Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çağdaş edebiyatın tarihi veya çağdaş edebiyat tarihi, Aydınlanma Çağı'nda Avrupa'da başlayıp 18. yüzyıldaki Barok dönem ile sonuçlanan süreci kapsayan tarihî gelişimdir. Bu gelişimi olgunlaştıran düşünsel temeller, Rönesans ve Erken Modern Dönem'de atılmıştır.
Avrupa'nın dışındaki klasik edebiyat kültüründe çağdaşlaşma ilk olarak Osmanlı Türklerinde başlamıştır. 1839'da Osmanlı İmparatorluğu'nda ilan edilen Tanzimat Fermanı'nın getirdiği özgürlükler modern bir edebiyatın kurulabilmesi için Avrupa kültürü dışındaki ilk uygun ortamı doğurmuştur. Bu edebî yenileşmeyi, Nasıreddin Şah liderliğinde 19. yüzyılın ortalarında İran'da gelişen edebî ortam, Babür İmparatorluğu'nun son dönemi ve Britanya Hindistanı'ndaki gelişmeler ve Japonya'daki Meiji Yenileşmesi üzerine kurulan yeni yazınsal anlayışlar takip etmiştir. Çağdaş edebî bakış açıları, 20. yüzyılın hemen başlarındaki Yeni Kültür Akımı ile Çin'e kadar ulaşmıştır.
18. yüzyıl
18. yüzyılın ilk çeyreğinde edebiyatta Barok tarzının etkileri hissedilmeye başlanmıştır. Immanuel Kant, Voltaire, Jean-Jacques Rousseau ve Gotthold Ephraim Lessing gibi isimlerle, Aydınlanma Çağı filizlenmeye başlamıştır. Böylece Avrupa kültürünün etkisi diğer kıtalara da yayılmaya başlamıştır. Özellikle Japonya'daki Edo döneminde ve gibi önemli edebî şahsiyetler ortaya çıkmıştır. Bu yüzyılın sonlarına doğru, Aydınlanma Çağı'nın getirdiği edebî ortam ABD'yi etkilemeye başlamıştır. William Hill Brown (1789) tarafından kaleme alınan "Sevecenliğin Gücü" adlı eser; Amerikan edebiyatındaki ilk roman olarak gösterilmektedir. Yine 18. yüzyılın sonlarında Almanya'da doğmuş ve Goethe ile Schiller gibi yazarların öncü olduğu Fırtına ve Coşku akımı ortaya çıkmıştır.
19. yüzyıl
19. yüzyılda dünyadaki edebî gelişim açısından büyük bir gelişmeler meydana gelmiştir. Bu dönemde yalnızca roman, hikâye ve dergi yayınlarında büyük bir artış olmamış, aynı zamanda opera ve tiyatro gibi alanlarda da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Televizyon, radyo ve sinemanın henüz keşfedilmediği bu çağda, yazılı eserler en ilgi çekici kültürel materyaller olmaya devam etmiştir.
19. yüzyılın başları
Bu dönemde, romantik edebî akımlar, kurmacanın farklı biçemlerde ayrışmasına ve kurgunun yanında spekülatif kurgu arayışına yol açmıştır. Böylece, romantik eğilim eski halk efsaneleri ve folklorik geleneklerin roman gerçekliğinde bir araya getirilmesi amacına hizmet etmeye başlamıştır. 1802'de, Sir Walter Scott'un kaleme aldığı "İskoç Sınırının Ozanı" halk bilimsel ögelerin edebî anlayışa yön verdiği ilk örneklerden kabul edilmiştir. Diğer bir romantik olan 'nin 19. yüzyılın ilk yarısında yayımladığı şiirler ve savaş karşıtı sunumları romantizmin Avrupa ekseninde yeni bir edebî anlayış doğurmasına hizmet etmiştir. Bu çalışmaları (1765–1829)'nın eski halk hikâye ve efsaneleri üzerine yaptığı yeniden yazma çalışmaları izlemiştir. Bannerman, Kral Arthur ve Merlin anlatılarını yeniden yorumlayarak çağdaş ürünler hâline getirmiş, William Blake kendi vizyonunu yansıtan mistisizm yüklü görsel ve yazın çalışmalarıyla romantizm akımının gelişimine katkı sağlamıştır. 1807'de Thomas Moore'un yayımladığı "İrlanda Ezgileri", Lord Byron'un romantik etki altındaki şiirleri, Goethe'nin 1808'de kaleme aldığı başyapıtı Faust'tan önce yazılan diğer öncü eserlerdir. Romantizmin güçlü bir edebî akım olarak gelişmesini simgeleyen "Faust"tan sonra, 1810'da Walter Scott "Göldeki Kadın"ı yayımlamıştır. Bu gelişmeleri bazı Gotik zevkler takip etmiş ve Percy Shelley gotik edebiyatın önemli romanlarından 'yi yayımlamıştır.
19. yüzyılın ilk üç çeyreğinde Amerikan edebiyatında da, hızlı bir üretimin başladığı görülmektedir. 1803'te, Amerikan şair ve deneme yazarı Ralph Waldo Emerson, 1804'te Nathaniel Hawthorne, 1807'de Henry Wadsworth Longfellow, 1809'da Edgar Allan Poe doğmuştur. Yine 1814'te Kanadalı romancı ve Henry David Thoreau dünyaya gelmiştir. Mark Twain olarak bilinen Samuel Clemens ise 1835'te doğmuştur. Kendinden sonraki Amerikan yazarlar için bir öncü olan Washington Irving, "Başsız Süvari" (1819) adlı eserini İngiltere'nin Birmingham şehrinde yazmıştır.
1807'de, Charles and , "Shakespeare'den Hikâyeler"i yayımladı. Bu yapıtta Shakespeare'nin bazı oyunları çocuklara uygun bir dille hikâyeleştirilmiştir. Böylece diğer türlerle birlikte çocuk edebiyatı 19. yüzyılda yeni bir tür hâline geldi.
1809'da Schlegel "Dramatik Sanat ve Edebiyat Üzerine" adlı çalışmasını yayımladı. Alfred, Lord Tennyson ve Nikolai Gogol doğdu.
1811'de Jane Austen, "Aşk ve Yaşam"ı kaleme aldı.
1812'de, "Manzum Hikâyeler" adlı eserini yayımladı. Byron, "Child Harold'un Hac Seyahati" I ve II'yi yayımladı.
1813'te, Jane Austen, "Gurur ve Önyargı" adlı eserini tamamladı. Eylül'de Sir Walter Scott, Poet Laureate (devlet şairliği, başşair) unvanını reddetti, bu göreve atandı.
1814'te, Sir Walter Scott " yayımladı.
1815'te, Jane Austen, "Emma" adlı eserini imzasız olarak yayımladı.
1818'da Mary Shelley'in kitabı "Frankenstein" yayımlandı.
1820'de, Sir Walter Scott, "Ivanhoe"yi kaleme aldı
1822'de, Aleksandır Puşkin ""yı yazdı.
1824'te, Sir Walter Scott, ""i yayımladı. Byron, Yunanistan'da öldü.
1828'te, Edgar Allan Poe "Araf" adlı şiirini yayımladı.
1832'de, Johann Wolfgang Goethe, "Faust"un ikinci bölümünü tamamladı. 20 Mart'ta Goethe öldü.
1833'te, Aleksandır Puşkin, "Eugene Onegin" adlı eserini tamamladı.
1834'te, Balzac, Goriot Baba'yı yayımladı. Çağdaş anlamda ilk Arapça masal derlemeleri Kahire'de yapıldı. Bu maksatla "Binbir Gece Masalları" derlendi.
19. yüzyılın ortaları
19. yüzyılın ortalarında dergi yayınları ve kısa hikâyeler toplum nazarında beğenirlik kazanmaya başlamıştır. Bununla birlikte yazı dizileri de önemli bir tarz hâline gelmiştir. Bu yazı dizileri çoğunlukla polisiyelerden oluşmaktaydı ve bu polisiyeler genellikle edebî değerden nispeten yoksun yayınlar olarak görülüyordu. 1844'te Alexandre Dumas, père, Üç Silahşörler'i yayımladı. Bundan iki yıl sonra ise Monte Kristo Kontu adlı eserini tamamladı. William Makepeace Thackeray "Barry Lyndon'un Talihi" adlı kitabını yayımladıktan sonra, Britanya'da Charles Dickens seri hâlinde birçok önemli eserini dergiler vasıtasıyla tefrika etmeye başladı. Dickens, "Bay Pikvik'in Maceraları" adlı ilk eserinin ardından Oliver Twist (1837–1839), (1838–1839), Antikacı Dükkânı (1840–1841), (1841), Bir Noel Şarkısı (1843) ve (1843–1844) olarak bilinen kitaplarını yayımlamıştır.
Bu yüzyılda gelişen ucuz polisiye romanları, ABD'de karton kapaklarla basılan ve metelik romanı (dime novel) adı verilen baskısı ucuza mal edilen kitapçıklar şeklinde kendini göstermiştir. Bu metelik romanları sayesinde ABD'den başlayarak Vahşi Batı anlatıları, abartılmış kahramanların anlatıldığı seriler ve silahşorluk konulu basımlar gittikçe daha çok ilgi çekmeye başlamıştır. Böylece ABD edebiyatındaki "Batı" türü ortaya çıkmıştır. Bu türdeki ilk eserleri James Fenimore Cooper, Hawkeye ve adlı serileriyle başlatmıştır. Bu ilk hikâyeler yalnızca "Batı"yı anlatmıyor, aynı zamanda Cooper'in yaşadığı dönemden geriye doğru yaklaşık 100 yıllık bir süreçsel birikimi taşıyan tarihî romanlar olma özelliğini de gösteriyordu. olarak adlandırılan bu seri şu beş ciltten oluşmaktaydı: (1841), Son Mohikan (1826), Kâşif (1840), The Pioneers (Öncüler) (1823), The Prairie (1827).
1836'da, Nikolai Gogol, Müfettiş adlı oynunu kaleme aldı.
1837'de, Edgar Allan Poe
1837'de, Aleksandır Puşkin bir düello sonucunda öldü.
1842'de, Nikolai Gogol, Ölü Canlar'ı yazdı.
In 1847, Anne Brontë published , Emily Brontë published Wuthering Heights, and Charlotte Brontë published Jane Eyre. Rymer published Varney the Vampire; or, the Feast of Blood. Edgar Allan Poe published the poem "Ulalume".
1849'da, hem Anne Brontë hem de Edgar Allan Poe öldü. "Annabel Lee" ve "" adlı şiirler Poe'nin ölümünün ardından yayımlandı.
1849 ve 1861 arasında en velut dönemini yaşayan Charles Dickens: David Copperfield (1849–1850), Kasvetli Ev (1852–1853), Zor Zamanlar (1854), Küçük Dorrit (1855–1857), İki Şehrin Hikayesi (11 Temmuz 1859) ve Büyük Umutlar (1860–1861).
1851'de, Herman Melville Moby Dick'i yayımladı. James Fenimore Cooper öldü.
1859'da Dostoyevski, Stepançikovo Köyü(adlı eserini yayımladı.
1861'de, Fyodor Dostoevski, Ezilenler'i yayımladı.
1862'de Victor Hugo, Sefiller'i yayımladı. Ivan Turgenev ise, Babalar ve Oğullar adlı eserini bitirdi. Roman, tür olarak ilk kez Türk edebiyatında görüldü. Telamak'ı Fransızca'dan çeviren Tahtaví'nın, Arapça tercümesinden Yusuf Kamil Paşa’nın yaptığı, Fenelon’un Telemak adlı eserinin çevirisi Terceme-i Telemak adıyla yayımlandı.
19. yüzyılın sonları
1863'te Jules Verne, Balonla Beş Hafta adlı eserini yayımladı. 1864'te Dünyanın Merkezine Seyahat, 1865'te ise Ay'a Seyahat adlı eserler Verne tarafından yayımlandı. Verne, bu romanlarıyla modern romanı "bilimsel romantizm" ile tanıştırdı. Böylece bilimkurgunun temelleri atılmış oldu. Bu dönemde edebiyatın toplumdaki değrinde ciddi bir artış meydana geldi. Avrupa, Yakın Asya, Mısır ve Kuzey Amerika'da orta sınıfın daha eğitimli hâle gelmesiyle yayınlar daha geniş bir alana yayılma fırsatı buldu. Edebiyatın orta halk kitlelerine yayılmasıyla, eserlerin dilleri sadeleşmeye başladı. İnsanlar anlayabildikleri eserleri okumayı tercih eder hâle geldi ve yığın edebiyatı kavramı ortaya çıkmaya başladı. Bu popüler edebiyat türünde, dedektif, hayalet, makine, merak, macera ve gariplikleri üzerine kurulmuş romanlar ilgi çekici hâle geldi. Aşk anlatıları ve kin, keşifler, savaş hikâyeleri, bilimsel anlatılar halkın büyük kesimine hitap eder durumdaydı.
1864'te, Dostoyevski, Yeraltından Notlar'ı yayımladı. Dostoyevski'nin yalnızlık, çıkışsızlık ve klostrofobik bakış açısı, o güne kadar görülmeyen özgün bir tarzdı. Bu tarz, insanların iç dünyalarının analizine dayalı bir kurgu ortaya koymaktaydı. Bu nedenle, birçok edebî otorite tarafından Dostoyevksi ilk varoluşçu yazar olarak değerlendirilmektedir.
1865'te Lewis Carroll, Alis Harikalar Diyarında'yı yayımladı. Bu eser bazı çevrelerce, bir çocuk anlatısı kılığında yapılan sosyal bir eleştiri olarak değerlendirildi.
1866'da Dostoyevski önce Suç ve Ceza sonra ise Kumarbaz (1967) adlı romanlarını yayımladı.
1867-1868'de, Verne, Kaptan Grant'ın Çocukları'nı yayımladı.1870'te ise Denizler Altında Yirmi Bin Fersah romanını tamamladı.
1868'de Dostoyevski, Ivanov Dumitru'ya ithaf ettiği Budala adlı romanı yayımladı.
1869'da Leo Tolstoy, Savaş ve Barış'ı yayımladı. Matthew Arnold, adlı kitabıyla kültür, edebiyat ve sosyoloji arasındaki ilişkileri ortaya koydu. Onun görüşlerine göre, kültürel eylemlerin oluşması binlerce yıllık dünya tarihindeki karşılıklı mücadele ve savaşımın bir ürünüydü. Bu mücadele diğer taraftan estetik, simgecilik ve Dekadanlık görüş ve akımlarının temelini oluşturmaktaydı. Kültürel tezatlar üzerine kurulmuş Dekadan anlayışı Jean Moréas, Paul Verlaine, , Arthur Rimbaud, Charles Baudelaire, Stéphane Mallarmé gibi Fransız yazarlarla Britanya'da İrlandalı sanatçı Oscar Wilde savunmaktaydı. Matthew Arnold, John Ruskin ve bunlarla aynı eğilimde olan sanatçılar ise pragmatist (yararcı) ve yapısalcı edebiyatçıların arasındaydı. Dekadan hareketi, Avrupa ve Kuzey Amerika'da romantizm ve modernizm arasındaki geçiş evresini teşkil etti. Dekadanlık kavramı yeni modernleşen edebiyatlarda da karşılık buldu ve Türk edebiyatında Ahmet Mithat Efendi tarafından Servet-i Fünûn sanatçıları bu hareketi takip etmekle isnat edildi.
1873-1874'te, Türk edebiyatındaki ilk yerli roman Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Şemseddin Sami tarafından Hadîka Gazetesi'nde tefrika edildi.
1874'te Jules Verne Esrarlı Ada'yı yayımladı.
1876'da Mark Twain, Tom Sawyer'ın Maceraları'nı yayımladı. İlk Türk romanı, İntibah, Namık Kemal tarafından yayımlandı.
1877'de Leo Tolstoy, Anna Karenina'yı yayımladı.
1880'de Dostoyevski Karamazov Kardeşler'i, Norveçli yazar Knut Hamsun, Açlık'ı yayımladı.
1881'de Dostoyevski öldü.
1886'da Tolstoy Ivan Ilyiç'in Ölümü'nü yayımladı.
1887'de Sir Arthur Conan Doyle Kızıl Dosya adlı eseriyle, t Sherlock Holmes serisini başlattı. Böylece suç anlatıları bir roman türü hâline geldi.
1890'da Oscar Wilde, Dorian Gray'in Portresi'ni yayımladı.
1892'de Sir Arthur Conan Doyle, 'nı yayımladı.
1897'de Bram Stoker, Drakula'yı yayımladı.
1897'de, Türk edebiyatının Avrupa romancılığı düzeyindeki ilk eserlerinden olan Mai ve Siyah, Halid Ziya Uşaklıgil tarafından kaleme alındı.
1899'da Anton Çehov, Vanya Dayı'yı yayımladı. Halit Ziya, Aşk-ı Memnu romanını Servet-i Fünûn'da tefrika etmeye başladı.
20. yüzyıl
Modernizm
Modernist şiir
Modernist şiir, daha çok nazmın teknik yeniliklerinden doğan bir karakterize şekil olarak görülmüştür. Bu teknik yeniliğin en önemli göstergelerinden biri serbest nazım tarzının gelişmesidir. Modernist şiirde şiirin öznesi değişmiştir. Böylece okur ya da okur kitlesinin denkliğini esas alan sorunsuz poetik öz kavramı parçalanmış, şiir tüketicilerine şiiri farklı yorumlama ve estetik algıyı şifreleme olanakları tanınmıştır. Modernist şiir kavramı İngilizcede 20. yüzyılın başlarında kullanılmaya başlayan bir kavram olmuştur. Kısacası, modernist şiir; hedefe sesleniş şekli ve yazılış tekniği bakımından kendi bağlamını oluşturur. Yazarın poetik varlığındaki bu kayış, görünüşte birbiriyle bağlantısız sözcüklerin yan yana gelmesi, kolaj tekniğinin şiire uygulanması ve - unsurunun ön plana çıkması gibi yenilikçi uygulamaların şiire hâkim olmasını sağlamıştır. Bu durumun örneği olarak, modernist şair; şiirin kendi benliğinde oluşturduğu iz düşümden çok, okurun belleğindeki olası etkileri araştırır.
Modernist şiir İngilizcede, Ezra Pound, T.S. Eliot, , William Carlos Williams, ve önderliğindeki Amerikan kökenli bir kavram olarak görülmüştür. Modernizm ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra, doğduğu Kuzey Amerika-Avrupa toplumlarından başlayarak dünyanın geri kalanına doğru yayılmıştır.
Modernist şiir, dünyada birçok modernist grup ve hareketin oluşmasını sağlamıştır. Ezra Pound ve William Carlos Williams'ın başlatmış olduğu , II. Dünya Savaşı yıllarında ABD'de ortaya çıkan Beat Kuşağı'na bağlı şiir, ABD'de postmodernistlerin oluşturduğu "Kara Dağ Şiiri" ve gibi retorik hareketler, Amerikan ve Türk Garip gibi gruplar modernist şiire bağlı ortaya çıkmıştır. Türk edebiyatında, Abdülhak Hamit Tarhan ile başlayan modenist şiire yaklaşma Nâzım Hikmet'in şiirdeki kalıpları yıkması ve serbest nazmı iyice ortaya koymasıyla birlikte görünür hâle gelmiştir. Orhan Veli Kanık'ın önderliğinde gelişen Garip hareketi ile birlikte Türk şiiri tam anlamıyla geleneksel kalıpları yıkarak; modernist eksenli bir döneme girmiştir. Bu açıdan Garip hareketi eski Türk şiir geleneğiyle, modern Türk şiirinin en keskin çizgilerle ayrıştığı nokta olarak kabul edilir.
Modernist düz yazı
Modernist düz yazı 19. yüzyılın ortalarından itibaren beğenirlik kazanmaya başlamıştır. Edward Lear ve Lewis Carroll'un aklın egemenliğini yok saydığı kitapları, düz yazıdaki modernist yaklaşımlar konusundaki ilk emarelerdendir. Mary Shelley, Bram Stoker, Edgar Allan Poe ve Dostoyevski Gotik anlayışa yakın isimlerdi. Bu isimlerde de, gerçekliğin yıkılmasına ve insanın iç sıkıntılarıyla örülü çıkışsızlığa doğru bir yöneliş gözlenmekteydi. Etraftaki varoluştan ziyade, yalnızlık ve dünyanın anlamsızlığı fikri özellikle Dostoyevski'nin "Yeraltından Notlar" adlı eserinde kendini göstermişti. Böylece Victoria devrindeki zihniyeti oluşturan, nesnellik ve bilime başkaldırı edebiyat dünyasında da kendini göstermeye başladı. Aynı dönemde, deneycilik de düz yazıyı etkilemeye devam etti. Franz Kafka ve James Joyce, 20. yüzyılın ilk yarısında modernist düz yazının gelişmesindeki önemli isimler olarak öne çıktı.
Dış bağlantılar
- The Literary Encyclopedia7 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Discovering Literature: Romantics and Victorians1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Discovering Literature: 20th century1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Kaynakça
- ^ . 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2016.
- ^ Cemil Meriç 17 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Aktaran Mustafa Armağan
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cagdas edebiyatin tarihi veya cagdas edebiyat tarihi Aydinlanma Cagi nda Avrupa da baslayip 18 yuzyildaki Barok donem ile sonuclanan sureci kapsayan tarihi gelisimdir Bu gelisimi olgunlastiran dusunsel temeller Ronesans ve Erken Modern Donem de atilmistir Avrupa nin disindaki klasik edebiyat kulturunde cagdaslasma ilk olarak Osmanli Turklerinde baslamistir 1839 da Osmanli Imparatorlugu nda ilan edilen Tanzimat Fermani nin getirdigi ozgurlukler modern bir edebiyatin kurulabilmesi icin Avrupa kulturu disindaki ilk uygun ortami dogurmustur Bu edebi yenilesmeyi Nasireddin Sah liderliginde 19 yuzyilin ortalarinda Iran da gelisen edebi ortam Babur Imparatorlugu nun son donemi ve Britanya Hindistani ndaki gelismeler ve Japonya daki Meiji Yenilesmesi uzerine kurulan yeni yazinsal anlayislar takip etmistir Cagdas edebi bakis acilari 20 yuzyilin hemen baslarindaki Yeni Kultur Akimi ile Cin e kadar ulasmistir 18 yuzyil18 yuzyilin ilk ceyreginde edebiyatta Barok tarzinin etkileri hissedilmeye baslanmistir Immanuel Kant Voltaire Jean Jacques Rousseau ve Gotthold Ephraim Lessing gibi isimlerle Aydinlanma Cagi filizlenmeye baslamistir Boylece Avrupa kulturunun etkisi diger kitalara da yayilmaya baslamistir Ozellikle Japonya daki Edo doneminde ve gibi onemli edebi sahsiyetler ortaya cikmistir Bu yuzyilin sonlarina dogru Aydinlanma Cagi nin getirdigi edebi ortam ABD yi etkilemeye baslamistir William Hill Brown 1789 tarafindan kaleme alinan Sevecenligin Gucu adli eser Amerikan edebiyatindaki ilk roman olarak gosterilmektedir Yine 18 yuzyilin sonlarinda Almanya da dogmus ve Goethe ile Schiller gibi yazarlarin oncu oldugu Firtina ve Cosku akimi ortaya cikmistir 19 yuzyil19 yuzyilda dunyadaki edebi gelisim acisindan buyuk bir gelismeler meydana gelmistir Bu donemde yalnizca roman hikaye ve dergi yayinlarinda buyuk bir artis olmamis ayni zamanda opera ve tiyatro gibi alanlarda da onemli gelismeler kaydedilmistir Televizyon radyo ve sinemanin henuz kesfedilmedigi bu cagda yazili eserler en ilgi cekici kulturel materyaller olmaya devam etmistir 19 yuzyilin baslari Bu donemde romantik edebi akimlar kurmacanin farkli bicemlerde ayrismasina ve kurgunun yaninda spekulatif kurgu arayisina yol acmistir Boylece romantik egilim eski halk efsaneleri ve folklorik geleneklerin roman gercekliginde bir araya getirilmesi amacina hizmet etmeye baslamistir 1802 de Sir Walter Scott un kaleme aldigi Iskoc Sinirinin Ozani halk bilimsel ogelerin edebi anlayisa yon verdigi ilk orneklerden kabul edilmistir Diger bir romantik olan nin 19 yuzyilin ilk yarisinda yayimladigi siirler ve savas karsiti sunumlari romantizmin Avrupa ekseninde yeni bir edebi anlayis dogurmasina hizmet etmistir Bu calismalari 1765 1829 nin eski halk hikaye ve efsaneleri uzerine yaptigi yeniden yazma calismalari izlemistir Bannerman Kral Arthur ve Merlin anlatilarini yeniden yorumlayarak cagdas urunler haline getirmis William Blake kendi vizyonunu yansitan mistisizm yuklu gorsel ve yazin calismalariyla romantizm akiminin gelisimine katki saglamistir 1807 de Thomas Moore un yayimladigi Irlanda Ezgileri Lord Byron un romantik etki altindaki siirleri Goethe nin 1808 de kaleme aldigi basyapiti Faust tan once yazilan diger oncu eserlerdir Romantizmin guclu bir edebi akim olarak gelismesini simgeleyen Faust tan sonra 1810 da Walter Scott Goldeki Kadin i yayimlamistir Bu gelismeleri bazi Gotik zevkler takip etmis ve Percy Shelley gotik edebiyatin onemli romanlarindan yi yayimlamistir 19 yuzyilin ilk uc ceyreginde Amerikan edebiyatinda da hizli bir uretimin basladigi gorulmektedir 1803 te Amerikan sair ve deneme yazari Ralph Waldo Emerson 1804 te Nathaniel Hawthorne 1807 de Henry Wadsworth Longfellow 1809 da Edgar Allan Poe dogmustur Yine 1814 te Kanadali romanci ve Henry David Thoreau dunyaya gelmistir Mark Twain olarak bilinen Samuel Clemens ise 1835 te dogmustur Kendinden sonraki Amerikan yazarlar icin bir oncu olan Washington Irving Bassiz Suvari 1819 adli eserini Ingiltere nin Birmingham sehrinde yazmistir 1807 de Charles and Shakespeare den Hikayeler i yayimladi Bu yapitta Shakespeare nin bazi oyunlari cocuklara uygun bir dille hikayelestirilmistir Boylece diger turlerle birlikte cocuk edebiyati 19 yuzyilda yeni bir tur haline geldi 1809 da Schlegel Dramatik Sanat ve Edebiyat Uzerine adli calismasini yayimladi Alfred Lord Tennyson ve Nikolai Gogol dogdu 1811 de Jane Austen Ask ve Yasam i kaleme aldi 1812 de Manzum Hikayeler adli eserini yayimladi Byron Child Harold un Hac Seyahati I ve II yi yayimladi 1813 te Jane Austen Gurur ve Onyargi adli eserini tamamladi Eylul de Sir Walter Scott Poet Laureate devlet sairligi bassair unvanini reddetti bu goreve atandi 1814 te Sir Walter Scott yayimladi 1815 te Jane Austen Emma adli eserini imzasiz olarak yayimladi 1818 da Mary Shelley in kitabi Frankenstein yayimlandi 1820 de Sir Walter Scott Ivanhoe yi kaleme aldi 1822 de Aleksandir Puskin yi yazdi 1824 te Sir Walter Scott i yayimladi Byron Yunanistan da oldu 1828 te Edgar Allan Poe Araf adli siirini yayimladi 1832 de Johann Wolfgang Goethe Faust un ikinci bolumunu tamamladi 20 Mart ta Goethe oldu 1833 te Aleksandir Puskin Eugene Onegin adli eserini tamamladi 1834 te Balzac Goriot Baba yi yayimladi Cagdas anlamda ilk Arapca masal derlemeleri Kahire de yapildi Bu maksatla Binbir Gece Masallari derlendi 19 yuzyilin ortalari 19 yuzyilin ortalarinda dergi yayinlari ve kisa hikayeler toplum nazarinda begenirlik kazanmaya baslamistir Bununla birlikte yazi dizileri de onemli bir tarz haline gelmistir Bu yazi dizileri cogunlukla polisiyelerden olusmaktaydi ve bu polisiyeler genellikle edebi degerden nispeten yoksun yayinlar olarak goruluyordu 1844 te Alexandre Dumas pere Uc Silahsorler i yayimladi Bundan iki yil sonra ise Monte Kristo Kontu adli eserini tamamladi William Makepeace Thackeray Barry Lyndon un Talihi adli kitabini yayimladiktan sonra Britanya da Charles Dickens seri halinde bircok onemli eserini dergiler vasitasiyla tefrika etmeye basladi Dickens Bay Pikvik in Maceralari adli ilk eserinin ardindan Oliver Twist 1837 1839 1838 1839 Antikaci Dukkani 1840 1841 1841 Bir Noel Sarkisi 1843 ve 1843 1844 olarak bilinen kitaplarini yayimlamistir Bu yuzyilda gelisen ucuz polisiye romanlari ABD de karton kapaklarla basilan ve metelik romani dime novel adi verilen baskisi ucuza mal edilen kitapciklar seklinde kendini gostermistir Bu metelik romanlari sayesinde ABD den baslayarak Vahsi Bati anlatilari abartilmis kahramanlarin anlatildigi seriler ve silahsorluk konulu basimlar gittikce daha cok ilgi cekmeye baslamistir Boylece ABD edebiyatindaki Bati turu ortaya cikmistir Bu turdeki ilk eserleri James Fenimore Cooper Hawkeye ve adli serileriyle baslatmistir Bu ilk hikayeler yalnizca Bati yi anlatmiyor ayni zamanda Cooper in yasadigi donemden geriye dogru yaklasik 100 yillik bir surecsel birikimi tasiyan tarihi romanlar olma ozelligini de gosteriyordu olarak adlandirilan bu seri su bes ciltten olusmaktaydi 1841 Son Mohikan 1826 Kasif 1840 The Pioneers Onculer 1823 The Prairie 1827 1836 da Nikolai Gogol Mufettis adli oynunu kaleme aldi 1837 de Edgar Allan Poe 1837 de Aleksandir Puskin bir duello sonucunda oldu 1842 de Nikolai Gogol Olu Canlar i yazdi In 1847 Anne Bronte published Emily Bronte published Wuthering Heights and Charlotte Bronte published Jane Eyre Rymer published Varney the Vampire or the Feast of Blood Edgar Allan Poe published the poem Ulalume 1849 da hem Anne Bronte hem de Edgar Allan Poe oldu Annabel Lee ve adli siirler Poe nin olumunun ardindan yayimlandi 1849 ve 1861 arasinda en velut donemini yasayan Charles Dickens David Copperfield 1849 1850 Kasvetli Ev 1852 1853 Zor Zamanlar 1854 Kucuk Dorrit 1855 1857 Iki Sehrin Hikayesi 11 Temmuz 1859 ve Buyuk Umutlar 1860 1861 1851 de Herman Melville Moby Dick i yayimladi James Fenimore Cooper oldu 1859 da Dostoyevski Stepancikovo Koyu adli eserini yayimladi 1861 de Fyodor Dostoevski Ezilenler i yayimladi 1862 de Victor Hugo Sefiller i yayimladi Ivan Turgenev ise Babalar ve Ogullar adli eserini bitirdi Roman tur olarak ilk kez Turk edebiyatinda goruldu Telamak i Fransizca dan ceviren Tahtavi nin Arapca tercumesinden Yusuf Kamil Pasa nin yaptigi Fenelon un Telemak adli eserinin cevirisi Terceme i Telemak adiyla yayimlandi 19 yuzyilin sonlari 1863 te Jules Verne Balonla Bes Hafta adli eserini yayimladi 1864 te Dunyanin Merkezine Seyahat 1865 te ise Ay a Seyahat adli eserler Verne tarafindan yayimlandi Verne bu romanlariyla modern romani bilimsel romantizm ile tanistirdi Boylece bilimkurgunun temelleri atilmis oldu Bu donemde edebiyatin toplumdaki degrinde ciddi bir artis meydana geldi Avrupa Yakin Asya Misir ve Kuzey Amerika da orta sinifin daha egitimli hale gelmesiyle yayinlar daha genis bir alana yayilma firsati buldu Edebiyatin orta halk kitlelerine yayilmasiyla eserlerin dilleri sadelesmeye basladi Insanlar anlayabildikleri eserleri okumayi tercih eder hale geldi ve yigin edebiyati kavrami ortaya cikmaya basladi Bu populer edebiyat turunde dedektif hayalet makine merak macera ve gariplikleri uzerine kurulmus romanlar ilgi cekici hale geldi Ask anlatilari ve kin kesifler savas hikayeleri bilimsel anlatilar halkin buyuk kesimine hitap eder durumdaydi 1864 te Dostoyevski Yeraltindan Notlar i yayimladi Dostoyevski nin yalnizlik cikissizlik ve klostrofobik bakis acisi o gune kadar gorulmeyen ozgun bir tarzdi Bu tarz insanlarin ic dunyalarinin analizine dayali bir kurgu ortaya koymaktaydi Bu nedenle bircok edebi otorite tarafindan Dostoyevksi ilk varoluscu yazar olarak degerlendirilmektedir 1865 te Lewis Carroll Alis Harikalar Diyarinda yi yayimladi Bu eser bazi cevrelerce bir cocuk anlatisi kiliginda yapilan sosyal bir elestiri olarak degerlendirildi 1866 da Dostoyevski once Suc ve Ceza sonra ise Kumarbaz 1967 adli romanlarini yayimladi 1867 1868 de Verne Kaptan Grant in Cocuklari ni yayimladi 1870 te ise Denizler Altinda Yirmi Bin Fersah romanini tamamladi 1868 de Dostoyevski Ivanov Dumitru ya ithaf ettigi Budala adli romani yayimladi 1869 da Leo Tolstoy Savas ve Baris i yayimladi Matthew Arnold adli kitabiyla kultur edebiyat ve sosyoloji arasindaki iliskileri ortaya koydu Onun goruslerine gore kulturel eylemlerin olusmasi binlerce yillik dunya tarihindeki karsilikli mucadele ve savasimin bir urunuydu Bu mucadele diger taraftan estetik simgecilik ve Dekadanlik gorus ve akimlarinin temelini olusturmaktaydi Kulturel tezatlar uzerine kurulmus Dekadan anlayisi Jean Moreas Paul Verlaine Arthur Rimbaud Charles Baudelaire Stephane Mallarme gibi Fransiz yazarlarla Britanya da Irlandali sanatci Oscar Wilde savunmaktaydi Matthew Arnold John Ruskin ve bunlarla ayni egilimde olan sanatcilar ise pragmatist yararci ve yapisalci edebiyatcilarin arasindaydi Dekadan hareketi Avrupa ve Kuzey Amerika da romantizm ve modernizm arasindaki gecis evresini teskil etti Dekadanlik kavrami yeni modernlesen edebiyatlarda da karsilik buldu ve Turk edebiyatinda Ahmet Mithat Efendi tarafindan Servet i Funun sanatcilari bu hareketi takip etmekle isnat edildi 1873 1874 te Turk edebiyatindaki ilk yerli roman Taassuk i Talat ve Fitnat Semseddin Sami tarafindan Hadika Gazetesi nde tefrika edildi 1874 te Jules Verne Esrarli Ada yi yayimladi 1876 da Mark Twain Tom Sawyer in Maceralari ni yayimladi Ilk Turk romani Intibah Namik Kemal tarafindan yayimlandi 1877 de Leo Tolstoy Anna Karenina yi yayimladi 1880 de Dostoyevski Karamazov Kardesler i Norvecli yazar Knut Hamsun Aclik i yayimladi 1881 de Dostoyevski oldu 1886 da Tolstoy Ivan Ilyic in Olumu nu yayimladi 1887 de Sir Arthur Conan Doyle Kizil Dosya adli eseriyle t Sherlock Holmes serisini baslatti Boylece suc anlatilari bir roman turu haline geldi 1890 da Oscar Wilde Dorian Gray in Portresi ni yayimladi 1892 de Sir Arthur Conan Doyle ni yayimladi 1897 de Bram Stoker Drakula yi yayimladi 1897 de Turk edebiyatinin Avrupa romanciligi duzeyindeki ilk eserlerinden olan Mai ve Siyah Halid Ziya Usakligil tarafindan kaleme alindi 1899 da Anton Cehov Vanya Dayi yi yayimladi Halit Ziya Ask i Memnu romanini Servet i Funun da tefrika etmeye basladi 20 yuzyilModernizm Modernist siir Modernist siir daha cok nazmin teknik yeniliklerinden dogan bir karakterize sekil olarak gorulmustur Bu teknik yeniligin en onemli gostergelerinden biri serbest nazim tarzinin gelismesidir Modernist siirde siirin oznesi degismistir Boylece okur ya da okur kitlesinin denkligini esas alan sorunsuz poetik oz kavrami parcalanmis siir tuketicilerine siiri farkli yorumlama ve estetik algiyi sifreleme olanaklari taninmistir Modernist siir kavrami Ingilizcede 20 yuzyilin baslarinda kullanilmaya baslayan bir kavram olmustur Kisacasi modernist siir hedefe seslenis sekli ve yazilis teknigi bakimindan kendi baglamini olusturur Yazarin poetik varligindaki bu kayis gorunuste birbiriyle baglantisiz sozcuklerin yan yana gelmesi kolaj tekniginin siire uygulanmasi ve unsurunun on plana cikmasi gibi yenilikci uygulamalarin siire hakim olmasini saglamistir Bu durumun ornegi olarak modernist sair siirin kendi benliginde olusturdugu iz dusumden cok okurun bellegindeki olasi etkileri arastirir Modernist siir Ingilizcede Ezra Pound T S Eliot William Carlos Williams ve onderligindeki Amerikan kokenli bir kavram olarak gorulmustur Modernizm ortaya ciktiktan kisa bir sure sonra dogdugu Kuzey Amerika Avrupa toplumlarindan baslayarak dunyanin geri kalanina dogru yayilmistir Modernist siir dunyada bircok modernist grup ve hareketin olusmasini saglamistir Ezra Pound ve William Carlos Williams in baslatmis oldugu II Dunya Savasi yillarinda ABD de ortaya cikan Beat Kusagi na bagli siir ABD de postmodernistlerin olusturdugu Kara Dag Siiri ve gibi retorik hareketler Amerikan ve Turk Garip gibi gruplar modernist siire bagli ortaya cikmistir Turk edebiyatinda Abdulhak Hamit Tarhan ile baslayan modenist siire yaklasma Nazim Hikmet in siirdeki kaliplari yikmasi ve serbest nazmi iyice ortaya koymasiyla birlikte gorunur hale gelmistir Orhan Veli Kanik in onderliginde gelisen Garip hareketi ile birlikte Turk siiri tam anlamiyla geleneksel kaliplari yikarak modernist eksenli bir doneme girmistir Bu acidan Garip hareketi eski Turk siir gelenegiyle modern Turk siirinin en keskin cizgilerle ayristigi nokta olarak kabul edilir Modernist duz yazi Modernist duz yazi 19 yuzyilin ortalarindan itibaren begenirlik kazanmaya baslamistir Edward Lear ve Lewis Carroll un aklin egemenligini yok saydigi kitaplari duz yazidaki modernist yaklasimlar konusundaki ilk emarelerdendir Mary Shelley Bram Stoker Edgar Allan Poe ve Dostoyevski Gotik anlayisa yakin isimlerdi Bu isimlerde de gercekligin yikilmasina ve insanin ic sikintilariyla orulu cikissizliga dogru bir yonelis gozlenmekteydi Etraftaki varolustan ziyade yalnizlik ve dunyanin anlamsizligi fikri ozellikle Dostoyevski nin Yeraltindan Notlar adli eserinde kendini gostermisti Boylece Victoria devrindeki zihniyeti olusturan nesnellik ve bilime baskaldiri edebiyat dunyasinda da kendini gostermeye basladi Ayni donemde deneycilik de duz yaziyi etkilemeye devam etti Franz Kafka ve James Joyce 20 yuzyilin ilk yarisinda modernist duz yazinin gelismesindeki onemli isimler olarak one cikti Dis baglantilarThe Literary Encyclopedia7 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Discovering Literature Romantics and Victorians1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Discovering Literature 20th century1 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kaynakca 17 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Temmuz 2016 Cemil Meric 17 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Aktaran Mustafa Armagan