Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azeri mutfağı (Azerice: Azərbaycan mətbəxi) Azerbaycan'ın ulusal mutfağıdır.Avrupa ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Azeri mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir.
Tarih
Azerbaycan mutfağının en önemli özelliği çeşit zenginliği ile doğal malzemelerden meydana gelmesidir. Bu zenginlik bölgeyi gezmiş çeşitli gezginlerin tespitleriyle belgelenmiştir. Bütün yıl boyunca taze sebze ve meyvelerin bulunması, bunların tek başına ya da başka doğal besinlerle birlikte uyumlu bir biçimde kullanılması Azerbaycan mutfağının zenginliğini yaratmıştır.
Bu zenginlikte, çok değişik pişirme teknikleri ile kullandıkları "kap kacakların" rolü büyüktür. Azerbaycan mutfak kültüründe komşu ve diğer Türk halkların mutfağının etkisi de söz konusudur. Bu etkileşim komşu Kafkas, Türk, İran, Arap, Çin ve Hint mutfakları arasında olmuştur. Burada altının çizilmesi gereken özellik, İpek Yolu. Tarihi İpek Yolu birçok kültür unsuru gibi mutfak kültürlerinin de birbirleriyle tanışmasına yol açmıştır.
Ülkenin tarihi boyunca birçok imparatorluğun egemenliği altında kalması nedeniyle diğer kültürlerden, özellikle İran, Türk ve Rus mutfaklarından etkilendi. İran, Osmanlı İmparatorluğu ve Rus Çarlığı bölgeyi idare ettikleri yüzyıllar boyunca Azerbaycan Türkleri, Müslüman toplumlarla (Farslar, Anadolu Türkleri ve Kürtler) ve bir Hristiyan toplumla (Ermeniler) yaşadılar ve böylece benzer bir mutfak kültürüne sahiptirler. Bundan dolayı Ermeni mutfağı Azerbaycan mutfağına benzer.
Temel unsurlar
Çok çeşitli olan Azerbaycan yemekleri genellikle etli, sebzeli, sütlü, hamur işli yemekler ve pilavlarla ile çorbalardan oluşur. Zeytinyağlı yemekleri yoktur. Azerbaycan mutfağında dikkat çeken bir özellik de şudur: Aynı türe ait yiyeceklerin pek çok çeşidinin olması. Sözgelişi dolma ve sarmanın 30'dan çok, pilavın 200'den fazla çeşidinin olduğu bilinmektedir. Bu durum çorbalar, hamur işleri, et ve sebze yemekleri, tatlılar, salatalar için de geçerlidir.
Temel gıdalar
Hamur İşleri
- Düşbere (Sulu mantı-tek kaşığa en az 30 tane sığar)
- Hamuraşı
- Kuymak
- Gürze (Iri mantı)
- Firni (Sütlaç versiyonu)
- Hingal
- Sürhüllü
- Kutab (Gözleme)
Salatalar
- Hazar salatası
- Azerbaycan salatası
- Yeşillikler
- Fasulye fisincan (Fasulye salatası)
Çorbalar
- Umaç
- Piti -
- Köfte
- Turşu sıyık
- Parça - bozbaş
- Tavuk çorbası
- Haş (Kelle paça)
- Sulu hıngel
- Dovğa
- Hamuraşı
- Balva
Et yemekleri
- Tike kebap
- Tavuk kebabı
- Amatör kebabı
- Lüle kebabı
- Tava kebabı
- Abgust
Pilavlar
- Sütlü pilav
- Meyveli pilav
- Parça döşemeli pilav
- Dereotulu pilav
- Tavuklu pilav
- Çığırtma pilav
- Kıymalı pilav
- Ham-döşemeli pilav
- Sebze kavurmalı pilav
- Fasulyalı pilav
- Fisincan pilavı
- Tahta pilav
- Salyangoz pilavı
- Ciğerli pilav
- Narlı pilav
- Han pilavı
Dolmalar
- Yaprak dolması
- Patlıcan dolması
- Evelik dolması
- Soğan dolması
- Ayva dolması
- Elma dolması
- Nar kavurması
- Turşu kavurması
- Kızartılmış hayvan içiriği
- Tava eti
- Patlıcan çığırtması
- Tendirde kızartılmış piliç
- Arzuman köftesi
- Erişte
- Yayma
- Sebze kavurması
Tatlılar
- Kete
- Şekerbura
- Şekerçöreği
- Gence baklavası
- Bakü baklavası
- Şeki baklavası
- Şor goğal
- Kırma badam (Acıbadem)
- Badambura
- Ceviz kebabı
- Azerbaycan sucuğu
İçecekler
Azerbaycan mutfağının kendine has içecekleri de mevcuttur. Boza, kefir, şalgam suyu, ayran ve şerbet Azerbaycan Türklerinin kendine özgü soğuk içecekleri arasındadır. Çay Azerbaycan günlük yaşamda çok önemli bir yere sahiptir. Azerbaycan çayı günümüzde tercih edilme açısından en önemli sıcak içecektir. Kekik, yabani tarçın, ayva çekirdeği, mısır püskülü gibi çeşitli bitkiler çay olarak demlenir. İki parça çaydanlık veya semaver kullanılarak toz çaydan hazırlanır. İnce belli çay bardaklarında servis edilir. 16. yüzyılda bile toplu çay içilen "çayhanaların" varlığı bilinmektedir.Kahve daha az tüketilir. Alkollü içkiler arasında bira Azerbaycan mutfağında en çok tercih edilen içkidir. Ayrıca şarap tüketimi de oldukça yaygındır. Yerli üzümler (kullanarak hazırlanan Azerbaycan şarapları lezzet ve çeşitlilik açısından dünyada adlarını duyurmaya başlamıştır. Votka (Azerice: Araq) tüketimi çok yaygın değildir ama Azerbaycan mutfağın geleneksel alkollü içkiler arasında sayılır.
Bayram ve özel gün yemekleri
Azerilerin çeşitli bayramlarının bazılarında ve özel günlerde özel yemekler yenir. Azeri mutfağında bayram ve özel gün yemekleri çok çeşitlidir. Nevruz'da "Semeni", Hızır Nebi bayramında "Kuvut", çocuğun ilk dişi çıktığında "hedik" ve "kavurga" hazırlanır. Ayrıca doğum, sünnet, nişan-düğün, ölüm gibi hayatın dönüm noktalarında da çeşitli yemekler yapmak adettendir.
Nevruz'da her yöre kendine has pilav çeşitlerinden hazırlar. Bakü’de baklalı dereotlu şüyud pilav, Şeki’de kestaneli tavuklu döşeme pilav, Şamahi’da turşu kavurmalı pilav, Lenkeran’da Levengeli pilav mutlaka yapılır. Bayramlaşmak için gelenlere ikram edilir.
Ayrıca, Nevruz sofrasında semeni, kavurga, boyalı yumurta, şekerbura, baklava, şor gogal, kuruyemiş çeşitleri, Nevruz şekerleri bulunur. İçecek olarak da kuru meyvelerden evde hazırlanan (erik, kayısı, üzüm, elma, armut vb.) içecekler sunulur.
Nevruz'da mezarlık ziyaretleri yapılır. Mezarlığa semeni, yumurta, tatlılar ve kuruyemiş çeşitleri götürülür. Mezar üzerine siniyle bırakılır. Ancak yumurtalar boyasız, semeni de yas ifade etmesi bakımından siyah kuşakla bağlanır. Ölünün ruhu için yiyecekler herkese dağıtılır. Semeni mezarın üzerinde kalır ve hiç kimse dokunmaz. Ayrıca un helvası hazırlanır ve bir kişiye yetecek şekilde, lavaşın içine sarılır, mezarlığa götürülür. Mezarlık girişinden itibaren karşılaşılan herkese dağıtılır. Alan kişiler "Allah kabul etsin" diyerek helvayı yer. Ölü sahipleri bu helvadan yemezler.
Nişanlı kızlara oğlan tarafından Nevruz sinileri gönderilir. Bir sini baklava, bir sini şekerbura bir sini şor gogal, semeni, boyanmış yumurta ve şekerler.
Düğünlerde ve sünnetlerde dolmalar, kebaplar, aş, soğuk yiyecekler, içkiler bulunur. Tatlı yapılmaz. Tatlılar nişanlarda yapılır. Doğum yapan kadınlara haşıl, kuymak, hamur işleri (düşbere, kutab, hengel) yapılır ve götürülür.
Kaynakça
- Kaynaklar
- ^ a b c d e f g h Müşfike Bayramlı (21 Eylül 2013). . Oguz-news.net. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
- ^ Goldstein, sayfa 67.
- ^ a b c d . 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2016.
- ^ Kashkay, sayfa 7.
- ^ (PDF) (İngilizce). Dünya Sağlık Örgütü. 2009. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
- Bibliografya
- Goldstein, Dara (2005). Cultures Culinaires d'Europe. ss. sayfa 67-74. .
- Kashkay, Khabiba (2015). Food and Art of Azerbaijan. .
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Azeri mutfağı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- . Tourism.az. 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. (İngilizce)
- "Food from Azerbaijan and Beyond". AZ Cookbook. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Mart 2020. (İngilizce)
- . Azerbaijan International. Sonbahar 2000. 30 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. (İngilizce)
- "Proverbs about Food in Azerbaijan". Azerbaijan International. Sonbahar 2000. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. (İngilizce)
- "Food! Glorious Food!". Azerbaijan International. Sonbahar 2000. 22 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. (İngilizce)
- "Selected recipes from Azerbaijani cuisine". Azeri.net. 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. (İngilizce)
- . Food-recipe.net. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2015. (İngilizce)
- . 1001dad. 27 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020. (Azerice)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Azeri mutfagi Azerice Azerbaycan metbexi Azerbaycan in ulusal mutfagidir Avrupa ve Orta Dogu mutfaklarini etkilemis hem de bu mutfaklardan etkilenmistir Ayrica Azeri mutfagi yorelere gore de farkliliklar gosterir HasTarihAzerbaycan mutfaginin en onemli ozelligi cesit zenginligi ile dogal malzemelerden meydana gelmesidir Bu zenginlik bolgeyi gezmis cesitli gezginlerin tespitleriyle belgelenmistir Butun yil boyunca taze sebze ve meyvelerin bulunmasi bunlarin tek basina ya da baska dogal besinlerle birlikte uyumlu bir bicimde kullanilmasi Azerbaycan mutfaginin zenginligini yaratmistir Bu zenginlikte cok degisik pisirme teknikleri ile kullandiklari kap kacaklarin rolu buyuktur Azerbaycan mutfak kulturunde komsu ve diger Turk halklarin mutfaginin etkisi de soz konusudur Bu etkilesim komsu Kafkas Turk Iran Arap Cin ve Hint mutfaklari arasinda olmustur Burada altinin cizilmesi gereken ozellik Ipek Yolu Tarihi Ipek Yolu bircok kultur unsuru gibi mutfak kulturlerinin de birbirleriyle tanismasina yol acmistir Ulkenin tarihi boyunca bircok imparatorlugun egemenligi altinda kalmasi nedeniyle diger kulturlerden ozellikle Iran Turk ve Rus mutfaklarindan etkilendi Iran Osmanli Imparatorlugu ve Rus Carligi bolgeyi idare ettikleri yuzyillar boyunca Azerbaycan Turkleri Musluman toplumlarla Farslar Anadolu Turkleri ve Kurtler ve bir Hristiyan toplumla Ermeniler yasadilar ve boylece benzer bir mutfak kulturune sahiptirler Bundan dolayi Ermeni mutfagi Azerbaycan mutfagina benzer Temel unsurlarCok cesitli olan Azerbaycan yemekleri genellikle etli sebzeli sutlu hamur isli yemekler ve pilavlarla ile corbalardan olusur Zeytinyagli yemekleri yoktur Azerbaycan mutfaginda dikkat ceken bir ozellik de sudur Ayni ture ait yiyeceklerin pek cok cesidinin olmasi Sozgelisi dolma ve sarmanin 30 dan cok pilavin 200 den fazla cesidinin oldugu bilinmektedir Bu durum corbalar hamur isleri et ve sebze yemekleri tatlilar salatalar icin de gecerlidir Temel gidalarHamur Isleri Dusbere Sulu manti tek kasiga en az 30 tane sigar Hamurasi Kuymak Gurze Iri manti Firni Sutlac versiyonu Hingal Surhullu Kutab Gozleme Salatalar Hazar salatasi Azerbaycan salatasi Yesillikler Fasulye fisincan Fasulye salatasi Corbalar PitiUmac Piti Kofte Tursu siyik Parca bozbas Tavuk corbasi Has Kelle paca Sulu hingel Dovga Hamurasi BalvaEt yemekleri Tike kebap Tavuk kebabi Amator kebabi Lule kebabi Tava kebabi AbgustPilavlar Sutlu pilav Meyveli pilav Parca dosemeli pilav Dereotulu pilav Tavuklu pilav Cigirtma pilav Kiymali pilav Ham dosemeli pilav Sebze kavurmali pilav Fasulyali pilav Fisincan pilavi Tahta pilav Salyangoz pilavi Cigerli pilav Narli pilav Han pilaviDolmalar Yaprak dolmasiYaprak dolmasi Patlican dolmasi Evelik dolmasi Sogan dolmasi Ayva dolmasi Elma dolmasi Nar kavurmasi Tursu kavurmasi Kizartilmis hayvan icirigi Tava eti Patlican cigirtmasi Tendirde kizartilmis pilic Arzuman koftesi Eriste Yayma Sebze kavurmasiTatlilar Kete Sekerbura Sekercoregi Gence baklavasi Baku baklavasi Seki baklavasi Sor gogal Kirma badam Acibadem Badambura Ceviz kebabi Azerbaycan sucuguIcecekler Azerbaycan mutfaginin kendine has icecekleri de mevcuttur Boza kefir salgam suyu ayran ve serbet Azerbaycan Turklerinin kendine ozgu soguk icecekleri arasindadir Cay Azerbaycan gunluk yasamda cok onemli bir yere sahiptir Azerbaycan cayi gunumuzde tercih edilme acisindan en onemli sicak icecektir Kekik yabani tarcin ayva cekirdegi misir puskulu gibi cesitli bitkiler cay olarak demlenir Iki parca caydanlik veya semaver kullanilarak toz caydan hazirlanir Ince belli cay bardaklarinda servis edilir 16 yuzyilda bile toplu cay icilen cayhanalarin varligi bilinmektedir Kahve daha az tuketilir Alkollu ickiler arasinda bira Azerbaycan mutfaginda en cok tercih edilen ickidir Ayrica sarap tuketimi de oldukca yaygindir Yerli uzumler kullanarak hazirlanan Azerbaycan saraplari lezzet ve cesitlilik acisindan dunyada adlarini duyurmaya baslamistir Votka Azerice Araq tuketimi cok yaygin degildir ama Azerbaycan mutfagin geleneksel alkollu ickiler arasinda sayilir Bayram ve ozel gun yemekleriAzerilerin cesitli bayramlarinin bazilarinda ve ozel gunlerde ozel yemekler yenir Azeri mutfaginda bayram ve ozel gun yemekleri cok cesitlidir Nevruz da Semeni Hizir Nebi bayraminda Kuvut cocugun ilk disi ciktiginda hedik ve kavurga hazirlanir Ayrica dogum sunnet nisan dugun olum gibi hayatin donum noktalarinda da cesitli yemekler yapmak adettendir Nevruz da her yore kendine has pilav cesitlerinden hazirlar Baku de baklali dereotlu suyud pilav Seki de kestaneli tavuklu doseme pilav Samahi da tursu kavurmali pilav Lenkeran da Levengeli pilav mutlaka yapilir Bayramlasmak icin gelenlere ikram edilir Ayrica Nevruz sofrasinda semeni kavurga boyali yumurta sekerbura baklava sor gogal kuruyemis cesitleri Nevruz sekerleri bulunur Icecek olarak da kuru meyvelerden evde hazirlanan erik kayisi uzum elma armut vb icecekler sunulur Nevruz da mezarlik ziyaretleri yapilir Mezarliga semeni yumurta tatlilar ve kuruyemis cesitleri goturulur Mezar uzerine siniyle birakilir Ancak yumurtalar boyasiz semeni de yas ifade etmesi bakimindan siyah kusakla baglanir Olunun ruhu icin yiyecekler herkese dagitilir Semeni mezarin uzerinde kalir ve hic kimse dokunmaz Ayrica un helvasi hazirlanir ve bir kisiye yetecek sekilde lavasin icine sarilir mezarliga goturulur Mezarlik girisinden itibaren karsilasilan herkese dagitilir Alan kisiler Allah kabul etsin diyerek helvayi yer Olu sahipleri bu helvadan yemezler Nisanli kizlara oglan tarafindan Nevruz sinileri gonderilir Bir sini baklava bir sini sekerbura bir sini sor gogal semeni boyanmis yumurta ve sekerler Dugunlerde ve sunnetlerde dolmalar kebaplar as soguk yiyecekler ickiler bulunur Tatli yapilmaz Tatlilar nisanlarda yapilir Dogum yapan kadinlara hasil kuymak hamur isleri dusbere kutab hengel yapilir ve goturulur KaynakcaKaynaklar a b c d e f g h Musfike Bayramli 21 Eylul 2013 Oguz news net 7 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2015 Goldstein sayfa 67 a b c d 14 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Kasim 2016 Kashkay sayfa 7 PDF Ingilizce Dunya Saglik Orgutu 2009 28 Subat 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2015 BibliografyaGoldstein Dara 2005 Cultures Culinaires d Europe ss sayfa 67 74 ISBN 92 871 5783 9 Kashkay Khabiba 2015 Food and Art of Azerbaijan ISBN 978 1906509927 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Azeri mutfagi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Tourism az 4 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Eylul 2008 Ingilizce Food from Azerbaijan and Beyond AZ Cookbook 11 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Mart 2020 Ingilizce Azerbaijan International Sonbahar 2000 30 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2015 Ingilizce Proverbs about Food in Azerbaijan Azerbaijan International Sonbahar 2000 22 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2015 Ingilizce Food Glorious Food Azerbaijan International Sonbahar 2000 22 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2015 Ingilizce Selected recipes from Azerbaijani cuisine Azeri net 4 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2015 Ingilizce Food recipe net 21 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Nisan 2015 Ingilizce 1001dad 27 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Mart 2020 Azerice