Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Laktoz, doğada yalnız sütte bulunan süt şekeri de denilen bir disakkarit. Sütün en önemli karbonhidratıdır. Sütün aromasında önemli bir payı bulunmaktadır.
 | |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
β-D-galactopyranosyl-(1→4)-D-glucose | |
| Tanımlayıcılar | |
| |
3D model (JSmol) |
|
| ChemSpider |
|
| ECHA InfoCard | 100.000.509 |
| EC Numarası |
|
PubChem CID |
|
CompTox Bilgi Panosu (EPA) |
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | C12H22O11 |
| Molekül kütlesi | 342.30 g/mol |
| Görünüm | Beyaz, toz şeklinde. |
| Yoğunluk | 1.525 g/cm3 |
| Erime noktası | 202 °C |
| Çözünürlük (su içinde) | Suda çözülür |
| Tehlikeler | |
| Güvenlik bilgi formu (SDS) | ICSC 1507 |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa). | |
Kaynağı
Glukoz ve galaktozdan meydana gelmiş bir disakkarit olan laktozun, inek sütündeki oranı ortalama %4,6, anne sütünde %7,1'dir. Koyun sütünde %4,6, keçi sütünde de ortalama %4,0 oranında yer alır. Laktoz, mineral maddeler ile birlikte sisteme iştirak ettiği için, bu süt bileşeninin oranı sütte çok değişiklik göstermektedir. Meme rahatsızlıklarında, elde edilen sütteki laktoz oranı az veya çok oranda düşüş göstermektedir. Kolostrum sütünde ilk gün yine oldukça düşük bulunmaktadır.
Memeliler ve sütlerindeki karbonhidrat miktarı
Laktoz doğal olarak süt ve süt ürünlerinde bulunmaktadır. Memelilerin vücudunda sentezlenen süt içerdiği laktoz veya karbonhidrat bakımından farklılıklar göstermektedir. Aşağıdaki tabloda memelilerin sütlerinde bulunun karbonhidrat miktarını detaylı bir şekilde gösterilmiştir.
|
|
Özellikleri ve yapısı
Laktoz, suda ağır çözündüğü için dil üzerinde kumumsu bir his uyandırmaktadır. Kefir ve kımız bakterilerinin enzimleri, laktozu kullanarak bir alkol fermantasyonu meydana getirirler. Bunun için ekşi süt mamülü kefir ve kımız bir miktar alkol ihtiva ederler. Asıl olarak sütün laktozu, süt asidi bakterileri tarafından fermantasyona uğratılır ve süt asidine dönüştürülür. Sütün ekşimesinin ve yoğurt yapımının esasını bu husus teşkil etmektedir. Laktozun, alkole mayalanmaya, diğer şekerler kadar kolay uğramaması çocuk beslenmesinde önemlidir. Daha az bağırsak bozuklukları olmasına yardım eder.
Laktozun tatlılık derecesi nisbi olarak düşük bulunmakta, şayet sakkarozun tatlılık derecesi % 100 olarak ifade edilirse, laktoz % 27'lik bir değer göstermektedir. Laktoz katı halde iken yapısındaki bileşenler (Galaktoz ve Glukoz) ayrı ayrı halkamsı bir yapı şeklindedirler. Bu iki bileşen kimyada β-1,4- glikozid bağı adı verilen bağ ile birbirlerine bağlanmıştır. Bunun yanıdna sulu çözeltilerde Galaktoz ve Glukoz halkamsı yapının yanı sıra açık zincirler halinde de bulunurlar. Genel itibarıyla α- ve β-D- Glukoz yapıları bir denge içindedir. Sulu çözeltilerdeki açık zincirlerin sayesinde Tollens ve Fehling çözeltileriye positiv sonuçlar verirler.
Laktoz ancak kuvvetli asitlerle hidroliz olur, glikoz ve galaktoza ayrılır. ve diğer zayıf asitler laktoza etki etmezler. Asitlerle laktozun hidrolizi sakkarozunkinden çok daha yavaş seyreder. Bunun sonucu sindirimi de yavaştır. Bu şekilde bağırsakta daha uzun zaman kalabilen laktoz, hafif asidik bir ortam sağlar. Bu asitlik kalsiyumun daha çok emilmesine yardım eder. Gaz ve nispeten zehirli maddeler vererek ayrışan bazı cins proteinler bu parçalanmayı önler.
Laktoz, yağ metabolizması üzerine etki etmektedir. Karaciğerde yağ birikmesini önlemekte veya önemli ölçüde karaciğer yağını azaltmaktadır. Laktozun arteriosklerozun önlenmesinde muhtemelen hisse sahibi olduğu tahmin edilmektedir. Laktozun ayrıca B-kompleksi vitaminlerinin sentezinde teşvik edici etkide bulunduğu araştırmalar sonucu anlaşılmıştır.
Beslenmedeki önemi
Anne sütü, inek sütünden önemli derecede yüksek oranda laktoz ihtiva ettiği için, adapte edilmiş süt, yani çocuğa verilecek inek sütü laktozca zenginleştirilmelidir. Başka şekerler de ilave edilir. Ancak laktoz formunda bir ilave, bebeğin metabolizmasında avantajlar sağlamaktadır.
Sütteki karbonhidratlara karşı malabsorbsiyon, yani bozukluğu olabilmektedir. Laktoz malabsorpsiyona kaide olarak yalnız yetişkinlerde, gelişme periyodunun bitiminden sonra tesadüf edilmektedir. Laktoz malabsorpsiyonun sebebi, ince bağırsak mukozasının laktaz enzimi aktivitesinin azalması veya tamamen ortadan kalkmasıdır. Böyle olunca, laktozun parçalanması mümkün olmamakta ve artan laktoz konsantrasyonundan dolayı, bağırsak içinde artan bir ozmotik basınç meydana gelmektedir. Bu basınç da lümenler içine su akımına sebep olmaktadır. Bunun sonucu olarak şahısta sıkıntı baş göstermekte, gaz, kolik ve diyare ortaya çıkmaktadır.
Laktoz malabsorbsiyonun mevcudiyeti ekseriya laktoz tolerans testiyle tespit edilebilir.
Laktoz malabsorbsiyonun ortaya çıkmasında ekseriya laktozun gıdadan tamamen elimine edilmesi tavsiye edilmektedir. Ancak böyle durumda süt tüketimini tamamen sınırlamak uygun değildir. Çünkü sütsüz bir beslenme esansiyel gıda maddelerinin eksikliğine sebep olmaktadır. Uzun süre düşük süt ve laktoz alınması, uygun olmayan kalsiyum absorpsiyonuna sebep olmaktadır. Bu gibi durumlarda süt hiçbir şekilde içilemiyorsa yoğurt, ayran ve peynir alınması tavsiye edilir. Laktozsuz süt preparatları da hazırlanabilmektedir.
Laktoz daha ziyade çeşitli süt mamullerinin işlenişinde arta kalan sütçülük artıklarından elde edilebilmektedir. Süt şekeri bakımından oldukça zengin olan peynir suyu, çoğu zaman işlenerek değerlendirilir.
Laktozun oldukça geniş bir kullanma alanı bulunmaktadır. En çok hekimlikte; eczacılıkta, çocuk beslenmesinde, şeker ve pasta sanayiinde laktozdan istifade edilir.
Laktoz intoleransı
Laktoz intoleransı süt şekeri olan Laktoza hassasiyettir. İnek sütü alerjisi ile karıştırılmamalıdır. İnek sütü alerjisinde savunma (bağışıklık) sistemimiz sütteki proteinlere karşı tepki verirken, buradaki sorun savunma mekanizmasının bir tepkisi değildir. Sütün içine şeker atılmasa da sütün içinde doğal olarak bulunan laktoz isimli 2 farklı şekerin birleşmesinden oluşan bir süt şekeri mevcuttur. Bu şeker bütün hayvan sütlerinde bulunduğundan, bazı insanlar sadece inek sütüne karşı alerjik rahatsızlığa sahip olsalar da, süt şekerine hassas insanların tüm hayvani sütlerden uzak durmaları gerekmektedir.
İnsan bağırsağında normalde bulunması gereken laktaz isimli enzim laktoz ve su ile birleşince süt şekerini galaktoz ve glukoz isimli daha küçük parçacıklara bölerek kana geçmesini sağlar. Süt şekerine hassas olan bireylerde laktaz ya hiç bulunmaz ya da az bulunur.
Belirtileri
Sonuç olarak Laktoz kana geçebilecek daha küçük parçacıklara bölünemediğinden bağırsak içinde kalarak buranın sıvı-mineral dengesini olumsuz etkiler. Aşırı sıvı-mineral birikimiyle genişleyen bağırsaklarda hareketlilik artar ve ishal ortaya çıkar. Bunun yanında serbest halde yıkılmadan kalın bağırsaklara ulaşan laktoz buradaki bakteriler tarafından mayalanma işlemine uğrar ve ortaya hidrojen gazı çıkar. Fazla miktardaki hidrojen hem ishali arttırır hem de gaz ve şişkinlik başta olmak üzere diğer sindirim sistemi yakınmalarına yol açar. Laktazın tamamen yok olduğu durum genetik bir durumdur ve çok nadir görülür ancak, kısmi yetersizlikler oldukça sık görülür ortalama 10 kişiden birinde değişen derecelerde hassasiyet görülebilir. Veya hayatlarının bir döneminde başka hastalıklar veya durumlara bağlı olarak ikincil ve geçici hassasiyet sorunları yaşayabilirler.Yakınmalar laktoz içeren besinleri aldıktan 30-120 dakika sonra ortaya çıkar. Bazı kişilerde yakınmalar fazla miktrda laktoz aldıktan sonra ortaya çıkarken bazı bireylerde 1 bardak süt, hatta çok hassas bireylerde sadece içinde katkı maddesi olarak laktoz içeren bir besinin yenmesi sonucu bile ortaya çıkabilir. Bu hassasiyet farkları bireylerin bağırsaklarındaki laktaz yetersizliğinin derecesiyle ilgilidir. Süt şekeri hassasiyeti genelde rahatsızlık verici bir durum olmakla beraber hayati bir sorun yaratmaz.
Kaynakça
- ^ Campbell, Neil A.; Reece, Jane B. Biologie, 8. Auflage. ein Imprint der Pearson Education Deutschland GmbH München 2009, . Seite: 98-99
- ^ a b Laktose[] Wikipedia Almanca: 15.09.15 Tarnhinde bakılmıştır.
- ^ Deutsche Forschungsanstalt für Lebensmittelchemie, Garching (Hrsg.): Lebensmitteltabelle für die Praxis. Der kleine Souci · Fachmann · Kraut. 4 Auflage. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH, Stuttgart 2009, , S. 20f.
Dış bağlantılar
- Laktoz İntoleransı 8 Mayıs 2014[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Laktoz dogada yalniz sutte bulunan sut sekeri de denilen bir disakkarit Sutun en onemli karbonhidratidir Sutun aromasinda onemli bir payi bulunmaktadir Laktoz AdlandirmalarIUPAC adib D galactopyranosyl 1 4 D glucoseTanimlayicilarCAS numarasi 63 42 33D model JSmol Etkilesimli goruntuChemSpider 5904ECHA InfoCard 100 000 509EC Numarasi 200 559 2PubChem CID 6134CompTox Bilgi Panosu EPA DTXSID2023193InChI InChI 1 C12H22O11 c13 1 3 5 15 6 16 9 19 12 22 3 23 10 4 2 14 21 11 20 8 18 7 10 17 h3 20H 1 2H2 t3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 m1 s1SMILES C C H 1 C H C H C H C H O1 O C H 2 C H O C H C H C H 2O O O CO O O O OOzelliklerMolekul formulu C12H22O11Molekul kutlesi 342 30 g molGorunum Beyaz toz seklinde Yogunluk 1 525 g cm3Erime noktasi 202 CCozunurluk su icinde Suda cozulurTehlikelerGuvenlik bilgi formu SDS ICSC 1507Aksi belirtilmedigi surece madde verileri Standart sicaklik ve basinc kosullarinda belirtilir 25 C 77 F 100 kPa Bilgi kutusu kaynaklariKaynagiGlukoz ve galaktozdan meydana gelmis bir disakkarit olan laktozun inek sutundeki orani ortalama 4 6 anne sutunde 7 1 dir Koyun sutunde 4 6 keci sutunde de ortalama 4 0 oraninda yer alir Laktoz mineral maddeler ile birlikte sisteme istirak ettigi icin bu sut bileseninin orani sutte cok degisiklik gostermektedir Meme rahatsizliklarinda elde edilen sutteki laktoz orani az veya cok oranda dusus gostermektedir Kolostrum sutunde ilk gun yine oldukca dusuk bulunmaktadir Memeliler ve sutlerindeki karbonhidrat miktari Laktoz dogal olarak sut ve sut urunlerinde bulunmaktadir Memelilerin vucudunda sentezlenen sut icerdigi laktoz veya karbonhidrat bakimindan farkliliklar gostermektedir Asagidaki tabloda memelilerin sutlerinde bulunun karbonhidrat miktarini detayli bir sekilde gosterilmistir Memeliler Anteil KarbonhidratlarEsek sutu 7 4 Anne Sutu 7 1 At sutu 6 2 Deve Sutu 5 0 Bizon Sutu 4 8 Kedi sutu 4 8 Koyun sutu 4 8 Inek sutu 4 6 Tibet Sigiri sutu 4 6 Keci sutu 4 3 Geyik 2 8 Sut Urunleri Inek Icerdigi Laktoz Miktari g 100 g4 70 g 0 3 Fett 4 80 gAz Yagli Sut 1 5 1 8 Yag 4 80 gSut tozu Tam Yagli Sut Tozu 35 10 gYagsiz Sut Tozu 50 50 g9 32 g3 27 g3 0 g4 70 gYogurt 3 5 Yagli 3 19 g2 0 gOzellikleri ve yapisib D Laktozun Koltuk Formu Laktoz suda agir cozundugu icin dil uzerinde kumumsu bir his uyandirmaktadir Kefir ve kimiz bakterilerinin enzimleri laktozu kullanarak bir alkol fermantasyonu meydana getirirler Bunun icin eksi sut mamulu kefir ve kimiz bir miktar alkol ihtiva ederler Asil olarak sutun laktozu sut asidi bakterileri tarafindan fermantasyona ugratilir ve sut asidine donusturulur Sutun eksimesinin ve yogurt yapiminin esasini bu husus teskil etmektedir Laktozun alkole mayalanmaya diger sekerler kadar kolay ugramamasi cocuk beslenmesinde onemlidir Daha az bagirsak bozukluklari olmasina yardim eder Laktozun hidrolizi sonucunda mir Molekul Galaktoz 1 ve mir Molekul Glukoz 2 olusur Laktozun tatlilik derecesi nisbi olarak dusuk bulunmakta sayet sakkarozun tatlilik derecesi 100 olarak ifade edilirse laktoz 27 lik bir deger gostermektedir Laktoz kati halde iken yapisindaki bilesenler Galaktoz ve Glukoz ayri ayri halkamsi bir yapi seklindedirler Bu iki bilesen kimyada b 1 4 glikozid bagi adi verilen bag ile birbirlerine baglanmistir Bunun yanidna sulu cozeltilerde Galaktoz ve Glukoz halkamsi yapinin yani sira acik zincirler halinde de bulunurlar Genel itibariyla a ve b D Glukoz yapilari bir denge icindedir Sulu cozeltilerdeki acik zincirlerin sayesinde Tollens ve Fehling cozeltileriye positiv sonuclar verirler Laktoz ancak kuvvetli asitlerle hidroliz olur glikoz ve galaktoza ayrilir ve diger zayif asitler laktoza etki etmezler Asitlerle laktozun hidrolizi sakkarozunkinden cok daha yavas seyreder Bunun sonucu sindirimi de yavastir Bu sekilde bagirsakta daha uzun zaman kalabilen laktoz hafif asidik bir ortam saglar Bu asitlik kalsiyumun daha cok emilmesine yardim eder Gaz ve nispeten zehirli maddeler vererek ayrisan bazi cins proteinler bu parcalanmayi onler Laktoz yag metabolizmasi uzerine etki etmektedir Karacigerde yag birikmesini onlemekte veya onemli olcude karaciger yagini azaltmaktadir Laktozun arteriosklerozun onlenmesinde muhtemelen hisse sahibi oldugu tahmin edilmektedir Laktozun ayrica B kompleksi vitaminlerinin sentezinde tesvik edici etkide bulundugu arastirmalar sonucu anlasilmistir Beslenmedeki onemiAnne sutu Anne sutu inek sutunden onemli derecede yuksek oranda laktoz ihtiva ettigi icin adapte edilmis sut yani cocuga verilecek inek sutu laktozca zenginlestirilmelidir Baska sekerler de ilave edilir Ancak laktoz formunda bir ilave bebegin metabolizmasinda avantajlar saglamaktadir Sutteki karbonhidratlara karsi malabsorbsiyon yani bozuklugu olabilmektedir Laktoz malabsorpsiyona kaide olarak yalniz yetiskinlerde gelisme periyodunun bitiminden sonra tesaduf edilmektedir Laktoz malabsorpsiyonun sebebi ince bagirsak mukozasinin laktaz enzimi aktivitesinin azalmasi veya tamamen ortadan kalkmasidir Boyle olunca laktozun parcalanmasi mumkun olmamakta ve artan laktoz konsantrasyonundan dolayi bagirsak icinde artan bir ozmotik basinc meydana gelmektedir Bu basinc da lumenler icine su akimina sebep olmaktadir Bunun sonucu olarak sahista sikinti bas gostermekte gaz kolik ve diyare ortaya cikmaktadir Laktoz malabsorbsiyonun mevcudiyeti ekseriya laktoz tolerans testiyle tespit edilebilir Laktoz malabsorbsiyonun ortaya cikmasinda ekseriya laktozun gidadan tamamen elimine edilmesi tavsiye edilmektedir Ancak boyle durumda sut tuketimini tamamen sinirlamak uygun degildir Cunku sutsuz bir beslenme esansiyel gida maddelerinin eksikligine sebep olmaktadir Uzun sure dusuk sut ve laktoz alinmasi uygun olmayan kalsiyum absorpsiyonuna sebep olmaktadir Bu gibi durumlarda sut hicbir sekilde icilemiyorsa yogurt ayran ve peynir alinmasi tavsiye edilir Laktozsuz sut preparatlari da hazirlanabilmektedir Laktoz daha ziyade cesitli sut mamullerinin islenisinde arta kalan sutculuk artiklarindan elde edilebilmektedir Sut sekeri bakimindan oldukca zengin olan peynir suyu cogu zaman islenerek degerlendirilir Laktozun oldukca genis bir kullanma alani bulunmaktadir En cok hekimlikte eczacilikta cocuk beslenmesinde seker ve pasta sanayiinde laktozdan istifade edilir Laktoz intoleransiLaktoz intoleransi sut sekeri olan Laktoza hassasiyettir Inek sutu alerjisi ile karistirilmamalidir Inek sutu alerjisinde savunma bagisiklik sistemimiz sutteki proteinlere karsi tepki verirken buradaki sorun savunma mekanizmasinin bir tepkisi degildir Sutun icine seker atilmasa da sutun icinde dogal olarak bulunan laktoz isimli 2 farkli sekerin birlesmesinden olusan bir sut sekeri mevcuttur Bu seker butun hayvan sutlerinde bulundugundan bazi insanlar sadece inek sutune karsi alerjik rahatsizliga sahip olsalar da sut sekerine hassas insanlarin tum hayvani sutlerden uzak durmalari gerekmektedir Insan bagirsaginda normalde bulunmasi gereken laktaz isimli enzim laktoz ve su ile birlesince sut sekerini galaktoz ve glukoz isimli daha kucuk parcaciklara bolerek kana gecmesini saglar Sut sekerine hassas olan bireylerde laktaz ya hic bulunmaz ya da az bulunur Belirtileri Sonuc olarak Laktoz kana gecebilecek daha kucuk parcaciklara bolunemediginden bagirsak icinde kalarak buranin sivi mineral dengesini olumsuz etkiler Asiri sivi mineral birikimiyle genisleyen bagirsaklarda hareketlilik artar ve ishal ortaya cikar Bunun yaninda serbest halde yikilmadan kalin bagirsaklara ulasan laktoz buradaki bakteriler tarafindan mayalanma islemine ugrar ve ortaya hidrojen gazi cikar Fazla miktardaki hidrojen hem ishali arttirir hem de gaz ve siskinlik basta olmak uzere diger sindirim sistemi yakinmalarina yol acar Laktazin tamamen yok oldugu durum genetik bir durumdur ve cok nadir gorulur ancak kismi yetersizlikler oldukca sik gorulur ortalama 10 kisiden birinde degisen derecelerde hassasiyet gorulebilir Veya hayatlarinin bir doneminde baska hastaliklar veya durumlara bagli olarak ikincil ve gecici hassasiyet sorunlari yasayabilirler Yakinmalar laktoz iceren besinleri aldiktan 30 120 dakika sonra ortaya cikar Bazi kisilerde yakinmalar fazla miktrda laktoz aldiktan sonra ortaya cikarken bazi bireylerde 1 bardak sut hatta cok hassas bireylerde sadece icinde katki maddesi olarak laktoz iceren bir besinin yenmesi sonucu bile ortaya cikabilir Bu hassasiyet farklari bireylerin bagirsaklarindaki laktaz yetersizliginin derecesiyle ilgilidir Sut sekeri hassasiyeti genelde rahatsizlik verici bir durum olmakla beraber hayati bir sorun yaratmaz Kaynakca Campbell Neil A Reece Jane B Biologie 8 Auflage ein Imprint der Pearson Education Deutschland GmbH Munchen 2009 ISBN 978 3 8273 7287 1 Seite 98 99 a b Laktose olu kirik baglanti Wikipedia Almanca 15 09 15 Tarnhinde bakilmistir Deutsche Forschungsanstalt fur Lebensmittelchemie Garching Hrsg Lebensmitteltabelle fur die Praxis Der kleine Souci Fachmann Kraut 4 Auflage Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbH Stuttgart 2009 ISBN 978 3 8047 2541 6 S 20f Dis baglantilarLaktoz Intoleransi 8 Mayis 2014 Tarih uyusmuyor tarihinde Wayback Machine sitesinde