Relationship to Duration of Infection Radiology s 200463 doi 10 1148 radiol 2020200463 a b Lu X Zhang L Du H Zhang J Li YY Qu J Zhang W Wang Y Bao S Li Y Wu C Liu H Liu D Shao J Peng X Yang Y Liu Z Xiang Y Zhang F Silva RM Pinkerton KE Shen K Xiao H Xu S Wong GW 18 Mart 2020 SARS CoV 2 Infection in Children New England Journal of Medicine Massachusetts Medical Society doi 10 1056 nejmc2005073 ISSN 0028 4793 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Lu Zhang Du Zhang p adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme ICD 10 Version 2019 World Health Organization WHO 2019 31 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mart 2020 U07 2 COVID 19 virus not identified COVID 19 NOS Use this code when COVID 19 is diagnosed clinically or epidemiologically but laboratory testing is inconclusive or not available Use additional code if desired to identify pneumonia or other manifestations Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Cureus isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Giani M Seminati D Lucchini A Foti G Pagni F Mayis 2020 Exuberant Plasmocytosis in Bronchoalveolar Lavage Specimen of the First Patient Requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation for SARS CoV 2 in Europe Journal of Thoracic Oncology 15 5 e65 e66 doi 10 1016 j jtho 2020 03 008 PMC 7118681 2 PMID 32194247 Lillicrap D Nisan 2020 Disseminated intravascular coagulation in patients with 2019 nCoV pneumonia Journal of Thrombosis and Haemostasis 18 4 786 787 doi 10 1111 jth 14781 PMC 7166410 2 PMID 32212240 Mitra A Dwyre DM Schivo M Thompson GR Cohen SH Ku N Graff JP Mart 2020 Leukoerythroblastic reaction in a patient with COVID 19 infection American Journal of Hematology 95 8 999 1000 doi 10 1002 ajh 25793 PMC 7228283 2 PMID 32212392 Maier BF Brockmann D Mayis 2020 Effective containment explains subexponential growth in recent confirmed COVID 19 cases in China Science 368 6492 742 746 Bibcode 2020Sci 368 742M doi 10 1126 science abb4557 PMC 7164388 2 PMID 32269067 initial exponential growth expected for an unconstrained outbreak U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 28 Haziran 2020 3 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Centers for Disease Control and Prevention 3 Subat 2020 Coronavirus Disease 2019 COVID 19 Prevention amp Treatment 15 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2020 World Health Organization Advice for Public 26 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Subat 2020 My Hand Washing Song Readers Offer Lyrics For A 20 Second Scrub NPR org 20 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Mart 2020 COVID 19 Published Science and Research U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 5 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Ekim 2020 Centers for Disease Control and Prevention 5 Nisan 2020 What to Do if You Are Sick U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 14 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Nisan 2020 Coronavirus Disease 2019 COVID 19 Prevention amp Treatment U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 10 Mart 2020 11 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Mart 2020 Anderson RM Heesterbeek H Klinkenberg D Hollingsworth TD March 2020 How will country based mitigation measures influence the course of the COVID 19 epidemic Lancet 395 10228 931 934 doi 10 1016 S0140 6736 20 30567 5 PMC 7158572 2 PMID 32164834 A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation e g minimising morbidity and associated mortality avoiding an epidemic peak that overwhelms health care services keeping the effects on the economy within manageable levels and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies Wiles Siouxsie 14 Mart 2020 After Flatten the Curve we must now Stop the Spread Here s what that means The Spinoff 26 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2020 COVID 19 vaccine development pipeline Refresh URL to update Vaccine Centre London School of Hygiene and Tropical Medicine 15 Temmuz 2020 18 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2020 Milken Institute 23 Haziran 2020 3 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Temmuz 2020 Diger ozet Draft landscape of COVID 19 candidate vaccines World Health Organization 21 Temmuz 2020 14 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Temmuz 2020 Gam KOVID Vak Rossiya pervoj v mire zaregistrirovala vakcinu ot koronavirusa Rusca 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2020 Rusca Ministry of Health of the Russian Federation 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2020 Callaway Ewen 11 Agustos 2020 Russia s fast track coronavirus vaccine draws outrage over safety Nature Ingilizce doi 10 1038 d41586 020 02386 2 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2020 This is a reckless and foolish decision Mass vaccination with an improperly tested vaccine is unethical Any problem with the Russian vaccination campaign would be disastrous both through its negative effects on health but also because it would further set back the acceptance of vaccines in the population Lovelace Jr Berkeley 11 Agustos 2020 Scientists worry whether Russia s Sputnik V coronavirus vaccine is safe and effective CNBC Ingilizce 10 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2020 Kate Kelland 11 Agustos 2020 Scientists ask Without trial data how can we trust Russia s COVID vaccine Reuters Ingilizce 11 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Agustos 2020 Diamond 13 Mayis 2020 The challenges of vaccine development against a new virus during a pandemic Cell Host and Microbe 27 5 699 703 doi 10 1016 j chom 2020 04 021 Thanh Le 9 Nisan 2020 The COVID 19 vaccine development landscape Nature Reviews Drug Discovery 19 5 305 06 doi 10 1038 d41573 020 00073 5 ISSN 1474 1776 10 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Nisan 2020 Update on WHO Solidarity Trial Accelerating a safe and effective COVID 19 vaccine World Health Organization 27 Nisan 2020 30 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mayis 2020 It is vital that we evaluate as many vaccines as possible as we cannot predict how many will turn out to be viable To increase the chances of success given the high level of attrition during vaccine development we must test all candidate vaccines until they fail The WHO is working to ensure that all of them have the chance of being tested at the initial stage of development The results for the efficacy of each vaccine are expected within three to six months and this evidence combined with data on safety will inform decisions about whether it can be used on a wider scale Nussbaumer Streit B Mayr V Dobrescu AI Chapman A Persad E Klerings I Wagner G Siebert U Christof C Zachariah C Gartlehner G Nisan 2020 Quarantine alone or in combination with other public health measures to control COVID 19 a rapid review The Cochrane Database of Systematic Reviews 4 CD013574 doi 10 1002 14651858 CD013574 PMC 7141753 2 PMID 32267544 Ward Alex 28 Nisan 2020 Vox 29 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2020 fightchronicdisease org 10 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2020 Wear masks in public says WHO in update of COVID 19 advice Reuters 5 Haziran 2020 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Temmuz 2020 a b c U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 11 Subat 2020 3 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2020 a b PDF ECDC 8 Nisan 2020 8 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 10 Kasim 2020 10 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Which countries have made wearing face masks compulsory Al Jazeera 20 Mayis 2020 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Greenhalgh T Schmid MB Czypionka T Bassler D Gruer L Nisan 2020 Face masks for the public during the covid 19 crisis BMJ 369 m1435 doi 10 1136 bmj m1435 PMID 32273267 12 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 11 Subat 2020 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2020 U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 11 Haziran 2020 4 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Temmuz 2020 World Health Organization WHO 24 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2020 nhs uk 2 Haziran 2020 2 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2020 WHO recommended handrub formulations WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care World Health Organization WHO 19 Mart 2009 Erisim tarihi 19 Mart 2020 PDF U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 29 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Diger ozet a b National Center for Immunization and Respiratory Diseases NCIRD 9 Temmuz 2020 U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 28 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Temmuz 2020 U S Centers for Disease Control and Prevention CDC 11 Subat 2020 8 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2020 World Health Organization 29 Ekim 2020 WHO s Science in 5 on COVID 19 Ventilation 24 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Kasim 2020 YouTube vasitasiyla Somsen GA van Rijn C Kooij S Bem RA Bonn D July 2020 Small droplet aerosols in poorly ventilated spaces and SARS CoV 2 transmission The Lancet Respiratory Medicine Elsesier 8 7 658 659 doi 10 1016 S2213 2600 20 30245 9 PMC 7255254 2 PMID 32473123 a b The Nutrition Source Harvard T H Chan School of Public Health 29 Mayis 2020 14 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2020 Villasanta Arthur 15 Eylul 2020 International Business Times 18 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Kasim 2020 Vitamin D is important to the function of the immune system and vitamin D supplements have previously been shown to lower the risk of viral respiratory tract infections Arsivlenmis kopya 1 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Subat 2020 Ingilizce The Lancet 23 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Subat 2020 Bill Gates ten corona virus adimi NTV 9 Mart 2020 11 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Mart 2020 a b Li G De Clercq E Mart 2020 Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus 2019 nCoV Nature Reviews Drug Discovery 19 3 ss 149 150 doi 10 1038 d41573 020 00016 0 PMID 32127666 Ko WC Rolain JM Lee NY Chen PL Huang CT Lee PI Hsueh PR Mart 2020 Arguments in favor of remdesivir for treating SARS CoV 2 infections International Journal of Antimicrobial Agents s 105933 doi 10 1016 j ijantimicag 2020 105933 Wang M Cao R Zhang L Yang X Liu J Xu M Shi Z Hu Z Zhong W Xiao G Subat 2020 Remdesivir and chloroquine effectively inhibit the recently emerged novel coronavirus 2019 nCoV in vitro Cell Research 30 3 ss 269 71 doi 10 1038 s41422 020 0282 0 Beeching NJ Fletcher TE Fowler R 2020 PDF BMJ 22 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2020 aifa gov it Italyanca 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mart 2020 a b Gao J Tian Z Yang X Subat 2020 Breakthrough Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID 19 associated pneumonia in clinical studies Bioscience Trends 14 1 ss 72 73 doi 10 5582 bst 2020 01047 Yao X Ye F Zhang M Cui C Huang B Niu P Liu X Zhao L Dong E Song C Zhan S Lu R Li H Tan W Liu D Mart 2020 In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 SARS CoV 2 Clinical Infectious Diseases doi 10 1093 cid ciaa237 PMID 32150618 Touret F de Lamballerie X Mart 2020 Of chloroquine and COVID 19 Antiviral Research Cilt 177 s 104762 doi 10 1016 j antiviral 2020 104762 PMID 32147496 a b Rentsch Christopher T DeVito Nicholas J MacKenna Brian Morton Caroline E Bhaskaran Krishnan Brown Jeremy P Schultze Anna Hulme William J Croker Richard Walker Alex J Williamson Elizabeth J Ocak 2021 Effect of pre exposure use of hydroxychloroquine on COVID 19 mortality a population based cohort study in patients with rheumatoid arthritis or systemic lupus erythematosus using the OpenSAFELY platform The Lancet Rheumatology 3 1 e19 e27 doi 10 1016 s2665 9913 20 30378 7 ISSN 2665 9913 PMC 7745258 2 PMID 33349815 KB1 bakim PMC bicimi link Hydroxychloroquine and azithromycin as a treatment of COVID 19 results of an openlabel non randomized clinical trial PDF 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 24 Mart 2020 Lane Jennifer C E Weaver James Kostka Kristin Duarte Salles Talita Abrahao Maria Tereza F Alghoul Heba Alser Osaid Alshammari Thamir M Biedermann Patricia Banda Juan M Burn Edward Kasim 2020 Risk of hydroxychloroquine alone and in combination with azithromycin in the treatment of rheumatoid arthritis a multinational retrospective study The Lancet Rheumatology 2 11 e698 e711 doi 10 1016 s2665 9913 20 30276 9 ISSN 2665 9913 PMC 7442425 2 PMID 32864627 KB1 bakim PMC bicimi link Baron SA Devaux C Colson P Raoult D Rolain JM Mart 2020 Teicoplanin an alternative drug for the treatment of coronavirus COVID 19 Int J Antimicrob Agents s 105944 doi 10 1016 j ijantimicag 2020 105944 Cao B Wang Y Wen D Liu W Wang J Fan G Ruan L Song B Cai Y Wei M Li X Xia J Chen N Xiang J Yu T Bai T Xie X Zhang L Li C Yuan Y Chen H Li H Huang H Tu S Gong F Liu Y Wei Y Dong C Zhou F Gu X Xu J Liu Z Zhang Y Li H Shang L Wang K Li K Zhou X Dong X Qu Z Lu S Hu X Ruan S Luo S Wu J Peng L Cheng F Pan L Zou J Jia C Wang J Liu X Wang S Wu X Ge Q He J Zhan H Qiu F Guo L Huang C Jaki T Hayden FG Horby PW Zhang D Wang C Mart 2020 A Trial of Lopinavir Ritonavir in Adults Hospitalized with Severe Covid 19 The New England Journal of Medicine doi 10 1056 NEJMoa2001282 PMID 32187464 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2020 Japanese flu drug clearly effective in treating coronavirus says China The Guardian 18 Mart 2020 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2020 Kawase M Shirato K van der Hoek L Taguchi F Matsuyama S Haziran 2012 Simultaneous treatment of human bronchial epithelial cells with serine and cysteine protease inhibitors prevents severe acute respiratory syndrome coronavirus entry J Virol 86 12 ss 6537 45 doi 10 1128 JVI 00094 12 PMC 3393535 2 PMID 22496216 Hoffman Markus 5 Mart 2020 SARS CoV 2 Cell Entry Depends on ACE2 and TMPRSS2 and Is Blocked by a Clinically Proven Protease Inhibitor Cell 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2020 Hoffmann M Kleine Weber H Kruger N Muller M Drosten C Pohlmann S 31 Ocak 2020 The novel coronavirus 2019 2019 nCoV uses the SARS coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells preprint doi 10 1101 2020 01 31 929042 Yao X Ye F Zhang M Cui C Huang B Niu P Liu X Zhao L Dong E Song C Zhan S Lu R Li H Tan W Liu D Mart 2020 In Vitro Antiviral Activity and Projection of Optimized Dosing Design of Hydroxychloroquine for the Treatment of Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 SARS CoV 2 Clin Infect Dis doi 10 1093 cid ciaa237 PMID 32150618 Liu R Miller J 3 Mart 2020 China approves use of Roche drug in battle against coronavirus complications Reuters 12 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 ChinaXiv org 5 Mart 2020 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2020 Azioni intraprese per favorire la ricerca e l accesso ai nuovi farmaci per il trattamento del COVID 19 aifa gov it Italyanca 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2020 3 patients get better on arthritis drug 5 Mart 2020 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 Coronavirus via libera dell Aifa al farmaco anti artrite efficace su 3 pazienti e a un antivirale test in 5 centri Coronavirus Aifa gives go ahead to effective anti arthritis drug on 3 patients and an antiviral test in 5 centers Italyanca 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 Mehta P McAuley DF Brown M Sanchez E Tattersall RS Manson JJ 16 Mart 2020 The Lancet doi 10 1016 S0140 6736 20 30628 0 PMID 32192578 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Mart 2020 How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid 19 12 Mart 2020 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2020 Ruan Q Yang K Wang W Jiang L Song J Mart 2020 Clinical predictors of mortality due to COVID 19 based on an analysis of data of 150 patients from Wuhan China Intensive Care Medicine doi 10 1007 s00134 020 05991 x PMID 32125452 FiercePharma 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mart 2020 a b c Casadevall A Pirofski LA Mart 2020 The convalescent sera option for containing COVID 19 The Journal of Clinical Investigation doi 10 1172 JCI138003 PMID 32167489 a b Murthy S Gomersall CD Fowler RA 11 Mart 2020 Care for Critically Ill Patients With COVID 19 JAMA doi 10 1001 jama 2020 3633 PMID 32159735 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2020 World Health Organization 28 Ocak 2020 Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus 2019 nCoV infection is suspected PDF 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 18 Mart 2020 Wang Ke Zhao Wei Li Ji Shu Weiwei Duan Jun 30 Mart 2020 The experience of high flow nasal cannula in hospitalized patients with 2019 novel coronavirus infected pneumonia in two hospitals of Chongqing China Annals of Intensive Care 10 1 s 37 doi 10 1186 s13613 020 00653 z PMC 7104710 2 PMID 32232685 McEnery Tom Gough Ciara Costello Richard W Nisan 2020 COVID 19 Respiratory support outside the intensive care unit The Lancet Respiratory Medicine doi 10 1016 S2213 2600 20 30176 4 PMC 7146718 2 PMID 32278367 a b Report of the WHO China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 COVID 19 PDF World Health Organization WHO 16 24 Subat 2020 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 21 Mart 2020 a b Dong Y Mo X Hu Y Qi X Jiang F Jiang Z Tong S 2020 PDF Pediatrics ss e20200702 doi 10 1542 peds 2020 0702 17 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 23 Mart 2020 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi pediatrics tong adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Lu X Zhang L Du H Zhang J Li YY Qu J Zhang W Wang Y Bao S Li Y Wu C Liu H Liu D Shao J Peng X Yang Y Liu Z Xiang Y Zhang F Silva RM Pinkerton KE Shen K Xiao H Xu S Wong GW 18 Mart 2020 SARS CoV 2 Infection in Children New England Journal of Medicine Massachusetts Medical Society doi 10 1056 nejmc2005073 ISSN 0028 4793 PMID 32187458 Coronavirus Disease 2019 COVID 19 Centers for Disease Control and Prevention 11 Subat 2020 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2020 Fang L Karakiulakis G Roth M Mart 2020 Are patients with hypertension and diabetes mellitus at increased risk for COVID 19 infection 395 10224 ss e40 doi 10 1016 S0140 6736 20 30311 1 Heymann DL Shindo N ve digerleri WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards Subat 2020 COVID 19 what is next for public health Lancet 395 10224 Elsevier BV ss 542 545 doi 10 1016 s0140 6736 20 30374 3 Cascella M Rajnik M Cuomo A Dulebohn SC Di Napoli R 2020 Features Evaluation and Treatment Coronavirus COVID 19 StatPearls Treasure Island FL StatPearls Publishing Erisim tarihi 18 Mart 2020 Zhou F Yu T Du R Fan G Liu Y Liu Z Xiang J Wang Y Song B Gu X Guan L 2020 Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID 19 in Wuhan China a retrospective cohort study The Lancet Elsevier BV doi 10 1016 s0140 6736 20 30566 3 ISSN 0140 6736 Xu L Liu J Lu M Yang D Zheng X Mart 2020 Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections Liver International doi 10 1111 liv 14435 WHO Director General s statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus World Health Organization WHO 27 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2020 a b Report sulle caratteristiche dei pazienti deceduti positivi a COVID 19 in Italia PDF Italyanca Rome 17 Mart 2020 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Epidemia COVID 19 Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020 PDF Italyanca Rome 19 Mart 2020 20 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Mart 2020 Wang W Tang J Wei F Nisan 2020 Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus 2019 nCoV in Wuhan China Journal of Medical Virology 92 4 ss 441 47 doi 10 1002 jmv 25689 Coronavirus Age Sex Demographics COVID 19 www worldometers info 27 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2020 Zheng YY Ma YT Zhang JY Xie X Mart 2020 COVID 19 and the cardiovascular system Nature Reviews Cardiology doi 10 1038 s41569 020 0360 5 Ji Y Ma Z Peppelenbosch MP Pan Q Subat 2020 Potential association between COVID 19 mortality and health care resource availability Lancet Global Health 8 4 ss e480 doi 10 1016 S2214 109X 20 30068 1 Li XQ Cai WF Huang LF Chen C Liu YF Zhang ZB Yuan J Li TG Wang M Mart 2020 Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID 19 in 2020 in Guangzhou Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi Cince 41 5 ss 634 637 doi 10 3760 cma j cn112338 20200228 00209 Jung SM Akhmetzhanov AR Hayashi K Linton NM Yang Y Yuan B Kobayashi T Kinoshita R Nishiura H Subat 2020 Real Time Estimation of the Risk of Death from Novel Coronavirus COVID 19 Infection Inference Using Exported Cases Journal of Clinical Medicine 9 2 s 523 doi 10 3390 jcm9020523 PMC 7074479 2 PMID 32075152 Chughtai A Malik A Mart 2020 Is Coronavirus disease COVID 19 case fatality ratio underestimated Global Biosecurity 1 3 Baud D Qi X Nielsen Saines K Musso D Pomar L Favre G Mart 2020 Real estimates of mortality following COVID 19 infection The Lancet Infectious Diseases doi 10 1016 S1473 3099 20 30195 X PMID 32171390 BSI open letter to Government on SARS CoV 2 outbreak response British Society for Immunology www immunology org 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 Can you get coronavirus twice or does it cause immunity The Independent Ingilizce 13 Mart 2020 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 They survived the coronavirus Then they tested positive again Why Los Angeles Times Ingilizce 13 Mart 2020 13 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2020 www caixinglobal com Ingilizce 26 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Mart 2020 Cheung E 13 Mart 2020 Some recovered Covid 19 patients may have lung damage doctors say South China Morning Post Ingilizce 12 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Mart 2020 a b The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team 17 Subat 2020 The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases COVID 19 China 2020 China CDC Weekly 2 8 ss 113 122 17 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2020 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Epidemiology2020Feb17 adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme Epidemia COVID 19 Aggiornamento nazionale 19 marzo 2020 PDF Italyanca Rome 19 Mart 2020 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Mart 2020 코로나바이러스감염증 19 국내 발생 현황 3월 22일 정례브리핑 PDF 22 Mart 2020 Erisim tarihi 22 Mart 2020 olu kirik baglanti Centers for Disease Control and Prevention May 2012 Lesson 3 Measures of Risk Section 3 Mortality Frequency Measures Principles of Epidemiology in Public Health Practice Third bas U S Centers for Disease Control and Prevention CDC No SS1978 28 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2020 Ritchie Hannah Roser Max 25 Mart 2020 Chivers Tom Ed What do we know about the risk of dying from COVID 19 28 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2020 Castagnoli R Votto M Licari A Brambilla I Bruno R Perlini S Rovida F Baldanti F Marseglia GL April 2020 Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 SARS CoV 2 Infection in Children and Adolescents A Systematic Review JAMA Pediatrics 174 9 882 889 doi 10 1001 jamapediatrics 2020 1467 PMID 32320004 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Lazzerini M Putoto G Mayis 2020 COVID 19 in Italy momentous decisions and many uncertainties The Lancet Global Health 8 5 e641 e642 doi 10 1016 S2214 109X 20 30110 8 PMC 7104294 2 PMID 32199072 27 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 What do we know about the risk of dying from COVID 19 Our World in Data 28 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2020 Novel coronavirus named Covid 19 WHO TODAYonline 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2020 The coronavirus spreads racism against and among ethnic Chinese The Economist 17 Subat 2020 17 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Subat 2020 New York un en buyuk fuar alani Kovid 19 hastanesi oldu aksam com tr 24 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Lucey D Sparrow A 14 Ocak 2020 China Deserves Some Credit for Its Handling of the Wuhan Pneumonia Foreign Policy 15 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2020 Campbell C 20 Ocak 2020 The Wuhan Pneumonia Crisis Highlights the Danger in China s Opaque Way of Doing Things Time 20 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Mart 2020 Corona Virusu asisi bulundu mu hangi tarihte ne zaman uygulanacak Korona Virusu tedavisi nasil yapiliyor Iste son durum Milliyet 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mart 2020 Berger Kevin 12 Mart 2020 The Man Who Saw the Pandemic Coming Nautilus 15 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2020 Wu YC Chen CS Chan YJ Mart 2020 The outbreak of COVID 19 An overview Journal of the Chinese Medical Association 83 3 217 220 doi 10 1097 JCMA 0000000000000270 PMC 7153464 2 PMID 32134861 Wang C Horby PW Hayden FG Gao GF Subat 2020 A novel coronavirus outbreak of global health concern Lancet 395 10223 470 473 doi 10 1016 S0140 6736 20 30185 9 PMC 7135038 2 PMID 31986257 19 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Cohen Jon Ocak 2020 Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally Science doi 10 1126 science abb0611 27 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Ocak 2021 World Health Organization WHO 12 Ocak 2020 14 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Kessler Glenn 17 Nisan 2020 Trump s false claim that the WHO said the coronavirus was not communicable The Washington Post 17 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2020 Kuo Lily 21 Ocak 2020 China confirms human to human transmission of coronavirus The Guardian 22 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2020 Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team Subat 2020 The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases COVID 19 in China Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi Cince 41 2 145 151 doi 10 3760 cma j issn 0254 6450 2020 02 003 PMID 32064853 Areddy James T 26 Mayis 2020 China Rules Out Animal Market and Lab as Coronavirus Origin The Wall Street Journal 17 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2020 Kelland Kate 19 Haziran 2020 Italy sewage study suggests COVID 19 was there in December 2019 Reuters 24 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Haziran 2020 Duarte Fernando 24 Subat 2020 As the cases of coronavirus increase in China and around the world the hunt is on to identify patient zero BBC News Online 8 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Mart 2020 Li Xingguang Zai Junjie Zhao Qiang Nie Qing Li Yi Foley Brian T Chaillon Antoine 11 Mart 2020 Evolutionary history potential intermediate animal host and cross species analyses of SARS CoV 2 Journal of Medical Virology doi 10 1002 jmv 25731 PMC 7228310 2 PMID 32104911 Andersen Kristian G Rambaut Andrew Lipkin W Ian Holmes Edward C Garry Robert F 17 Mart 2020 The proximal origin of SARS CoV 2 Nature Medicine 26 4 450 452 doi 10 1038 s41591 020 0820 9 PMC 7095063 2 PMID 32284615 van Dorp Lucy Acman Mislav Richard Damien Shaw Liam P Ford Charlotte E Ormond Louise Owen Christopher J Pang Juanita Tan Cedric C S Boshier Florencia A T Ortiz Arturo Torres Balloux Francois Eylul 2020 Emergence of genomic diversity and recurrent mutations in SARS CoV 2 Infection Genetics and Evolution 83 104351 doi 10 1016 j meegid 2020 104351 PMC 7199730 2 PMID 32387564 Shield Charli 26 Mart 2020 Coronavirus From bats to pangolins how do viruses reach us Deutsche Welle 4 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Aralik 2020 Heymann DL Shindo N Subat 2020 COVID 19 what is next for public health Lancet 395 10224 542 545 doi 10 1016 S0140 6736 20 30374 3 PMID 32061313 March 2020 Jeanna Bryner Live Science Editor in Chief 14 livescience com 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2020 Politics Canadian 8 Nisan 2020 The birth of a pandemic How COVID 19 went from Wuhan to Toronto National Post 28 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mayis 2020 高昱 26 Subat 2020 Exclusive Tracing the New Coronavirus gene sequencing when did the alarm sound Cince 27 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2020 路子康 中国网新闻 Cince 北京 2 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2020 Novel Coronavirus World Health Organization WHO 2 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Subat 2020 武汉现不明原因肺炎 官方确认属实 已经做好隔离 Xinhua Net 新華網 31 Aralik 2019 22 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2020 WJW Wuhan gov cn Cince Wuhan Municipal Health Commission 31 Aralik 2019 9 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Subat 2020 Mystery pneumonia virus probed in China 3 Ocak 2020 5 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2020 Li Q Guan X Wu P Wang X Zhou L Tong Y Ren R Leung KS Lau EH Wong JY Xing X Xiang N Wu Y Li C Chen Q Li D Liu T Zhao J Liu M Tu W Chen C Jin L Yang R Wang Q Zhou S Wang R Liu H Luo Y Liu Y Shao G Li H Tao Z Yang Y Deng Z Liu B Ma Z Zhang Y Shi G Lam TT Wu JT Gao GF Cowling BJ Yang B Leung GM Feng Z Mart 2020 Early Transmission Dynamics in Wuhan China of Novel Coronavirus Infected Pneumonia New England Journal of Medicine 382 13 1199 1207 doi 10 1056 NEJMoa2001316 PMC 7121484 2 PMID 31995857 China confirms sharp rise in cases of SARS like virus across the country 20 Ocak 2020 20 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ocak 2020 The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team Subat 2020 The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases COVID 19 China 2020 China CDC Weekly 2 8 113 122 doi 10 46234 ccdcw2020 032 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mart 2020 a b Flattery and foot dragging China s influence over the WHO under scrutiny The Globe and Mail 25 Nisan 2020 27 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 Huang C Wang Y Li X Ren L Zhao J Hu Y Zhang L Fan G Xu J Gu X Cheng Z Yu T Xia J Wei Y Wu W Xie X Yin W Li H Liu M Xiao Y Gao H Guo L Xie J Wang G Jiang R Gao Z Jin Q Wang J Cao B Ocak 2020 Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan China Lancet 395 10223 497 506 doi 10 1016 S0140 6736 20 30183 5 PMC 7159299 2 PMID 31986264 31 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 18 Mart 2020 The Guardian 18 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2020 AP NEWS 2 Haziran 2020 2 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Haziran 2020 Coronavirus First two cases in Italy Corriere della sera Italyanca 31 Ocak 2020 30 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2020 Fredericks Bob 13 Mart 2020 WHO says Europe is new epicenter of coronavirus pandemic New York Post 14 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mayis 2020 Sky News 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mayis 2020 26 Mart 2020 The U S Now Leads the World in Confirmed Coronavirus Cases The New York Times 11 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mart 2020 Studies Show N Y Outbreak Originated in Europe The New York Times 8 Nisan 2020 14 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Ocak 2021 a b Beijing Covid 19 outbreak puts food markets back in infection focus South China Morning Post 16 Haziran 2020 16 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Haziran 2020 CNA 16 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Haziran 2020 Brusselstimes com 27 Mart 2020 27 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Nisan 2020 Goldstein Joseph 6 Nisan 2020 Bronx Zoo Tiger Is Sick With the Coronavirus The New York Times 9 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Nisan 2020 Fox News 26 Nisan 2020 26 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2020 Berlingske Tidende 31 Ekim 2020 2 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 ScienceMag org 18 Agustos 2020 18 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ekim 2020 Shi J Wen Z Zhong G Yang H Wang C Huang B Liu R He X Shuai L Sun Z Zhao Y Liu P Liang L Cui P Wang J Zhang X Guan Y Tan W Wu G Chen H Bu Z Nisan 2020 Susceptibility of ferrets cats dogs and other domesticated animals to SARS coronavirus 2 Science 368 6494 1016 1020 doi 10 1126 science abb7015 PMC 7164390 2 PMID 32269068 Rocheleau Jackie 2020 Protecting great apes from the unknown effects of Covid 19 Knowable Magazine doi 10 1146 knowable 120220 3 a b NPR org 12 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Gorman James 4 Kasim 2020 Denmark Will Kill All Farmed Mink Citing Coronavirus Infections The New York Times ISSN 0362 4331 9 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2020 Dhama K Sharun K Tiwari R Dadar M Malik YS Singh KP Chaicumpa W Mart 2020 COVID 19 an emerging coronavirus infection advances and prospects in designing and developing vaccines immunotherapeutics and therapeutics Human Vaccines amp Immunotherapeutics 16 6 1232 1238 doi 10 1080 21645515 2020 1735227 PMC 7103671 2 PMID 32186952 Zhang L Liu Y Mayis 2020 Potential interventions for novel coronavirus in China A systematic review Journal of Medical Virology 92 5 479 490 doi 10 1002 jmv 25707 PMC 7166986 2 PMID 32052466 Aristovnik A Ravselj D Umek L Kasim 2020 A Bibliometric Analysis of COVID 19 across Science and Social Science Research Landscape Sustainability 12 21 9132 doi 10 3390 su12219132 Kupferschmidt Kai 3 Aralik 2020 First of its kind African trial tests common drugs to prevent severe COVID 19 Science 3 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2020 Reardon Sara 13 Kasim 2020 For COVID Drugs Months of Frantic Development Lead to Few Outright Successes Scientific American 13 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2020 Dis baglantilarT C SAGLIK BAKANLIGI COVID 19 5 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Hudut ve Sahiller Saglik Genel Mudurlugu 23 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunya Saglik Orgutu26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde COVID 19 Resource Centre at The Lancet Ingilizce 23 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kronolojik BBC haber arsivi 11 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dunyadaki Corona Virus Enfekte ve Olum Rakamlari22 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkiye Corona Virus Vaka Haritasi 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde T C Saglik Bakanligi Corona Virus Tablosu23 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde SiniflandirmaDICD 10 U07 1 U07 2MeSH D000086382 840539006

Yayın tarihi: Haziran 13, 2024, 08:25 am
En çok okunan
  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta fulvitinctalis

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta fulvalis

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta fuliginata

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta flavipunctalis

  • Kasım 06, 2024

    Pyrausta flavimarginalis

Günlük

  • Proton-elektron kütle oranı

  • Pauli dışarlama ilkesi

  • Dalga-parçacık ikiliği

  • En İyi Solo Kadın Rap Performansı Grammy Ödülü

  • 9 Kasım

  • 1936

  • Montrö Boğazlar Sözleşmesi

  • Guillaume Apollinaire

  • Amblem

  • Neşeli Günler (film, 1965)

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst