Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Soğdca, Soğutça veya Soğdakça,Orta Asya'da yer alan Soğdiana'da ve Çin'deki Soğd göçmen gruplarının yaşadığı bazı bölgelerde kullanılmış bir Doğu İran dili.
| Soğdca | |
|---|---|
| suγδīk, 𐼼𐼴𐼶𐼹𐼷𐼸 | |
 Soğdca alfabesi | |
| Ana dili olanlar | Soğdiana ve Çin |
| Dil ailesi | |
| Yazı sistemi | Soğd, Süryani ve Mani alfabeleri |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | sog |
| ISO 639-3 | sog |
MS 4. yüzyıldan başlayarak Çin'de ve Soğdiana'da bu dil ile yazılmış pek çok dinî, hukukî ve siyasi el yazması üretilmiştir. 9. yüzyıla kadar İpek Yolu üzerindeki geçer dil olmuş olan Soğdca, Soğdiana'nın Müslümanlarca ele geçirilmesinden bir süre sonra neredeyse tamamen kaybolmuştur. 21. yüzyıla ulaşmış tek Soğd lehçesi olan Yagnobice, Tacikistan'ın yüksek yaylalarında Yagnobiler tarafından konuşulmaktadır.
Soğd alfabesi, 17 sessiz harften oluşan bir ebced ile yazılmıştır ancak bu alfabenin yanında Süryani ve Mani alfabeleri de kullanılmıştır. Soğd alfabesi; Eski Uygur, Moğol ve Mançu alfabelerinin atasını oluşturmaktadır. Soğd dili ayrıca Türk ve Moğol dillerinde önemli etkiler bırakmıştır.
Sınıflandırma
Soğdca, en geniş çerçevede bir Hint-Avrupa dilidir ve bu ailenin Hint-İran dilleri koluna mensuptur. Daha ayrıntılı bir şekilde İran dilleri içinde değerlendirilen Soğdca, İskitçe ve Baktriya dili gibi tarihi dillerin yanı sıra Peştuca gibi modern dilleri de kapsayan Doğu İran dilleri içerisinde sınıflandırılır. Glottolog'a göre Merkezi İran dilleri içerisinde yer alan Soğd dilleri ve Oset dilleri, Soğd-Oset dilleri adlı bir grup oluşturur. Soğd dilleri Harezmce ile Yagnobice-Soğdca olmak üzere ikiye bölünmüştür.
Tarihi sınıflandırma açısından Soğdca, Baktriya dili, Hotan Sakacası, Orta Farsça ve Partça ile birlikte, MÖ 4. yüzyıl ile MS 9. yüyıl arasını kapsayan Orta İran dilleri dönemi içerisinde değerlendirilir.
Tarihçe
Çin'in Tang Hanedanı döneminde (MS 7. yy) İpek Yolu'nun Orta Asya'dan Çangan'a kadar olan bölümünde lingua franca Soğdca idi. Bu dönemde Soğdca konuşurları genellikle Soğdcanın yanında Çin ve Türki dilleri ticari amaçlar için öğrenmiş, bu durum Soğdcanın pek çok çeşitli dilden karşılıklı olarak etkilenmesi ve alıntı kelimeler alması ile sonuçlanmıştır. Soğd dili ayrıca çeşitli başka halkların da yazı dili olarak kullanılmıştır. Günümüzde Moğolistan'da yer alan ve 6. yüzyılda, Göktürk Kağanlığı döneminde dikilmiş Bugut Yazıtı, Soğd alfabesi ile Soğdca yazılmıştır.
Soğdiana'nın Müslümanlar tarafından ele geçirilmesinin ardından dil, sahip olduğu ekonomik ve politik güç nedeni ile birkaç yüzyıl daha var olmayı sürdürmüştür. 10. yüzyılda, Arap hakimiyetinde Soğdiana halkı büyük oranda Farsça konuşmaya başlamıştır, ancak El-Makdisi Zerefşan'da hâlâ Soğdca konuşurlarının olduğuna değinmiştir. Ayrıca 10. ve 11. yüzyıla tarihlenen Soğd metinleri Kırgızistan'da ele geçirilmiştir. Bu eserlerin bazılarının Türk dilleri konuşan ancak Soğdcayı yazı dili olarak kullanan kişilerce yazıldığı düşünülmektedir. 12. yüzyıl sonrasında ise Soğdca neredeyse tamamen ölü bir dil haline gelmiş, yerini batıda Fars, doğuda ise Türk dillerine bırakmıştır.
Soğdcanın günümüzde Tacikistan'da yer alan tarihi bölgesinde 8. yüzyılda konuşulmuş bir lehçesi, 21. yüzyıla Yagnobiler tarafından konuşulan Yagnobice olarak evrilmiş ve hayatta kalmıştır.
Metinler ve araştırmalar
Soğdcanın MS 4. yüzyıldan başlayan büyük bir korpusu vardır. Soğdcaya, Budist, Manihesit ve Hristiyan dini metinlerin yanı sıra, mektuplar, sikkeler ve hukukî dokümanlar da kaynak oluşturur. Soğdca metinlerin büyük çoğunluğu Soğdiana yerine Çin'deki ticaret yolları üzerinde yer alan Soğd kolonilerinde keşfedilmiştir.
19. yüzyılın sonlarında Almanlar'ın Sincan'daki Turfan Havzası'na düzenledikleri keşif gezisi sırasında Soğdca Maniheist ve Hristiyan metinler (bir Kutsal Kitap çevirisi de dahil) ele geçirilmiştir. Bu metinlerdeki dil, ilk olarak Alman oryantalist tarafından Pehlevice olarak tanımlanmış ve Partça yazıtlardan ayrılmıştır.
Metinlerin araştırılmasına olan ilgi Çin'in Sincan bölgesinde keşfedilmiş antik el yazmaları ile başlamıştır. İlk Budist-Soğdbilimci , Fransız oryantalist Paul Pelliot'un Dunhuang'da keşfetmiş olduğu Soğdca metinleri incelemiş ve yazılar yazmıştır. Gauthiot'un I. Dünya Savaşı'nda ölmesinden sonra Émile Benveniste Soğdca üzerine çalışmalar yürütmüştür.
Bulunmuş en eski Soğut metni tarafından 1920'de Dunhuang, Çin'de keşfedilmiştir ve Erken Soğd alfabesi ile yazılmıştır. Metin, MS 4. yüzyılın başına tarihlenir. Sutra alfabesi ile yazılmış Budist metinler ise 6. ve 8. yüzyıl arasında oluşturulmuştur. Bu el yazmalarının büyük bir kısmı British Museum, Bibliothèque nationale de France ve Rus Bilimler Akademisi'nde yer almaktadır.
Yazı sistemi
Soğdcanın yazımı için Soğd alfabesi, Mani alfabesi ve Süryani alfabesi olmak üzere üç adet farklı sistem kullanılmıştır. Soğd alfabesinin kökenleri Süryani alfabesine ve dolayısıyla da Arami alfabesine dayanmaktadır ve bir ebced olarak değerlendirilir, ancak alfabeye benzer yönleri de vardır. Yazı 17 sessiz harften oluşmuştur ve pek çok harfin kelimenin başında, ortasına veya sonunda olmasına göre farklı formları olmuştur. Sesli harflerin gösterilmesi için sessiz alef, yud ve vav harfleri kullanılmıştır.
Soğd alfabesinin 3 farklı varyetesi bulunmaktadır. Bu çeşitleri, düz yazı benzeri ve arkaik Erken Soğd alfabesi, Budist metinlerin yazımında kullanılan Sutra yazısı ve el yazısı benzeri en son alfabedir. Erken Soğd alfabesi 4. yüzyılın başında, Sutra alfabesi 5. yüzyılda, en son alfabe ise bundan yaklaşık 1 yüzyıl sonra kullanılmıştır.
Soğd alfabesi diğer diller için kullanılan yazı sistemlerini de etkilemiştir. El yazısı benzeri geç Soğd yazısı, Eski Uygurcanın yazımı için kullanılmış Eski Uygur alfabesinin atasını oluşturmaktadır ve bu alfabe daha sonra geleneksel Moğol ve Mançu alfabesi temellerini oluşturmuştur.
Diğer diller üzerindeki etkileri
Soğdca, bir diğer Hint-Avrupa dili olan Toharca gibi Moğol dilleri ve Türki diller üzerinde önemli etkiler bırakmıştır.Eski ve Orta Türkçe dönemleri içerisinde değerlendirilen dillerdeki İrani kökenli sözcüklerin bazıları Soğdcadan bu dillere girmiştir. Bu kelimelerin çoğu dini anlamlar taşımak ile birlikte, günlük hayatta kullanılan pek çok kültürel kelime de ödünçlenmiştir.
Modern Türkiye Türkçesinde hâlâ yer alan Acun, akşam, Asena, bayram, bey, kadın, hatun, kağıt, kap, şaman, pazar, Tarkan ve Tigin gibi kelimeler Soğdca kökenli oldugu iddia edilmekte veya Türkçeye Soğdca vasıtasıyla girdigi iddia edilmektedir fakat bu konu hakkinda tartismalar surmektedir.
Yakın bir süreç içerisinde İran dilleri kategorisinde olduğu sanılan bey-bay gibi böri gibi kelimelerin ön Türkçe kelimelerden olduğu anlaşılmıştır.Soğdça da Ön Türk halklarından da kültürel ve dilsel açıdan alıntılar saptamak mümkündür.
Kaynakça
- ^ Pandey, Anshuman (25 Ocak 2017). "Revised proposal to encode the Sogdian script in Unicode" (PDF). 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2019.
- ^ . 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2010.
- ^ a b . glottolog.org. 22 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2020.
- ^ a b Rachel Lung (7 Eylül 2011). Interpreters in Early Imperial China. John Benjamins Publishing Company. ss. 151-. ISBN . 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2020.
- ^ Richard Foltz, A History of the Tajiks: Iranians of the East, London: , 2019, pp. 4-5.
- ^ (PDF). Yutaka Yoshida. Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. 1999. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Paul Bergne (15 Haziran 2007). The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic. I.B.Tauris. ss. 6-. ISBN . 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2020.
- ^ "Iranian Languages" 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(2009). Encyclopædia Britannica. Retrieved on 2009-04-09 Alıntı: "There were also colonies of Sogdians in various cities along the trade routes to China; in fact, most Sogdian material comes from outside Sogdiana. "
- ^ "Iranian Languages" 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .(2009). Encyclopædia Britannica. Retrieved on 2009-04-09
- ^ Andreas, Friedrich Carl 17 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Iranica Online
- ^ Utz, David. (1978). Survey of Buddhist Sogdian studies. Tokyo: The Reiyukai Library.
- ^ Gharib, B. (1995), Sogdian Dictionary: Sogdian-Persian-English, Tehran, Iran: Farhangan Publications, xiii-xxxvi, ISBN
- ^ Gharib, B. (1995), Sogdian Dictionary: Sogdian-Persian-English, Tehran, Iran: Farhangan Publications, xiii-xxxvi, ISBN
- ^ Gharib, B. (1995), Sogdian Dictionary: Sogdian-Persian-English, Tehran, Iran: Farhangan Publications, xiii-xxxvi, ISBN
- ^ a b Coulmas, Florian (1996), The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems, Cambridge, MA: Blackwell Publishers, ss. 471-474, 512, ISBN
- ^ Gharib, B. (1995), Sogdian Dictionary: Sogdian-Persian-English, Tehran, Iran: Farhangan Publications, xiii-xxxvi, ISBN
- ^ Coulmas, Florian (1996), The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems, Cambridge, MA: Blackwell Publishers, ss. 471-474, 512, ISBN
- ^ F.W. Mote (1999), Imperial China, 900-1800, Harvard University Press, ss. 42-43, ISBN
- ^ Poppe, Nikolaĭ Nikolaevich (1965). Introduction to Altaic Linguistics (İngilizce). Harrassowitz. 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Temmuz 2020.
- ^ "Turkic etymology". 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2022.
- ^ “*baj (~ -ń).” in Sergei Starostin, Vladimir Dybo, Oleg Mudrak (2003), Etymological Dictionary of the Altaic Languages, Leiden: Brill Academic Publishers
- ^ Karatay, İran İle Turan, s.186
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sogdca Sogutca veya Sogdakca Orta Asya da yer alan Sogdiana da ve Cin deki Sogd gocmen gruplarinin yasadigi bazi bolgelerde kullanilmis bir Dogu Iran dili Sogdcasugdik Sogdca alfabesiAna dili olanlarSogdiana ve CinDil ailesiHint Avrupa dil ailesi Hint Iran dilleriIran dilleriDogu Iran dilleriSogdcaYazi sistemiSogd Suryani ve Mani alfabeleriDil kodlariISO 639 2sogISO 639 3sog MS 4 yuzyildan baslayarak Cin de ve Sogdiana da bu dil ile yazilmis pek cok dini hukuki ve siyasi el yazmasi uretilmistir 9 yuzyila kadar Ipek Yolu uzerindeki gecer dil olmus olan Sogdca Sogdiana nin Muslumanlarca ele gecirilmesinden bir sure sonra neredeyse tamamen kaybolmustur 21 yuzyila ulasmis tek Sogd lehcesi olan Yagnobice Tacikistan in yuksek yaylalarinda Yagnobiler tarafindan konusulmaktadir Sogd alfabesi 17 sessiz harften olusan bir ebced ile yazilmistir ancak bu alfabenin yaninda Suryani ve Mani alfabeleri de kullanilmistir Sogd alfabesi Eski Uygur Mogol ve Mancu alfabelerinin atasini olusturmaktadir Sogd dili ayrica Turk ve Mogol dillerinde onemli etkiler birakmistir SiniflandirmaSogdca en genis cercevede bir Hint Avrupa dilidir ve bu ailenin Hint Iran dilleri koluna mensuptur Daha ayrintili bir sekilde Iran dilleri icinde degerlendirilen Sogdca Iskitce ve Baktriya dili gibi tarihi dillerin yani sira Pestuca gibi modern dilleri de kapsayan Dogu Iran dilleri icerisinde siniflandirilir Glottolog a gore Merkezi Iran dilleri icerisinde yer alan Sogd dilleri ve Oset dilleri Sogd Oset dilleri adli bir grup olusturur Sogd dilleri Harezmce ile Yagnobice Sogdca olmak uzere ikiye bolunmustur Tarihi siniflandirma acisindan Sogdca Baktriya dili Hotan Sakacasi Orta Farsca ve Partca ile birlikte MO 4 yuzyil ile MS 9 yuyil arasini kapsayan Orta Iran dilleri donemi icerisinde degerlendirilir Tarihce9 13 yuzyil arasinda yazilmis Sogdca metin Cin in Tang Hanedani doneminde MS 7 yy Ipek Yolu nun Orta Asya dan Cangan a kadar olan bolumunde lingua franca Sogdca idi Bu donemde Sogdca konusurlari genellikle Sogdcanin yaninda Cin ve Turki dilleri ticari amaclar icin ogrenmis bu durum Sogdcanin pek cok cesitli dilden karsilikli olarak etkilenmesi ve alinti kelimeler almasi ile sonuclanmistir Sogd dili ayrica cesitli baska halklarin da yazi dili olarak kullanilmistir Gunumuzde Mogolistan da yer alan ve 6 yuzyilda Gokturk Kaganligi doneminde dikilmis Bugut Yaziti Sogd alfabesi ile Sogdca yazilmistir Sogdiana nin Muslumanlar tarafindan ele gecirilmesinin ardindan dil sahip oldugu ekonomik ve politik guc nedeni ile birkac yuzyil daha var olmayi surdurmustur 10 yuzyilda Arap hakimiyetinde Sogdiana halki buyuk oranda Farsca konusmaya baslamistir ancak El Makdisi Zerefsan da hala Sogdca konusurlarinin olduguna deginmistir Ayrica 10 ve 11 yuzyila tarihlenen Sogd metinleri Kirgizistan da ele gecirilmistir Bu eserlerin bazilarinin Turk dilleri konusan ancak Sogdcayi yazi dili olarak kullanan kisilerce yazildigi dusunulmektedir 12 yuzyil sonrasinda ise Sogdca neredeyse tamamen olu bir dil haline gelmis yerini batida Fars doguda ise Turk dillerine birakmistir Sogdcanin gunumuzde Tacikistan da yer alan tarihi bolgesinde 8 yuzyilda konusulmus bir lehcesi 21 yuzyila Yagnobiler tarafindan konusulan Yagnobice olarak evrilmis ve hayatta kalmistir Metinler ve arastirmalarSogdcanin MS 4 yuzyildan baslayan buyuk bir korpusu vardir Sogdcaya Budist Manihesit ve Hristiyan dini metinlerin yani sira mektuplar sikkeler ve hukuki dokumanlar da kaynak olusturur Sogdca metinlerin buyuk cogunlugu Sogdiana yerine Cin deki ticaret yollari uzerinde yer alan Sogd kolonilerinde kesfedilmistir 19 yuzyilin sonlarinda Almanlar in Sincan daki Turfan Havzasi na duzenledikleri kesif gezisi sirasinda Sogdca Maniheist ve Hristiyan metinler bir Kutsal Kitap cevirisi de dahil ele gecirilmistir Bu metinlerdeki dil ilk olarak Alman oryantalist tarafindan Pehlevice olarak tanimlanmis ve Partca yazitlardan ayrilmistir Metinlerin arastirilmasina olan ilgi Cin in Sincan bolgesinde kesfedilmis antik el yazmalari ile baslamistir Ilk Budist Sogdbilimci Fransiz oryantalist Paul Pelliot un Dunhuang da kesfetmis oldugu Sogdca metinleri incelemis ve yazilar yazmistir Gauthiot un I Dunya Savasi nda olmesinden sonra Emile Benveniste Sogdca uzerine calismalar yurutmustur Bulunmus en eski Sogut metni tarafindan 1920 de Dunhuang Cin de kesfedilmistir ve Erken Sogd alfabesi ile yazilmistir Metin MS 4 yuzyilin basina tarihlenir Sutra alfabesi ile yazilmis Budist metinler ise 6 ve 8 yuzyil arasinda olusturulmustur Bu el yazmalarinin buyuk bir kismi British Museum Bibliotheque nationale de France ve Rus Bilimler Akademisi nde yer almaktadir Yazi sistemiTurfan da kesfedilmis 9 11 yuzyila tarihlenen ve Suryani alfabesi ile yazilmis Sogdca Hristiyan metin Sogdcanin yazimi icin Sogd alfabesi Mani alfabesi ve Suryani alfabesi olmak uzere uc adet farkli sistem kullanilmistir Sogd alfabesinin kokenleri Suryani alfabesine ve dolayisiyla da Arami alfabesine dayanmaktadir ve bir ebced olarak degerlendirilir ancak alfabeye benzer yonleri de vardir Yazi 17 sessiz harften olusmustur ve pek cok harfin kelimenin basinda ortasina veya sonunda olmasina gore farkli formlari olmustur Sesli harflerin gosterilmesi icin sessiz alef yud ve vav harfleri kullanilmistir Sogd alfabesinin 3 farkli varyetesi bulunmaktadir Bu cesitleri duz yazi benzeri ve arkaik Erken Sogd alfabesi Budist metinlerin yaziminda kullanilan Sutra yazisi ve el yazisi benzeri en son alfabedir Erken Sogd alfabesi 4 yuzyilin basinda Sutra alfabesi 5 yuzyilda en son alfabe ise bundan yaklasik 1 yuzyil sonra kullanilmistir Sogd alfabesi diger diller icin kullanilan yazi sistemlerini de etkilemistir El yazisi benzeri gec Sogd yazisi Eski Uygurcanin yazimi icin kullanilmis Eski Uygur alfabesinin atasini olusturmaktadir ve bu alfabe daha sonra geleneksel Mogol ve Mancu alfabesi temellerini olusturmustur Diger diller uzerindeki etkileriSogdca bir diger Hint Avrupa dili olan Toharca gibi Mogol dilleri ve Turki diller uzerinde onemli etkiler birakmistir Eski ve Orta Turkce donemleri icerisinde degerlendirilen dillerdeki Irani kokenli sozcuklerin bazilari Sogdcadan bu dillere girmistir Bu kelimelerin cogu dini anlamlar tasimak ile birlikte gunluk hayatta kullanilan pek cok kulturel kelime de odunclenmistir Modern Turkiye Turkcesinde hala yer alan Acun aksam Asena bayram bey kadin hatun kagit kap saman pazar Tarkan ve Tigin gibi kelimeler Sogdca kokenli oldugu iddia edilmekte veya Turkceye Sogdca vasitasiyla girdigi iddia edilmektedir fakat bu konu hakkinda tartismalar surmektedir Yakin bir surec icerisinde Iran dilleri kategorisinde oldugu sanilan bey bay gibi bori gibi kelimelerin on Turkce kelimelerden oldugu anlasilmistir Sogdca da On Turk halklarindan da kulturel ve dilsel acidan alintilar saptamak mumkundur Kaynakca Pandey Anshuman 25 Ocak 2017 Revised proposal to encode the Sogdian script in Unicode PDF 19 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Aralik 2019 1 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Ocak 2010 a b glottolog org 22 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Temmuz 2020 a b Rachel Lung 7 Eylul 2011 Interpreters in Early Imperial China John Benjamins Publishing Company ss 151 ISBN 978 90 272 8418 1 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2020 Richard Foltz A History of the Tajiks Iranians of the East London 2019 pp 4 5 PDF Yutaka Yoshida Berlin Brandenburgische Akademie der Wissenschaften 1999 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b Paul Bergne 15 Haziran 2007 The Birth of Tajikistan National Identity and the Origins of the Republic I B Tauris ss 6 ISBN 978 1 84511 283 7 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2020 Iranian Languages 16 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2009 Encyclopaedia Britannica Retrieved on 2009 04 09 Alinti There were also colonies of Sogdians in various cities along the trade routes to China in fact most Sogdian material comes from outside Sogdiana Iranian Languages 16 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2009 Encyclopaedia Britannica Retrieved on 2009 04 09 Andreas Friedrich Carl 17 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Iranica Online Utz David 1978 Survey of Buddhist Sogdian studies Tokyo The Reiyukai Library Gharib B 1995 Sogdian Dictionary Sogdian Persian English Tehran Iran Farhangan Publications xiii xxxvi ISBN 964 5558 06 9 Gharib B 1995 Sogdian Dictionary Sogdian Persian English Tehran Iran Farhangan Publications xiii xxxvi ISBN 964 5558 06 9 Gharib B 1995 Sogdian Dictionary Sogdian Persian English Tehran Iran Farhangan Publications xiii xxxvi ISBN 964 5558 06 9 a b Coulmas Florian 1996 The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems Cambridge MA Blackwell Publishers ss 471 474 512 ISBN 0 631 19446 0 Gharib B 1995 Sogdian Dictionary Sogdian Persian English Tehran Iran Farhangan Publications xiii xxxvi ISBN 964 5558 06 9 Coulmas Florian 1996 The Blackwell Encyclopedia of Writing Systems Cambridge MA Blackwell Publishers ss 471 474 512 ISBN 0 631 19446 0 F W Mote 1999 Imperial China 900 1800 Harvard University Press ss 42 43 ISBN 0 674 01212 7 Poppe Nikolaĭ Nikolaevich 1965 Introduction to Altaic Linguistics Ingilizce Harrassowitz 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Temmuz 2020 Turkic etymology 23 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2022 baj n in Sergei Starostin Vladimir Dybo Oleg Mudrak 2003 Etymological Dictionary of the Altaic Languages Leiden Brill Academic Publishers Karatay Iran Ile Turan s 186