Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahmet Akif Ağaoğlu (Azerice: Əhməd bəy Ağaoğlu; Aralık 1869, Şuşa - 19 Mayıs 1939, İstanbul), Azerbaycan asıllı Türk siyasetçi, hukukçu, yazar ve gazeteci. Liberal Kemalizmin kurucusuydu.
Ahmet Ağaoğlu | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | Azerice: Əhməd bəy Ağaoğlu |
| Doğum | Aralık 1869 Şuşa, Azerbaycan |
| Ölüm | 19 Mayıs 1939 (69 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Feriköy Mezarlığı, İstanbul |
| Vatandaşlık | Azerbaycan · Türkiye |
| Mezun olduğu okul(lar) | Paris Üniversitesi |
| Meslek | Siyasetçi · Hukukçu · Yazar · Gazeteci |
| Çocuk(lar) | 5 |
1930 yılında Türkiye’nin ilk çok partili hayata geçiş denemesinde Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın teorisyeni olarak üstlendiği rol ile Türk siyasetine damgasını vurmuş liberal ve Türkçü bir siyasetçidir. Siyasetçiliğin yanı sıra profesyonel gazetecilik, akademisyenlik gibi alanlarda da faaliyet gösteren Ağaoğlu, 1930 öncesinde de Türk düşünce ve siyasi hayatında etkin olmuş bir isimdir.
Hayatının Bakü'de geçen on yıllık döneminde Azerbaycan Türkleri arasında milliyetçilik ve Türkçülük bilincinin gelişmesi için çalışmıştır.
İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a gelip Türk Yurdu ve Türk Ocağı cemiyetlerinin kurucuları arasında yer almış; Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi isimlerle birlikte Türkçülük akımının önderleri arasına girmiştir.
Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Ankara’ya giderek mücadeleyi destekleyen; TBMM’de II. ve III. dönem milletvekili olarak görev yapan Ahmet Bey, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu sırasında devletin kurucusu Mustafa Kemal’e devrimler konusunda danışmanlık yapmıştır.
1930'daki Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın içindeki ağırlığı, görüşleri ve faaliyetleri ile partinin kurucusu Fethi Bey’in yanındaki en önemli isimdir. Parti kapandıktan sonra aktif siyasetten çekilen Ahmet Ağaoğlu, ölümüne kadar yazılarıyla milliyetçiliği ve liberal düşünceyi savunmaya devam etmiştir.
Türkiye'nin ilk kadın avukatı Süreyya Ağaoğlu'nun, eğitimci ve milletvekili Tezer Taşkıran'ın, elektrik yüksek mühendisi ve iş insanı Abdurrahman Ağaoğlu'nun; siyasetçi, edebiyatçı ve hukukçu Samet Ağaoğlu'nun ve tıp doktoru Gültekin Ağaoğlu'nun babasıdır.
Yaşamı
1869 yılında Azerbaycan'ın Karabağ bölgesindeki Şuşa kentinde doğdu. Doğum adı Ahmet Ağayev’dir. Babası Hasan Ağayev (Mirze Hesen); annesi Sarıca Ali adlı göçebe bir kavimden Taze Hanım’dır. Aile fertleri Şuşa asilzadelerindendi ve ulema sınıfına mensuplardı.
Babası onun bir İslam bilgini olarak yetişmesini istiyordu ama o babasından habersiz bir Rus okuluna yazıldı. Ermenilerin devam ettiği, çok az Türk öğrencinin kaydolduğu bu okulda modern bir eğitim aldı ve mezuniyetinden sonra 1884’te daha yüksek dereceli bir Rus okuluna kaydoldu. Rus okullarında gördüğü eğitim sayesinde Rus ve dünya kültürünü yakından tanıdı. 1887’deki mezuniyetinin ardından 1888’de Petersburg’daki Mühendislik Enstitüsü’ne kaydoldu. Altı ay sonra gözlerindeki rahatsızlık nedeniyle tahsiline ara verip yurda dönmek zorunda kalan Ahmet Bey, yarım kalan tahsilini tamamlamak üzere 1889’da Paris’e gitti; hukuk eğitimi aldı.
Paris yılları
Ahmet Bey, Paris’te kaldığı 6 yıllık dönemde Hukuk Fakültesi’nin yanı sıra iki farklı yüksekokula devam ederek yaşayan Doğu dillerini öğrendi. “Şark Halkları Tarihi” dersini veren Fransız şarkiyatçı 'in yardımıyla 1890’da ilk bilimsel makalesini yayımladı. Bu ilk makalenin ardından çeşitli dergilerde yazıları yayımlanan Ahmet Bey ile tanınmış şarkiyatçı Ernest Renan yakından ilgilendi. 1892’de Londra’da toplanan Uluslararası Şarkiyatçılar Kongresi’nde bir bildiri sundu.
Paris yıllarında Ahmet Rıza Bey, Doktor Nâzım Bey, Bahattin Şakir gibi ileri gelen Jön Türkler’le ve panislamist aktivist Cemaleddin Afgani ile tanıştı. Bu tanışıklıklar onun fikir hayatının oluşmasında etkili oldu.
Bakü yılları
1894 yılında Hukuk Mektebi ve “College de France”’ diplomalarını alarak Fransa’dan ayrıldı; 4 ay İstanbul’da kaldıktan sonra Şuşa’ya döndü. Mezun olduğu Rus okulunda Fransızca öğretmenliği yapan Ahmet Bey, bir süre sonra Tiflis’e göçerek öğretmenliğe devam etti ve Paris’te iken yazılar gönderdiği "Kafkas" gazetesinde muhabirlik etti.
1899’da Bakü’ye geldi; Rusça yayınlanmakta olan "Kaspi" gazetesinde çalıştı; gazeteyi Azerilerin hukukunu savunan Rusça bir Türk yayın organı haline getirdi. Bir yandan da Fransızca öğretmenliğine devam etti.
Azerbaycanlı Sitare Hanım ile evlenen Ahmet Bey, bu evlilikten beş çocuk sahibi oldu.
1900’lerin başında Bakü’de "Neşr-i Maarif Umur-ı Hayriye Cemiyeti İslamiye" adlı derneği kurdu. Derneğin başkanı iş insanı Zeynelabidin Tağıyev idi. Tağıyev'in maddi desteği; Ali Bey Hüseyinzade, Alimerdan Topçubaşov ve İsmail Gaspıralı'nın çalışmalarıyla, dil olarak Türkçeye, siyasi olarak Rusya’ya ve inanç olarak da İran’a bağlı olan Azerbaycanlılar için bir kimlik inşa etmek için çaba gösterdier.
1905’te “Hayat” adlı günlük gazeteyi çıkarmaya başladı. Bu gazete, Azeri Türklerinde milliyetçilik düşüncesinin yeşertilmesinde önemli rol oynadı. O dönemde Azerbaycan halkı, dil olarak Türkçeye, inanç olarak İran’a (Türk kökenli Kaçar devleti), siyasi olarak Rusya’ya bağlıydı; insanlar kendilerini ne Türk ne de İranlı olarak görüyorlardı; sadece“Müslüman” olarak tanımlıyorlardı. Ahmet Bey’in gayreti, Azerbaycan halkına Türk olduklarını telkin etme yönündeydi. 1906’da Hayat’ın kapanmasının ardından Bakü’de ilk Türkçe gazete olan "İrşad"’ı, daha sonra "Terakki" gazetelerini çıkardı. İttihat ve Terakki'nin yayın organı olan Şurayı Ümmet'e yazılar yazdı.
1905’te patlak veren Türk –Ermeni çatışması üzerine “Fedai” adlı bir gizli örgüt kuran Ahmet Bey, Ermenilere ve bazı Rus memurlara karşı silahlı gruplar kurdu. Birkaç kere Petersburg’a giderek Rus İmparatoru ve bakanlarla görüştü. Üzerindeki baskılar yoğunlaşınca, 1909'da ailesiyle birlikte İstanbul'a göç etti.
İstanbul'a gelişi ve II. Meşrutiyet dönemi
Türkiye’ye geldikten sonra memlekette kullandığı "Ağayev" soyadı yerine "Ağaoğlu" adını kullanmaya başladı ve bu isimle tanındı. İstanbul’a geldiğinde, II. Meşrutiyet ilan edilmiş, Paris yıllarından tanıdığı arkadaşları hükümette önemli görevler almışlardı. Maarif Nezaretinde İlköğretim Müfettişliği görevine getirildi ve Süleymaniye İttihat ve Terakki Kulübü’nün başkanı oldu. Bu kulüp, dönemin önemli bir kültür merkezi idi. Ağaoğlu Ahmet, bir yandan da “Sırat-ı Müstakim", "Sebilürreşad", "Hikmet", "Ateş''" gibi yayınlarda yazılar yayınlamaya devam etti. Bir süre “Tercüman-ı Hakikat” gazetesinin başyazarlığını üstlendi.
1912'de Türk Yurdu ve Türk Ocağı cemiyetlerinin kurucuları sırasında yer aldı. Cemiyet yayın organı olan Türk Yurdu dergisinde yayımladığı "Türk Alemi", "Osmanlı İnkılabının Şarktaki Tesiratı", "İslam'da Davayı Milliyet" gibi yazı dizileri ilgi uyandırdı. ve Süleyman Nazif Bey gibi, İslamcı ve Osmanlı yazarlarla giriştiği tartışmada Türkçülükle İslamcılığın çelişmediğini kanıtlamaya çalıştı.
1912’den itibaren Darülfünun’da Rusça ve Türk tarihi dersleri vermeye başladı. Türk Medeniyet Tarihi kürsüsü başkanı oldu.
Meclis-i Mebusan üyeliği
1914 yılında Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na Afyon milletvekili seçildi. 1915 yılında İttihat ve Terakki’nin genel merkez üyesi oldu.
Ağaoğlu, Meclis-i Mebusan’da sık sık söz alıp görüşlerini bildiren, konuşmacılardan izahat isteyen bir milletvekili idi. Konuşmalarında parlamenter sistemin gerekliliğini savundu, meselelerin bir müzakere yeri olan mecliste uzun uzun tartışılmasını istedi. Kanunlara namus meselesi ve din meselesinin karıştırılmamasını gerektiğini belirten konuşmalar yaptı. Sık sık hükümeti Kafkasya’daki Türk ve Müslümanların durumu ile ilgilenmeye ve bir şeyler yapmaya davet etti.
Azerbaycan Parlamentosu’na üyeliği
31 Mart 1918’de Ermenilerin Bakü’de katliam yapması üzerine Azerbaycan’ı kurtarmak için girişilen askeri harekat sırasında Ağaoğlu Ahmet Bey, Afyon mebusluğu görevi üzerinde kalmak üzere Kafkas İslam Ordusu’nun siyasi müşaviri olarak görevlendirildi. Görevi, kurtarılmış Azerbaycan’daki ilk Türk hükümetini kurmaktı. Yeni kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti parlamentosuna üye seçildiğinde iki farklı Türk devletinin parlamentosunda da görevli tek kişi oldu. Paris Barış Konferansı’nda devlet başkanı Ali Merdan Bey ile birlikte Azerbaycan’ı temsil etmek üzere seçildi. Ne var ki 1918’de Mondros Mütarekesi’nin imzalanması üzerine Kafkasya’dan çekilen Osmanlı ordusu ile birlikte İstanbul’a dönmek zorunda kaldı. İstanbul’u işgal etmiş olan İngilizler tarafından Kasım 1918’de tutuklandı, 21 Mayıs 1919’da Limni Adası’na, 21 Eylül 1919’da Malta’ya sürüldü.
Malta sürgünü
Ağaoğlu Ahmet Bey, İngilizler tarafından “asayişi bozmak” ve “Ermeniler’e zorbalık” iddiasıyla tutuklanmış ve 2764 numaralı sürgün olarak Malta’ya sürülmüştü. Suçlamaların dayanağı, gazetelerdeki yazıları idi. İngilizlerle İstanbul’da başladığı kavgasını Limni’de ve Malta’da da sürdürdü; sonu gelmez dilekçeler vererek özgürlüğü için savaştı.
Malta'da bulunduğu sırada “Üç Medeniyet” adlı kitabını yazdı. Dünyanın üç büyük medeniyetinden Buda-Brahma Medniyeti ile İslam Medeniyetinin çökmekte olduğunu, Batı Uygarlığı modelinin benimsenmesi gerektiğini savundu. Bu kitap, 1927’de yayımlanabilmiştir.
1921’de Malta esirlerinin, Türk millî kuvvetlerinin tutukladığı İngiliz subaylar ile değiş tokuş edildiği bir anlaşma çerçevesinde Ankara hükümeti tarafından kurtarıldı. 21 Mayıs 1921’de İstanbul’a gelen Ağaoğlu Ahmet, oradan hemen Ankara’ya geçti.
Millî Mücadele yılları
1921’de serbest bırakılan Ağaoğlu Ahmet, hemen Ankara’ya giderek millî mücadele hareketine katıldı. Millî Mücadele döneminde TBMM onu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgesinin irşad heyetinde görevlendirir. Bölgedeki millî ve dini duyguları besleyen konuşmalar yapar. Millî Şairimiz Mehmet Akif Ersoy'un baş yazarlığını yaptığı ve İstanbul'dan getirilen Sebilürreşad’ın Ankara’da yeniden yayını için çaba gösterir, dağınık olan matbaa makinesini bizzat kendisi toplar. Hâkimiyet-i Milliye’de Başyazarlık, Matbuat Genel Müdürlüğü ve Anadolu Ajansı’nın da ilk yönetim kurulu başkanlığını yapmıştır.
İlk olarak Kars’ta çıkarılması düşünülen bir gazetenin başına gönderilmişti ancak Kütahya-Eskişehir Muharebeleri’ndeki olumsuz gelişmeler nedeniyle mücadelenin durumu hakkında halk aydınlatmak ve moralleri yükseltmek için “İrşad Heyetleri” kurulması gündeme gelince Ağaoğlu daha Kars’a varmadan önce bir irşad heyetine başkan seçildi. Doğu Anadolu’yu ve Karadeniz sahillerini dolaşarak çok başarılı bir şeklide milliyetçilik propagandası yaptı.
29 Ekim 1921’de halen Kars’ta iken Ankara hükümeti tarafından Matbuat Genel Müdürlüğü görevine getirildi; 1923’e kadar bu görevi sürdürdü. Ankara’da Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin başyazarlığını da üstlendi.
1923 yılında II. dönem Kars milletvekili olarak TBMM’de yer aldı. Aynı yıl Matbuat Umum Müdürlüğü’nden ayrılarak ve bir şirket halinde yeniden kurulan Anadolu Ajansı’nın İdare Meclisi Reisi olan Ağaoğlu, bir yandan yazarlığa devam etti diğer yandan Ankara Hukuk Mektebi’nin kuruluşunda görev aldı ve bu kurumda anayasa dersleri verdi.
Cumhuriyet dönemi
Cumhuriyetin ilanından sonra Ağaoğlu’nun bilgi ve birikimlerinden yeni devletin kuruluşunda yararlanıldı.1924 Anayasası’nın hazırlanmasında önemli rol oynadı. Mustafa Kemal’e devrimler konusunda danışmanlık yaptı ve özellikle laikliğe dair devrimlerin meşrulaştırılması çalışmasında katkıda bulundu. Cumhuriyet Halk Fırkası’nın içinde bireysel özgürlüklerin savunucusu olan Ağaoğlu, fırkanın bazı politikalarına eleştiriler getirdi. III. Dönemde de Kars milletvekili olarak TBMM’de yer aldı.
Serbest Fırka
1930’daki Türkiye’deki çok partili hayata geçiş denemesinde Gazi Mustafa Kemal’in isteği üzerine Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluşuna katıldı. Parti programı ve tüzüğünün oluşmasına katkıda bulundu, partinin ideologu olarak tanımlandı. Fırkanın teşkilat yapısını ve siyasi faaliyetlerinin esasını belirleyen fırka tüzüğünü hazırladı.
Partinin 17 Kasım 1930’da kendisini feshetmesinden sonra tekrar eski partisi CHP’ye dönmedi ve liberal görüşlerini yazılarıyla savunmaya devam etti.
Son yılları
Siyasetten çekildikten sonra İstanbul’a dönen Ağaoğlu Ahmet, Darülfünun Hukuk Fakültesi’nde hukuk tarihi müderrisi oldu.
1932’den sonra her Pazartesi evinde devrin tanınmış düşünürlerinin katıldığı büyük toplantılar düzenledi. Nâzım Hikmet’ten Peyami Sefa’ya kadar pek çok tanınmış kişinin katıldığı bu toplantıları ölümüne kadar sürdürdü.
1932’de Cumhuriyet gazetesinde Kadrocular’la amansız bir fikir tartışmasına girdi. Batıda hürriyet ve serbestinin fertleri güçlendirdiği; güçlü fertlerin batıyı kalkındırdığı görüşünü savundu.Şevket Süreyya ise bu görüşlerin ömrünü tamamladığı, savaş döneminin bir ürünü olduğu görüşündeydi. Tartışma Ağaoğlu’nun 5 Şubat 1933'te yayınlanan “Son Söz” başlıklı yazısı ile bitti
1933'te hükümete karşı muhalefeti ile tanınan “Akın ” gazetesini çıkarmaya başladı. Gazete, hükümetin devletçilik ve ekonomi politikasını eleştiriyordu. Akın, 119 sayı yayınlandıktan sonra kapatıldı.
Ağaoğlu, gazetenin kapatılmasından kısa süre sonra gerçekleşen üniversite reformu sırasında İstanbul Üniversitesi'ndeki görevinden emekliye sevk edildi. O sırada ağır hasta olan eşi Sitare Hanım, bu olay üzerine daha da ağırlaşarak 16 Kasım 1933'te hayatını kaybetti.
Hayatının son yıllarını Nişantaşı’ndaki evinde geçiren Ağaoğlu, “Kültür Haftası” ve “İnsan” dergileri ile Cumhuriyet gazetesinde dizi yazılar yazdı.
Karaciğer kalp ve nefes darlığından muzdarip olan Ahmet Ağaoğlu, 19 Mayıs 1939’da İstanbul’da hayatını kaybetti. Feriköy Mezarlığı'na defnedildi
Liberal Kemalizm
Liberal Atatürkçülük veya liberal Kemalizm, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu ideolojisi olan Atatürkçülük ile özgürlük üzerine kurulu olan liberalizmin bileştirilmiş halidir.
Liberal Kemalizm, Türkiye'de cumhuriyetin henüz ilk dönemlerinde, Kemalist düşünceyi liberal bir açıdan Ahmet Ağaoğlu tarafından yorumlanması sonucu ortaya çıkmıştır. Ağaoğlu kendisini bir yandan "İnkılapçı ve Kemalist" olarak tanımlarken diğer yandan bir "Liberal Kemalizm" düşüncesi geliştirmeye çalıştı.
Hakkında Yazılanlar
Vefatının ardından Burhan Cahid, Ağaoğlu'nu “Yerini dolduramadığımız kuvvetli alimlerden biri idi.”, Ahmet İhsan “Yarım asır boyunca en verimli başmuharrirlerden biri idi.” cümleleriyle övmüştür. Nurullah Ataç, “Onun ölümü ile Türk basını en iyi başmakale muharrirlerinden birini kaybetti.” diye yazmış en şiddetli tartışmalarda bulunduğu Şevket Süreyya onu “Bir üstün adam” olarak nitelendirmiş ve “herkesin kaale almak zorunda olduğu millî meseleler aydını” şeklinde vasıflandırmıştır
- Ağaoğlu, "İslâm’ın kilidi bizim ülkemizin ellerindedir" sözüyle Türkiye'de Sebilürreşad dergisi Mayıs 2020 sayısının kapağında yer aldı.
Fikir dünyası
Ahmet Ağaoğlu'nun fikir dünyası Cemaleddin Efgani, Abdürreşid İbrahim ve İsmail Gaspıralı'nın görüşleri ile şekillendirmiştir. Avrupa'ya tahsile giden ilk Azerbaycanlılardan olan Ağaoğlu Rusya Müslümanları kongresinin ilk fikir sahiplerindendir.
Eserleri
- 1901: İslamiyette ve İslam Aleminde Kadın (Rusça: Женщина по исламу и в исламе), M. Martirosyants Matbaası, Tiflis. Türkçesi: 1959'da İslamlıkta ve İslam Aleminde Kadın, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul; 1985'te İslamiyette ve İslam Aleminde Kadın, Birey ve Toplum Yayıncılık, Ankara; 2022'de İslamiyette Kadın, Dorlion Yayınları, İstanbul
- 1902: İslam, Ahund ve Hâtifu'l-Gayb, Evelinci Şirket Matbaası, Bakü
- 1925: Türk Teşkilat-ı Esasiyesi Şerhi, Ankara
- 1926-1927: Hukuk-ı Esasiye Ders Notları, Ankara. 2012'de Ahmet Ağaoğlu ve Hukuk-ı Esasiye Ders Notları (1926-1927), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul
- 1927: Üç Medeniyet, Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası, İstanbul. 1945'te Üç Medeniyet, Semih Lütfi Kitabevi, İstanbul; 1972'de Üç Medeniyet, Millî Eğitim Yayınları, İstanbul; 2013'te ve 2020'de Üç Medeniyet, Doğu Kitabevi, İstanbul; 2021'de Üç Medeniyet, Nestor Yayınları, İstanbul; 2024'te Üç Medeniyet, Kapra Yayıncılık, İstanbul
- 1929: İngiltere ve Hindistan, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul. 2023'te İngiltere ve Hindistan, Dorlion Yayınları, İstanbul
- 1930: Serbest İnsanlar Ülkesinde, Sanayii Nefise Matbaası, İstanbul; 2014'te ve 2016'da Serbest İnsanlar Ülkesinde, Gram Yayınları, İstanbul; 2020'de Serbest İnsanlar Ülkesinde, Mavi Gök Yayınları, İstanbul
- 1931-1932: Hukuk Tarihi (Hukuk Fak. Müderrislerinden Ağaoğlu Ahmet Beyefendinin takrirleridir), Hukuk Talebesi Cemiyeti Neşriyatı, İstanbul
- 1932: Etrüsk medeniyeti ve bunların Roma medeniyeti üzerine tesiri, Türk Tarih Kurumu, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, Ankara
- 1933: Devlet ve Fert, Sanayii Nefise Matbaası, İstanbul
- 1934: 1500 ile 1900 arasında İran, Başvekâlet Matbaası, Ankara
- 1939: Ben Neyim, Ağaoğlu Külliyatı, İstanbul
- 1941: İran ve İnkılâbı, Ağaoğlu Külliyatı, Ankara
- 1941: Gönülsüz Olmaz, Zerbamat Basımevi, Ankara
- 1942: İhtilâl mi İnkılâp mı, Alaeddin Kıral Basımevi, Ankara
- 1949: Serbest Fırka Hatıraları, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul; 1969'da Baha Matbaası, İstanbul; 1994'te, 2000'de, 2011'de, 2018'de ve 2021'de Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul; 2022'de Serbest Fırka Hatıraları, Nestor Yayınları, İstanbul
- 2007: Ümmetten Millete, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
- 2010: Mütareke ve Sürgün Hatıraları, Doğu Kitabevi, İstanbul; 2013'te Mütareke ve Sürgün Hatıraları, Doğu Kitabevi, İstanbul
- 2019: Şuşa, Peterburg ve Paris Hatıraları, Çapar Yayınları, Bakü
- 2021: Malta Sürgünlüğünden - Gözümün Nurlarına Mektuplar, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
- 2022: Türk Âlemi, Doğu Kitabevi, İstanbul
Kaynakça
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
- ^ "Atatürk Dönemi Düşünürlerinin Gözüyle Kemalizm ve Türk kökenli İnkılabı" (PDF). Ankara Üniversitesi. 2014. 5 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Tek Partili Türkiye'de Liberal Gelişmeler". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Erken Dönem Cumhuriyet'te Ahmet Ağaoğlu'nun Kemalizm'i Liberal Perspektiften Yorumlama Çalışmaları – Salih Zeki Haklı". Liberal Düşünce Derneği. 4 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Ülkü Dergisinde Kemalizm" (PDF). Sakarya Üniversitesi. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ "Demokrat Parti'nin Atatürk Sevgisi Belgeseli - Demokrat Parti'nin Atatürkçülük Yorumu". Çankırı Karatekin Üniversitesi. 2021. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021.
- ^ a b c d e f g (PDF). 11 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2011.
- ^ a b "Fahri Sakal, Ağaoğlu Ahmet Bey'in Demokrasi Anlayışı, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 34, Cilt 12, Mart 1996". 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ a b . 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ Mehmet Poyraz, Ahmet Bey Ağaoğlu Azerbaycan'ı uyandırmıştı!, Sebilürreşad Dergisi Mayıs 2020, Sayı: 1052.
- ^ . 3 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ a b c d e f g h i j k "Hakkı Uyar, Ağaoğlu Ahmet'in Liberal Muhalif Gazetesi:Akın (1933), Erişim tarihi:30.12.2011" (PDF). 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ Fatih Bayhan, Millî Mücadele'de Ahmet Bey Ağaoğlu, Sebilürreşad Dergisi Mayıs 2020, Sayı:1052.
- ^ Korkmaz Alemdar, Basında Kadro Dergisi ve Kadro Hareketi ile İlgili Bazı Görüşler, Halkcephesi.net, Erişim tairhi:30.12.2011[]
- ^ . 21 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.
- ^ Cevat Akkanat, Ağaoğlu ve gazetecilik, Sebilürreşad Dergisi Mayıs 2020, Sayı: 1052.
- ^ ""İslâm'ın kilidi bizim ülkemizin ellerindedir"". 1 Mayıs 2020. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
- ^ Mehmet Poyraz, Ahmey Bey Ağaoğlu Azerbaycan'ı uyandırmıştı!, Sebilürreşad Dergisi Mayıs 2020, Sayı: 1052.
- ^ "İslamiyette kadın / Ahmet Ağaoğlu, Hasan Âli Ediz. Birey ve toplum yayıncılık, 1985". Google Books. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Azerbaycan Kitabı. Bibliografya (Azerice). 1. Cilt. 1963. s. 42.
- ^ "Üç Medeniyet". Nestor Yayınları. 2021. 10 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
- ^ "HUKUK TARİHİ (Hukuk Fak. Müderrislerinden Ağaoğlu Ahmet Beyefendinin takrirleridir), Hukuk Talebesi Cemiyeti Neşriyatı, 1931-32, İstanbul, 189 sayfa". Phebus Muzayede. 2020. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Etrüsk medeniyeti ve bunların Roma medeniyeti üzerine tesiri / Ağaoğlu Ahmet". Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ . Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Serbest Fırka Hatıraları". Nestor Yayınları. 2022. 8 Eylül 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahmet Akif Agaoglu Azerice Ehmed bey Agaoglu Aralik 1869 Susa 19 Mayis 1939 Istanbul Azerbaycan asilli Turk siyasetci hukukcu yazar ve gazeteci Liberal Kemalizmin kurucusuydu Ahmet AgaogluKendi dilinde adiAzerice Ehmed bey AgaogluDogumAralik 1869 Susa AzerbaycanOlum19 Mayis 1939 69 yasinda Istanbul TurkiyeDefin yeriFerikoy Mezarligi IstanbulVatandaslikAzerbaycan TurkiyeMezun oldugu okul lar Paris UniversitesiMeslekSiyasetci Hukukcu Yazar GazeteciCocuk lar 517 Kasim 1923 tarihli Resimli Gazete nin 11 sayisinda Agaoglu Ahmet Bey e dair bir cizim 1930 yilinda Turkiye nin ilk cok partili hayata gecis denemesinde Serbest Cumhuriyet Firkasi nin teorisyeni olarak ustlendigi rol ile Turk siyasetine damgasini vurmus liberal ve Turkcu bir siyasetcidir Siyasetciligin yani sira profesyonel gazetecilik akademisyenlik gibi alanlarda da faaliyet gosteren Agaoglu 1930 oncesinde de Turk dusunce ve siyasi hayatinda etkin olmus bir isimdir Hayatinin Baku de gecen on yillik doneminde Azerbaycan Turkleri arasinda milliyetcilik ve Turkculuk bilincinin gelismesi icin calismistir Ikinci Mesrutiyet in ilanindan sonra Istanbul a gelip Turk Yurdu ve Turk Ocagi cemiyetlerinin kuruculari arasinda yer almis Ziya Gokalp Yusuf Akcura gibi isimlerle birlikte Turkculuk akiminin onderleri arasina girmistir Turk Kurtulus Savasi doneminde Ankara ya giderek mucadeleyi destekleyen TBMM de II ve III donem milletvekili olarak gorev yapan Ahmet Bey Turkiye Cumhuriyeti nin kurulusu sirasinda devletin kurucusu Mustafa Kemal e devrimler konusunda danismanlik yapmistir 1930 daki Serbest Cumhuriyet Firkasi nin icindeki agirligi gorusleri ve faaliyetleri ile partinin kurucusu Fethi Bey in yanindaki en onemli isimdir Parti kapandiktan sonra aktif siyasetten cekilen Ahmet Agaoglu olumune kadar yazilariyla milliyetciligi ve liberal dusunceyi savunmaya devam etmistir Turkiye nin ilk kadin avukati Sureyya Agaoglu nun egitimci ve milletvekili Tezer Taskiran in elektrik yuksek muhendisi ve is insani Abdurrahman Agaoglu nun siyasetci edebiyatci ve hukukcu Samet Agaoglu nun ve tip doktoru Gultekin Agaoglu nun babasidir Yasami1869 yilinda Azerbaycan in Karabag bolgesindeki Susa kentinde dogdu Dogum adi Ahmet Agayev dir Babasi Hasan Agayev Mirze Hesen annesi Sarica Ali adli gocebe bir kavimden Taze Hanim dir Aile fertleri Susa asilzadelerindendi ve ulema sinifina mensuplardi Babasi onun bir Islam bilgini olarak yetismesini istiyordu ama o babasindan habersiz bir Rus okuluna yazildi Ermenilerin devam ettigi cok az Turk ogrencinin kaydoldugu bu okulda modern bir egitim aldi ve mezuniyetinden sonra 1884 te daha yuksek dereceli bir Rus okuluna kaydoldu Rus okullarinda gordugu egitim sayesinde Rus ve dunya kulturunu yakindan tanidi 1887 deki mezuniyetinin ardindan 1888 de Petersburg daki Muhendislik Enstitusu ne kaydoldu Alti ay sonra gozlerindeki rahatsizlik nedeniyle tahsiline ara verip yurda donmek zorunda kalan Ahmet Bey yarim kalan tahsilini tamamlamak uzere 1889 da Paris e gitti hukuk egitimi aldi Paris yillari Ahmet Bey Paris te kaldigi 6 yillik donemde Hukuk Fakultesi nin yani sira iki farkli yuksekokula devam ederek yasayan Dogu dillerini ogrendi Sark Halklari Tarihi dersini veren Fransiz sarkiyatci in yardimiyla 1890 da ilk bilimsel makalesini yayimladi Bu ilk makalenin ardindan cesitli dergilerde yazilari yayimlanan Ahmet Bey ile taninmis sarkiyatci Ernest Renan yakindan ilgilendi 1892 de Londra da toplanan Uluslararasi Sarkiyatcilar Kongresi nde bir bildiri sundu Paris yillarinda Ahmet Riza Bey Doktor Nazim Bey Bahattin Sakir gibi ileri gelen Jon Turkler le ve panislamist aktivist Cemaleddin Afgani ile tanisti Bu tanisikliklar onun fikir hayatinin olusmasinda etkili oldu Baku yillari 1894 yilinda Hukuk Mektebi ve College de France diplomalarini alarak Fransa dan ayrildi 4 ay Istanbul da kaldiktan sonra Susa ya dondu Mezun oldugu Rus okulunda Fransizca ogretmenligi yapan Ahmet Bey bir sure sonra Tiflis e gocerek ogretmenlige devam etti ve Paris te iken yazilar gonderdigi Kafkas gazetesinde muhabirlik etti 1899 da Baku ye geldi Rusca yayinlanmakta olan Kaspi gazetesinde calisti gazeteyi Azerilerin hukukunu savunan Rusca bir Turk yayin organi haline getirdi Bir yandan da Fransizca ogretmenligine devam etti Azerbaycanli Sitare Hanim ile evlenen Ahmet Bey bu evlilikten bes cocuk sahibi oldu 1900 lerin basinda Baku de Nesr i Maarif Umur i Hayriye Cemiyeti Islamiye adli dernegi kurdu Dernegin baskani is insani Zeynelabidin Tagiyev idi Tagiyev in maddi destegi Ali Bey Huseyinzade Alimerdan Topcubasov ve Ismail Gaspirali nin calismalariyla dil olarak Turkceye siyasi olarak Rusya ya ve inanc olarak da Iran a bagli olan Azerbaycanlilar icin bir kimlik insa etmek icin caba gosterdier 1905 te Hayat adli gunluk gazeteyi cikarmaya basladi Bu gazete Azeri Turklerinde milliyetcilik dusuncesinin yesertilmesinde onemli rol oynadi O donemde Azerbaycan halki dil olarak Turkceye inanc olarak Iran a Turk kokenli Kacar devleti siyasi olarak Rusya ya bagliydi insanlar kendilerini ne Turk ne de Iranli olarak goruyorlardi sadece Musluman olarak tanimliyorlardi Ahmet Bey in gayreti Azerbaycan halkina Turk olduklarini telkin etme yonundeydi 1906 da Hayat in kapanmasinin ardindan Baku de ilk Turkce gazete olan Irsad i daha sonra Terakki gazetelerini cikardi Ittihat ve Terakki nin yayin organi olan Surayi Ummet e yazilar yazdi 1905 te patlak veren Turk Ermeni catismasi uzerine Fedai adli bir gizli orgut kuran Ahmet Bey Ermenilere ve bazi Rus memurlara karsi silahli gruplar kurdu Birkac kere Petersburg a giderek Rus Imparatoru ve bakanlarla gorustu Uzerindeki baskilar yogunlasinca 1909 da ailesiyle birlikte Istanbul a goc etti Istanbul a gelisi ve II Mesrutiyet donemi Turkiye ye geldikten sonra memlekette kullandigi Agayev soyadi yerine Agaoglu adini kullanmaya basladi ve bu isimle tanindi Istanbul a geldiginde II Mesrutiyet ilan edilmis Paris yillarindan tanidigi arkadaslari hukumette onemli gorevler almislardi Maarif Nezaretinde Ilkogretim Mufettisligi gorevine getirildi ve Suleymaniye Ittihat ve Terakki Kulubu nun baskani oldu Bu kulup donemin onemli bir kultur merkezi idi Agaoglu Ahmet bir yandan da Sirat i Mustakim Sebilurresad Hikmet Ates gibi yayinlarda yazilar yayinlamaya devam etti Bir sure Tercuman i Hakikat gazetesinin basyazarligini ustlendi 1912 de Turk Yurdu ve Turk Ocagi cemiyetlerinin kuruculari sirasinda yer aldi Cemiyet yayin organi olan Turk Yurdu dergisinde yayimladigi Turk Alemi Osmanli Inkilabinin Sarktaki Tesirati Islam da Davayi Milliyet gibi yazi dizileri ilgi uyandirdi ve Suleyman Nazif Bey gibi Islamci ve Osmanli yazarlarla giristigi tartismada Turkculukle Islamciligin celismedigini kanitlamaya calisti 1912 den itibaren Darulfunun da Rusca ve Turk tarihi dersleri vermeye basladi Turk Medeniyet Tarihi kursusu baskani oldu Meclis i Mebusan uyeligi 1914 yilinda Osmanli Meclis i Mebusani na Afyon milletvekili secildi 1915 yilinda Ittihat ve Terakki nin genel merkez uyesi oldu Agaoglu Meclis i Mebusan da sik sik soz alip goruslerini bildiren konusmacilardan izahat isteyen bir milletvekili idi Konusmalarinda parlamenter sistemin gerekliligini savundu meselelerin bir muzakere yeri olan mecliste uzun uzun tartisilmasini istedi Kanunlara namus meselesi ve din meselesinin karistirilmamasini gerektigini belirten konusmalar yapti Sik sik hukumeti Kafkasya daki Turk ve Muslumanlarin durumu ile ilgilenmeye ve bir seyler yapmaya davet etti Azerbaycan Parlamentosu na uyeligi 31 Mart 1918 de Ermenilerin Baku de katliam yapmasi uzerine Azerbaycan i kurtarmak icin girisilen askeri harekat sirasinda Agaoglu Ahmet Bey Afyon mebuslugu gorevi uzerinde kalmak uzere Kafkas Islam Ordusu nun siyasi musaviri olarak gorevlendirildi Gorevi kurtarilmis Azerbaycan daki ilk Turk hukumetini kurmakti Yeni kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti parlamentosuna uye secildiginde iki farkli Turk devletinin parlamentosunda da gorevli tek kisi oldu Paris Baris Konferansi nda devlet baskani Ali Merdan Bey ile birlikte Azerbaycan i temsil etmek uzere secildi Ne var ki 1918 de Mondros Mutarekesi nin imzalanmasi uzerine Kafkasya dan cekilen Osmanli ordusu ile birlikte Istanbul a donmek zorunda kaldi Istanbul u isgal etmis olan Ingilizler tarafindan Kasim 1918 de tutuklandi 21 Mayis 1919 da Limni Adasi na 21 Eylul 1919 da Malta ya suruldu Malta surgunu Agaoglu Ahmet Bey Ingilizler tarafindan asayisi bozmak ve Ermeniler e zorbalik iddiasiyla tutuklanmis ve 2764 numarali surgun olarak Malta ya surulmustu Suclamalarin dayanagi gazetelerdeki yazilari idi Ingilizlerle Istanbul da basladigi kavgasini Limni de ve Malta da da surdurdu sonu gelmez dilekceler vererek ozgurlugu icin savasti Malta da bulundugu sirada Uc Medeniyet adli kitabini yazdi Dunyanin uc buyuk medeniyetinden Buda Brahma Medniyeti ile Islam Medeniyetinin cokmekte oldugunu Bati Uygarligi modelinin benimsenmesi gerektigini savundu Bu kitap 1927 de yayimlanabilmistir 1921 de Malta esirlerinin Turk milli kuvvetlerinin tutukladigi Ingiliz subaylar ile degis tokus edildigi bir anlasma cercevesinde Ankara hukumeti tarafindan kurtarildi 21 Mayis 1921 de Istanbul a gelen Agaoglu Ahmet oradan hemen Ankara ya gecti Milli Mucadele yillari 1921 de serbest birakilan Agaoglu Ahmet hemen Ankara ya giderek milli mucadele hareketine katildi Milli Mucadele doneminde TBMM onu Karadeniz ve Dogu Anadolu bolgesinin irsad heyetinde gorevlendirir Bolgedeki milli ve dini duygulari besleyen konusmalar yapar Milli Sairimiz Mehmet Akif Ersoy un bas yazarligini yaptigi ve Istanbul dan getirilen Sebilurresad in Ankara da yeniden yayini icin caba gosterir daginik olan matbaa makinesini bizzat kendisi toplar Hakimiyet i Milliye de Basyazarlik Matbuat Genel Mudurlugu ve Anadolu Ajansi nin da ilk yonetim kurulu baskanligini yapmistir Ilk olarak Kars ta cikarilmasi dusunulen bir gazetenin basina gonderilmisti ancak Kutahya Eskisehir Muharebeleri ndeki olumsuz gelismeler nedeniyle mucadelenin durumu hakkinda halk aydinlatmak ve moralleri yukseltmek icin Irsad Heyetleri kurulmasi gundeme gelince Agaoglu daha Kars a varmadan once bir irsad heyetine baskan secildi Dogu Anadolu yu ve Karadeniz sahillerini dolasarak cok basarili bir seklide milliyetcilik propagandasi yapti Mustafa Kemal Ataturk Mahmut Soydan Ahmet Agaoglu Yakup Kadri Karaosmanoglu ve Ziya Gevher Etili Ankara da Hakimiyet i Milliye gazetesinin yeni binasinin acilisinda 1926 29 Ekim 1921 de halen Kars ta iken Ankara hukumeti tarafindan Matbuat Genel Mudurlugu gorevine getirildi 1923 e kadar bu gorevi surdurdu Ankara da Hakimiyet i Milliye gazetesinin basyazarligini da ustlendi 1923 yilinda II donem Kars milletvekili olarak TBMM de yer aldi Ayni yil Matbuat Umum Mudurlugu nden ayrilarak ve bir sirket halinde yeniden kurulan Anadolu Ajansi nin Idare Meclisi Reisi olan Agaoglu bir yandan yazarliga devam etti diger yandan Ankara Hukuk Mektebi nin kurulusunda gorev aldi ve bu kurumda anayasa dersleri verdi Cumhuriyet donemi Cumhuriyetin ilanindan sonra Agaoglu nun bilgi ve birikimlerinden yeni devletin kurulusunda yararlanildi 1924 Anayasasi nin hazirlanmasinda onemli rol oynadi Mustafa Kemal e devrimler konusunda danismanlik yapti ve ozellikle laiklige dair devrimlerin mesrulastirilmasi calismasinda katkida bulundu Cumhuriyet Halk Firkasi nin icinde bireysel ozgurluklerin savunucusu olan Agaoglu firkanin bazi politikalarina elestiriler getirdi III Donemde de Kars milletvekili olarak TBMM de yer aldi Serbest Firka 1930 daki Turkiye deki cok partili hayata gecis denemesinde Gazi Mustafa Kemal in istegi uzerine Serbest Cumhuriyet Firkasi nin kurulusuna katildi Parti programi ve tuzugunun olusmasina katkida bulundu partinin ideologu olarak tanimlandi Firkanin teskilat yapisini ve siyasi faaliyetlerinin esasini belirleyen firka tuzugunu hazirladi Partinin 17 Kasim 1930 da kendisini feshetmesinden sonra tekrar eski partisi CHP ye donmedi ve liberal goruslerini yazilariyla savunmaya devam etti Son yillari Ahmet Agaoglu ve esi Sitare Agaoglu nun Ferikoy Mezarligi nda bulunan Agaoglu Aile Mezarligi ndaki mezari Siyasetten cekildikten sonra Istanbul a donen Agaoglu Ahmet Darulfunun Hukuk Fakultesi nde hukuk tarihi muderrisi oldu 1932 den sonra her Pazartesi evinde devrin taninmis dusunurlerinin katildigi buyuk toplantilar duzenledi Nazim Hikmet ten Peyami Sefa ya kadar pek cok taninmis kisinin katildigi bu toplantilari olumune kadar surdurdu 1932 de Cumhuriyet gazetesinde Kadrocular la amansiz bir fikir tartismasina girdi Batida hurriyet ve serbestinin fertleri guclendirdigi guclu fertlerin batiyi kalkindirdigi gorusunu savundu Sevket Sureyya ise bu goruslerin omrunu tamamladigi savas doneminin bir urunu oldugu gorusundeydi Tartisma Agaoglu nun 5 Subat 1933 te yayinlanan Son Soz baslikli yazisi ile bitti 1933 te hukumete karsi muhalefeti ile taninan Akin gazetesini cikarmaya basladi Gazete hukumetin devletcilik ve ekonomi politikasini elestiriyordu Akin 119 sayi yayinlandiktan sonra kapatildi Agaoglu gazetenin kapatilmasindan kisa sure sonra gerceklesen universite reformu sirasinda Istanbul Universitesi ndeki gorevinden emekliye sevk edildi O sirada agir hasta olan esi Sitare Hanim bu olay uzerine daha da agirlasarak 16 Kasim 1933 te hayatini kaybetti Hayatinin son yillarini Nisantasi ndaki evinde geciren Agaoglu Kultur Haftasi ve Insan dergileri ile Cumhuriyet gazetesinde dizi yazilar yazdi Karaciger kalp ve nefes darligindan muzdarip olan Ahmet Agaoglu 19 Mayis 1939 da Istanbul da hayatini kaybetti Ferikoy Mezarligi na defnedildiLiberal KemalizmLiberal Ataturkculuk veya liberal Kemalizm Turkiye Cumhuriyeti nin kurucu ideolojisi olan Ataturkculuk ile ozgurluk uzerine kurulu olan liberalizmin bilestirilmis halidir Liberal Kemalizm Turkiye de cumhuriyetin henuz ilk donemlerinde Kemalist dusunceyi liberal bir acidan Ahmet Agaoglu tarafindan yorumlanmasi sonucu ortaya cikmistir Agaoglu kendisini bir yandan Inkilapci ve Kemalist olarak tanimlarken diger yandan bir Liberal Kemalizm dusuncesi gelistirmeye calisti Hakkinda YazilanlarVefatinin ardindan Burhan Cahid Agaoglu nu Yerini dolduramadigimiz kuvvetli alimlerden biri idi Ahmet Ihsan Yarim asir boyunca en verimli basmuharrirlerden biri idi cumleleriyle ovmustur Nurullah Atac Onun olumu ile Turk basini en iyi basmakale muharrirlerinden birini kaybetti diye yazmis en siddetli tartismalarda bulundugu Sevket Sureyya onu Bir ustun adam olarak nitelendirmis ve herkesin kaale almak zorunda oldugu milli meseleler aydini seklinde vasiflandirmistir Agaoglu Islam in kilidi bizim ulkemizin ellerindedir sozuyle Turkiye de Sebilurresad dergisi Mayis 2020 sayisinin kapaginda yer aldi Fikir dunyasiAhmet Agaoglu nun fikir dunyasi Cemaleddin Efgani Abdurresid Ibrahim ve Ismail Gaspirali nin gorusleri ile sekillendirmistir Avrupa ya tahsile giden ilk Azerbaycanlilardan olan Agaoglu Rusya Muslumanlari kongresinin ilk fikir sahiplerindendir Eserleri1901 Islamiyette ve Islam Aleminde Kadin Rusca Zhenshina po islamu i v islame M Martirosyants Matbaasi Tiflis Turkcesi 1959 da Islamlikta ve Islam Aleminde Kadin Nebioglu Yayinevi Istanbul 1985 te Islamiyette ve Islam Aleminde Kadin Birey ve Toplum Yayincilik Ankara 2022 de Islamiyette Kadin Dorlion Yayinlari Istanbul 1902 Islam Ahund ve Hatifu l Gayb Evelinci Sirket Matbaasi Baku 1925 Turk Teskilat i Esasiyesi Serhi Ankara 1926 1927 Hukuk i Esasiye Ders Notlari Ankara 2012 de Ahmet Agaoglu ve Hukuk i Esasiye Ders Notlari 1926 1927 Koc Universitesi Yayinlari Istanbul 1927 Uc Medeniyet Turk Ocaklari Merkez Heyeti Matbaasi Istanbul 1945 te Uc Medeniyet Semih Lutfi Kitabevi Istanbul 1972 de Uc Medeniyet Milli Egitim Yayinlari Istanbul 2013 te ve 2020 de Uc Medeniyet Dogu Kitabevi Istanbul 2021 de Uc Medeniyet Nestor Yayinlari Istanbul 2024 te Uc Medeniyet Kapra Yayincilik Istanbul 1929 Ingiltere ve Hindistan Cumhuriyet Matbaasi Istanbul 2023 te Ingiltere ve Hindistan Dorlion Yayinlari Istanbul 1930 Serbest Insanlar Ulkesinde Sanayii Nefise Matbaasi Istanbul 2014 te ve 2016 da Serbest Insanlar Ulkesinde Gram Yayinlari Istanbul 2020 de Serbest Insanlar Ulkesinde Mavi Gok Yayinlari Istanbul 1931 1932 Hukuk Tarihi Hukuk Fak Muderrislerinden Agaoglu Ahmet Beyefendinin takrirleridir Hukuk Talebesi Cemiyeti Nesriyati Istanbul 1932 Etrusk medeniyeti ve bunlarin Roma medeniyeti uzerine tesiri Turk Tarih Kurumu Basvekalet Mudevvenat Matbaasi Ankara 1933 Devlet ve Fert Sanayii Nefise Matbaasi Istanbul 1934 1500 ile 1900 arasinda Iran Basvekalet Matbaasi Ankara 1939 Ben Neyim Agaoglu Kulliyati Istanbul 1941 Iran ve Inkilabi Agaoglu Kulliyati Ankara 1941 Gonulsuz Olmaz Zerbamat Basimevi Ankara 1942 Ihtilal mi Inkilap mi Alaeddin Kiral Basimevi Ankara 1949 Serbest Firka Hatiralari Nebioglu Yayinevi Istanbul 1969 da Baha Matbaasi Istanbul 1994 te 2000 de 2011 de 2018 de ve 2021 de Serbest Firka Hatiralari Iletisim Yayinlari Istanbul 2022 de Serbest Firka Hatiralari Nestor Yayinlari Istanbul 2007 Ummetten Millete IQ Kultur Sanat Yayincilik Istanbul 2010 Mutareke ve Surgun Hatiralari Dogu Kitabevi Istanbul 2013 te Mutareke ve Surgun Hatiralari Dogu Kitabevi Istanbul 2019 Susa Peterburg ve Paris Hatiralari Capar Yayinlari Baku 2021 Malta Surgunlugunden Gozumun Nurlarina Mektuplar Is Bankasi Kultur Yayinlari Istanbul 2022 Turk Alemi Dogu Kitabevi IstanbulKaynakcaBu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin TBMM Albumu 1 Cilt 1920 1950 PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 26 Aralik 2021 Ataturk Donemi Dusunurlerinin Gozuyle Kemalizm ve Turk kokenli Inkilabi PDF Ankara Universitesi 2014 5 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 Tek Partili Turkiye de Liberal Gelismeler 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 Erken Donem Cumhuriyet te Ahmet Agaoglu nun Kemalizm i Liberal Perspektiften Yorumlama Calismalari Salih Zeki Hakli Liberal Dusunce Dernegi 4 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 Ulku Dergisinde Kemalizm PDF Sakarya Universitesi 24 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 Demokrat Parti nin Ataturk Sevgisi Belgeseli Demokrat Parti nin Ataturkculuk Yorumu Cankiri Karatekin Universitesi 2021 24 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Temmuz 2021 a b c d e f g PDF 11 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 29 Aralik 2011 a b Fahri Sakal Agaoglu Ahmet Bey in Demokrasi Anlayisi Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi Sayi 34 Cilt 12 Mart 1996 10 Aralik 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Aralik 2011 a b 11 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2011 Mehmet Poyraz Ahmet Bey Agaoglu Azerbaycan i uyandirmisti Sebilurresad Dergisi Mayis 2020 Sayi 1052 3 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2011 a b c d e f g h i j k Hakki Uyar Agaoglu Ahmet in Liberal Muhalif Gazetesi Akin 1933 Erisim tarihi 30 12 2011 PDF 19 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 30 Aralik 2011 Fatih Bayhan Milli Mucadele de Ahmet Bey Agaoglu Sebilurresad Dergisi Mayis 2020 Sayi 1052 Korkmaz Alemdar Basinda Kadro Dergisi ve Kadro Hareketi ile Ilgili Bazi Gorusler Halkcephesi net Erisim tairhi 30 12 2011 olu kirik baglanti 21 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Aralik 2011 Cevat Akkanat Agaoglu ve gazetecilik Sebilurresad Dergisi Mayis 2020 Sayi 1052 Islam in kilidi bizim ulkemizin ellerindedir 1 Mayis 2020 8 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mayis 2020 Mehmet Poyraz Ahmey Bey Agaoglu Azerbaycan i uyandirmisti Sebilurresad Dergisi Mayis 2020 Sayi 1052 Islamiyette kadin Ahmet Agaoglu Hasan Ali Ediz Birey ve toplum yayincilik 1985 Google Books 4 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2024 Azerbaycan Kitabi Bibliografya Azerice 1 Cilt 1963 s 42 Uc Medeniyet Nestor Yayinlari 2021 10 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2024 HUKUK TARIHI Hukuk Fak Muderrislerinden Agaoglu Ahmet Beyefendinin takrirleridir Hukuk Talebesi Cemiyeti Nesriyati 1931 32 Istanbul 189 sayfa Phebus Muzayede 2020 4 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2024 Etrusk medeniyeti ve bunlarin Roma medeniyeti uzerine tesiri Agaoglu Ahmet Turk Tarih Kurumu Kutuphanesi 4 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2024 Turk Tarih Kurumu Kutuphanesi 4 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Nisan 2024 Serbest Firka Hatiralari Nestor Yayinlari 2022 8 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Nisan 2024