Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli.Ağustos 2016) () ( |
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Orta Avrupa'da hüküm sürmüş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmış bir imparatorluktur. Bu imparatorluğu oluşturan Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aslında içişlerinde bağımsız iki ayrı ülkeydi fakat dışişleri açısından, Avrupa'nın birçok ülkesinde hüküm süren Habsburg Hanedanı'na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafından yönetilmekteydi. Resmî para birimi Kron'du.
Avusturya-Macaristan Österreichisch-Ungarische Monarchie (Österreich-Ungarn) (Almanca) Osztrák–Magyar Monarchia (Macarca) Avusturya-Macaristan İmparatorluğu | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1867-1918 | |||||||||||||||
(1915-1918) (ayrıca bakınız Avusturya-Macaristan bayrakları) | |||||||||||||||
Slogan Indivisibiliter ac Inseparabiliter "Bölünmez ve Ayrılmaz" | |||||||||||||||
1913 yılında Avusturya-Macaristan | |||||||||||||||
Başkent | Viyanaa, Budapeşteb | ||||||||||||||
Yaygın dil(ler) | Resmi diller: Almancaa, Macarcab Resmî olmayan azınlık dilleri: | ||||||||||||||
Hükûmet | Anayasal monarşilerin hükümdar birliği | ||||||||||||||
Hükümdar (İmparatora, Kralb) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yasama organı | a, Dietb | ||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||
• Toplam | 676.615 km2 | ||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||
• Sayılan | 52.800.000 | ||||||||||||||
Para birimi | (1867–1892) Kron (1892-1918) | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
1) St. Germain Antlaşması 10 Eylül 1919'da imzalandı, Triyanon Antlaşması 4 Haziran 1920'de imzalandı.^cSadece ticari bayrak. Devletin ortak bir millî bayrağı yerine Avusturya ve Macaristan'ın kendi ayrı millî bayrakları vardı. ^a a. Avusturya İmparatorluğu kanadı. ^b b. Macaristan Krallığı kanadı. |
Devletin tarihi
İmparatorluktan önce
Habsburgların Avusturya'daki egemenliği 1282 yılına kadar uzanır. 1806 yılına kadar Avusturya bölgesi Kutsal Roma Cermen İmparatorluğunun bir parçasıydı ve Arşidüklük olarak kabul ediliyordu. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun etkinliği azaldıkça Avusturya arşidükleri bağımsız olarak hareket etmeye başladılar. 1806 yılında, Arşidük Franz kendini imparator (kayzer) ilan etti (Avusturya İmparatorluğu).
1866'da Prusya-Avusturya Savaşı yenilgisi ve Alman Konfederasyonunun dağılmasından sonra prestijini kaybeden Avusturya İmparatorluğu kesin olarak mutlakiyetçiliği terk etti ve anayasal parlamenter bir hükûmet kuruldu. Bununla birlikte, yıkılan monarşinin bütününü kapsayacak, içinde tüm ulusların eşitlik ve özerkliğe sahip olacağı gerçek bir federasyon kurulacağı yerde; Macarlar'ın baskısı sonucunda, bir uzlaşma olarak 1867'de bir ikili monarşi kuruldu. Yeni devletin resmi adı Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idi. İkili monarşi, her iki kanadını ayrı parlamentoları olan anayasal monarşiler olarak örgütledi. Hükümdar, ordu ve dış politika her ikisi için ortaktı. Diğer konularda her biri bağımsızdı. Monarşinin batıdaki parçası Avusturya'da çeşitli uluslar daha geniş özgürlüklerden yararlandılar Oy hakkı giderek yaygınlaştı.
Ancak uluslar sorunu sürüyordu. 1875 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli yerlerinde ve Bosna-Hersek'te ayaklanmalar oldu. Buna bağlı olarak Rusya Osmanlılara savaş açtı ve Osmanlıları yenerek onların Avrupa'daki güçlerine son verecek olan barış antlaşmasını kabul ettirdi. 1878 Berlin Kongresi Bosna-Hersek'i Avusturya-Macaristan'ın işgal etmesine ve yönetmesine karar verdi. Bundan sonra Avusturya-Macaristan'ın Balkanlar'daki istekleri Rusya ve Sırbistan'ın istekleri ile çelişkili bir durum aldı. Otuz yıl sonra 1908'de Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek'i resmen topraklarına kattı. Bu arada 1879'da Avusturya-Macaristan, Almanya ile bağlaşıklık antlaşması imzaladı. 1882'de İtalya'nın da katılması ile genişleyen bu antlaşma Rusya'ya karşı idi. Bu bağlaşıklık Avusturya-Macaristan monarşisindeki çeşitli uluslar üzerinde farklı bir etki yaptı. Almanlar ve Macarlar ittifakı desteklerken; Slav uluslar, özellikle Çekler ve Güney Slavlar 1908'de Bosna-Hersek'in ülkeye katılmasından da rahatsız oldular. O sıralarda Sırbistan Krallığı oldukça güçlü bir duruma gelmişti ve Avusturya-Macaristan'daki Güney Slavların üzerinde etkili oluyordu.
I. Dünya Savaşı
28 Haziran 1914'te Avusturya veliahtı Franz Ferdinand, Bosna'nın başkenti Saraybosna'da bir Sırp milliyetçisi tarafından suikasta uğrayarak öldürüldü. Beş hafta sonra Avrupa kendisini I. Dünya Savaşı'nın içinde buldu.
Doğu Cephesi
Savaşın hemen başında Ruslar, devletin Galiçya bölgesini ele geçirdi. Ama 1915 ve 1916 yıllarında, Alman, Osmanlı ve Bulgar desteğiyle bu bölge geri alındı.
İtalya Cephesi
1914-1917 yılları arasında, iki devlet karşılıklı olarak birbirine saldırdı. Ancak, iki devletin de hiçbir kazancı olmadı. Üstüne üstlük, fazla miktarda asker kaybı yaşadılar. 1917 yılında Alman desteğinin gelmesi, Avusturyalıların cephede üstün gelmesini sağladı. Ancak 1918 yılında, İtalyanların sert saldırıları nedeniyle, Avusturya kazandığı toprakları iade etmesine neden oldu.
Dağılış
İtilaf Devletleri ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu arasında, 3 Kasım 1918 tarihinde ile ateşkes sağlanmıştı. İmzalayanlar: Pietro Badoglio ve . 11 Kasım 1918 tarihinde de Almanya ile yapılan Rethondes Antlaşması ile Batı Cephesi'nde silahlar susmuştur. Aynı sıralarda Habsburg Hanedanı tahttan çekilmiş ve 12 Kasım 1918 tarihinde Viyana'da oluşturulan Geçici Ulusal Meclis, Avusturya'da cumhuriyet ilan etmiştir. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu böylece Avusturya ve Macaristan olmak üzere bağımsız cumhuriyetler haline gelmiştir.
, bir ateşkes antlaşmasıdır. I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Avusturya ile İtilaf Devletleri arasındaki antlaşma ise St. Germain Antlaşması'dır. Antlaşma 10 Eylül 1919 tarihinde imzalanmıştır.
Nüfus ve konuşulan diller
Diller
Dil | Salt | Yüzde |
---|---|---|
Almanca | 12.006.521 | %23,36 |
Macarca | 10.056.315 | %19,57 |
Çekçe | 6.442.133 | %12,54 |
Lehçe | 4.976.804 | %9,68 |
Sırp-Hırvatça | 4.380.891 | %8,52 |
Ukraynaca | 3.997.831 | %7,78 |
Rumence | 3.224.147 | %6,27 |
Slovakça | 1.967.970 | %3,83 |
Slovence | 1.255.620 | %2,44 |
İtalyanca | 768.422 | %1,50 |
diğer | 2.313.569 | %4,51 |
Toplam | 51.390.223 | %100,00 |
Avusturya'daki Diller
Eyâlet | En çok konuşulan dil | diğer diller |
---|---|---|
Bohemya | Çekçe (%63,2) | Almanca (%36,8) |
Dalmaçya | Hırvatça (%96,2) | İtalyanca (%2,8) |
Galiçya | Lehçe (%58,6) | Ukraynaca (%40,2) |
Aşağı Avusturya | Almanca (%95,9) | Çekçe (%3,80) |
Yukarı Avusturya | Almanca (%99,7) | |
Bukovina | Ukraynaca (%38,4) | Rumence (%34,4), Almanca (%21,2), Lehçe (%4,6) |
Karintiya | Almanca (%78,6) | Slovence (%21,2) |
Slovence (%94,4) | Almanca (%5,4) | |
Salzburg | Almanca (%99,7) | |
Silezya | Almanca (%43,9) | Lehçe (%31,7), Çekçe (%24,3) |
Steiermark | Almanca (%70,5) | Slovence (%29,4) |
Moravya | Çekçe (%71,8) | Almanca (%27,6) |
Tirol | Almanca (%57,3) | İtalyanca (%42,1) |
Küstenland | Slovence (%37,3) | İtalyanca (%34,5), Hırvatça (%24,4), Almanca (%2,5) |
Vorarlberg | Almanca (%95,4) | İtalyanca (%4,4) |
Dinler
Din/Mezhep | Avusturya-Macaristan | Avusturya | Macaristan | Bosna-Hersek |
---|---|---|---|---|
Katolikler | %76,6 | %90,9 | %61,8 | %22,9 |
Protestanlık | %8,9 | %2,1 | %19 | %0 |
Sırp Ortodoksları | %8,7 | %2,3 | %14,3 | %43,5 |
Yahudilik | %4,4 | %4,7 | %4,9 | %0,6 |
İslam | %1,3 | %0 | %0 | %32,7 |
Eyâletler
1. Bohemya, 2. Bukovina, 3. Karintiya, 4. , 5. Dalmaçya, 6. Galiçya, 7. , 8. Aşağı Avusturya, 9. Moravya, 10. Salzburg, 11. Silezya, 12. Steiermark, 13. Tirol, 14. Yukarı Avusturya, 15. Vorarlberg; 16. Macaristan Krallığı, 17. ; 18. Bosna-Hersek |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kaynakça
- ^ Citype – Internet – Portal Betriebsges.m.b.H. "Austro-Hungarian Empire k.u.k. Monarchy dual-monarchic Habsburg Emperors of Austria". Wien-vienna.com. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Eylül 2011.
- ^ Fisher, Gilman. The Essentials of Geography for School Year 1888–1889, p. 47. New England Publishing Company (Boston), 1888. Accessed 20 August 2014.
- ^ a b Büyük Ansiklopedi, Milliyet, 1990. Cilt 2. Sayfa 512.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Avusturya Macaristan Imparatorlugu haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Avusturya Macaristan Imparatorlugu Orta Avrupa da hukum surmus ve I Dunya Savasi ndan sonra yikilmis bir imparatorluktur Bu imparatorlugu olusturan Avusturya Imparatorlugu ve Macaristan Kralligi aslinda icislerinde bagimsiz iki ayri ulkeydi fakat disisleri acisindan Avrupa nin bircok ulkesinde hukum suren Habsburg Hanedani na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafindan yonetilmekteydi Resmi para birimi Kron du Avusturya MacaristanOsterreichisch Ungarische Monarchie Osterreich Ungarn Almanca Osztrak Magyar Monarchia Macarca Avusturya Macaristan Imparatorlugu1867 1918 1915 1918 ayrica bakiniz Avusturya Macaristan bayraklari Slogan Indivisibiliter ac Inseparabiliter Bolunmez ve Ayrilmaz Milli mars Gott erhalte Franz den Kaiser Tanri Kayzer Franz i Korusun 1913 yilinda Avusturya MacaristanBaskentViyanaa BudapestebYaygin dil ler Resmi diller Almancaa Macarcab Resmi olmayan azinlik dilleri Cekce Lehce Sirp Hirvatca Ukraynaca Rumence Slovakca Slovence ItalyancaHukumetAnayasal monarsilerin hukumdar birligiHukumdar Imparatora Kralb 1867 1916I Franz Joseph 1916 1918I KarlYasama organia DietbTarihce Kurulusu1867 Prusya ile savas14 Haziran 23 Agustos 1866 1867 Uzlasmasi1 Mart 1867 Bosna Hersek in ilhaki6 Ekim 1908 I Dunya Savasi28 Temmuz 1914 3 Kasim 1918 Cozulme29 Ekim 1918 Dagilisi1918Yuzolcumu Toplam676 615 km2Nufus Sayilan52 800 000Para birimi 1867 1892 Kron 1892 1918 Onculler ArdillarAvusturya Imparatorlugu Birinci Avusturya CumhuriyetiMacaristan Kralligi 1920 1946 Birinci Cekoslovak Cumhuriyeti1 St Germain Antlasmasi 10 Eylul 1919 da imzalandi Triyanon Antlasmasi 4 Haziran 1920 de imzalandi c Sadece ticari bayrak Devletin ortak bir milli bayragi yerine Avusturya ve Macaristan in kendi ayri milli bayraklari vardi a a Avusturya Imparatorlugu kanadi b b Macaristan Kralligi kanadi Devletin tarihiImparatorluktan once Habsburglarin Avusturya daki egemenligi 1282 yilina kadar uzanir 1806 yilina kadar Avusturya bolgesi Kutsal Roma Cermen Imparatorlugunun bir parcasiydi ve Arsidukluk olarak kabul ediliyordu Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu nun etkinligi azaldikca Avusturya arsidukleri bagimsiz olarak hareket etmeye basladilar 1806 yilinda Arsiduk Franz kendini imparator kayzer ilan etti Avusturya Imparatorlugu Franz Joseph in 1867 yilinda Macaristan Krali olarak tac giyisi 1866 da Prusya Avusturya Savasi yenilgisi ve Alman Konfederasyonunun dagilmasindan sonra prestijini kaybeden Avusturya Imparatorlugu kesin olarak mutlakiyetciligi terk etti ve anayasal parlamenter bir hukumet kuruldu Bununla birlikte yikilan monarsinin butununu kapsayacak icinde tum uluslarin esitlik ve ozerklige sahip olacagi gercek bir federasyon kurulacagi yerde Macarlar in baskisi sonucunda bir uzlasma olarak 1867 de bir ikili monarsi kuruldu Yeni devletin resmi adi Avusturya Macaristan Imparatorlugu idi Ikili monarsi her iki kanadini ayri parlamentolari olan anayasal monarsiler olarak orgutledi Hukumdar ordu ve dis politika her ikisi icin ortakti Diger konularda her biri bagimsizdi Monarsinin batidaki parcasi Avusturya da cesitli uluslar daha genis ozgurluklerden yararlandilar Oy hakki giderek yayginlasti 1898 den piyadeler Bosna Hersekliler kirmizi fesli Ancak uluslar sorunu suruyordu 1875 yilinda Osmanli Imparatorlugu nun cesitli yerlerinde ve Bosna Hersek te ayaklanmalar oldu Buna bagli olarak Rusya Osmanlilara savas acti ve Osmanlilari yenerek onlarin Avrupa daki guclerine son verecek olan baris antlasmasini kabul ettirdi 1878 Berlin Kongresi Bosna Hersek i Avusturya Macaristan in isgal etmesine ve yonetmesine karar verdi Bundan sonra Avusturya Macaristan in Balkanlar daki istekleri Rusya ve Sirbistan in istekleri ile celiskili bir durum aldi Otuz yil sonra 1908 de Avusturya Macaristan Bosna Hersek i resmen topraklarina katti Bu arada 1879 da Avusturya Macaristan Almanya ile baglasiklik antlasmasi imzaladi 1882 de Italya nin da katilmasi ile genisleyen bu antlasma Rusya ya karsi idi Bu baglasiklik Avusturya Macaristan monarsisindeki cesitli uluslar uzerinde farkli bir etki yapti Almanlar ve Macarlar ittifaki desteklerken Slav uluslar ozellikle Cekler ve Guney Slavlar 1908 de Bosna Hersek in ulkeye katilmasindan da rahatsiz oldular O siralarda Sirbistan Kralligi oldukca guclu bir duruma gelmisti ve Avusturya Macaristan daki Guney Slavlarin uzerinde etkili oluyordu I Dunya Savasi Avusturya Macaristan 1914 28 Haziran 1914 te Avusturya veliahti Franz Ferdinand Bosna nin baskenti Saraybosna da bir Sirp milliyetcisi tarafindan suikasta ugrayarak olduruldu Bes hafta sonra Avrupa kendisini I Dunya Savasi nin icinde buldu Dogu Cephesi Savasin hemen basinda Ruslar devletin Galicya bolgesini ele gecirdi Ama 1915 ve 1916 yillarinda Alman Osmanli ve Bulgar destegiyle bu bolge geri alindi Italya Cephesi 1914 1917 yillari arasinda iki devlet karsilikli olarak birbirine saldirdi Ancak iki devletin de hicbir kazanci olmadi Ustune ustluk fazla miktarda asker kaybi yasadilar 1917 yilinda Alman desteginin gelmesi Avusturyalilarin cephede ustun gelmesini sagladi Ancak 1918 yilinda Italyanlarin sert saldirilari nedeniyle Avusturya kazandigi topraklari iade etmesine neden oldu Dagilis Itilaf Devletleri ile Avusturya Macaristan Imparatorlugu arasinda 3 Kasim 1918 tarihinde ile ateskes saglanmisti Imzalayanlar Pietro Badoglio ve 11 Kasim 1918 tarihinde de Almanya ile yapilan Rethondes Antlasmasi ile Bati Cephesi nde silahlar susmustur Ayni siralarda Habsburg Hanedani tahttan cekilmis ve 12 Kasim 1918 tarihinde Viyana da olusturulan Gecici Ulusal Meclis Avusturya da cumhuriyet ilan etmistir Avusturya Macaristan Imparatorlugu boylece Avusturya ve Macaristan olmak uzere bagimsiz cumhuriyetler haline gelmistir bir ateskes antlasmasidir I Dunya Savasi ndan yenik cikan Avusturya ile Itilaf Devletleri arasindaki antlasma ise St Germain Antlasmasi dir Antlasma 10 Eylul 1919 tarihinde imzalanmistir Nufus ve konusulan dillerDiller Dil Salt YuzdeAlmanca 12 006 521 23 36Macarca 10 056 315 19 57Cekce 6 442 133 12 54Lehce 4 976 804 9 68Sirp Hirvatca 4 380 891 8 52Ukraynaca 3 997 831 7 78Rumence 3 224 147 6 27Slovakca 1 967 970 3 83Slovence 1 255 620 2 44Italyanca 768 422 1 50diger 2 313 569 4 51Toplam 51 390 223 100 00Avusturya daki Diller Eyalet En cok konusulan dil diger dillerBohemya Cekce 63 2 Almanca 36 8 Dalmacya Hirvatca 96 2 Italyanca 2 8 Galicya Lehce 58 6 Ukraynaca 40 2 Asagi Avusturya Almanca 95 9 Cekce 3 80 Yukari Avusturya Almanca 99 7 Bukovina Ukraynaca 38 4 Rumence 34 4 Almanca 21 2 Lehce 4 6 Karintiya Almanca 78 6 Slovence 21 2 Slovence 94 4 Almanca 5 4 Salzburg Almanca 99 7 Silezya Almanca 43 9 Lehce 31 7 Cekce 24 3 Steiermark Almanca 70 5 Slovence 29 4 Moravya Cekce 71 8 Almanca 27 6 Tirol Almanca 57 3 Italyanca 42 1 Kustenland Slovence 37 3 Italyanca 34 5 Hirvatca 24 4 Almanca 2 5 Vorarlberg Almanca 95 4 Italyanca 4 4 Din haritasi Andrees Allgemeiner Handatlas Dinler Din Mezhep Avusturya Macaristan Avusturya Macaristan Bosna HersekKatolikler 76 6 90 9 61 8 22 9Protestanlik 8 9 2 1 19 0Sirp Ortodokslari 8 7 2 3 14 3 43 5Yahudilik 4 4 4 7 4 9 0 6Islam 1 3 0 0 32 7EyaletlerAvusturya Macaristan 1 Bohemya 2 Bukovina 3 Karintiya 4 5 Dalmacya 6 Galicya 7 8 Asagi Avusturya 9 Moravya 10 Salzburg 11 Silezya 12 Steiermark 13 Tirol 14 Yukari Avusturya 15 Vorarlberg 16 Macaristan Kralligi 17 18 Bosna HersekCisleytanya 1910 Eyalet Baskent Yuzolcumu km2 NufusBohemya Kraliyeti Prag 224 000 51 948 6 769 000Dalmacya Kraliyeti Zara Zadar 14 000 12 833 646 000Galicya ve Lodomerya Kraliyeti Lemberg 206 000 78 493 8 025 000Asagi Avusturya Arsidukaligi Viyana 2 031 000 19 822 3 532 000Yukari Avusturya Arsidukaligi Linz 71 000 11 981 853 000Bukovina Dukaligi 87 000 10 442 800 000Karintiya Dukaligi Klagenfurt 29 000 10 327 396 000Krayn Dukaligi Laibach 47 000 9 955 526 000Salzburg Dukaligi Salzburg 36 000 7 153 215 000Yukari ve Asagi Silezya Dukaligi Troppau 31 000 5 147 757 000Steiermark Dukaligi Graz 152 000 22 426 1 444 000Moravya Margravyasi Brunn 126 000 22 222 2 622 000Tirol Prens Kontlugu Innsbruck 53 000 26 683 946 000Kustenland Trieste 161 000 7 969 895 000Vorarlberg Bregenz 9 000 2 601 145 000Transleytanya 1910 Eyalet Baskent Yuzolcumu km2 NufusMacaristan Kralligi Budapeste 882 000 282 297 18 265 000Hirvatistan ve Slovenya Kralligi Zagreb 80 000 42 534 2 622 000Fiume Fiume 39 000 21 48 800Birlikte Yonetim 1910 Eyalet Baskent Yuzolcumu km2 NufusBosna Hersek Saraybosna 52 000 51 082 1 932 000Kaynakca Citype Internet Portal Betriebsges m b H Austro Hungarian Empire k u k Monarchy dual monarchic Habsburg Emperors of Austria Wien vienna com 10 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Eylul 2011 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Fisher Gilman The Essentials of Geography for School Year 1888 1889 p 47 New England Publishing Company Boston 1888 Accessed 20 August 2014 a b Buyuk Ansiklopedi Milliyet 1990 Cilt 2 Sayfa 512