Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İslami demokrasi veya İslam ve demokrasi, 21. yüzyılda İslam dünyasında ortaya çıkan bir ideolojik akımdır. İslami demokrasi, "Müslüman ülkelerin, dinlerini kaybetmeden demokratik, özgür, çoğulcu ve çağdaş yaşaması" olarak özetlenebilir. İslam'ın demokrasiyle ikiz kardeş gibi tutulması akımın bir görüşüdür. İnsan haklarına saygı, özgürlükçülük, çoğulculuk gibi fikirler İslami demokrasiden beslenir.
Tarihçe
Resmî dini İslam olarak kabul görünmüş olan Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat'la birlikte verilen demokratik eşitlik ve özgürlükler, meşrutiyet döneminde ortaya çıkan Osmanlı meclisi, İslam dünyasında demokratik açılımların ilk kıvılcımları sayılabilmektedir.
Teori
Sekülarist bakış açısı
Modern Müslüman dünyasının tarihinde, laiklik kavramı yabancı sömürgeci hakimiyetiyle ilişkilendirilmesi ve dini değerlerin kamusal alandan uzaklaştırılmasıyla güçlü olumsuz çağrışımlar kazanmıştır. Geleneksel İslam teorisi, dinî konuları (din) ve devlet işlerini (dawla) ayırırken, siyasi otorite ve kamusal yaşamın dini değerlerle yönlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Ali Abdel Raziq ve Mahmoud Mohammed Taha gibi bazı İslam reformistleri, bir ulusa şeriatın tek bir yorumunu dayatmayan siyasi düzende bir laik devleti savunmuşlardır. Ancak, devlet gücünün ahlaki açıdan tarafsız bir şekilde kullanılması anlamında laikliği savunmamışlardır. İslam alimi Abdullahi Ahmed An-Na'im, anayasacılık, insan hakları ve tam vatandaşlık temelinde kurulu bir laik devleti savunarak, bu vizyonunun İslam tarihine diğer İslam devleti vizyonlarından daha uyumlu olduğunu göstermeye çalışmıştır.İslamcılık (siyasi İslam) savunucuları, İslam'ı kişisel inanca sınırlayan laik görüşleri reddeder ve İslami prensiplerin yasal ve siyasi alanlarda uygulanmasını ısrarla savunurlar. Güçler Ayrılığının Kullanılması kavramı, Ruhullah Humeyni tarafından ileri sürülmüştür.
Pratik
Engeller
Orta Doğu'da İslam ile demokrasi arasındaki ilişkiye dair çeşitli düşünceler bulunmaktadır. Waltz, demokrasiye geçişlerin genel olarak İslamî Orta Doğu'da diğer bölgelerde merkezi bir tema olduğu bir dönemde gerçekleşmediğini belirtirken, son zamanlarda bölgede düzenlenen seçimlerin artması demokratik geleneklerin bir şekilde benimsendiğini göstermektedir.
Arap Baharı'nın ardından Avrupa Üniversitesi Enstitüsü'nden Profesör Olivier Roy, Foreign Policy dergisinde yayımlanan bir makalesinde siyasi İslam'ı demokrasiyle "giderek birbirine bağımlı" olarak tanımlamış ve artık "birbirleri olmadan hayatta kalamayacaklarını" belirtmiştir.
Oryantalist bilim insanları, İslam ile demokratikleşme arasındaki ilişkiye farklı bir bakış açısı sunmaktadır. Onlar, Orta Doğu'daki seküler demokrasi ile Arap-İslam kültürü arasında uyumun olmadığını, Orta Doğu'nun güçlü bir tarihe sahip olan demokratik olmayan inançlar ve otoriter güç yapılarıyla karakterize olduğunu savunmaktadır. Örneğin, ünlü Oryantalist bilim insanı Kedourie şöyle demiştir: "Birbirleriyle kolayca uzlaşmayan fikirleri aynı anda benimsemek, en azından demokrasinin anlamı konusunda Arap halkının derin bir kafa karışıklığını göstermektedir. Kafa karışıklığı anlaşılabilir, çünkü demokrasi fikri İslam düşünce yapısına oldukça yabancıdır." Bu görüş, bazı İslamcılar tarafından da benimsenen ve Şeriat ile demokratik idealler arasında uzlaşmaz gibi görünen farklılıklar nedeniyle İslam'ın ve demokrasinin uyumsuz olduğunu anlayan bir görüştür.
Ancak İslam içerisinde, Kuran'da mevcut olan şura (müzakere) kavramının varlığı nedeniyle İslam'ın ve demokrasinin bazı şekillerde uyumlu olduğunu düşünen bazı insanlar bulunmaktadır. Bu görüşler, Orta Doğu'da çeşitli düşünürler ve siyasi aktivistler tarafından ifade edilmiştir. Bu konu hala tartışmalı bir konu olmaya devam etmektedir, örneğin Dubai'deki ikinci Tartışmalar etkinliğinde "Arap ve İslam değerleri demokrasiyle uzlaştırılabilir mi?" sorusu tartışılmıştır.
Brian Whitaker'ın 'dört büyük engeli'
The Guardian gazetesinin Orta Doğu editörü Brian Whitaker, Guardian web sitesindeki bir yazısında, bölgede demokrasinin önünde dört büyük engel olduğunu savundu: "emperyal miras", "petrol zenginliği", "Arap-İsrail çatışması" ve "militan İslam". Emperyal miras, modern devletlerin sınırları ve devletler içinde önemli azınlıkların varlığı gibi unsurları içermektedir. Bu farklılıkların kabul edilmesi genellikle "ulusal birlik" adına bastırılmakta ve bazen azınlık elitinin ülkeyi kontrol ettiği gerçeğini gizlemek için kullanılmaktadır. Brian Whitaker'a göre, bu durum etnik, dini veya bölgesel ayrılıklar üzerinden siyasi partilerin oluşmasına yol açmakta ve politika farklılıkları yerine kimlik farklılıklarının vurgulanmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, oy kullanma gerçek bir seçim yerine kimlik beyanı haline gelmektedir. Petrolün ve yarattığı zenginliğin sorunu, devlet yöneticilerinin iktidarda kalmak için yeterli zenginliğe sahip olmalarıdır çünkü potansiyel rakipleri ya susturabilir ya da bastırabilirler. Brian Whitaker'a göre, vergiye ihtiyaç olmadığından dolayı temsile daha az baskı vardır. Ayrıca, Batı hükûmetleri istikrarlı bir petrol kaynağına ihtiyaç duyduklarından dolayı, istikrarı koruma eğilimindedir ve reformları teşvik etmek yerine dönemsel istikrarsızlığa yol açabilecek değişiklikleri savunmaktadır. Bu, Orta Doğu'da otoriter rejimlerin ve demokrasinin eksikliğinin politik ekonomi açıklamalarına bağlanabilir. Whitaker'ın bahsettiği rant ekonomilerinde vergi eksikliğinin bir sonucu olarak, etkin olmayan bir sivil toplum ortaya çıkar. Sivil toplumun demokrasinin ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi, bu tür durumlarda Orta Doğu'da demokrasinin gelişmesinin gerçekleşme olasılığı hakkında şüpheler uyandırır.
Whitaker'ın üçüncü noktası, Arap-İsrail çatışmasının Arap Birliği ülkeleri için birleştirici bir faktör olarak hizmet ettiğini ve Orta Doğu hükûmetleri tarafından baskı yapmak için bir bahane olarak kullanıldığını belirtmektedir. Örneğin, 2004 yılında Lübnan'ın önde gelen Şii din adamı Şeyh Mohammad Hussein Fadlallah'ın "Acil durum yasalarına sahibiz, güvenlik kurumları tarafından kontrol altındayız, muhalefet partilerinin durgunluğu var, siyasi hakların elde edilmesi var - hepsi Arap-İsrail çatışmasının adı altında" şeklinde bir açıklama yaptığı bildirilmektedir. Batı, özellikle ABD, İsrail'in destekçisi olarak görülmekte ve bu nedenle birçok Müslüman tarafından şüpheli bir şekilde değerlendirilen demokrasi dahil olmak üzere kurumlarıyla ilişkilendirilmektedir. Kaliforniya Üniversitesi'nde İslam hukuku dersleri veren Khaled Abou El Fadl, "modernite, bilimsel ilerlemesine rağmen, Müslümanlara güçsüzlük ve yabancılaşma çirkinliğiyle sunuldu" yorumunu yapmaktadır.
Seküler Arap yöneticilerinin baskısı, radikal İslam gruplarının büyümesine yol açmıştır, çünkü onlar İslami teokrasi kurumunun daha adil bir topluma yol açacağına inanmaktadır. Ancak bu gruplar, demokrasi gibi alternatif görüşlere karşı çok hoşgörüsüz olma eğilimindedir. İslam ve demokrasinin uyumlu olduğunu iddia eden birçok kişi Batı'da yaşamaktadır ve bu nedenle Batılı fikirlere "bulaşmış" olarak görülmektedir.
Örnekler
İran
Teori
İran İslam devriminden bu yana, en büyük Şii ülkesi olan İran'da On İki İmamcı Şii siyasi düşüncesi, devrimin kurucusu ve lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin düşünceleri tarafından domine edilmektedir. Humeyni, gizlenmiş İmam ve diğer ilahi atanan figürlerin (nihai siyasi otoritenin yattığı kişiler) olmaması durumunda, Müslümanların sadece hak değil, aynı zamanda "İslam devleti" kurma yükümlülüğüne sahip olduklarını savunmuştur. Bu amaçla, Kur'an'ı ve imamların yazılarını yorumlamak için yetkin olan İslam hukuku (fıkıh) alimlerine başvurmaları gerekmektedir.
İktidara geldikten sonra ve daha fazla esnekliğe ihtiyaç olduğunu fark eden Humeyni, bazı görüşlerini değiştirdi. Hüküm süren alimin en bilgili olanlardan biri olması gerekliliğini vurgulamadı ve Şeriat hükümlerinin İslam çıkarlarına (Maslaha - "fayda" veya "kamu yararı") tabi olduğunu belirtti. Ayrıca, yöneten alimler tarafından yorumlanan "ilahi yönetim"de, gerekirse bu çıkarlara hizmet etmek için Şeriat'ı geçersiz kılma yetkisinin olduğunu ifade etti. İslami "hükümet, Tanrı'nın Elçisinin mutlak yönetiminin bir kolu olup, tüm 'ikincil' hükümlerin önünde gelir."
Aralık 1987'de son 'rütuş' yapıldı, Humeyni, İslami hükûmetin Şeriat'a uygun olmayan bir işçi koruma kanunu çıkarmaya yönelik girişimini desteklemek için bir fetva yayınladı. İslam devletinde devlet emirlerinin birincil emirler olduğunu ve İslam devletinin "namaz, oruç ve hac gibi tüm ikincil emirlerden önceliğe sahip olarak devlet emirlerini yürürlüğe koyma" konusunda mutlak hakka sahip olduğunu hükmetti.
Eğer devletin yetkileri yalnızca ikincil ilahi hükümler çerçevesinde olsaydı, İslam Peygamberine (aleyhisselam ve ailesinin üzerine olsun) tanınan ilahi yönetim ve mutlak vekâletin (wilayat-i mutlaqa-yi mufawwada) anlamı ve içeriği tamamen anlamsız olurdu. ... Belirtmek gerekir ki, Allah'ın Peygamberinin mutlak yönetiminin bir parçası olan devlet, İslam'ın birincil emirleri arasındadır ve namaz (salat), oruç (sawm) ve hac (hac) gibi tüm ikincil emirlerden önceliğe sahiptir.
İslami demokrasi fikri ve kavramı birçok İranlı alime, bilim insanına ve entelektüel tarafından kabul edilmiştir. İslami demokrasinin teorisini kabul edenler arasında en dikkate değer isimlerden biri, İran'ın lideri Ayetullah Ali Hamaney'dir. Hamaney, konuşmalarında İslami demokrasiyi "Zorunlu dini" olarak adlandırmaktadır. Bununla birlikte, Hamaney, liberal demokrasiye karşı açıkça muhalefetini ifade etmektedir ve "İslam doğal olarak liberal demokrasiye karşı durur" demiştir.
İslami demokrasi kavramına karşı çıkan veya en azından eleştiren diğer İranlı bilim insanları da bulunmaktadır. Bunlar arasında en popüler olanlardan biri Ayetullah Naser Makarem Şirazi'dir ve şöyle yazmıştır: "Eğer halk oylarına başvurulmaması tiranlıkla suçlanmaya yol açacaksa, halk oylarını ikincil bir hüküm olarak kabul etmek mümkündür." Aynı görüşe sahip olanlardan biri de Muhammed Takı Meşbah-Yezdi'dir.
Pratik
Muhammed Hatemi ve bazı İranlılar, İran İslam Cumhuriyeti'ni bir tür dini demokrasi olarak sınıflandırmaktadır. Onlar, Ruhullah Humeyni'nin de aynı görüşe sahip olduğunu ve bu yüzden "İslam Devleti" yerine "İslam Cumhuriyeti" ifadesini güçlü bir şekilde tercih ettiğini iddia etmektedirler.
Diğer bazı kişiler ise İran İslam Cumhuriyeti'nin demokratik olmadığını iddia etmekte ve Humeyni'nin kendisinin de demokrasi ilkesine karşı çıktığını savunmaktadır. Hokumat-e Islami: Wilayat al-Faqih adlı kitabında herhangi bir yasama organına ihtiyaç olmadığını belirterek, "Yasama yetkisi sadece İlahi Yasakçı (Divine Legislator) dışında hiç kimseye ait değildir" ifadesini kullanmıştır. Ayrıca, İslam Devrimi sırasında İranlılara "Bu terimi, 'demokratik' kullanmayın. Bu Batı tarzıdır." demiştir. Ancak bu, Mehdi Bazargan'a verdiği bir emirle çelişmektedir. Bu konu, İran aydınları arasında canlı bir tartışma konusudur. Ayrıca, İran'ın şeriat mahkemeleri, İslam Devrim Mahkemesi, İran İslam Cumhuriyeti'nin küfür yasaları ve İslami dini polis, demokratik yönetim ilkelerine aykırı olduğunu savunmaktadır. Ancak, bir demokrasinin İslami olarak kabul edildiğinde, İslam hukuku o ülkenin demokratik olarak onaylanmış hukuku haline gelir. İranlılar, diğer kuralların uyum sağlaması gereken kuralların açıkça İslam kuralları olarak belirtildiği anayasayı onaylamışlardır. Khomeini, şeriat ve İslami düşüncelerin hedeflenen adaleti sağlayamayan demokratik ilkelerin prensiplerine sıkı sıkıya inanmıştı. (Mohaghegh, Behnam 2014) Bu İslam ülkesinin iki İran lideri arasındaki görüş ayrılığı, yukarıda bahsedildiği gibi Khatami'nin ve Khomeini'nin görüşleri, muhtemelen siyasi bir tesadüf olarak neredeyse yarım ülkenin ayrılma durumu olmuştur, bu nedenle bu heterojen siyasi inanca sahip bilinçli insanlar yeni oluşturulan demokratik ilkelerin görüşleriyle ilişkilendirilmemelidir. (Mohaghegh, Behnam 2014)
İran'da geleneksel şeriat düzenlemelerinden sapmalar olduğu gözlemlenmiştir.
...finansal sistem neredeyse İslamlaşmamıştır; örneğin Hristiyanlar, bir vergiye tabi tutulmazlar ve ortak düzene göre ödeme yaparlar. Sigorta sürdürülmektedir (öte yandan sigortanın temelini oluşturan şans, teorik olarak tüm sözleşmelerden dışlanmalıdır). Yabancılarla yapılan sözleşmelerin hepsi faiz konusunu kabul etmektedir.
Müslüman nüfuslu ülkelerde demokrasi
Dünyada demokrasiye ilişkin kendi çeşitli tanımlarına göre kendi endekslerini yayınlayan ve sürdüren birçok sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır ve ülkeleri özgür, kısmen özgür veya özgür olmayan olarak sınıflandırmak için siyasi haklar, ekonomik haklar, basın özgürlüğü ve sivil özgürlükler gibi çeşitli özgürlük ölçütlerini kullanmaktadırlar. Aşağıdaki liste, Müslüman çoğunluklu ülkeleri ve bu ülkelere verilen puanları göstermektedir. Bu puanlar, sıkça kullanılan iki endeks olan 2022 Demokrasi İndeksi (The Economist) ve 2023 V-Dem Demokrasi endeksleri için seçilmiştir. Bu endeksler Batı medyasında sıkça kullanılmakla birlikte, bazı eleştirilere maruz kalmış ve son dönemdeki değişiklikleri yansıtmayabilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri (Kenan Olgun)
- ^ Osmanlı Demokrasisi'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne (Yavuz Bahadıroğlu)
- ^ a b John L. Esposito, (Ed.) (2014). "Secularism". The Oxford Dictionary of Islam. Oxford: Oxford University Press.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ardaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Waltz, S.E., 1995, Human Rights & Reform: Changing the Face of North African Politics, London, University of California Press Ltd
- ^ Roy, Olivier (16 Nisan 2012). . Foreign Policy. 9 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
- ^ a b Weiffen, Britta (2004). (PDF). Comparative Sociology. 3 (3–4): 353-375. doi:10.1163/1569133043019780. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi – European Public Choice Society (EPCS) vasıtasıyla.
- ^ Kedourie, E., 1994, Democracy and Arab Political Culture, London, Frank Cass & Co Ltd, page 1
- ^ Esposito, J. & Voll, J.,2001, Islam and Democracy, Humanities, Volume 22, Issue 6
- ^ "Can Arab and Islamic values be reconciled with democracy?". YouTube. 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2014.
- ^ a b Whitaker, Brian (15 Mart 2004). "Beware instant democracy". The Guardian. Erişim tarihi: 3 Kasım 2014.
- ^ Beblawi, H., 1990, The Rentier State in the Arab World, in Luciani, G., The Arab State, London, Routledge
- ^ [1] []
- ^ Schirazi, Asghar. The Constitution of Iran, p. 212
- ^ "Khomeini's REVERSALS of Promises". 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ Arjomand, Said Amir (1993). "Shi'ite Jurisprudence and Constitution Making in the Islamic Republic of Iran". Marty, Martin E.; Appleby, R. Scott (Ed.). Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. University of Chicago Press. s. 104. ISBN .
- ^ . Tehran Times. 10 Ağustos 2002. 8 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi – WorldWide Religious News vasıtasıyla.
- ^ . 16 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ "AbdolKarim Soroush:: عبدالکريم سروش". 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Kasım 2014.
- ^ . The Office of the Supreme Leader, Sayyid Ali Khamenei. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . Institute for Preserving and Publishing Works by Ayatollah Seyyed Ali Khamenie. 20 Aralık 2003. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Islam naturally stands against liberal democracy's plot to dominate the world - Khamenei.ir". 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2023.
- ^ . 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2015.
- ^ انوار الفقاهه- كتاب البيع – ج 1 ص 516
- ^ . Irna. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Bakhash, Shaul, The Reign of the Ayatollahs, p. 73
- ^ . MEMRI TV. 12 Haziran 2004. 9 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ The Failure of Political Islam, by Olivier Roy, translated by Carol Volk, Harvard University Press, 1994, pp. 139–140.
- ^ "Democracy Index 2022". . 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2023.
- ^ Coppedge, Michael, John Gerring, Carl Henrik Knutsen, Staffan I. Lindberg, Jan Teorell, Nazifa Alizada, David Altman, Michael Bernhard, Agnes Cornell, M. Steven Fish, Lisa Gastaldi, Haakon Gjerløw, Adam Glynn, Allen Hicken, Garry Hindle, Nina Ilchenko, Joshua Krusell, Anna Lührmann, Seraphine F. Maerz, Kyle L. Marquardt, Kelly McMann, Valeriya Mechkova, Juraj Medzihorsky, Pamela Paxton, Daniel Pemstein, Josefine Pernes, Johannes von Römer, Brigitte Seim, Rachel Sigman, Svend-Erik Skaaning, Jeffrey Staton, Aksel Sundström, Eitan Tzelgov, Yi-ting Wang, Tore Wig, Steven Wilson and Daniel Ziblatt. 2021. "V-Dem [Country–Year/Country–Date] Dataset v11.1" Varieties of Democracy (V-Dem) Project. https://doi.org/10.23696/vdemds21 7 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "Constitution of the Republic of Turkey". 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2015 – Wikisource vasıtasıyla.
- ^ https://global.tbmm.gov.tr/docs/constitution_en.pdf 9 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Islami demokrasi veya Islam ve demokrasi 21 yuzyilda Islam dunyasinda ortaya cikan bir ideolojik akimdir Islami demokrasi Musluman ulkelerin dinlerini kaybetmeden demokratik ozgur cogulcu ve cagdas yasamasi olarak ozetlenebilir Islam in demokrasiyle ikiz kardes gibi tutulmasi akimin bir gorusudur Insan haklarina saygi ozgurlukculuk cogulculuk gibi fikirler Islami demokrasiden beslenir Islami demokrasi Arap dunyasi protestolari ile guclendiTarihceResmi dini Islam olarak kabul gorunmus olan Osmanli Imparatorlugu nda Tanzimat la birlikte verilen demokratik esitlik ve ozgurlukler mesrutiyet doneminde ortaya cikan Osmanli meclisi Islam dunyasinda demokratik acilimlarin ilk kivilcimlari sayilabilmektedir TeoriSekularist bakis acisi Modern Musluman dunyasinin tarihinde laiklik kavrami yabanci somurgeci hakimiyetiyle iliskilendirilmesi ve dini degerlerin kamusal alandan uzaklastirilmasiyla guclu olumsuz cagrisimlar kazanmistir Geleneksel Islam teorisi dini konulari din ve devlet islerini dawla ayirirken siyasi otorite ve kamusal yasamin dini degerlerle yonlendirilmesi gerektigini vurgulamaktadir Ali Abdel Raziq ve Mahmoud Mohammed Taha gibi bazi Islam reformistleri bir ulusa seriatin tek bir yorumunu dayatmayan siyasi duzende bir laik devleti savunmuslardir Ancak devlet gucunun ahlaki acidan tarafsiz bir sekilde kullanilmasi anlaminda laikligi savunmamislardir Islam alimi Abdullahi Ahmed An Na im anayasacilik insan haklari ve tam vatandaslik temelinde kurulu bir laik devleti savunarak bu vizyonunun Islam tarihine diger Islam devleti vizyonlarindan daha uyumlu oldugunu gostermeye calismistir Islamcilik siyasi Islam savunuculari Islam i kisisel inanca sinirlayan laik gorusleri reddeder ve Islami prensiplerin yasal ve siyasi alanlarda uygulanmasini israrla savunurlar Gucler Ayriliginin Kullanilmasi kavrami Ruhullah Humeyni tarafindan ileri surulmustur PratikEngeller Orta Dogu da Islam ile demokrasi arasindaki iliskiye dair cesitli dusunceler bulunmaktadir Waltz demokrasiye gecislerin genel olarak Islami Orta Dogu da diger bolgelerde merkezi bir tema oldugu bir donemde gerceklesmedigini belirtirken son zamanlarda bolgede duzenlenen secimlerin artmasi demokratik geleneklerin bir sekilde benimsendigini gostermektedir Arap Bahari nin ardindan Avrupa Universitesi Enstitusu nden Profesor Olivier Roy Foreign Policy dergisinde yayimlanan bir makalesinde siyasi Islam i demokrasiyle giderek birbirine bagimli olarak tanimlamis ve artik birbirleri olmadan hayatta kalamayacaklarini belirtmistir Oryantalist bilim insanlari Islam ile demokratiklesme arasindaki iliskiye farkli bir bakis acisi sunmaktadir Onlar Orta Dogu daki sekuler demokrasi ile Arap Islam kulturu arasinda uyumun olmadigini Orta Dogu nun guclu bir tarihe sahip olan demokratik olmayan inanclar ve otoriter guc yapilariyla karakterize oldugunu savunmaktadir Ornegin unlu Oryantalist bilim insani Kedourie soyle demistir Birbirleriyle kolayca uzlasmayan fikirleri ayni anda benimsemek en azindan demokrasinin anlami konusunda Arap halkinin derin bir kafa karisikligini gostermektedir Kafa karisikligi anlasilabilir cunku demokrasi fikri Islam dusunce yapisina oldukca yabancidir Bu gorus bazi Islamcilar tarafindan da benimsenen ve Seriat ile demokratik idealler arasinda uzlasmaz gibi gorunen farkliliklar nedeniyle Islam in ve demokrasinin uyumsuz oldugunu anlayan bir gorustur Ancak Islam icerisinde Kuran da mevcut olan sura muzakere kavraminin varligi nedeniyle Islam in ve demokrasinin bazi sekillerde uyumlu oldugunu dusunen bazi insanlar bulunmaktadir Bu gorusler Orta Dogu da cesitli dusunurler ve siyasi aktivistler tarafindan ifade edilmistir Bu konu hala tartismali bir konu olmaya devam etmektedir ornegin Dubai deki ikinci Tartismalar etkinliginde Arap ve Islam degerleri demokrasiyle uzlastirilabilir mi sorusu tartisilmistir Brian Whitaker in dort buyuk engeli The Guardian gazetesinin Orta Dogu editoru Brian Whitaker Guardian web sitesindeki bir yazisinda bolgede demokrasinin onunde dort buyuk engel oldugunu savundu emperyal miras petrol zenginligi Arap Israil catismasi ve militan Islam Emperyal miras modern devletlerin sinirlari ve devletler icinde onemli azinliklarin varligi gibi unsurlari icermektedir Bu farkliliklarin kabul edilmesi genellikle ulusal birlik adina bastirilmakta ve bazen azinlik elitinin ulkeyi kontrol ettigi gercegini gizlemek icin kullanilmaktadir Brian Whitaker a gore bu durum etnik dini veya bolgesel ayriliklar uzerinden siyasi partilerin olusmasina yol acmakta ve politika farkliliklari yerine kimlik farkliliklarinin vurgulanmasina neden olmaktadir Bu nedenle oy kullanma gercek bir secim yerine kimlik beyani haline gelmektedir Petrolun ve yarattigi zenginligin sorunu devlet yoneticilerinin iktidarda kalmak icin yeterli zenginlige sahip olmalaridir cunku potansiyel rakipleri ya susturabilir ya da bastirabilirler Brian Whitaker a gore vergiye ihtiyac olmadigindan dolayi temsile daha az baski vardir Ayrica Bati hukumetleri istikrarli bir petrol kaynagina ihtiyac duyduklarindan dolayi istikrari koruma egilimindedir ve reformlari tesvik etmek yerine donemsel istikrarsizliga yol acabilecek degisiklikleri savunmaktadir Bu Orta Dogu da otoriter rejimlerin ve demokrasinin eksikliginin politik ekonomi aciklamalarina baglanabilir Whitaker in bahsettigi rant ekonomilerinde vergi eksikliginin bir sonucu olarak etkin olmayan bir sivil toplum ortaya cikar Sivil toplumun demokrasinin ayrilmaz bir parcasi olarak kabul edilmesi bu tur durumlarda Orta Dogu da demokrasinin gelismesinin gerceklesme olasiligi hakkinda supheler uyandirir Whitaker in ucuncu noktasi Arap Israil catismasinin Arap Birligi ulkeleri icin birlestirici bir faktor olarak hizmet ettigini ve Orta Dogu hukumetleri tarafindan baski yapmak icin bir bahane olarak kullanildigini belirtmektedir Ornegin 2004 yilinda Lubnan in onde gelen Sii din adami Seyh Mohammad Hussein Fadlallah in Acil durum yasalarina sahibiz guvenlik kurumlari tarafindan kontrol altindayiz muhalefet partilerinin durgunlugu var siyasi haklarin elde edilmesi var hepsi Arap Israil catismasinin adi altinda seklinde bir aciklama yaptigi bildirilmektedir Bati ozellikle ABD Israil in destekcisi olarak gorulmekte ve bu nedenle bircok Musluman tarafindan supheli bir sekilde degerlendirilen demokrasi dahil olmak uzere kurumlariyla iliskilendirilmektedir Kaliforniya Universitesi nde Islam hukuku dersleri veren Khaled Abou El Fadl modernite bilimsel ilerlemesine ragmen Muslumanlara gucsuzluk ve yabancilasma cirkinligiyle sunuldu yorumunu yapmaktadir Sekuler Arap yoneticilerinin baskisi radikal Islam gruplarinin buyumesine yol acmistir cunku onlar Islami teokrasi kurumunun daha adil bir topluma yol acacagina inanmaktadir Ancak bu gruplar demokrasi gibi alternatif goruslere karsi cok hosgorusuz olma egilimindedir Islam ve demokrasinin uyumlu oldugunu iddia eden bircok kisi Bati da yasamaktadir ve bu nedenle Batili fikirlere bulasmis olarak gorulmektedir OrneklerRuhullah HumeyniIran Teori Iran Islam devriminden bu yana en buyuk Sii ulkesi olan Iran da On Iki Imamci Sii siyasi dusuncesi devrimin kurucusu ve lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni nin dusunceleri tarafindan domine edilmektedir Humeyni gizlenmis Imam ve diger ilahi atanan figurlerin nihai siyasi otoritenin yattigi kisiler olmamasi durumunda Muslumanlarin sadece hak degil ayni zamanda Islam devleti kurma yukumlulugune sahip olduklarini savunmustur Bu amacla Kur an i ve imamlarin yazilarini yorumlamak icin yetkin olan Islam hukuku fikih alimlerine basvurmalari gerekmektedir Iktidara geldikten sonra ve daha fazla esneklige ihtiyac oldugunu fark eden Humeyni bazi goruslerini degistirdi Hukum suren alimin en bilgili olanlardan biri olmasi gerekliligini vurgulamadi ve Seriat hukumlerinin Islam cikarlarina Maslaha fayda veya kamu yarari tabi oldugunu belirtti Ayrica yoneten alimler tarafindan yorumlanan ilahi yonetim de gerekirse bu cikarlara hizmet etmek icin Seriat i gecersiz kilma yetkisinin oldugunu ifade etti Islami hukumet Tanri nin Elcisinin mutlak yonetiminin bir kolu olup tum ikincil hukumlerin onunde gelir Aralik 1987 de son rutus yapildi Humeyni Islami hukumetin Seriat a uygun olmayan bir isci koruma kanunu cikarmaya yonelik girisimini desteklemek icin bir fetva yayinladi Islam devletinde devlet emirlerinin birincil emirler oldugunu ve Islam devletinin namaz oruc ve hac gibi tum ikincil emirlerden oncelige sahip olarak devlet emirlerini yururluge koyma konusunda mutlak hakka sahip oldugunu hukmetti Eger devletin yetkileri yalnizca ikincil ilahi hukumler cercevesinde olsaydi Islam Peygamberine aleyhisselam ve ailesinin uzerine olsun taninan ilahi yonetim ve mutlak vekaletin wilayat i mutlaqa yi mufawwada anlami ve icerigi tamamen anlamsiz olurdu Belirtmek gerekir ki Allah in Peygamberinin mutlak yonetiminin bir parcasi olan devlet Islam in birincil emirleri arasindadir ve namaz salat oruc sawm ve hac hac gibi tum ikincil emirlerden oncelige sahiptir Ali Hamaney Islami demokrasi fikri ve kavrami bircok Iranli alime bilim insanina ve entelektuel tarafindan kabul edilmistir Islami demokrasinin teorisini kabul edenler arasinda en dikkate deger isimlerden biri Iran in lideri Ayetullah Ali Hamaney dir Hamaney konusmalarinda Islami demokrasiyi Zorunlu dini olarak adlandirmaktadir Bununla birlikte Hamaney liberal demokrasiye karsi acikca muhalefetini ifade etmektedir ve Islam dogal olarak liberal demokrasiye karsi durur demistir Islami demokrasi kavramina karsi cikan veya en azindan elestiren diger Iranli bilim insanlari da bulunmaktadir Bunlar arasinda en populer olanlardan biri Ayetullah Naser Makarem Sirazi dir ve soyle yazmistir Eger halk oylarina basvurulmamasi tiranlikla suclanmaya yol acacaksa halk oylarini ikincil bir hukum olarak kabul etmek mumkundur Ayni goruse sahip olanlardan biri de Muhammed Taki Mesbah Yezdi dir Pratik Muhammed Hatemi ve bazi Iranlilar Iran Islam Cumhuriyeti ni bir tur dini demokrasi olarak siniflandirmaktadir Onlar Ruhullah Humeyni nin de ayni goruse sahip oldugunu ve bu yuzden Islam Devleti yerine Islam Cumhuriyeti ifadesini guclu bir sekilde tercih ettigini iddia etmektedirler Diger bazi kisiler ise Iran Islam Cumhuriyeti nin demokratik olmadigini iddia etmekte ve Humeyni nin kendisinin de demokrasi ilkesine karsi ciktigini savunmaktadir Hokumat e Islami Wilayat al Faqih adli kitabinda herhangi bir yasama organina ihtiyac olmadigini belirterek Yasama yetkisi sadece Ilahi Yasakci Divine Legislator disinda hic kimseye ait degildir ifadesini kullanmistir Ayrica Islam Devrimi sirasinda Iranlilara Bu terimi demokratik kullanmayin Bu Bati tarzidir demistir Ancak bu Mehdi Bazargan a verdigi bir emirle celismektedir Bu konu Iran aydinlari arasinda canli bir tartisma konusudur Ayrica Iran in seriat mahkemeleri Islam Devrim Mahkemesi Iran Islam Cumhuriyeti nin kufur yasalari ve Islami dini polis demokratik yonetim ilkelerine aykiri oldugunu savunmaktadir Ancak bir demokrasinin Islami olarak kabul edildiginde Islam hukuku o ulkenin demokratik olarak onaylanmis hukuku haline gelir Iranlilar diger kurallarin uyum saglamasi gereken kurallarin acikca Islam kurallari olarak belirtildigi anayasayi onaylamislardir Khomeini seriat ve Islami dusuncelerin hedeflenen adaleti saglayamayan demokratik ilkelerin prensiplerine siki sikiya inanmisti Mohaghegh Behnam 2014 Bu Islam ulkesinin iki Iran lideri arasindaki gorus ayriligi yukarida bahsedildigi gibi Khatami nin ve Khomeini nin gorusleri muhtemelen siyasi bir tesaduf olarak neredeyse yarim ulkenin ayrilma durumu olmustur bu nedenle bu heterojen siyasi inanca sahip bilincli insanlar yeni olusturulan demokratik ilkelerin gorusleriyle iliskilendirilmemelidir Mohaghegh Behnam 2014 Iran da geleneksel seriat duzenlemelerinden sapmalar oldugu gozlemlenmistir finansal sistem neredeyse Islamlasmamistir ornegin Hristiyanlar bir vergiye tabi tutulmazlar ve ortak duzene gore odeme yaparlar Sigorta surdurulmektedir ote yandan sigortanin temelini olusturan sans teorik olarak tum sozlesmelerden dislanmalidir Yabancilarla yapilan sozlesmelerin hepsi faiz konusunu kabul etmektedir Musluman nufuslu ulkelerde demokrasiDunyada demokrasiye iliskin kendi cesitli tanimlarina gore kendi endekslerini yayinlayan ve surduren bircok sivil toplum kurulusu bulunmaktadir ve ulkeleri ozgur kismen ozgur veya ozgur olmayan olarak siniflandirmak icin siyasi haklar ekonomik haklar basin ozgurlugu ve sivil ozgurlukler gibi cesitli ozgurluk olcutlerini kullanmaktadirlar Asagidaki liste Musluman cogunluklu ulkeleri ve bu ulkelere verilen puanlari gostermektedir Bu puanlar sikca kullanilan iki endeks olan 2022 Demokrasi Indeksi The Economist ve 2023 V Dem Demokrasi endeksleri icin secilmistir Bu endeksler Bati medyasinda sikca kullanilmakla birlikte bazi elestirilere maruz kalmis ve son donemdeki degisiklikleri yansitmayabilir Ulke Demokrasi Indeksi puani Demokrasi Indeksi sirasi Demokrasi Indeksi kateogrisi V Dem demokrasi indeksi puani Hukumet sekli Din ve devlet Afganistan 0 32 167 Otoriter rejim 0 082 Uniter gecici teokratik Islam emirligi Islam devleti Arnavutluk 6 41 64 Kusurlu demokrasi 0 484 Parlamenter sistem Sekuler devlet Cezayir 3 66 113 Otoriter rejim 0 281 Islam devleti Azerbaycan 2 87 134 0 188 Baskanlik sistemi Sekuler devlet Bahreyn 2 52 141 0 122 Anayasal monarsi Islam devleti Banglades 5 99 73 Hibrit rejim 0 274 Parlamenter sistem Bosna Hersek 5 00 97 0 528 Brunei Veri yok Otoriter rejim Veri yok Mutlak monarsi Burkina Faso 3 08 127 0 295 Yari baskanlik sistemi Sekuler devlet Cad 1 67 160 0 14 Baskanlik sistemi Komorlar 3 20 120 0 284 Islam devleti Cibuti 2 74 137 0 255 Yari baskanlik sistemi Misir 2 93 131 0 175 Gambiya 4 47 102 Hibrit rejim 0 62 Baskanlik sistemi Sekuler devlet Gine 2 32 145 Otoriter rejim 0 191 Gine Bissau 2 56 140 0 371 Yari baskanlik sistemi Endonezya 6 71 54 Kusurlu demokrasi 0 574 Baskanlik sistemi Iran 1 96 154 Otoriter rejim 0 182 Uniter baskanlik sistemli teokratik cumhuriyet Islam devleti Irak 3 13 124 0 362 Parlamenter sistem Fildisi Sahili 4 22 106 Hibrit rejim 0 437 Baskanlik sistemi Urdun 3 17 122 Otoriter rejim 0 259 Anayasal monarsi Kazakistan 3 08 127 0 277 Baskanlik sistemi Sekuler devlet Kosova Veri yok 0 618 Parlamenter sistem Kuveyt 3 83 111 Otoriter rejim 0 317 Anayasal monarsi Islam devleti Kirgizistan 3 62 116 0 382 Parlamenter sistem Sekuler devlet Lubnan 3 64 115 Hibrit rejim 0 426 Libya 2 06 151 Otoriter rejim 0 213 Islam devleti Malezya 7 30 40 Kusurlu demokrasi 0 438 Maldivler Veri yok 0 583 Veri yok Mali 3 23 119 Otoriter rejim 0 235 Yari baskanlik sistemi Sekuler devlet Moritanya 4 03 108 Hibrit rejim 0 395 Islam devleti Fas 5 04 95 0 264 Anayasal monarsi Nijer 3 73 112 Otoriter rejim 0 511 Yari baskanlik sistemi Sekuler devlet Nijerya 4 23 105 Hibrit rejim 0 49 Baskanlik sistemi Umman 3 12 125 Otoriter rejim 0 17 Mutlak monarsi Islam devleti Pakistan 4 13 107 Hibrit rejim 0 388 Parlamenter sistem Filistin 3 86 110 Otoriter rejim 0 26 Yari baskanlik sistemi Katar 3 65 114 0 088 Yari Anayasal monarsi Suudi Arabistan 2 08 150 0 016 Mutlak monarsi Senegal 5 72 79 Hibrit rejim 0 69 Yari baskanlik sistemi Sekuler devlet Sierra Leone 5 03 96 0 559 Baskanlik sistemi Somali Veri yok 0 162 Yari baskanlik sistemi Islam devleti Somaliland Somali 0 421 Veri yok Sudan 2 47 144 Otoriter rejim 0 169 Baskanlik sistemi Suriye 1 43 163 0 138 Yari baskanlik sistemi Sekuler devlet Tacikistan 1 94 156 0 175 Baskanlik sistemi Tunus 5 51 85 Hibrit rejim 0 307 Yari baskanlik sistemi Turkiye 4 35 103 Kusurlu demokrasi 2013 e kadar Hibrit rejim gunumuz 0 276 Parlamenter sistem 2018 e kadar Baskanlik sistemi gunumuz Laik devlet Turkmenistan 1 66 161 Otoriter rejim 0 149 Tek parti rejimi Sekuler devlet Birlesik Arap Emirlikleri 2 90 133 0 101 Anayasal monarsi Islam devleti Ozbekistan 2 12 149 0 221 Baskanlik sistemi Sekuler devlet Yemen 1 95 155 0 123 Gecici yonetim Islam devleti Bati Sahra Veri yokAyrica bakinizIslam ahlakiKaynakca 1908 1912 Osmanli Meclis i Mebusani nin Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri Kenan Olgun Osmanli Demokrasisi nden Turkiye Cumhuriyeti ne Yavuz Bahadiroglu a b John L Esposito Ed 2014 Secularism The Oxford Dictionary of Islam Oxford Oxford University Press Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi arda isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Waltz S E 1995 Human Rights amp Reform Changing the Face of North African Politics London University of California Press Ltd Roy Olivier 16 Nisan 2012 Foreign Policy 9 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2017 a b Weiffen Britta 2004 PDF Comparative Sociology 3 3 4 353 375 doi 10 1163 1569133043019780 6 Mart 2009 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi European Public Choice Society EPCS vasitasiyla Kedourie E 1994 Democracy and Arab Political Culture London Frank Cass amp Co Ltd page 1 Esposito J amp Voll J 2001 Islam and Democracy Humanities Volume 22 Issue 6 Can Arab and Islamic values be reconciled with democracy YouTube 12 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2014 a b Whitaker Brian 15 Mart 2004 Beware instant democracy The Guardian Erisim tarihi 3 Kasim 2014 Beblawi H 1990 The Rentier State in the Arab World in Luciani G The Arab State London Routledge 1 olu kirik baglanti Schirazi Asghar The Constitution of Iran p 212 Khomeini s REVERSALS of Promises 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2015 Arjomand Said Amir 1993 Shi ite Jurisprudence and Constitution Making in the Islamic Republic of Iran Marty Martin E Appleby R Scott Ed Fundamentalisms and the State Remaking Polities Economies and Militance University of Chicago Press s 104 ISBN 978 0 226 50884 9 Tehran Times 10 Agustos 2002 8 Mart 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi WorldWide Religious News vasitasiyla 16 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2015 AbdolKarim Soroush عبدالکريم سروش 17 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Kasim 2014 The Office of the Supreme Leader Sayyid Ali Khamenei 10 Mart 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Institute for Preserving and Publishing Works by Ayatollah Seyyed Ali Khamenie 20 Aralik 2003 27 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Islam naturally stands against liberal democracy s plot to dominate the world Khamenei ir 16 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2023 31 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2015 انوار الفقاهه كتاب البيع ج 1 ص 516 Irna 29 Eylul 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Bakhash Shaul The Reign of the Ayatollahs p 73 MEMRI TV 12 Haziran 2004 9 Subat 2005 tarihinde kaynagindan arsivlendi The Failure of Political Islam by Olivier Roy translated by Carol Volk Harvard University Press 1994 pp 139 140 Democracy Index 2022 10 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2023 Coppedge Michael John Gerring Carl Henrik Knutsen Staffan I Lindberg Jan Teorell Nazifa Alizada David Altman Michael Bernhard Agnes Cornell M Steven Fish Lisa Gastaldi Haakon Gjerlow Adam Glynn Allen Hicken Garry Hindle Nina Ilchenko Joshua Krusell Anna Luhrmann Seraphine F Maerz Kyle L Marquardt Kelly McMann Valeriya Mechkova Juraj Medzihorsky Pamela Paxton Daniel Pemstein Josefine Pernes Johannes von Romer Brigitte Seim Rachel Sigman Svend Erik Skaaning Jeffrey Staton Aksel Sundstrom Eitan Tzelgov Yi ting Wang Tore Wig Steven Wilson and Daniel Ziblatt 2021 V Dem Country Year Country Date Dataset v11 1 Varieties of Democracy V Dem Project https doi org 10 23696 vdemds21 7 Agustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Constitution of the Republic of Turkey 4 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2015 Wikisource vasitasiyla https global tbmm gov tr docs constitution en pdf 9 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde