Boşluklu imla hakkı infilak enerjisini bir nokta üzerinde toplayıp bir istikamete hareket ettirecek biçimde imal edilmiş bir patlayıcı maddedir. Nükleer silahları harekete geçirmek, zırh delmek, metalleri kesmek veya şekle sokmak için kullanılır. Tipik bir modern astar şeklindeki patlayıcı normal patlayıcıya göre 7 veya daha kalın zırhı delebilir.
Genel bakış
Alman (Cranz, Schardin, Thomanek) ve İsviçre’li (Dr. Henry Mohaupt) mucitlerin bağımsız olarak geliştirdikleri ve lisansını aldıkları sistem İngiltere, Almanya ve ABD’de üretilmiştir. İlk modelleri Alman planör piyadesi birlikleri tarafından Belçika sınırları içerisindeki saldırısında kullanılmıştır.
Boşluklu imla hakkı tanksavar füzesi (güdümlü veya güdümsüz) bunun yanında silahtan atılan (yivli veya yivsiz) mermilerde, tüfek bombaları, mayın, bombacık, torpido ve değişik türden hava/kara/denizden fırlatılan güdümlü füzelerin savaş başlıklarında kullanılmaktadır. Askeri terminolaji içerisinde boşluklu imla hakkı bulunan savaş başlıklarına kısaltma olarak HEAT (İngilizce; High Explosive Anti-Tank, Türkçesi; yüksek patlayıcılı tanksavar) denir. Bunun yanında bu mantık özellikle artık kullanılmayan ve yıkılması istenen binaların temellerinde kullanılan metal aksamın tahrip edilerek çökmesini sağlamak için inşaat yıkım ekiplerincede kullanılır. Boşluklu imla hakkı askeri kullanımı dışında en çok petrol ve doğal gaz sanayinde kullanılır. Petrol veya gaz platform belli bir derinliğe ulaştığı zaman bir metal çubuk sondaj yatağına yollanır. Bu metal çubuk üzerinde sarmal biçimde delikleri olan ve her delikte boşuklu imla hakkı prensibiyle çalışan patlayıcılar yerleştirilmiştir. Sondaj yatağının en uç noktasına gönderilen bu çubuk üzerindeki patlayıcılar sırayla patlatılarak yatak üzerinde delikler açılarak yeraltından daha fazla sıvı veya gazın çekilmesi sağlanır. Tipik düzenek silindir şeklindeki patlayıcının içerisine koni şeklinde metal astar, koninin uç kısmında bulunur. Ateşleyici ile harekete geçen patlayıcının yarattığı muazzam basınç astarı dönüştürme odası içinde merkez ekseni üzerine daraltmak için içeri doğru hareket ettirir. Ortaya çıkan formlar ve yansıtmalar sonucunda metal yüksek bir çıkış hızıyla ileri püskürtülür. Jet malzemenin çoğu içteki tabaka liner kalınlığının yaklaşık% 10 ila% 20’den kaynaklanır. Astar malzemesinden geride kalan tembel materyal, görüntüsünden ötürü havuç olarak adlandırılır. Varyasyonlar nedeniyle astar boyunca farklılıklar nedeniyle çıkış hızında düşme olur. Çıkış hızındaki bu değişim püskürtmeyi uzatır ve sonunda parçacıklar halinde dağılmasına yol açar. Zamanla parçacıklar uyumlarını kaybetme eğilimindedir ki bu uyumsuzluk zırhın içinden akma eğilimlerinin düşmesine neden olur.
Ayrıca jetin en önünde yani koninin tepesinde, astarı hızlandıracak, yani tamamıyla jetin bir parçası olmasını sağlayacak zaman yoktur. Bunun sonucunda ana jetin arkasında daha düşük çıkış hızlı başka bir jet daha oluşur.
Çoğu jet hipersonik hızla hareket eder. Jetin ucu muazzam bir çıkış hızı (7 ila 14 km/s), jetin kuyruğu daha düşük çıkış hızı ile (1 ila 3 km/s) ve tembel kısım ise çok daha düşük çıkış hızıyla ilerler (1 km/s dan daha düşük). Gerçek çıkış hızı kullanılan patlayıcı karışımına, patlayıcı türüne, astardaki materyale ve ateşleyici malzemeye göre değişir. Tipik çıkış hızlarında, nufüz etme işlemi ortaya muazzam bir basınç çıkartır ki bu hidrodinamik olarak düşünülebilir ki bu yüzden jet ve zırh kendi maddi güçlerini göz ardı ederek sürtünmesiz ve sıkıştırılamaz akışkanlar olarak ele alınabilir.
Astar
Liner en yaygın şekli, 40 ila 90 derece arasında bir iç apeks açısı olan koniktir. Farklı apeks açıları jet kütlesi ve hızının farklı dağıtımları verir. Küçük apeks açıları oluşan jetin çatlamasına yani iki kola ayrılmasına, hatta tüm jet formunun başarısızlığına neden olabilir. Bu belli bir eşiğin üstünde olan çöküş hızına atfedilir, Normal de astar malzemenin toplu ses hızı biraz daha yüksektir. Diğer yaygın olarak kullanılan şekilleri hemisferlerin, lale, trompet, elips ve bi-koniklerdir. Bu çeşitli şekillerde, farklı hız ve kütle dağıtımları jetlerin verimi etkiler.
Patlayıcı içerisindeki astarda birçok farklı malzeme, çeşitli metlalar ve cam kullanılmaktadır. Derin sızmalar yoğun ve sünek metallar ile elde edilir. Bu yüzden çok yaygın biçimde bakır kullanılır. Günümüz bazı zırh delici silahlarda Molibden veya sözde alaşımları (9:1, thus density is ~18 Mg/m³) adapte edilmiştir. . Hemen hemen her sık görülen bir metalik element denenmiştir, bunlar içerisinde aluminyum, volfram, tantal, zayıflatılmış uranyum, kurşun, kalay, kadmiyum, kobalt, magnezyum, titanyum, çinko, zirkonyum, molibden, berilyum, nikel, gümüş, hatta altın ve platin bulunmaktadır. Bu seçilen metaller değişik türden hedeflere karşı farklı etkiler verebilmektedir. Örneğin alüminyum beton hedeflere karşı çok daha başarılıdır.
İlk üretilen tanksavar silahlarında astar malzemesi olarak en çok kullanılan metal bakırdı. Ardından 1970'li yıllarda bakıra nazaran çok daha yüksek yoğunluk ve yüksek gerilme oranlarında çok yüksek sünekliğe sahip tantal kullanılmaya başlandı. Diğer yüksek yoğunluklu metal ve alaşımlarının, fiyat, toksisite, radyoaktivite veya süneklik eksikliğine eğilimleri olmasından ötürü sakıncaları bulunuyordu.
İyi bir sızma için, saf metaller iyi sonucu verir. Çünkü saf metallerin gösterdiği büyük süneklik partiküller halinde uzanan jetin parçalanması geciktirir. , or Ag71.9Cu28.1), form a metal-matrix composite material with ductile matrix with brittle dendrites; such materials reduce slug formation but are difficult to shape. A metal-matrix composite with discrete inclusions of low-melting material is another option; the inclusions either melt before the jet reaches the well casing, weakening the material, or serve as crack nucleation sites, and the slug breaks up on impact. The dispersion of the second phase can be achieved also with castable alloys (e.g., copper with a low-melting-point metal insoluble in copper, such as bismuth, 1-5% lithium, or up to 50% (usually 15-30%) lead; the size of inclusions can be adjusted by thermal treatment. Non-homogeneous distribution of the inclusions can also be achieved. Other additives can modify the alloy properties; tin (4-8%), nickel (up to 30% (often together with tin), up to 8% aluminium, phosphorus (forming brittle phosphides) or 1-5% silicon form brittle inclusions serving as crack initiation sites. Up to 30% zinc can be added to lower the material cost and to form additional brittle phases. -->
Oksit cam astarları,düşük yoğunlukta jet ürettiğinden bu nedenle daha az penetrasyon derinliği elde edilir. Çift katmanlı astarlarda, bir tabakada daha az yoğun ama metal bulunursa (örneğin aluminyum veya magnezyum), bu zırh delici eylemi kışkırtıcı efektler arttırmak için de kullanılabilir; Bunun için kullanılır ki metal-metal arabirimi homojen ise, önemli miktarda içermez ve bu iki katmanın jet oluşumuna olumsuz etkisi yoktur.
II. Dünya Savaşı sırasında,astar gömleklerinde kullanılmak üzere diğer malzemeler denenmiş ya da araştırılmıştır ancak, en çok bakır veya çelikten yapılmıştır. The precision of the charge's construction and its detonation mode were both inferior to modern warheads. This lower precision caused the jet to curve and to break up at an earlier time and hence at a shorter distance. The resulting dispersion decreased the penetration depth for a given cone diameter and also shortened the optimum standoff distance. Since the charges were less effective at larger standoffs, (bilinen adıyla Schürzen) takılan bazı Alman tanklarını Rus tanksavar tüfeği ateşine karşı korumuştur. were fortuitously found to give the jet room to disperse and hence reduce its penetrating ability.
Patlayıcı
Optimum penetrasyon için, normal olarak yüksek bir patlama hızı ve basınca sahip bir yüksek patlayıcı seçilir. Yüksek performanslı bir anti-zırh savaş başlığında kullanılan en yaygın patlayıcı [HMX] (octogen)dir. Ancak çok hassas olduğu için hiçbir zaman saf halde kullanılmamıştır. Doğal olarak patlayıcı içerisine az miktarda plastik bağlaçlar karıştırılır.Örneğin polimer gümrüklü patlayıcı (PBX) LX-14 gibi ya da daha az duyarlı ile karıştırılarak oluşturur. Diğer yüksek performans patlayıcıları ise RDX bulunan kompozisyonlar, PBXs veya TNT karışımları ( ve ) veya ciladır ( Cyclonites). Bazı patlayıcıların patlama ve patlama sıcaklığı artırmak için toz alüminyum dahil edilir. Ancak bu ilave malzeme boşluklu imla hakkının etkinliğini azaltır. İlk başlarda içerisine çok yüksek performanslı ama hassas CL-20 kullanılan savaş başlığı, bu patlayıcının hassasiyeti nedeniyle, şu anda, PBX kompozit LX-19 şeklinde patlayıcı ile değiştirilmiştir. (CL-20 ve Estane binder)
Medyadaki örnekleri
Gelecek Silahlar programı Discovery Channel 'Krakatoa' , Alford Technologies tarafından tasarlanmış basit şekilli şarj silah sistemini göstermektedir. Silah basit bir plastik dış kabuk, bir bakır koni ve plastik patlayıcı bir ses oluşuyordu. Düzenek birkaç metreden 25 mm kalınlığındaki çelik zırhın içine işleyebilmiştir.
Boşluklu imla hakkı varyasyonları
Birkaç farklı formları vardır.
Doğrusal biçimli patlayıcılar
Doğrusal biçimli patlayıcılar (Linear Shaped Charge (LSC) V-şeklindeki profile ve değişen uzunlukta bir astara sahiptir. Astar patlayıcı ile çevrili olup, patlayıcı sonra bu patlamayı korumak ve sınırlandırmak (bastırıp sıkıştırmak) için hizmete uygun bir malzeme ile kaplıdır. Patlayıcı astar ucunun üstündeki patlayıcı ile ateşlenir. Patlama astarı sürekli, bıçağa benzer(düzlemsel) bir jete dönüştürür. Bu jet patlayıcı miktarına göre yoluna çıkan herhangi bir kalınlıktaki materyali keser.Karmaşık geometriklerin kesimi için doğrusal biçimli patlayıcıların esnek sürümleri de bulunmaktadır. Bunun için kurşun ve yüksek yoğunlukta köpük ile kaplı biçimlendirilebilir/esnek astar malzeme kullanılır. PONE’lar haddelenmiş çelik kirişleri (RSJ) ve binaların kontrollü yıkımı gibi yapısal hedefleri kesmek için yaygın olarak kullanılmaktadır. PONE’lar ayrıca uzay mekiklerin çok aşamalı roketlerini ayırmak için kullanılır.
Patlayarak oluşan nüfuz edici
Patlayarak Oluşan Nüfuz Edici (İngilizce explosively formed penetrator-EFP) ya da bilinen adlarıyla Kendinden Dövme Patlayıcı (Self-Forging Fragment (SFF)), Patlayarak Şekillendirilmiş Mermi (Explosively Formed Projectile (EFP)), Kendinden Dövme Mermi (SElf-FOrging Projectile (SEFOP)), Tabaka Patlayıcı ve Misznay-Schardin (MS) Patlayıcı. PONE yumuşak ve işlenmemiş metal parçasının( bakır, demir veya tantal) patlayıcının( çok daha az paylayıcı kullanarak) patlaması ile şekil değiştirmesi ve yüksek çıkış hızına sahip mermiye dönüşmesidir. Bu işlenmemiş metal parçası, hedefe doğru saniyede iki kilometre hıza uulaştığı tahmin edilmektedir. Klaik boşluklu imla hakkına nazaran PONE’ların en önemli artısı muazzam etkinliğidir ki bu normal patlayıcının çapının yüzlerce katına eşittir.
Peşpeşe sıralı(tandem) savaş başlığı
Bazı günümüz tanksavar silahlarında (, RPG-29) ve füzelerde (TOW 2B, ERYX, HOT, MILAN) kullanılan boşluklu imla hakkı basit olarak biri önde diğeri arkada bulunan ve aralarında belirli bir mesafe bulunan iki boşluklu imla hakkından oluşur. İlk olarak 1980'li yıllarda geliştirilen TOW-2B tanksavar silahında kullanılmıştır. Sikahın gelişimindeki en önemli etken ABD Ordusu üzerindeki medya ve ABD Kongresinden gelen baskılardır. Bunun sebebi NATO envanterinde bulunan tanksavar silahlarının SSCB tarafından geliştirilen yeni nesil Reaktif zırhla kaplı tanklara karşı etkisiz kaldığının anlaşılmasıydı. Ordu bunun üzerine 40mm öncü boşluklu imla haklı savaş başlığını TOW-2B uyarladı. Genellikle, öncelikli amacı Era zırhı ve fayansı bozmaya yönelik olan öncü patlayıcı arkasındakine nazaran daha küçüktü. Buna örnek peşpeşe sıralı savaş başlıkları US patents 7363862 ve US 5561261 dir. ABD yapımı Hellfire antizırh füzesi ikisi de aynı çapa sahip boşluklu imla haklı savaş başlıkları tasarımı ile bir müdendislik harikasıdır. Son olarak Rusya 125 mmlik tank topu için aynı mantıkla çalışan bir top mermisi geliştirmiştir. Yapılan denemelerde arka kısımda bulunan set öndeki sete müdahale etmiş bu da merminin sızma etkisini azaltmıştır. Sonuç olarak hem Hellfire hem de Rus yapımı 125mm muhimmata ait aynı çaptaki peşpeşe sıralı savaş başlıkları zırha nüfuz etmesi azalmış ancak denilen gerideki zırha yaptığı etki ve darbe artmıştır.
Voitenko kompresörü
1965 yılında bir Rus bilim insanı tarafından geliştirilen araç, asıl amacı kalın zırha sızmak olan boşluklu imla hakkını şok dalgalarına dönüştürmekti. Elde edilen araç, görünüşte küçük bir rüzgar tüneline benziyordu. Adı da Voitenko kompresörüydü. Voitenko kompresöründe başlıklı imla hakkı ile uysal çelik plaka arasında test gazı bulunuyordu. Boşluklu imla hakkı ateşlendiğinde enerjinin büyük bir kısmı çelik levhaya odaklanıyor ve onu ileri ittiyordu. Bu itme levhanın diğer tarafındaki gaza baskı yaratıyordu. Ames bu fikri kendinden imhalı şok tüpü olarak çevirdi. 66-pound ağırlığındaki boşluklu imha hakkı ile 3 cm kalınlığında 2 metre uzunluğunda cam duvarlı tüp içerisindeki gaz hızlandırıldı. Ortaya çıkan hız saniyede 220,000 feet (67 km/sn)di. Patlama sonucunda tüm düzenek tahrip oldu ama çok faydalı veriler elde edildi. Tipik bir Voitenko kompesöründe, boşluklu imla hakkı ile hızlandırılan hidrojen gazı ince bir diski 40 km/s hıza ulaştırmıştır. Voitenko kompresörü üzerinde ufak değişiklikler ile elde edilen konsept ile super-şıkıştırılmış patlama elde edilmiştir. Ama cihazın çelik kompresör odasında geleneksel gaz karışımı yerine şıkıştırılabilir sıvı veya katı yakıt kullanılmıştır. Bu teknolojinin daha da geliştirilmişi patlayıcı , birden fazla aksi yönde boşluklu imla hakkı hidrojen gibi bir yakıt hafif çelik içerisine kapsüllenir.Bu cihazlarda kullanılan yakıtlar, ikincil yanma reaksiyonları ve uzun patlamanın dürtü ile birlikte, yakıt-hava ve thermobaric patlayıcılarla karşılaşılan benzer koşullar üretir.
Nükleer boşluklu imla hakkı
sistemi ile ilgili tasarım ve denemede kullanılan nükleer boşluklu imla hakkı ile ilgili bir bilgi yoktur. Ancak nükleer boşluklu imla hakkı bulunan başlık kullanıldığına dair şüphe yoktur. 1950'li yılların sonları ile 1961 arasındaki tasarımlarda 22.5 derecelik bir koni içine paralelleştirilmiş verim noktasına ulaşmıştı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Notes
- ^ Donald R. Kennedy, "History of the Shaped Charge Effect, The First 100 Years 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", D.R. Kennedy and Associates, Inc., Mountain View, California, 1983
- ^ "Shaped Charge". globalsecurity.org. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
- ^ "Method of making a bimetallic shaped-charge liner" ABD patent 4.807.795
- ^ Hilary L. Doyle, Thomas L. Jentz, Tom Jentz, and Tony Bryan. Panzerkampfwagen IV Ausf.G, H and J 1942–45. Google Books. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ "YouTube - Future Weapons:Krakatoa". DiscoveryNetworks. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
- ^ . Alford Technologies. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
- ^ Goodman A. "ARMY ANTITANK CANDIDATES PROLIFERATE" Armed Forces Journal International/December 1987 page 23
- ^ Jason C.Gilliam and Darin L.Kielsmeier(2008)"Multi-purpose single initiated tandem warhead"
- ^ Klaus Lindstadt and Manfred Klare(1996)"Tandem warhead with a secondary projectile"
- ^ NASA, "The Suicidal Wind Tunnel 12 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ GlobalSecurity"Shaped Charge History 5 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Explosive Accelerators"Voitenko Implosion Gun 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ I.I. Glass and J.C. Poinssot, "IMPLOSION DRIVEN SHOCK TUBE 14 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Shuzo Fujiwara (1992) "Explosive Technique for Generation of High Dynamic Pressure 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Z.Y. Liu, "Overdriven Detonation of Explosives due to High-Speed Plate Impact 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Zhang, Fan (Medicine Hat, Alberta) Murray, Stephen Burke (Medicine Hat, Alberta), Higgins, Andrew (Montreal, Quebec) (2005) "Bu teknolojinin bir diğer uzantısı, patlayıcı elmas anvil hücre, []
- ^ Jerry Pentel and Gary G. Fairbanks(1992)"Multiple Stage Munition"
- ^ John M. Heberlin(2006)"Enhancement of Solid Explosive Munitions Using Reflective Casings"
- ^ Frederick J. Mayer(1988)"Materials Processing Using Chemically Driven Spherically Symmetric Implosions"
- ^ Donald R. Garrett(1972)"Diamond Implosion Apparatus"
- ^ L.V. Al'tshuler, K.K. Krupnikov, V.N. Panov and R.F. Trunin(1996)"Explosive laboratory devices for shock wave compression studies 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ A. A. Giardini and J. E. Tydings(1962)"Diamond Synthesis: Observations On The Mechanism of Formation 22 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Lawrence Livermore National Laboratory (2004) "Going To Extremes 7 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Raymond Jeanloz, Peter M. Celliers, Gilbert W.Collins, Jon H. Eggert, Kanani K.M. Lee, R. Stewart McWilliams, Stephanie Brygoo and Paul Loubeyre (2007) Achieving high-density states through shock-wave loading of precompressed samples 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ F. Winterberg "Conjectured Metastable Super-Explosives formed under High Pressure for Thermonuclear Ignition 4 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Young K. Bae (2008)" Metastable Innershell Molecular State (MIMS) 8 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Andre Gsponer (2008) "Fourth Generation Nuclear Weapons: Military Effectiveness and Collateral Effects 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ."
- ^ Dyson, George, Project Orion: The Atomic Spaceship 1957–1965, p. 113. .
- ^ Dyson, Project Orion, p. 220.
- Bibliography
- Fundamentals of Shaped Charges, W.P. Walters, J.A. Zukas, John Wiley & Sons Inc., June 1989, .
- Tactical Missile Warheads, Joseph Carleone (ed.), Progress in Astronautics and Aeronautics Series (V-155), Published by AIAA, 1993, .
Dış bağlantılar
- 1945 Popular Science article that at last revealed secrets of shaped charge weapons; article also includes reprints of 1900 Popular Science drawings of Professor Munroe's experiments with crude shaped charges 26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Elements of Fission Weapon Design[]
- Shaped bombs magnify Iraq attacks 19 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The development of the first Hollow charges by the Germans in WWII 5 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hayrick Demolition Charge (Linear shaped charge) 21 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Beehive Demolition Charge (Explosively Formed Penetrator) 21 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- NR50 11kg Shaped Charge (Explosively Formed Penetrator) 21 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Rapid Crater Kit (Explosively Formed Penetrator) 21 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Video Animation Demonstrating How Shaped Charges Work (Well Perforation) 26 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bosluklu imla hakki infilak enerjisini bir nokta uzerinde toplayip bir istikamete hareket ettirecek bicimde imal edilmis bir patlayici maddedir Nukleer silahlari harekete gecirmek zirh delmek metalleri kesmek veya sekle sokmak icin kullanilir Tipik bir modern astar seklindeki patlayici normal patlayiciya gore 7 veya daha kalin zirhi delebilir Kesintili bir HEAT mermisinde gorunen bosluklu imla hakki1 Aerodinamik kapak 2 Donusturme odasi Delici demeti karakteristik artirmak icin 3 Konik astar 4 Detonator 5 Patlayici 6 Piezo elektrik tetikGenel bakisAlman Cranz Schardin Thomanek ve Isvicre li Dr Henry Mohaupt mucitlerin bagimsiz olarak gelistirdikleri ve lisansini aldiklari sistem Ingiltere Almanya ve ABD de uretilmistir Ilk modelleri Alman planor piyadesi birlikleri tarafindan Belcika sinirlari icerisindeki saldirisinda kullanilmistir Bosluklu imla hakki tanksavar fuzesi gudumlu veya gudumsuz bunun yaninda silahtan atilan yivli veya yivsiz mermilerde tufek bombalari mayin bombacik torpido ve degisik turden hava kara denizden firlatilan gudumlu fuzelerin savas basliklarinda kullanilmaktadir Askeri terminolaji icerisinde bosluklu imla hakki bulunan savas basliklarina kisaltma olarak HEAT Ingilizce High Explosive Anti Tank Turkcesi yuksek patlayicili tanksavar denir Bunun yaninda bu mantik ozellikle artik kullanilmayan ve yikilmasi istenen binalarin temellerinde kullanilan metal aksamin tahrip edilerek cokmesini saglamak icin insaat yikim ekiplerincede kullanilir Bosluklu imla hakki askeri kullanimi disinda en cok petrol ve dogal gaz sanayinde kullanilir Petrol veya gaz platform belli bir derinlige ulastigi zaman bir metal cubuk sondaj yatagina yollanir Bu metal cubuk uzerinde sarmal bicimde delikleri olan ve her delikte bosuklu imla hakki prensibiyle calisan patlayicilar yerlestirilmistir Sondaj yataginin en uc noktasina gonderilen bu cubuk uzerindeki patlayicilar sirayla patlatilarak yatak uzerinde delikler acilarak yeraltindan daha fazla sivi veya gazin cekilmesi saglanir Tipik duzenek silindir seklindeki patlayicinin icerisine koni seklinde metal astar koninin uc kisminda bulunur Atesleyici ile harekete gecen patlayicinin yarattigi muazzam basinc astari donusturme odasi icinde merkez ekseni uzerine daraltmak icin iceri dogru hareket ettirir Ortaya cikan formlar ve yansitmalar sonucunda metal yuksek bir cikis hiziyla ileri puskurtulur Jet malzemenin cogu icteki tabaka liner kalinliginin yaklasik 10 ila 20 den kaynaklanir Astar malzemesinden geride kalan tembel materyal goruntusunden oturu havuc olarak adlandirilir Varyasyonlar nedeniyle astar boyunca farkliliklar nedeniyle cikis hizinda dusme olur Cikis hizindaki bu degisim puskurtmeyi uzatir ve sonunda parcaciklar halinde dagilmasina yol acar Zamanla parcaciklar uyumlarini kaybetme egilimindedir ki bu uyumsuzluk zirhin icinden akma egilimlerinin dusmesine neden olur Ayrica jetin en onunde yani koninin tepesinde astari hizlandiracak yani tamamiyla jetin bir parcasi olmasini saglayacak zaman yoktur Bunun sonucunda ana jetin arkasinda daha dusuk cikis hizli baska bir jet daha olusur Cogu jet hipersonik hizla hareket eder Jetin ucu muazzam bir cikis hizi 7 ila 14 km s jetin kuyrugu daha dusuk cikis hizi ile 1 ila 3 km s ve tembel kisim ise cok daha dusuk cikis hiziyla ilerler 1 km s dan daha dusuk Gercek cikis hizi kullanilan patlayici karisimina patlayici turune astardaki materyale ve atesleyici malzemeye gore degisir Tipik cikis hizlarinda nufuz etme islemi ortaya muazzam bir basinc cikartir ki bu hidrodinamik olarak dusunulebilir ki bu yuzden jet ve zirh kendi maddi guclerini goz ardi ederek surtunmesiz ve sikistirilamaz akiskanlar olarak ele alinabilir AstarLiner en yaygin sekli 40 ila 90 derece arasinda bir ic apeks acisi olan koniktir Farkli apeks acilari jet kutlesi ve hizinin farkli dagitimlari verir Kucuk apeks acilari olusan jetin catlamasina yani iki kola ayrilmasina hatta tum jet formunun basarisizligina neden olabilir Bu belli bir esigin ustunde olan cokus hizina atfedilir Normal de astar malzemenin toplu ses hizi biraz daha yuksektir Diger yaygin olarak kullanilan sekilleri hemisferlerin lale trompet elips ve bi koniklerdir Bu cesitli sekillerde farkli hiz ve kutle dagitimlari jetlerin verimi etkiler Patlayici icerisindeki astarda bircok farkli malzeme cesitli metlalar ve cam kullanilmaktadir Derin sizmalar yogun ve sunek metallar ile elde edilir Bu yuzden cok yaygin bicimde bakir kullanilir Gunumuz bazi zirh delici silahlarda Molibden veya sozde alasimlari 9 1 thus density is 18 Mg m adapte edilmistir Hemen hemen her sik gorulen bir metalik element denenmistir bunlar icerisinde aluminyum volfram tantal zayiflatilmis uranyum kursun kalay kadmiyum kobalt magnezyum titanyum cinko zirkonyum molibden berilyum nikel gumus hatta altin ve platin bulunmaktadir Bu secilen metaller degisik turden hedeflere karsi farkli etkiler verebilmektedir Ornegin aluminyum beton hedeflere karsi cok daha basarilidir Ilk uretilen tanksavar silahlarinda astar malzemesi olarak en cok kullanilan metal bakirdi Ardindan 1970 li yillarda bakira nazaran cok daha yuksek yogunluk ve yuksek gerilme oranlarinda cok yuksek suneklige sahip tantal kullanilmaya baslandi Diger yuksek yogunluklu metal ve alasimlarinin fiyat toksisite radyoaktivite veya suneklik eksikligine egilimleri olmasindan oturu sakincalari bulunuyordu Iyi bir sizma icin saf metaller iyi sonucu verir Cunku saf metallerin gosterdigi buyuk suneklik partikuller halinde uzanan jetin parcalanmasi geciktirir or Ag71 9Cu28 1 form a metal matrix composite material with ductile matrix with brittle dendrites such materials reduce slug formation but are difficult to shape A metal matrix composite with discrete inclusions of low melting material is another option the inclusions either melt before the jet reaches the well casing weakening the material or serve as crack nucleation sites and the slug breaks up on impact The dispersion of the second phase can be achieved also with castable alloys e g copper with a low melting point metal insoluble in copper such as bismuth 1 5 lithium or up to 50 usually 15 30 lead the size of inclusions can be adjusted by thermal treatment Non homogeneous distribution of the inclusions can also be achieved Other additives can modify the alloy properties tin 4 8 nickel up to 30 often together with tin up to 8 aluminium phosphorus forming brittle phosphides or 1 5 silicon form brittle inclusions serving as crack initiation sites Up to 30 zinc can be added to lower the material cost and to form additional brittle phases gt Oksit cam astarlari dusuk yogunlukta jet urettiginden bu nedenle daha az penetrasyon derinligi elde edilir Cift katmanli astarlarda bir tabakada daha az yogun ama metal bulunursa ornegin aluminyum veya magnezyum bu zirh delici eylemi kiskirtici efektler arttirmak icin de kullanilabilir Bunun icin kullanilir ki metal metal arabirimi homojen ise onemli miktarda icermez ve bu iki katmanin jet olusumuna olumsuz etkisi yoktur II Dunya Savasi sirasinda astar gomleklerinde kullanilmak uzere diger malzemeler denenmis ya da arastirilmistir ancak en cok bakir veya celikten yapilmistir The precision of the charge s construction and its detonation mode were both inferior to modern warheads This lower precision caused the jet to curve and to break up at an earlier time and hence at a shorter distance The resulting dispersion decreased the penetration depth for a given cone diameter and also shortened the optimum standoff distance Since the charges were less effective at larger standoffs bilinen adiyla Schurzen takilan bazi Alman tanklarini Rus tanksavar tufegi atesine karsi korumustur were fortuitously found to give the jet room to disperse and hence reduce its penetrating ability PatlayiciOptimum penetrasyon icin normal olarak yuksek bir patlama hizi ve basinca sahip bir yuksek patlayici secilir Yuksek performansli bir anti zirh savas basliginda kullanilan en yaygin patlayici HMX octogen dir Ancak cok hassas oldugu icin hicbir zaman saf halde kullanilmamistir Dogal olarak patlayici icerisine az miktarda plastik baglaclar karistirilir Ornegin polimer gumruklu patlayici PBX LX 14 gibi ya da daha az duyarli ile karistirilarak olusturur Diger yuksek performans patlayicilari ise RDX bulunan kompozisyonlar PBXs veya TNT karisimlari ve veya ciladir Cyclonites Bazi patlayicilarin patlama ve patlama sicakligi artirmak icin toz aluminyum dahil edilir Ancak bu ilave malzeme bosluklu imla hakkinin etkinligini azaltir Ilk baslarda icerisine cok yuksek performansli ama hassas CL 20 kullanilan savas basligi bu patlayicinin hassasiyeti nedeniyle su anda PBX kompozit LX 19 seklinde patlayici ile degistirilmistir CL 20 ve Estane binder Medyadaki ornekleriGelecek Silahlar programi Discovery Channel Krakatoa Alford Technologies tarafindan tasarlanmis basit sekilli sarj silah sistemini gostermektedir Silah basit bir plastik dis kabuk bir bakir koni ve plastik patlayici bir ses olusuyordu Duzenek birkac metreden 25 mm kalinligindaki celik zirhin icine isleyebilmistir Bosluklu imla hakki varyasyonlariBirkac farkli formlari vardir Dogrusal bicimli patlayicilar Dogrusal seklinde patlayicilar Dogrusal bicimli patlayicilar Linear Shaped Charge LSC V seklindeki profile ve degisen uzunlukta bir astara sahiptir Astar patlayici ile cevrili olup patlayici sonra bu patlamayi korumak ve sinirlandirmak bastirip sikistirmak icin hizmete uygun bir malzeme ile kaplidir Patlayici astar ucunun ustundeki patlayici ile ateslenir Patlama astari surekli bicaga benzer duzlemsel bir jete donusturur Bu jet patlayici miktarina gore yoluna cikan herhangi bir kalinliktaki materyali keser Karmasik geometriklerin kesimi icin dogrusal bicimli patlayicilarin esnek surumleri de bulunmaktadir Bunun icin kursun ve yuksek yogunlukta kopuk ile kapli bicimlendirilebilir esnek astar malzeme kullanilir PONE lar haddelenmis celik kirisleri RSJ ve binalarin kontrollu yikimi gibi yapisal hedefleri kesmek icin yaygin olarak kullanilmaktadir PONE lar ayrica uzay mekiklerin cok asamali roketlerini ayirmak icin kullanilir Patlayarak olusan nufuz edici PONE olusumu USAF Research Laboratory Patlayarak Olusan Nufuz Edici Ingilizce explosively formed penetrator EFP ya da bilinen adlariyla Kendinden Dovme Patlayici Self Forging Fragment SFF Patlayarak Sekillendirilmis Mermi Explosively Formed Projectile EFP Kendinden Dovme Mermi SElf FOrging Projectile SEFOP Tabaka Patlayici ve Misznay Schardin MS Patlayici PONE yumusak ve islenmemis metal parcasinin bakir demir veya tantal patlayicinin cok daha az paylayici kullanarak patlamasi ile sekil degistirmesi ve yuksek cikis hizina sahip mermiye donusmesidir Bu islenmemis metal parcasi hedefe dogru saniyede iki kilometre hiza uulastigi tahmin edilmektedir Klaik bosluklu imla hakkina nazaran PONE larin en onemli artisi muazzam etkinligidir ki bu normal patlayicinin capinin yuzlerce katina esittir Pespese sirali tandem savas basligi Bazi gunumuz tanksavar silahlarinda RPG 29 ve fuzelerde TOW 2B ERYX HOT MILAN kullanilan bosluklu imla hakki basit olarak biri onde digeri arkada bulunan ve aralarinda belirli bir mesafe bulunan iki bosluklu imla hakkindan olusur Ilk olarak 1980 li yillarda gelistirilen TOW 2B tanksavar silahinda kullanilmistir Sikahin gelisimindeki en onemli etken ABD Ordusu uzerindeki medya ve ABD Kongresinden gelen baskilardir Bunun sebebi NATO envanterinde bulunan tanksavar silahlarinin SSCB tarafindan gelistirilen yeni nesil Reaktif zirhla kapli tanklara karsi etkisiz kaldiginin anlasilmasiydi Ordu bunun uzerine 40mm oncu bosluklu imla hakli savas basligini TOW 2B uyarladi Genellikle oncelikli amaci Era zirhi ve fayansi bozmaya yonelik olan oncu patlayici arkasindakine nazaran daha kucuktu Buna ornek pespese sirali savas basliklari US patents 7363862 ve US 5561261 dir ABD yapimi Hellfire antizirh fuzesi ikisi de ayni capa sahip bosluklu imla hakli savas basliklari tasarimi ile bir mudendislik harikasidir Son olarak Rusya 125 mmlik tank topu icin ayni mantikla calisan bir top mermisi gelistirmistir Yapilan denemelerde arka kisimda bulunan set ondeki sete mudahale etmis bu da merminin sizma etkisini azaltmistir Sonuc olarak hem Hellfire hem de Rus yapimi 125mm muhimmata ait ayni captaki pespese sirali savas basliklari zirha nufuz etmesi azalmis ancak denilen gerideki zirha yaptigi etki ve darbe artmistir Voitenko kompresoru 1965 yilinda bir Rus bilim insani tarafindan gelistirilen arac asil amaci kalin zirha sizmak olan bosluklu imla hakkini sok dalgalarina donusturmekti Elde edilen arac gorunuste kucuk bir ruzgar tuneline benziyordu Adi da Voitenko kompresoruydu Voitenko kompresorunde baslikli imla hakki ile uysal celik plaka arasinda test gazi bulunuyordu Bosluklu imla hakki ateslendiginde enerjinin buyuk bir kismi celik levhaya odaklaniyor ve onu ileri ittiyordu Bu itme levhanin diger tarafindaki gaza baski yaratiyordu Ames bu fikri kendinden imhali sok tupu olarak cevirdi 66 pound agirligindaki bosluklu imha hakki ile 3 cm kalinliginda 2 metre uzunlugunda cam duvarli tup icerisindeki gaz hizlandirildi Ortaya cikan hiz saniyede 220 000 feet 67 km sn di Patlama sonucunda tum duzenek tahrip oldu ama cok faydali veriler elde edildi Tipik bir Voitenko kompesorunde bosluklu imla hakki ile hizlandirilan hidrojen gazi ince bir diski 40 km s hiza ulastirmistir Voitenko kompresoru uzerinde ufak degisiklikler ile elde edilen konsept ile super sikistirilmis patlama elde edilmistir Ama cihazin celik kompresor odasinda geleneksel gaz karisimi yerine sikistirilabilir sivi veya kati yakit kullanilmistir Bu teknolojinin daha da gelistirilmisi patlayici birden fazla aksi yonde bosluklu imla hakki hidrojen gibi bir yakit hafif celik icerisine kapsullenir Bu cihazlarda kullanilan yakitlar ikincil yanma reaksiyonlari ve uzun patlamanin durtu ile birlikte yakit hava ve thermobaric patlayicilarla karsilasilan benzer kosullar uretir Nukleer bosluklu imla hakki sistemi ile ilgili tasarim ve denemede kullanilan nukleer bosluklu imla hakki ile ilgili bir bilgi yoktur Ancak nukleer bosluklu imla hakki bulunan baslik kullanildigina dair suphe yoktur 1950 li yillarin sonlari ile 1961 arasindaki tasarimlarda 22 5 derecelik bir koni icine paralellestirilmis verim noktasina ulasmisti Ayrica bakinizPatlayicilarin patlama hizlarinin listesiKaynakcaNotes Donald R Kennedy History of the Shaped Charge Effect The First 100 Years 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde D R Kennedy and Associates Inc Mountain View California 1983 Shaped Charge globalsecurity org 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2011 Arsivlenmis kopya 21 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2011 Arsivlenmis kopya 14 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2011 Method of making a bimetallic shaped charge liner ABD patent 4 807 795 Hilary L Doyle Thomas L Jentz Tom Jentz and Tony Bryan Panzerkampfwagen IV Ausf G H and J 1942 45 Google Books 19 Ocak 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Mart 2022 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link YouTube Future Weapons Krakatoa DiscoveryNetworks 7 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Agustos 2011 Alford Technologies 1 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2011 Goodman A ARMY ANTITANK CANDIDATES PROLIFERATE Armed Forces Journal International December 1987 page 23 Jason C Gilliam and Darin L Kielsmeier 2008 Multi purpose single initiated tandem warhead Klaus Lindstadt and Manfred Klare 1996 Tandem warhead with a secondary projectile NASA The Suicidal Wind Tunnel 12 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde GlobalSecurity Shaped Charge History 5 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Explosive Accelerators Voitenko Implosion Gun 6 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde I I Glass and J C Poinssot IMPLOSION DRIVEN SHOCK TUBE 14 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Shuzo Fujiwara 1992 Explosive Technique for Generation of High Dynamic Pressure 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Z Y Liu Overdriven Detonation of Explosives due to High Speed Plate Impact 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Zhang Fan Medicine Hat Alberta Murray Stephen Burke Medicine Hat Alberta Higgins Andrew Montreal Quebec 2005 Bu teknolojinin bir diger uzantisi patlayici elmas anvil hucre olu kirik baglanti Jerry Pentel and Gary G Fairbanks 1992 Multiple Stage Munition John M Heberlin 2006 Enhancement of Solid Explosive Munitions Using Reflective Casings Frederick J Mayer 1988 Materials Processing Using Chemically Driven Spherically Symmetric Implosions Donald R Garrett 1972 Diamond Implosion Apparatus L V Al tshuler K K Krupnikov V N Panov and R F Trunin 1996 Explosive laboratory devices for shock wave compression studies 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde A A Giardini and J E Tydings 1962 Diamond Synthesis Observations On The Mechanism of Formation 22 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lawrence Livermore National Laboratory 2004 Going To Extremes 7 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Raymond Jeanloz Peter M Celliers Gilbert W Collins Jon H Eggert Kanani K M Lee R Stewart McWilliams Stephanie Brygoo and Paul Loubeyre 2007 Achieving high density states through shock wave loading of precompressed samples 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde F Winterberg Conjectured Metastable Super Explosives formed under High Pressure for Thermonuclear Ignition 4 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Young K Bae 2008 Metastable Innershell Molecular State MIMS 8 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Andre Gsponer 2008 Fourth Generation Nuclear Weapons Military Effectiveness and Collateral Effects 1 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dyson George Project Orion The Atomic Spaceship 1957 1965 p 113 ISBN 0 140 27732 3 Dyson Project Orion p 220 BibliographyFundamentals of Shaped Charges W P Walters J A Zukas John Wiley amp Sons Inc June 1989 ISBN 0 471 62172 2 Tactical Missile Warheads Joseph Carleone ed Progress in Astronautics and Aeronautics Series V 155 Published by AIAA 1993 ISBN 1 56347 067 5 Dis baglantilar1945 Popular Science article that at last revealed secrets of shaped charge weapons article also includes reprints of 1900 Popular Science drawings of Professor Munroe s experiments with crude shaped charges 26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Elements of Fission Weapon Design olu kirik baglanti Shaped bombs magnify Iraq attacks 19 Aralik 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde The development of the first Hollow charges by the Germans in WWII 5 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hayrick Demolition Charge Linear shaped charge 21 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Beehive Demolition Charge Explosively Formed Penetrator 21 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde NR50 11kg Shaped Charge Explosively Formed Penetrator 21 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Rapid Crater Kit Explosively Formed Penetrator 21 Mayis 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Video Animation Demonstrating How Shaped Charges Work Well Perforation 26 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde