Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Poti (Gürcüce: ფოთი; Megrelce: ფუთი; Lazca: ჶაში/Faşi; eskiden Türkler tarafından Faş olarak bilirdi), Gürcistan'ın bir liman şehri. Karadeniz'in doğu sahilinde ve ülkenin batısındaki Samegrelo-Zemo Svaneti bulunur. Antik Yunanistan kolonisi Fasis'in yerleşim yeri yakınlarında kurulmuştur ve adını da oradan alır. Şehir 20. yüzyıldan beri büyük bir liman şehri ve endüstriyel merkezdir. Ayrıca ana deniz üssüne ve karargahına ev sahipliği yapar. Poti Limanı'na komşu olan bölgesi Serbest Sanayi Bölgesine sahiptir. Nisan 2008'de açılmıştır ve İran'a karşı yaptırımlardan kaçmaya çalışan İranlı işadamlarınınkini de içeren birçok işletme kayıtlıdır.
| Poti | |
|---|---|
Kent | |
ფოთი | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
  Poti Poti' nin Gürcistan'daki konumu | |
| Ülke |  Gürcistan |
| Bölge | Samegrelo-Zemo Svaneti |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Beqa Vacharadze |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 65,8 km² |
| Rakım | 0 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 41,498 |
| • Yoğunluk | 630/km² |
| Zaman dilimi | (Standart Zaman) |
| Posta kodu | 4400-4499 |
Resmî site poti.gov.ge | |
Tarih
MÖ 5. yüzyılda, burada Yunan kolonisi Fasis (Pazisi) yer alıyordu. Mitolojiye göre Argonotların “Argo” adlı gemisi buraya yanaşmıştır. Orta Çağ'da Poti, Samegrelo Prensliği’nin bir kalesiydi.
Türk egemenliği
29 Mayıs 1555 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ve Safevî Devleti arasında imzalanan Amasya Antlaşması uyarınca Gürcistan iki devlet arasında bölünmüş, Kartli ve Kaheti Krallıkları ile Samtshe Atabeyliği Safevî, Abhazya, Guria ve Megrelya Prenslikleri ile İmereti Krallığı (Açıkbaş Hanlığı) Osmanlı tâbiyetine bırakılmıştı.
1578 yılında Osmanlı-Safevî Savaşı'nın yeniden başlamasıyla, Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu en büyük Gürcü kenti Tiflis dahil Safevîlere bağlı bu üç Gürcü devletçiğini ele geçirdi. Ardından ise gerek Megrelya üzerindeki Osmanlı hakimiyetinin pekiştirilmesi gerek Safevîlerin Tiflis'i geri alma girişimleri karşısında buraya yönelik ikmal hatlarını güçlendirilmesi amacıyla Lala Mustafa Paşa tarafından Megrelya kıyılarındaki Faş (Poti) ve Guria kıyılarındaki Batum'da bulunan küçük ve metruk kalelerin onarılarak kullanılabileceğini İstanbul’a bildirdi.
Osmanlı Sarayı tarafından da bu doğrultuda karar alınması üzerine, Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa Osmanlı Donanması'yla Gürcistan sahillerine gelerek Rioni Nehri deltası civarına çıkarma yaptı. Aynı bölgede bulunan Osmanlı askerlerinin yardımıyla yapımına başlanan kale 26 Temmuz 1579’da tamamlandı. Kale; kare biçiminde basit, fakat sağlam duvarlı gözetleme kuleleriyle donatıldı. Bununla birlikte, çevresinde hiç taş bulunmadığından ağaç ve topraktan inşs edilmişti. Ardından Şirvan ve Gürcistan’a erzak göndermek için bir Faş Kaptanlığı kuruldu. Faş Kalesi ve Kaptanlığının kuruluşuyla birlikte, bölge aynı zamanda bir yerleşim yerine dönüşmeye başladı. Kalenin inşasının üzerinden iki yıl gibi kısa bir süre geçmesine rağmen yazılan 1581 tarihli bir hükümde Faş’a tayin edilen kaptanın elindeki iki gemiden birini orada bırakarak şehrin güvenliğinin sağlanması ve ağaçtan kalenin yıkılıp taştan yapılması istendi. Bunun için de elli gemiyle buraya taş nakledilmesi planlandı. 7 Mart 1582’de ise Faş 210.000 akçe hesabıyla Batum Alaybeyi Câfer Bey’e verildi.
1640’ta Gürcülerce tahrip edilen Faş Kalesinin, 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı'nın başlangıcında Tiflis'i bir kez daha zaptederek (1723) Kafkaslara sağlam bir şekilde yerleşmek isteyen Osmanlılar tarafından yeniden inşasına karar verildi (23 Aralık 1723) ve 1724 Mart'ında başlayan ve Hopa'dan getirtilen taşlarla 1729’da tamamlandı. Ayrıca, limanı da gemilerin yeniden yanaşabileceği şekilde ıslah edildi. Kale içinde yapılan camiye de III. Ahmed’e ithafen Sultan Ahmed Camii adı verildi. 1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında berkitilen kale, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı savaşı sırasında Suçotin komutasındaki Rus ordusunun saldırısını başarıyla püskürttü. Bununla birlikte, sözkonusu savaşta Osmanlı İmparatorluğu Kırım'ı kaybedince Kuban ve Karadeniz kıyısındaki Sohumkale ve Anakara gibi Faş Kalesi de daha da güçlendirildi. Bununla birlikte, Kafkaslara genişlemek isteyen Rus çarı I. Aleksandr önce 1803 yılında Megrelya Prensliği'ni Rus himayesine aldı. Ardından ise 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Faş Kalesi’ni hedef alan Rus ordusu 1809 Mayıs'ında püskürtüldülerse de, Gürcülerin de desteğiyle 14-27 Kasım 1809 arasındaki kuşatma sonucunda kaleyi işgal etti. Bununla birlikte, savaşın sonunda imzalanan Bükreş Antlaşması (28 Mayıs) uyarınca Faş Kalesi Osmanlı İmparatorluğu'na iade edildi (19 Aralık 1812). Kale, 1814 ve 1819-1821 yıllarında yeniden onarımdan geçtiyse de, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nda 13 günlük kuşatmanın ardından bir kez daha Rus ordusunun eline geçti (26 Haziran 1828).
Rus egemenliği
Şehir, 1858 yılında şehir liman statüsü kazandı. 1871 yılında Poti-Chiatura demiryolu hattı açıldı. Ertesi yıl Tiflis demiryolu hattı da bağlandı. 1863 ve 1905 yılları arasında Poti Limanı yoğun bir şekilde gelişti.
I. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından Osmanlı Donanması hizmetine giren Midilli kruvazörü tarafından bombalandı (7 Kasım 1914). Savaşın bitiminde bağımsız olan Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin (1918-1921) Avrupa’ya açılan kapısı olduysa da, 14 Mart 1921’de Kızıl Ordu tarafından işgal edilerek Sovyetler Birliği'ne katıldı. Ardından, bir deniz liman kenti olmanın yanı sıra, sanayi ve askerî bölge haline geldi. Bu dönemde şehir civarındaki bataklıklar kurutuldu, böylece bugünkü şehrin temelleri atıldı.
II. Dünya Savaşı'nda Sivastopol ve Novorossiysk'in Alman ordusunca işgalinin (1942) ardından Poti Sovyetler Birliği'nin Karadeniz’deki en önemli askerî limanı oldu.
Gürcistan hakimiyeti
Sovyetler Birliği'nin dağılmasının (1991) ardından Ruslar buradaki deniz üssünden çekildi (1992). Gürcistan Poti'de bir deniz tugayı oluşturarak ve NATO'yla işbirliğine gitti. 2008 Rusya-Gürcistan Savaşı'nda Rusya Hava Kuvvetleri tarafından bombalandıktan (8-9 Ağustos) sonra işgal edildi (14 Ağustos) ve Gürcü filosunu imha etti. Rus birlikleri 13 Eylül’de Poti'yi tahliye etti. Poti halihazırda Gürcistan donanmasının ana üssüdür.
Potinin İşgali
8 Ağustos tarihinde Rusya Devleti tarafından saldırıya uğrayan Poti, 19 Ağustos sabahı, 70 kadar Rus askeri liman alanına girmesiyle işgal edilmiştir. Poti'deki Rus kuvvetleri, limanı koruyan 21 Gürcü askerini esir almıştır ve Ruslar ayrıca Amerika Birleşik Devletleri mülkü olan 5 Humvee'ye de el koyarak işgal tamamlamışlardır.
Coğrafya
Poti, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'e 312 km uzaklıktadır. Şehir, Rioni nehrinin oluşturduğu haliç üzerinde yer almaktadır. Şehir bir tatil yer olmanın yanı sıra sanayi merkezi özelliği de taşımaktadır. Poti, demiryoluyla başkent Tiflis’e bağlanır. Poti Limanı, Gürcistan’ın denize açılan kapılarından biridir.
Kaynakça
- ^ "İslam Ansiklopedisi, "Faş" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara (2020), c. Ek-1, s.444". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2022.
- ^ "Reise in den Kaukasus und nach Georgien: Unternommen in den Jahren 1807 und 1808" (Almanca), J. von Klaproth, Berlin (1814), c.2, s.224
- ^ "Faş Kalesi, İstanbul-1986,Mahir Aydın" (PDF). 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2015.
- ^ "Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian Border, 1828-1921", P. Muratoff, Cambridge (1953), s.248,
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Poti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- poti.gov.ge 25 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Poti Gurcuce ფოთი Megrelce ფუთი Lazca ჶაში Fasi eskiden Turkler tarafindan Fas olarak bilirdi Gurcistan in bir liman sehri Karadeniz in dogu sahilinde ve ulkenin batisindaki Samegrelo Zemo Svaneti bulunur Antik Yunanistan kolonisi Fasis in yerlesim yeri yakinlarinda kurulmustur ve adini da oradan alir Sehir 20 yuzyildan beri buyuk bir liman sehri ve endustriyel merkezdir Ayrica ana deniz ussune ve karargahina ev sahipligi yapar Poti Limani na komsu olan bolgesi Serbest Sanayi Bolgesine sahiptir Nisan 2008 de acilmistir ve Iran a karsi yaptirimlardan kacmaya calisan Iranli isadamlarininkini de iceren bircok isletme kayitlidir PotiKentფოთიBayrakArmaPotiPoti nin Gurcistan daki konumuUlkeGurcistanBolgeSamegrelo Zemo SvanetiIdare Belediye BaskaniBeqa VacharadzeYuzolcumu Toplam65 8 km Rakim0 mNufus 2020 Toplam41 498 Yogunluk630 km Zaman dilimiUTC 04 00 Standart Zaman Posta kodu4400 4499Resmi site poti gov gePoti KatedraliFasis Nehri 19 yuzyilTarihMO 5 yuzyilda burada Yunan kolonisi Fasis Pazisi yer aliyordu Mitolojiye gore Argonotlarin Argo adli gemisi buraya yanasmistir Orta Cag da Poti Samegrelo Prensligi nin bir kalesiydi Turk egemenligi 29 Mayis 1555 tarihinde Osmanli Imparatorlugu ve Safevi Devleti arasinda imzalanan Amasya Antlasmasi uyarinca Gurcistan iki devlet arasinda bolunmus Kartli ve Kaheti Kralliklari ile Samtshe Atabeyligi Safevi Abhazya Guria ve Megrelya Prenslikleri ile Imereti Kralligi Acikbas Hanligi Osmanli tabiyetine birakilmisti 1578 yilinda Osmanli Safevi Savasi nin yeniden baslamasiyla Lala Mustafa Pasa komutasindaki Osmanli ordusu en buyuk Gurcu kenti Tiflis dahil Safevilere bagli bu uc Gurcu devletcigini ele gecirdi Ardindan ise gerek Megrelya uzerindeki Osmanli hakimiyetinin pekistirilmesi gerek Safevilerin Tiflis i geri alma girisimleri karsisinda buraya yonelik ikmal hatlarini guclendirilmesi amaciyla Lala Mustafa Pasa tarafindan Megrelya kiyilarindaki Fas Poti ve Guria kiyilarindaki Batum da bulunan kucuk ve metruk kalelerin onarilarak kullanilabilecegini Istanbul a bildirdi Osmanli Sarayi tarafindan da bu dogrultuda karar alinmasi uzerine Kaptan i Derya Kilic Ali Pasa Osmanli Donanmasi yla Gurcistan sahillerine gelerek Rioni Nehri deltasi civarina cikarma yapti Ayni bolgede bulunan Osmanli askerlerinin yardimiyla yapimina baslanan kale 26 Temmuz 1579 da tamamlandi Kale kare biciminde basit fakat saglam duvarli gozetleme kuleleriyle donatildi Bununla birlikte cevresinde hic tas bulunmadigindan agac ve topraktan inss edilmisti Ardindan Sirvan ve Gurcistan a erzak gondermek icin bir Fas Kaptanligi kuruldu Fas Kalesi ve Kaptanliginin kurulusuyla birlikte bolge ayni zamanda bir yerlesim yerine donusmeye basladi Kalenin insasinin uzerinden iki yil gibi kisa bir sure gecmesine ragmen yazilan 1581 tarihli bir hukumde Fas a tayin edilen kaptanin elindeki iki gemiden birini orada birakarak sehrin guvenliginin saglanmasi ve agactan kalenin yikilip tastan yapilmasi istendi Bunun icin de elli gemiyle buraya tas nakledilmesi planlandi 7 Mart 1582 de ise Fas 210 000 akce hesabiyla Batum Alaybeyi Cafer Bey e verildi 1640 ta Gurculerce tahrip edilen Fas Kalesinin 1723 1727 Osmanli Iran Savasi nin baslangicinda Tiflis i bir kez daha zaptederek 1723 Kafkaslara saglam bir sekilde yerlesmek isteyen Osmanlilar tarafindan yeniden insasina karar verildi 23 Aralik 1723 ve 1724 Mart inda baslayan ve Hopa dan getirtilen taslarla 1729 da tamamlandi Ayrica limani da gemilerin yeniden yanasabilecegi sekilde islah edildi Kale icinde yapilan camiye de III Ahmed e ithafen Sultan Ahmed Camii adi verildi 1735 1739 Osmanli Rus Savasi sirasinda berkitilen kale 1768 1774 Osmanli Rus Savasi savasi sirasinda Sucotin komutasindaki Rus ordusunun saldirisini basariyla puskurttu Bununla birlikte sozkonusu savasta Osmanli Imparatorlugu Kirim i kaybedince Kuban ve Karadeniz kiyisindaki Sohumkale ve Anakara gibi Fas Kalesi de daha da guclendirildi Bununla birlikte Kafkaslara genislemek isteyen Rus cari I Aleksandr once 1803 yilinda Megrelya Prensligi ni Rus himayesine aldi Ardindan ise 1806 1812 Osmanli Rus Savasi nda Fas Kalesi ni hedef alan Rus ordusu 1809 Mayis inda puskurtuldulerse de Gurculerin de destegiyle 14 27 Kasim 1809 arasindaki kusatma sonucunda kaleyi isgal etti Bununla birlikte savasin sonunda imzalanan Bukres Antlasmasi 28 Mayis uyarinca Fas Kalesi Osmanli Imparatorlugu na iade edildi 19 Aralik 1812 Kale 1814 ve 1819 1821 yillarinda yeniden onarimdan gectiyse de 1828 1829 Osmanli Rus Savasi nda 13 gunluk kusatmanin ardindan bir kez daha Rus ordusunun eline gecti 26 Haziran 1828 Rus egemenligi Sehir 1858 yilinda sehir liman statusu kazandi 1871 yilinda Poti Chiatura demiryolu hatti acildi Ertesi yil Tiflis demiryolu hatti da baglandi 1863 ve 1905 yillari arasinda Poti Limani yogun bir sekilde gelisti I Dunya Savasi nin baslamasinin ardindan Osmanli Donanmasi hizmetine giren Midilli kruvazoru tarafindan bombalandi 7 Kasim 1914 Savasin bitiminde bagimsiz olan Gurcistan Demokratik Cumhuriyeti nin 1918 1921 Avrupa ya acilan kapisi olduysa da 14 Mart 1921 de Kizil Ordu tarafindan isgal edilerek Sovyetler Birligi ne katildi Ardindan bir deniz liman kenti olmanin yani sira sanayi ve askeri bolge haline geldi Bu donemde sehir civarindaki batakliklar kurutuldu boylece bugunku sehrin temelleri atildi II Dunya Savasi nda Sivastopol ve Novorossiysk in Alman ordusunca isgalinin 1942 ardindan Poti Sovyetler Birligi nin Karadeniz deki en onemli askeri limani oldu Gurcistan hakimiyeti Sovyetler Birligi nin dagilmasinin 1991 ardindan Ruslar buradaki deniz ussunden cekildi 1992 Gurcistan Poti de bir deniz tugayi olusturarak ve NATO yla isbirligine gitti 2008 Rusya Gurcistan Savasi nda Rusya Hava Kuvvetleri tarafindan bombalandiktan 8 9 Agustos sonra isgal edildi 14 Agustos ve Gurcu filosunu imha etti Rus birlikleri 13 Eylul de Poti yi tahliye etti Poti halihazirda Gurcistan donanmasinin ana ussudur Potinin Isgali 8 Agustos tarihinde Rusya Devleti tarafindan saldiriya ugrayan Poti 19 Agustos sabahi 70 kadar Rus askeri liman alanina girmesiyle isgal edilmistir Poti deki Rus kuvvetleri limani koruyan 21 Gurcu askerini esir almistir ve Ruslar ayrica Amerika Birlesik Devletleri mulku olan 5 Humvee ye de el koyarak isgal tamamlamislardir CografyaPoti Gurcistan in baskenti Tiflis e 312 km uzakliktadir Sehir Rioni nehrinin olusturdugu halic uzerinde yer almaktadir Sehir bir tatil yer olmanin yani sira sanayi merkezi ozelligi de tasimaktadir Poti demiryoluyla baskent Tiflis e baglanir Poti Limani Gurcistan in denize acilan kapilarindan biridir Kaynakca Islam Ansiklopedisi Fas maddesi Turk Diyanet Vakfi Ankara 2020 c Ek 1 s 444 27 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2022 Reise in den Kaukasus und nach Georgien Unternommen in den Jahren 1807 und 1808 Almanca J von Klaproth Berlin 1814 c 2 s 224 Fas Kalesi Istanbul 1986 Mahir Aydin PDF 8 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Ocak 2015 Caucasian Battlefields A History of the Wars on the Turco Caucasian Border 1828 1921 P Muratoff Cambridge 1953 s 248 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Poti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir poti gov ge 25 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde