Azərbaycanca AzərbaycancaБеларускі БеларускіDansk DanskDeutsch DeutschEspañola EspañolaFrançais FrançaisIndonesia IndonesiaItaliana Italiana日本語 日本語Қазақ ҚазақLietuvos LietuvosNederlands NederlandsPortuguês PortuguêsРусский Русскийසිංහල සිංහලแบบไทย แบบไทยTürkçe TürkçeУкраїнська Українська中國人 中國人United State United StateAfrikaans Afrikaans
Destek
www.wikipedia.tr-tr.nina.az
  • Vikipedi

Gılgamış Sümerce 𒀭𒄑𒉋𒂵𒈨𒌋𒌋𒌋 romanize Gilgameš özgün Sümerce 𒀭𒉋𒂵𒈩 romanize Bilg

Gılgameş

Gılgameş
www.wikipedia.tr-tr.nina.azhttps://www.wikipedia.tr-tr.nina.az

Gılgamış (Sümerce: 𒀭𒄑𒉋𒂵𒈨𒌋𒌋𒌋, romanize: Gilgameš; özgün Sümerce: 𒀭𒉋𒂵𒈩, romanize: Bilgamış), Sümer şehir devleti Uruk'un tarihî kralı, antik Mezopotamya mitolojisinin önemli bir kahramanı ve MÖ 2. binyılın sonlarında Akadca yazılan epik şiir Gılgamış Destanı'nın protagonistidir. Muhtemelen MÖ 2800 ile 2500 arasındaki bir zaman aralığında ülkeyi yönetmiş ve ölümünden sonra tanrısallaştırılmıştır. Ur'un üçüncü hanedanlığı (y. MÖ 2112-2004) döneminde Sümer efsanelerinde önemli bir şahsiyet olmuştur. Gılgamış'ın efsanevi kahramanlıkları günümüze kadar gelen beş Sümer şiirinde anlatılmıştır. Bunların tespit edilebilen en eskisi Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı'dır. Bu şiirde Gılgamış, Tanrıça İnanna'nın yardımına gelir ve tanrıçanın huluppu ağacını istila eden yaratıkları defeder. İnanna, Gılgamış'a mikku ve pikku adı verilen iki bilinmeyen nesne verir fakat Gılgamış, bunları kaybeder. Enkidu'nun ölümünden sonra gölgesi, Gılgamış'a Ölüler Diyarı'nın kasvetli koşullarını anlatır. Gılgamış ve Agga şiiri, Gılgamış'ın tâbi olduğu Kral Agga'ya karşı ayaklanmasını anlatır. Diğer Sümer şiirleri Gılgamış'ın dev Huvava ve Gök Boğası (veya Cennetin Boğası) ile ilişkisini anlatırken kötü muhafaza edilmiş olan sonuncu şiir Gılgamış'ın ölümüyle cenazesini anlatır.

Gılgamış
𒀭𒄑𒉋𒂵𒈨𒌋𒌋𒌋
image
Gılgamış'ın şu an Louvre Müzesinde sergilenen, esasen Dur-Şarrukin'de bulunmuş olan Asur saray kabartmasında sol kolunda bir aslan ve sağ elinde bir yılan tutarak "Hayvanların Efendisi" şeklinde betimlenen olası temsili.
Önce gelenUruk'un ensisi olarak: Balıkçı Dumuzid
Sümer kralı olarak: Kiş'li Aga
Sonra gelenUr-Nungal
Yaşadığı yerMezopotamya
SembolüBoğa, aslan
Kişisel bilgileri
ÇocuklarıUr-Nungal
EbeveynleriLugalbanda ile Ninsun

Babil'in sonraki zamanlarında bu hikâyeler, bağlantılı bir anlatıya dâhil edilmeye başlanmıştır. Standartlaştırılmış Akadcayla yazılan Gılgamış Destanı, muhtelemen Orta Babil Dönemi'nde (y. MÖ 1600-1155) Sîn-lēqi-unninni adına sahip bir yazman tarafından yazılmış ve daha çok eski kaynak malzemelerine bağlı kalmıştır. Destanda Gılgamış, vahşi bir insan olan Enkidu ile arkadaşlık yapan insanüstü güce sahip bir yarı tanrıdır. Birlikte maceraya atılırlar, hem Humbaba'yı (Huvava'nın Doğu Sami dilindeki adı) hem de evlilik teklifini reddeden Gılgamış'a İştar (İnanna'nın Doğu Sami dilindeki adı) tarafından ikiliye saldırması için gönderilen Gök Boğası'nı alt ederler. Tanrıların ceza olarak gönderdiği bir hastalık sonucu Enkidu'nun ölmesiyle Gılgamış, kendi ölümünden korkmaya başlar ve ölümsüzlüğü bulmayı umarak Büyük Tufan'da sağ kalmayı beceren bilge Utnapiştim'i ziyaret eder. Gılgamış önüne çıkan bir dizi testte başarısız olur ve ölümsüzlüğün ulaşamayacağı bir yerde olduğunu fark edip memleketi Uruk'a geri döner.

Çoğu klasik tarihçi Gılgamış Destanı'nın MÖ 8. yüzyılda Grekçe yazılmış iki epik şiir olan Odysseia ile İlyada'nın üzerinde önemli ölçüde bir etkiye sahip olduğu konusunda hemfikirdir. Gılgamış'ın doğum hikâyesi, Romalı yazar Aelian'ın yazdığı De Nature Animalium'un MS 2. yüzyıl anekdotunda anlatılır. Aelian, Gılgamış'ın annesinin hamile kalmasını önlemek için büyükbabasınca koruma altında tutulduğunu nakleder. Bunun nedeni de kendisine anlatılan bir kehanette torununun kendisini devireceğinin söylenmesidir. Anne hamile kalır ve muhafızlar çocuğu bir kuleden aşağı atar. Çocuk aşağı düşerken bir kartal tarafından kurtarılır ve bahçıvan tarafından büyütüleceği bir meyve bahçesine sağ salim götürülür. Gılgamış Destanı, 1849'da Asurbanipal Kütüphanesi'nde keşfedilmiştir. 1870'lerin başında çevrilmesinden sonra bazı kısımlarının Tanah ile benzerlik taşımasından ötürü tartışmalara neden olmuştur. Gılgamış 20. yüzyılın ortasına kadar pek tanınmamış fakat sonlarından itibaren modern kültürde gittikçe daha belirgin bir figür haline gelmiştir.

Etimoloji

Gılgamış adının orijinal çivi yazılı tabletlerdeki hâli 𒄑𒉈𒂵𒈩 şeklinde olup bu yazıyı okuyan âlimlerce Bilgameš şeklinde Romanize edilmiştir. Yakın Doğu dilleri uzmanı John L. Hayes, adın bilga kısmının "yaşlı adam" meš kısmının ise "genç adam" anlamına geldiğini savunarak Bilgameš'in anlamını "gençleşen yaşlı adam" olarak verir. John A. Halloran ise bilga kısmına "ata", "yaşça büyük" karşılıklarını, meš kısmına "yiğit" karşılığını uygun görerek adın "yiğit ata" anlamına geldiğini savunur.:33:174

Çivi yazısıyla 𒄑𒂆𒈦 şeklinde yazılan ve Gilgameš şeklinde Latin harflerine aktarılan ad ise Eski Babilce yazılan kehanet metinlerinde /b/ harfinin /g/ harfine dönüşmesi sonucu orijinal adın Babilleşmiş hâlidir.

Gerçek kişiliği

image
Ur Kraliyet Mezarlığı'nda (U. 13607) bulunan "Kiş kralı Mesannepada"ya ait mühür baskısı (y. MÖ 2600). Mühürde Gılgamış ve efsanevi boğa, iki aslan arasında betimlenmekte ve aslanlardan biri Gılgamış'ın omzunu ısırmaktadır. Bu grubun her iki yanında Enkidu ve uzun sakallı ve Kiş tarzı bir başlık giyen hançerle silahlanmış bir avcı-kahraman görünmektedir. Metnin altında, sakallı ve uzun saçlı dört koşucu, insan biçimde bir svastika oluşturmaktadır. Bu kişiler, hançerle silahlanmış ve birbirinin ayağını tutmaktadır.

Çoğu tarihçi genellikle, Gılgamış'ın Sümer şehir devleti Uruk'un tarihî kralı olduğu ve muhtemelen Erken Hanedanlar Dönemi (y. MÖ 2900-2350) içinde bir zaman aralığında ülkeyi yönettiği konusunda hemfikirdir. Antik Yakın Doğu araştırmacısı Stephanie Dalley, "Gılgamış'ın yaşadığı tarihler kesin olarak verilemese de genel itibarıyla MÖ 2800 ila 2500 arasındaki zaman diliminde yaşadığı kabul edilir." demiştir. Gılgamış'tan bahseden çağdaşı herhangi bir öge henüz keşfedilmemiştir fakat 1955'te bulunan İşbi-Erra (y. MÖ 1953-1920) devrinde yazılmış otuz dört satırlık bir tarihyazımı metni olan Tummal Yazıtı, Gılgamış'ın saltanatına ışık tutar. Yazıt, Gılgamış'ın Uruk surlarını inşa etmesini konu edinir. Yazıtın on birinci satırından on beşinciye kadar olan kısmı şöyledir:

İkinci kere Tummal yerle bir oldu
Gılgamış, Enlil Evi'nin Numunburra'sını inşa etti
Gılgamış'ın oğlu Ur-lugal
Tummal'ı rakipsiz yaptı,
Ninlil'i Tummal'a getirdi.

Gılgamış'ın yaşadığı döneme yakın bir tarihte yaşamış olma ihtimali bulunan Kiş Kralı Enmebaragesi de Gılgamış'ı kral olarak anar. Gılgamış ayrıca Sümer kralları listesinde Uruk krallarından biri olarak yer alır. Me-Turan'da bulunan bir destan metninin bazı kısımları, yaşamının sonunda Gılgamış'ın nehir yatağının altına gömüldüğünden bahseder. Uruk halkı, ölü kralı nehir yatağına gömmek amacıyla Uruk'tan geçen Fırat'ın akışını değiştirmiştir.

Tanrılaştırılması ve efsanevi kahramanlıkları

Sümer şiirleri

image
Mitolojik bir sahneyi gösteren Girsu'daki Akadca silindir mühür baskısı. Gılgamış olma ihtimali bulunan merkezdeki figür, bir tanrı gibi görünüyor ve ağacı keser gibi kıvırarak ağacın gövdesini büküyor. Ağacın altında Ölüler Diyarı'ndan yükselen bir tanrı, topuz benzeri bir nesneyi bir tanrıçaya veriyor.

Daha sonraki Erken Hanedanlar Dönemi'nde Gılgamış'a Sümer'in çeşitli yerlerinde tanrı olarak ibadet edildiği kesindir. MÖ 21. yüzyılda, Uruk Kralı Utu-hengal, Gılgamış'ı koruyucu ilahı olarak kabul etmiştir.Üçüncü Ur Hanedanı (y. MÖ 2112-2004) kralları özellikle Gılgamış'a düşkündü ve ona "ilahi kardeş" ve "arkadaş" derlerdi. Ur Kralı Şulgi (MÖ 2029-1982), kendisinin Lugalbanda ile Ninsun'un oğlu ve Gılgamış'ın erkek kardeşi olduğunu açıklamıştır. Yüzyıllar boyunca Gılgamış hakkında kademeli bir hikâye birikimi olmuş olabilir ve bunlardan bazıları Lagaş'ın İkinci Hanedanı hükümdarı Gudea gibi diğer tarihî şahsiyetlerin gerçek hayatlarından kaynaklanır. Kil tabletlere yazılan dualar, Ölüler Diyarı'nın hâkimi olarak Gılgamış'a hitap eder.

Bu dönemde, Gılgamış'a yönelik çok sayıda mit ve efsane gelişmiştir.:95 Gılgamış'ın çeşitli kahramanlıklarını anlatan beş bağımsız Sümer şiiri günümüze kadar gelmiştir. Gılgamış'ın edebiyatta ilk göründüğü yer tespit edilebildiği kadarıyla Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı adlı Sümer şiiridir. Anlatı, Sümerolog Samuel Noah Kramer'e göre Fırat nehri kıyısında yetişen, belki de bir söğüt olan bir huluppu ağacıyla başlar ve ağaç Fırat kıyısında büyür. Tanrıça İnanna, ağacı tamamen büyüdükten sonra taht yapmak amacıyla Uruk'taki bahçesine taşır. Ağaç büyür ve olgunlaşır fakat "cazibe bilmeyen" yılan, Anzû kuşu ile Yahudi folkloründeki Lilith'in Sümerlerdeki öncüsü Lilitu, hepsi ağacın içinde yaşamaya başlar ve böylece İnanna'nın üzüntüden ağlamasına neden olurlar. Bu hikâyede İnanna'nın erkek kardeşi olarak tasvir edilen Gılgamış gelir ve yılanı öldürerek Anzû kuşu ile Lilitu'nun kaçmasını sağlar. Gılgamış'ın yoldaşları ağacı keser ve ağaçtan bir yatak ve taht oyarak bunları İnanna'ya verir. İnanna ise Gılgamış'ın kahramanlıklarına ödül olarak bir pikku ve mikku (tanımlamaları kesin olmasa da sırasıyla bir davul ve davul tokmağı) yaratarak karşılık verir. Gılgamış, pikku ve mikku'yu kaybedince kimin bunları gidip geri getireceğini sorar. Enkidu, bunları bulmak için Ölüler Diyarı'na iner fakat Ölüler Diyarı'nın katı yasalarına uymayınca sonsuza kadar orada kalması gerekir. Şiirin kalan kısmında Gılgamış'ın Enkidu'nun gölgesine Ölüler Diyarı hakkında sorular sorduğu bir diyalog yer alır.

Gılgamış ve Agga, Gılgamış'ın tâbi olduğu ve şehir devleti Kiş'in kralı olan Agga'ya karşı gerçekleştirdiği başarılı isyanı anlatır.Gılgamış ve Huvava, Uruk'tan elli gönüllünün yardımı ile Gılgamış ve hizmetlisi Enkidu'nun, tanrıların hükümdarı tanrı Enlil tarafından Sedir Ormanı'nın koruyucusu olarak görevlendirilen canavar Huvava'yı nasıl yendiğini anlatır. Huvava "ejderha dişli, aslan simalı, fırtına tufanı gibi uğultulu, ateş ağızlıdır; nefesi ölüm[dür]; kimse onu yakala[ya]maz." Gılgamış ile elli bir yoldaşı, Huvava'nın bölmesine ulaşmak için yedi sedir ağacının içinden geçer ve canavarı orada köşeye sıkıştırır. Gılgamış, Huvava'ya saldırır ve dişlerini söker, Huvava ise Gılgamış ile güneş tanrısı Utu'dan merhamet dilenir fakat kahramanlar yine de onu öldürür. Son kısımda tanrılar Huvava'ya olan şefkatsizliğinden ötürü Enkidu'yu ölüme mahkûm eder.

Gılgamış ve Gök Boğası'nda Gılgamış ve Enkidu, tanrıça İnanna tarafından kendilerine saldırması için yollanan Gök Boğası'nı öldürür. Bu şiirin olay örgüsü, daha sonraki Akadca Gılgamış Destanı'ndaki ilgili sahneden oldukça farklıdır. Bu Sümer şiirinde daha sonraki Akadca destanda belirtildiğinden farklı olarak İnanna, Gılgamış'tan kendisine eş olmasını istemez. Ayrıca İnanna, babası An'ı Gök Boğası'nı kendisine vermeye zorlarken (sonraki destanda yaşayanları yemesi için ölüleri ayaklandırmakla tehdit etmek yerine) sadece dünyaya ulaşacak bir çığlık atmakla tehdit eder. Kötü muhafaza edildiğinden eksik kısımları bulunanGılgamış'ın Ölümü olarak bilinen şiirin, okunabildiği kadarıyla ölen kişinin Ölüler Diyarı'na gidişini takip eden büyük bir devlet cenazesini tarif ettiği anlaşılmaktadır. Modern araştırmacıların şiirin başlığını yanlış yorumlamış olması ve şiirin aslında Enkidu'nun ölümü hakkında olabileceği ihtimaller arasındadır.

Gılgamış Destanı

image
Eski Babil Dönemi'ne ait bu terakota plakta gösterilen dev Humbaba,Gılgamış Destanı'nda Gılgamış ve arkadaşı Enkidu'nın savaştığı düşmanlardan biridir.
image
Eski Mezopotamya terakota kabartması (y. MÖ 2250-1900), Gılgamış Destanı'nın VI. tabletinin bir bölümünde anlatılan Gılgamış'ın Gök Boğası'nı öldürdüğünü sahneyi göstermektedir.

Kramer'e göre, "Gılgamış, antik dünyada türünün en iyisi olan bir kahraman fakat şöhret, şeref ve ölümsüzlük için insanın beyhude ama bitmez arayışını simgeleyen trajik figür hâline gelmiştir." Eski Babil Dönemi'nde (y. MÖ 1830-1531), Gılgamış'ın efsanevi kahramanlık hikâyeleri bir veya birkaç uzun destanda işlenmiştir. Gılgamış'ın maceralarını anlatan en eksiksiz hikâye olan Gılgamış Destanı, Orta Babil Dönemi'nde (y. MÖ 1600-1155) Sîn-lēqi-unninni adında bir yazman tarafından Akadca yazılmıştır.Gılgamış Destanı'nın günümüze gelen en eksiksiz hâli MÖ 7. yüzyıla ait on iki kil tablete yazıya geçirilmiştir ve Asur başkenti Ninova'daki Asurbanipal Kütüphanesi'nde bulunmuştur. Destan, birçok parçasının kayboluşu ya da tahrip edilişiyle bölük pörçük hâlde günümüze kadar ulaşmıştır. Bazı araştırmacılar ve çevirmenler, destanın eksik kısımlarını önceki Sümer şiirlerinden veya Yakın Doğu'nun diğer bölgelerinde bulunan Gılgamış Destanı'nın farklı versiyonlarından aldıkları malzemelerle tamamlamayı seçmişlerdir.

Gılgamış, destanda "üçte ikisi tanrısal, üçte biri ölümlü" olarak tanıtılır. Gılgamış, şiirin başlangıcında acımasız, baskıcı bir hükümdar olarak tanımlanır. Bu ya genellikle tüm tebaasını zorla çalıştırdığı ya da cinsel açıdan tüm tebaasına baskı yaptığı şeklinde yorumlanır. Gılgamış'ın zulmüne ceza olarak tanrı Anu, vahşi insan Enkidu'yu yaratır. Enkidu, Şamhat adındaki bir fahişe tarafından evcilleştirildikten sonra Gılgamış ile yüzleşmek için Uruk'a gider. İkinci tablette ikisi güreşir ve Gılgamış kazanan taraf olsa da rakibinin gücü ve dayanıklılığından o kadar etkilenir ki ikili yakın arkadaş olur. Daha erken Sümerce metinlerde Enkidu, Gılgamış'ın hizmetlisidir fakat Gılgamış Destanı'nda ikili eşit konumda olan arkadaştır.

III'ten IV'e kadar olan tabletlerde Gılgamış ve Enkidu, Humbaba (Huvava'nın Akadca ismi) tarafından korunan Sedir Ormanı'na gider. Kahramanlar yedi dağdan geçerek Sedir Ormanı'na varırlar ve ağaçları kesmeye başlarlar. Humbaba ile yüzleştiğinde Gılgamış panikler ve Şamaş'a (Utu'nun Doğu Sami ismi) dua eder. Bunun sonucu çıkan sekiz fırtına Humbaba'nın gözüne vurunca gözleri kör olur. Humbaba merhamet için yalvarır ancak kahramanlar her şeye rağmen Humbaba'nın başını keser. VI. tablet, Gılgamış'ın Uruk'a dönmesiyle başlar. Buradayken İştar (İnanna'nın Akadca ismi), Gılgamış'ın yanına gelir ve ondan eşi olmasını ister. Gılgamış, İştar'ın eski sevgililerine kötü davrandığı konusunda ısrar ederek onu reddeder. İntikam arayışına giren İştar, babası Anu'ya gider ve ondan Gılgamış'a saldırtmak için kendisine Gök Boğası'nı vermesini ister. Gılgamış ve Enkidu boğayı öldürür ve kalbini Şamaş'a sunar. Gılgamış ve Enkidu dinlenirken İştar, Uruk'un surlarında dikilir ve Gılgamış'ı lanetler. Enkidu, boğanın sağ uyluğunu yırtıp İştar'ın yüzüne atarak "Elime geçirseydim seni de bu hâle getirirdim ve bağırsaklarını koluna takardım." der. İştar "fahişeleri, odalıkları ve orospuları" bir araya çağırırak onlardan Gök Boğası için yas tutmalarını emreder. Bu arada Gılgamış, Gök Boğası'nı alt etmeleri şerefine bir kutlama düzenler.

VII. tablet, Enkidu'nun Anu, Ea ve Şamaş'ı gördüğü bir rüyayı anlatmasıyla başlar. Bu üç tanrı, Gök Boğası'nı öldürdükleri için ceza olarak Gılgamış ya da Enkidu'dan birinin ölmesi gerektiğini belirtir. Enkidu'yu seçerler ve kısa bir süre sonra Enkidu hastalanır, Ölüler Diyarı'yla ilgili bir rüya gördükten sonra da ölür. VIII. tablet, arkadaşının ölümü üzerine Gılgamış'ın avutulamaz üzüntüsünü tarif eder ve Enkidu'nun cenazesinin detaylarını açıklar. IX. tabletten XI. tablete kadar, ölümlü olmasından ötürü kederlenen ve üzülen Gılgamış'ın çok uzaklara gitmesi ve Büyük Tufan'ın tek kurtulanı olan ve tanrılar tarafından ölümsüzlükle ödüllendirilen Utnapiştim'in evini bulmak için pek çok engelin üstesinden gelmesi anlatılır.

image
MÖ 1400 ile 1200 arasında yapılan Erken Orta Asur silindir mühür baskısında kuş kanatlı ve akrep kuyruklu bir adam, bir tepecik üzerindeki griffine ok fırlatmaktadır. Akrep adam, Gılgamış'ın Utnapiştim'in anavatanına olan yolculuğunda karşılaştığı canlılar arasındadır.

Utnapiştim'e yolculuk, muhtemelen büyük bağımsız maceralar olarak ortaya çıkan bir dizi mücadeleyi içerir fakat Joseph Eddy Fontenrose tarafından "oldukça zararsız olaylar" denilen şeyler yaşarlar. İlk olarak Gılgamış, dağ geçidinde aslanlarla karşılaşır ve onları öldürür.Maşu dağına ulaştığında Gılgamış bir akrep adam ve karısıyla karşılaşır. Vücutları korkunç bir ışıltı ile parlar fakat Gılgamış amacını onlara söyleyince geçmesine izin verirler. Gılgamış on iki gün boyunca karanlıkta dolaşır ve sonunda ışığa kavuşur. Deniz kenarında güzel bir bahçe görür ve burada, kutsal Sâkiye Siduri ile karşılaşır. İlkin Gılgamış'ın bahçeye girmesini engeller fakat daha sonra ölümü kaçınılmaz olarak kabul etmesi ve suların ötesine yolculuk etmemesi için ikna etmeye çalışır. Gılgamış bunu yapmayı reddettiğinde Siduri, onu tanrıların kayıkçısı Urşanabi'ye yönlendirir; Urşanabi, kayığıyla Gılgamış'ı Utnapiştim'in vatanına götürür. Gılgamış en sonunda Utnapiştim'in evine vardığında Utnapiştim kendisine ölümsüz olmak istiyorsa uykuyu yenmesi gerektiğini söyler. Gılgamış, bunu yapmayı beceremez ve uyanmadan yedi gün uyuya kalır.

image
Süleymaniye Müzesinde sergilenen Gılgamış Destanı'nın V. tableti

Sonrasında Utnapiştim ona, ölümsüzlüğü elde edemese bile gençleştirme gücü olan bir ot kullanarak gençliğini geri getirebileceğini söyler. Gılgamış otu alır, yüzerken kıyıda bırakır fakat bir yılan otu çalar; bu da destana göre yılanların deri değiştirme sebebini açıklar. Bu kaybın umutsuzluğuyla Gılgamış, Uruk'a geri döner ve kayıkçı Urşanabi'ye kendi şehrini gösterir. Bu noktadan sonra destanın tutarlı anlatısı sona erer. XII. tablet, Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı adlı Sümer şiirine karşılık gelen bir ektir ve pikku ve mikku'nun kaybını anlatır. Bu anlatı içindeki çok sayıda unsur, destanın önceki bölümleriyle olan mantıksal bağ eksikliğini ortaya koymaktadır. Enkidu daha önce VII. tablette ölmüş olmasına rağmen XII. tabletin başında yaşar ve VI. tablette Gılgamış ile İştar'ın aralarındaki şiddetli rekabet olmasına rağmen XII. tablette Gılgamış, İştar'a kibar davranır. Ayrıca, destanın bölümlerinin çoğuyla ilgili Sümerli öncüllerinin serbest uyarlamaları olsa da XII. tablet, kelimenin tam anlamıyla Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı'nın son kısmının birebir çevirisidir. Bu nedenlerden dolayı araştırmacılar, bu anlatının destanın çoğunluğuna uymadığından muhtemelen destanın son kısmına eklendiği görüşüne varmışlardır. Burada Gılgamış, kaybolan eşyaları kurtarmayı vadeden Enkidu'nun hayaletini görür ve Enkidu, arkadaşına Ölüler Diyarı'nın berbat durumunu anlatır.

Mezopotamya sanatında

Her ne kadar Gılgamış hakkındaki hikâyeler antik Mezopotamya'da oldukça popüler olsa da antik sanattaki özgün temsilleri son derece azdır. Popüler çalışmalar genellikle Gılgamış'ın temsilî olarak dört veya altı bukleye sahip uzun saçlı bir kahramanın tasvirlerini içerir ancak bu tanımlamanın yanlış olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, Gılgamış'ın birkaç gerçek antik Mezopotamya temsili mevcuttur. Bu temsiller çoğunlukla kil plaklarda ve silindir mühürlerde bulunur. Bir figürün Gılgamış olup olmadığını tespit etmek için söz konusu sanat eserinin Gılgamış Destanı'ndan bir sahneyi gösterip göstermediğine bakılmaktadır. Gılgamış temsillerinin bir serisi, iki kahramanın demonik bir dev (kesinlikle Humbaba) ile savaştığı sahnelere dayanır. Bir başka seri de benzer bir çiftin dev, kanatlı bir boğa (kesinlikle Gök Boğası) ile mücadelesini gösteren sahnelere dayanır.

Sonraki etkisi

Antik dönem

image
Odysseia destanında Odisseas'ın Polifimos ile yüzleşmesini içeren bölüm, Gılgamış Destanı'nda Gılgamış ve Enkidu'nun Humbaba ile olan savaşıyla benzerlik taşımaktadır. Resim, 17. yüzyılda Guido Reni tarafından çizilmiştir.

Gılgamış Destanı, MÖ 8. yüzyılda Grekçe yazılmış iki destansı şiir İlyada ile Odysseia üzerinde önemli ölçüde etkiye sahiptir. Klasikler üzerine uzman olan Amerikalı araştırmacı Barry B. Powell'a göre erken Grekler muhtemelen Eski Yakın Doğu medeniyetlerine olan geniş bağlantıları sayesinde Mezopotamya sözlü geleneklerine maruz kalıyordu ve bu maruz kalma, Gılgamış Destanı ile Homeros'un destanları arasında benzerlikler oluşmasıyla sonuçlanmıştır. Alman klasikçi Walter Burkert, Gılgamış'ın İştar'ın sırnaşmalarını reddetmesini ve İştar'ın önce annesi Antu'ya bu durumdan yakınmasını ve ardından babası Anu'dan azar işitmesini içeren Gılgamış Destanı'nın VI. tableti ile İlyada'nın V. kitabı arasında doğrudan bağ kurmuştur. Bu sahnede, İştar'ın Yunan uyarlaması olan Afrodit, kahraman Diomidis tarafından yaralanır ve annesi Dioni'ye ağladığı ve babası Zeus'tan hafifçe azar işittiği Olimpos Dağı'na kaçar.

Powell, Odysseia destanın açılış satırlarının Gılgamış Destanı'nın açılış satırlarını yansıttığını belirtmiştir.Odysseia destanın öyküsü de aynı şekilde Gılgamış Destanı'yla çok sayıda benzerlik taşımaktadır. Hem Gılgamış hem de Odisseas, erkekleri hayvana dönüştürebilen bir kadınla karşılaşır: İştar (Gılgamış) ve Kirke (Odisseas).Odysseia destanında Odisseas'in Polifimos adında dev bir kiklopu kör edişi Gılgamış'ın Gılgamış Destanı'nda Humbaba'yı katletmesiyle örtüşmektedir. İki kahraman da Ölüler Diyarı'nı ziyaret eder ve çekici bir kadının huzurunda (Gılgamış için Siduri, Odisseas için Kalipso) uhrevi cenneti yaşarken kendilerini mutsuz hisseder. Son olarak iki kahraman da ölümsüz olma fırsatı ele geçirir fakat bu fırsatı elden kaçırırlar: Gılgamış otu elinden kaybeder, Odisseas ise Kalipso'nun adasından ayrılır.

Devlerin Kitabı (y. MÖ 100) olarak bilinen Kumran parşömen tomarında Gılgamış ve Humbaba isimleri tufandan önceki döneme ait devlerden ikisi olarak geçmektedir ve bu devler (ünsüz biçiminde) glgmš ve bbywbbyš olarak gösterilmiştir. Bu aynı metin daha sonra Orta Doğu'da Maniheizm mezhepleri tarafından kullanılmıştır ve Arapça Gilgamiş/Jiljamiş formu, Mısırlı mutasavvıf Süyûtî'ye (y. 1500) göre bir demonun adı olarak günümüze gelmiştir.

Gılgamış'ın doğumu, mevcut herhangi bir Sümerce veya Akadca metinde kayda geçmemiştir fakat Romalı hatip Aelian tarafından MS 200 yıllarında Yunanca yazılmış kişisel bir kitap olan De Nature Animalium (Hayvanların Doğası Üzerine) eserinde bir başka versiyonu yer almıştır. Aelian'ın hikâyesine göre, bir kâhin Babil Kralı Seuechoros'a torunu Gilgamos'un onu devireceğini söyler. Bunu önlemek için Seuechoros, tek kızını Babil şehri Akropolis'te yakın koruma altında tutar fakat kız yine de hamile kalır. Kralın gazabından korkan muhafızlar bebeği yüksek bir kulenin tepesinden fırlatır. Bir kartal oğlan düşerken onu havada yakalar ve bir meyve bahçesine bırakır. Meyve bahçesinin bekçisi çocuğu bulur ve ona Gilgamos (Yunanca: Γίλγαμος) adını verir. Sonunda Gilgamos, Babil'e döner ve büyükbabasını devirerek kendini kral ilan eder. Aelian'ın anlattığı doğum öyküsü Sargon, Musa ve II. Kiros gibi diğer Yakın Doğu doğum efsaneleriyle aynı geleneğe sahiptir. Süryanice yazan Thedoros Bar Konai (y. MÖ 600), Gligmos, Gmigmos veya Gamigos adında bir kraldan bahseder.

Modern zamanda yeniden keşfi

image
image
İngiliz Asurolog George Smith, 1880 yılında tufan efsanesini içeren Gılgamış Destanı'nın XI. tabletinin çevirisini yayımladı. Tablet, Tekvin'deki tufan hikâyesine olan benzerliği nedeniyle bilim çevrelerinin ilgisini çekerek tartışmalara yol açtı.

Gılgamış Destanı'nın Akadca metni, ilk kez 1849'da İngiliz arkeolog Austen Henry Layard tarafından Ninova'daki Asurbanipal Kütüphanesi'nde bulunmuştur.:95 Layard, o zamanlar dünyanın en eski metinlerini içerdiğine inanılan Eski Ahit'te açıklanan olayların tarihçesini doğrulamak için kanıtlar arıyordu. Başlattığı kazılar bunun yerine çok daha eski Mezopotamya metinlerinin varlığını ortaya koydu ve Eski Ahit'teki hikâyelerin çoğunun aslında antik Yakın Doğu'da söylenen daha önceki mitlerden kaynaklanabileceğini gösterdi. Gılgamış Destanı'nın ilk modern çevirisi 1870'lerin başlarında İngiliz Müzesinde araştırmacı olan George Smith tarafından yapıldı ve Smith, 1880'de XI. tabletteki tufan hikâyesini The Chaldean Account of Genesis adı altında yayımladı. Bu eserde Gılgamış'ın adı İzdubar olarak yanlış okunmuştur.

Keşfinin ilk zamanlarında Gılgamış Destanı'na gösterilen ilgi yalnızca XI. tablette anlatılan tufan hikâyesi nedeniyleydi. Tufan hikâyesi, halkın dikkatini oldukça çekerek akademik tartışmalara yol açarken destanın geri kalanı genellikle görmezden gelindi.Gılgamış Destanı'na olan ilgi 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başında Almanca konuşan ülkelerde meydana geldi ve Babil ve İncil (Almanca Babel ve Bibel kelimeleri arasındaki benzerlik nedeniyle) arasındaki ilişkiye dair tartışmalar yaşandı. Ocak 1902'de Alman Asurolog Friedrich Delitzsch, Kayser II. Wilhelm'in de desteğiyle Sing-Akademie zu Berlin'de bir konferans verdi ve Tekvin'deki tufan hikâyesinin direkt olarak Gılgamış Destanı'ndan kopyalandığını savundu. Delitzsch'in konuşması o kadar tartışıldı ki Eylül 1903'e kadar yaptığı konferansa cevap olarak gazete ve dergilerden 1.350 kısa makale toplamayı başardı. Bunlardan üç yüzü uzun, yirmi sekizi broşür hâlindeydi ve ayrıca bunun yanı sıra Hammurabi Kanunları ile Tevrat'taki Musa Kanunu arasındaki ilişki hakkında bir başka konferans daha verdi. Bu makaleler büyük çoğunlukla Delitzsch'i eleştiriyordu. Kayser kendini Delitzsch'ten ve radikal görüşlerinden uzaklaştırmış, 1904 sonbaharında Delitzsch üçüncü konferansını Berlin'de değil Köln ve Frankfurt'ta vermek zorunda kalmıştır. Gılgamış Destanı ve Tanah arasında olduğu varsayılan ilişki Delitzsch'in 1920-21 tarihli Die große Täuschung (Büyük Aldatma) kitabındaki tartışmasının büyük kısmını işgal etmiştir. Kitaba göre Tanah, Babil tesiriyle telafi edilemez bir biçimde "bozulmuştu" ve Hristiyanlar sadece Eski Ahit'i tamamen ortadan kaldırarak gerçeğe, Yeni Ahit'in Aryan mesajına inanabilirdi.

İlk modern yorumlar

image
Leonidas Le Cenci Hamilton tarafından yazılan Gılgamış Destanı'nın ilk modern edebî uyarlaması olan Ishtar and Izdubar'da (1884) yer alan Izdubar'ın (Gılgamış) bir çizimi

Gılgamış Destanı'nın ilk modern edebiyat uyarlaması Amerikalı avukat ve iş insanı Leonidas Le Cenci Hamilton tarafından 1884'te Ishtar and Izdubar (lit. İştar ve İzdubar) adıyla yayımlanmıştır. Hamilton, iptidai derecede Akadca bilgisine sahipti ve bu dili, Archibald Sayce'ın 1872 tarihli Assyrian Grammar for Comparative Purposes (lit. Karşılaştırmalı Amaçlar İçin Asurca Dilbilgisi) eserinden öğrenmişti. Hamilton'un kitabı büyük ölçüde Smith'in Gılgamış Destanı çevirisine dayanıyordu fakat aynı zamanda destanda büyük değişiklikler de yapmıştı. Örneğin, Hamilton ünlü tufan hikâyesini kitaba eklememiş ve bunun yerine İştar ile Gılgamış arasındaki romantik ilişkiyi merkeze almıştır.Ishtar and Izdubar, kabaca 3 bin dize olan özgün Gılgamış Destanı'nın kabaca kırk sekizlik kıta halinde 6 bin kafiyeli çift beyit halinde genişletilmişidir.Edward FitzGerald'ın Ömer Hayyam'ın Rubaiyatı ile Edwin Arnold'un The Light of Asia (lit. Asya'nın Işığı) eserlerinden önemli ölçüde etkilenen Hamilton'ın karakterleri, eski Babillilerden daha çok 19. yüzyıl Türkleri gibi giydirilip kuşatılmıştır. Hamilton ayrıca özgün destandaki "acımasız gerçeklik" ile "ironik trajedi" tonunu, "aşk ve uyumun tatlı gerginlikleri"yle dolu "keyifli [bir] iyimserlik" ile değiştirmişti.

1904 tarihli Das Alte Testament im Lichte des alten Orients kitabında Alman Asurolog Alfred Jeremias, Gılgamış ile Tekvin'deki Nemrud'u kıyaslamış ve Gılgamış'ın gücünün Hâkimler Kitabı'ndaki Samson'da olduğu gibi saçlarından gelmesi gerektiğini ve Gılgamış'ın Yunan mitolojisindeki Herakles'te olduğu gibi "12 Görevi" yerine getirmesi gerektiğini savunmuştur. 1906 tarihli Gilgamesch-Epos in der Weltliteratur kitabında doğubilimci Peter Jensen, Gılgamış Destanı'nın Eski Ahit'teki neredeyse tüm hikâyelerin arkasındaki kaynak olduğunu ilan etmiş ve Musa'nın "Babil destanının başlarında Erech sakinlerinin yüzleştiği tamamen aynı durumdan kurtaran Hicret'in Gılgamış'ı" olduğunu savunmuştur. Daha sonra İbrahim, İshak, Samson, Davud ve diğer çeşitli İncil'le ilgili figürlerin Gılgamış'ın tam kopyalarından başka bir şey olmadığını iddia etmeye devam etmiştir. Son olarak "İsa'nın bile İsraillilerin Gılgamışlarından başka bir şey olmadığını ve İbrahim'e, Musa'ya ve destandaki sayısız diğer şahıslara yardımcı olmaktan başka bir şey olmadığını" ilan etmiştir. Bu ideoloji, Panbabilliler olarak bilinmiş ve neredeyse hemen hemen ana akım araştırmacılar tarafından reddedilmiştir. Panbabilizme yönelik en güçlü eleştiri Religionsgeschichtliche Schule ile ilişkili olanlardı.Hermann Gunkel, Jensen'in Gılgamış ile İncil'deki şahsiyetler arasındaki iddia ettiği paralelliklerinin çoğunu temelsiz bir sansasyonalizm olarak reddetmiştir. Jensen ve onun gibi diğer Asurologlar'ın, Eski Ahit'in karmaşıklığını anlayamadığı ve "göze çarpan hatalar ve dikkat çekici sapmalar" ile araştırmacıların kafasını karıştırdıklarını sonucuna varmışlardır.

İngilizce konuşulan ülkelerde geçerli bilimsel yorum ilk olarak 21. yüzyılın başlarında I. Baronet Sir Henry Rawlinson tarafından ileri sürüldü ve bu yorumda, yaptıkları güneşin hareketlerini temsil eden Gılgamış'ın bir "güneş kahramanı" olduğunu ve destanın 12 tabletinin Babil zodyakının on iki burcunu temsil ettiğini dile getirmiştir. James George Frazer ve Paul Ehrenreich'in teorilerine dayanan Alman psikolog Sigmund Freud, Gılgamış ve Eabani'yi (Enkidu için daha önceki yanlış okunuş) sırasıyla "insan" ve "ilkel duyarlılık" olarak nitelendirmiştir. İkiliyi dünya mitolojisindeki diğer kardeş figürlerle kıyaslamış ve "Biri her zaman diğerinden daha zayıftır ve daha erken ölür. Gılgamış'ta, eşit olmayan bir çift kardeşin bu eski çağ motifleri, bir erkekle libidosu arasındaki ilişkiyi temsil etmeye hizmet eder." diye görüşünü belirtmiştir. Ayrıca Enkidu'yu doğumdan kısa bir süre sonra ölen "zayıf ikiz" olan plasentanın temsili olarak görmüştür. Freud'un arkadaşı ve öğrencisi Carl Gustav Jung, Gılgamış'ı sık sık ilk çalışması Symbole der Wandlung'da tartışmıştır. Örneğin, İştar'ın Gılgamış'a karşı duyduğu cinsel çekimi annenin oğluna duyduğu ensest arzusunun bir örneği olarak, Humbaba'yı Gılgamış'ın üstesinden gelmesi gereken baskıcı bir baba figürüne örnek olarak, Gılgamış'ın kendisini bilinç dışı bağımlılığını unutan ve onu temsil eden "tanrılar" tarafından cezalandırılan bir erkeğe örnek olarak göstermiştir.

Modern zamandaki kültürel önemi

image
Sidney Üniversitesinde yer alan modern bir Gılgamış heykeli

Eskiden sadece birkaç araştırmacı tarafından bilinen belirsiz bir figür olan Gılgamış, II. Dünya Savaşı'nı izleyen yıllarda giderek daha popüler hâle geldi.Gılgamış Destanı'nın varoluşsal konuları savaştan sonraki yıllarda özellikle Alman yazarlara çekici gelmesini sağlamıştır. Alman romancı Hermann Kasack, 1947 tarihli varoluşçu romanı Die Stadt hinter dem Strom'da destanı bir metafor olarak Almanya'daki II. Dünya Savaşı sonrası yıkım için kullanmış ve bombalanan Hamburg kentini Enkidu'nun rüyasında gördüğü korkutucu Ölüler Diyarı'na benzetmiştir. Hans Henny Jahnn'ın magnum opus'u Fluss ohne Ufer (lit. Kıyısız Nehir) adlı üçlemenin ikincisi, Gılgamış ile Enkidu'yu yansıtarak bir arkadaşıyla yirmi yıl süren homoerotik bir ilişkiye sahip olan ve başyapıtı Gılgamış hakkında bir senfoniye dönüşen bir bestekâra odaklanmaktadır.

Douglas Geoffrey Bridson tarafından 1953'te yayımlanan bir radyo oyunu olan The Gilgamesh Quest, destanın İngiltere'de popülerleşmesine yardımcı olmuştur. Amerika Birleşik Devletlerinde Charles Olson şiir ve denemelerindeki destanı övmüş ve Gregory Corso, modern ahlaki yozlaşma olarak gördüklerini iyileştirebilecek eski erdemleri içerdiğine inanmıştır. Guido Bachmann tarafından 1966'da yazılan postfigüratif roman Gilgamesch, Alman "queer edebiyatı" klasiği haline gelmiş ve Gılgamış ile Enkidu'yu eşcinsel aşıklar olarak resmettiği on yıllarca süren uluslararası bir edebî eğilim oluşturmuştur. Bu eğilim o kadar popüler oldu ki Gılgamış Destanı'nın kendisi bu türün ana eserlerinden biri olan Gay Edebiyatının Columbia Antolojisi'ne dahil edilmiştir. 1970'lerde ve 1980'lerde feminist edebiyat eleştirmenleri, Gılgamış Destanı'nı tüm insanlığın gerçek anaerkillikten modern ataerkilliğe geçişinde bir kanıt olarak incelemişlerdir. Avrupa'da Yeşil Hareket genişledikçe Gılgamış'ın hikâyesi Enkidu'nun ölümünün insanın doğadan ayrılmasını sembolize etmesi bakımından çevreci bir bakışla görülmeye başlanmıştır.

Modern edebiyat araştırmacısı Theodore Ziolkowski, "mitin, edebiyatın ve tarihin diğer pek çok şahsiyetinden farklı olarak Gılgamış'ın kendisini, genellikle başlangıçta tanındığı epik bağlamdan bağımsız olarak özerk bir varlık olarak ya da sadece bir isim olarak tanımladığını" belirtmiştir.Gılgamış Destanı birçok dünya diline çevrilmiş ve Amerikan dünya edebiyatı derslerinin temelini oluşturmuştur. "Gılgamış Grubu" adlı bir Amerikan avangart tiyatro topluluğu ile Joan London'ın Gılgamış romanı dâhil birçok çağdaş yazar ve roman yazarı destandan ilham almıştır. Philip Roth'un The Great American Novel (1973) eserinde "Patriot League" adlı 1930'ların kurgusal bir beyzbol takımının yıldız atıcısı olan "Gıl Gamış" adında bir karakter yer alır. 2000'de Süryani heykeltıraş Lewis Batros, Avustralya'daki Sidney Üniversitesinde sergilenmek üzere Gılgamış'ın modern bir heykelini yapmıştır.

20. yüzyılın sonlarından itibaren Gılgamış Destanı Irak'ta tekrar okunmaya başlanmıştır. Irak'ın eski cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin yaşamı boyunca Gılgamış'a hayran kalmıştır. Hüseyin'in ilk romanı olan Zabibah ve Kral (2000), Gılgamış Destanı ve Binbir Gece unsurlarını harmanlayan antik Asur'da geçen Körfez Savaşı için bir alegoridir. Romanın başındaki kral, Gılgamış gibi gücünü kötüye kullanan ve halkına baskı yapan acımasız bir tirandır fakat Zabibah adındaki sıradan bir kadının yardımı ile daha adil bir yönetici haline gelir. Şubat 2003'te ABD, Hüseyin'e istifa etmesi için baskı yaptığında Hüseyin kendisini epik kahramanla karşılaştırarak bir grup generale konuşma yapmıştır.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Delorme 1981, s. 55.
  2. ^ a b c Hayes, J. L. (PDF). 22 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2019. 
  3. ^ Halloran, J. Sum.Lexicon. 
  4. ^ Hall, H. R. (Harry Reginald); Woolley, Leonard; Legrain, Leon (1900). Ur excavations. Trustees of the Two Museums by the aid of a grant from the Carnegie Corporation of New York. s. 312. 
  5. ^ Mesanepada mührünün görüntüsü: Legrain, Léon (1936). UR EXCAVATIONS VOLUME III ARCHAIC SEAL-IMPRESSIONS (PDF). THE TRUSTEES OF THE TWO MUSEUMS BY THE AID OF A GRANT FROM THE CARNEGIE CORPORATION OF NEW YORK. s. 44; açıklama için mühür 518, Levha 30, görüntü için mühür 518. 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 3 Aralık 2020. 
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Black & Green 1992, s. 89.
  7. ^ a b c Dalley 1989, s. 40.
  8. ^ a b c Kramer 1963, ss. 45-46.
  9. ^ a b c Powell 2012, s. 338.
  10. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Mark 2018.
  11. ^ Kramer 1963, s. 46.
  12. ^ "Gilgamesh tomb believed found" (İngilizce). BBC News. 29 Nisan 2003. 13 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ekim 2017. 
  13. ^ a b Kramer 1961, ss. 32-33.
  14. ^ (1972). "Introduction". The Epic of Gilgamesh. Penguin. 
  15. ^ a b Kramer 1963, s. 45.
  16. ^ a b Editors at W. W. Norton & Company (2012). The Norton Anthology of World Literature. A (third bas.). W. W. Norton & Company. KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi ()
  17. ^ George 2003, s. 141.
  18. ^ Kramer 1961, s. 30.
  19. ^ ETCSL 1.8.1.4 15 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  20. ^ a b c d Kramer 1961, s. 33.
  21. ^ a b c d e f g h i j k Fontenrose 1980, s. 172.
  22. ^ Kramer 1961, ss. 33-34.
  23. ^ Wolkstein & Kramer 1983, s. 140.
  24. ^ Kramer 1961, s. 34.
  25. ^ Wolkstein & Kramer 1983, s. 9.
  26. ^ a b c Fontenrose 1980, ss. 172-173.
  27. ^ Fontenrose 1980, s. 173.
  28. ^ ETCSL 1.8.1.1 7 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  29. ^ a b Fontenrose 1980, s. 167.
  30. ^ ETCSL 1.8.1.5 17 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  31. ^ a b c d e f g h i j Fontenrose 1980, s. 168.
  32. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Black & Green 1992, s. 90.
  33. ^ a b Tigay 2002, s. 24.
  34. ^ ETCSL 1.8.1.2 23 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  35. ^ a b c d Tigay 2002, ss. 24-25.
  36. ^ ETCSL 1.8.1.3 7 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
  37. ^ Black & Green 1992, s. 109.
  38. ^ Powell 2012, ss. 341-343.
  39. ^ Powell 2012, s. 342.
  40. ^ a b c Rybka 2011, ss. 257-258.
  41. ^ a b c Powell 2012, s. 339.
  42. ^ Black & Green 1992, ss. 89-90.
  43. ^ a b Pryke 2017, ss. 140-159.
  44. ^ a b Dalley 1989, ss. 81-82.
  45. ^ a b c Fontenrose 1980, ss. 168-169.
  46. ^ a b c d e Dalley 1989, s. 82.
  47. ^ a b c d e Fontenrose 1980, s. 169.
  48. ^ George 2003, s. 88.
  49. ^ Dalley 1989, s. 82-83.
  50. ^ a b c d e f g h i j k l m n Fontenrose 1980, s. 171.
  51. ^ a b c d e f Tigay 2002, ss. 26-27.
  52. ^ a b Tigay 2002, s. 26.
  53. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Black & Green 1992, s. 91.
  54. ^ a b c d Anderson 2000, ss. 127-128.
  55. ^ West 1997, ss. 334-402.
  56. ^ Burkert 2005, ss. 297-301.
  57. ^ Powell 2012, ss. 338-339.
  58. ^ a b Burkert 2005, ss. 299-300.
  59. ^ a b c d e Anderson 2000, s. 127.
  60. ^ Burkert 2005, ss. 299-301.
  61. ^ a b George 2003, s. 60.
  62. ^ Burkert 2005, s. 295.
  63. ^ Burkert, Walter (1992). The Orientalizing Revolution. p. 33, note 32. 
  64. ^ George 2003, s. 61.
  65. ^ Tigay. The Evolution of the Gilgamesh Epic. s. 252. 
  66. ^ a b c d Ziolkowski 2012, ss. 1-25.
  67. ^ Ziolkowski 2012, ss. 20-28.
  68. ^ Rybka 2011, s. 257.
  69. ^ a b c d e f g h i j k Ziolkowski 2011.
  70. ^ Smith, George. "The Chaldean Account of the Deluge". Transactions of the Society of Biblical Archaeology, Volumes 1-2 (İngilizce). 1–2. Londra: Society of Biblical Archæology. ss. 213-214. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017. 
  71. ^ Jeremias, Alfred (1891). Izdubar-Nimrod, eine altbabylonische Heldensage (Almanca). Erişim tarihi: 12 Ekim 2017. 
  72. ^ a b c d e Ziolkowski 2012, ss. 23-25.
  73. ^ Ziolkowski 2012, ss. 28-29.
  74. ^ Ziolkowski 2012, ss. 23-25, 28-29.
  75. ^ a b c Ziolkowski 2012, s. 25.
  76. ^ a b Ziolkowski 2012, ss. 20-21.
  77. ^ a b c d e Ziolkowski 2012, s. 21.
  78. ^ Ziolkowski 2012, ss. 22-23.
  79. ^ Ziolkowski 2012, s. 23.
  80. ^ a b c d e f Ziolkowski 2012, s. 26.
  81. ^ a b c Ziolkowski 2012, ss. 26-27.
  82. ^ a b Ziolkowski 2012, s. 27.
  83. ^ Ziolkowski 2012, s. 28.
  84. ^ a b Ziolkowski 2012, s. 29.
  85. ^ Ziolkowski 2012, ss. 29-30.
  86. ^ a b Ziolkowski 2012, s. 30.
  87. ^ Ziolkowski 2012, s. xii.
  88. ^ Ziolkowski 2012, ss. xii-xiii.
  89. ^ a b c Damrosch 2006, s. 254.
  90. ^ Damrosch 2006, ss. 254-255.
  91. ^ a b Damrosch 2006, s. 255.
  92. ^ Stone 2012.
  93. ^ Damrosch 2006, ss. 254-257.
  94. ^ Damrosch 2006, s. 257.
  95. ^ Damrosch 2006, ss. 259-260.
  96. ^ Damrosch 2006, s. 260.
Genel
  • Anderson, Graham (2000), Fairytale in the Ancient World, New York City, New York ve Londra, İngiltere: Routledge, ss. 127-131, ISBN , 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Black, Jeremy; Green, Anthony (1992), Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary, Austin, Texas: University of Texas Press, ss. 166-168, ISBN  
  • Burkert, Walter (2005), "Chapter Twenty: Near Eastern Connections", Foley, John Miles (Ed.), A Companion to Ancient Epic, New York City, New York ve Londra, İngiltere: Blackwell Publishing, ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Dalley, Stephanie (1989), Myths from Mesopotamia: Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others, Oxford, İngiltere: Oxford University Press, ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Damrosch, David (2006), The Buried Book: The Loss and Rediscovery of the Great Epic of Gilgamesh, New York, NY: Henry Holt and Company, ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Delorme, Jean (1981) [1964], "The Ancient World", Dunan, Marcel; Bowle, John (Ed.), The Larousse Encyclopedia of Ancient and Medieval History, New York, NY: Excaliber Books, ISBN  
  • (2003) [1999, 2000], The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and Other Texts in Akkadian and Sumerian, Penguin Classics (Üçüncü bas.), Londra: Penguin Books, ISBN , OCLC 901129328, 13 Eylül 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Kramer, Samuel Noah (1961), Sumerian Mythology: A Study of Spiritual and Literary Achievement in the Üçüncü Millennium B.C.: Revised Edition, Philadelphia, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, ISBN , 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Kramer, Samuel Noah (1963), The Sumerians: Their History, Culture, and Character, Chicago, Illinois: University of Chicago Press, ISBN , 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Mark, Joshua J. (29 Mart 2018), "Gilgamesh", ancient.eu, Ancient History Encyclopedia, 11 Eylül 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Fontenrose, Joseph Eddy (1980) [1959], Python: A Study of Delphic Myth and Its Origins, Berkeley, California, Los Angeles, California ve Londra, İngiltere: The University of California Press, ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Powell, Barry B. (2012) [2004], "Gilgamesh: Heroic Myth", Classical Myth (7. bas.), Londra, İngiltere: Pearson, ss. 336-350, ISBN  
  • Pryke, Louise M. (2017), Ishtar, New York City, New York ve Londra, İngiltere: Routledge, ISBN  
  • Rybka, F. James (2011), "The Epic of Gilgamesh", Bohuslav Martinu: The Compulsion to Compose, Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc., ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Tigay, Jeffrey H. (2002) [1982], The Evolution of the Gilgamesh Epic, Wauconda, Illinois: Bolchazzy-Carucci Publishers, Inc., ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Stone, D. (2012), "The Epic of Gilgamesh: Statue brings ancient tale to life" (PDF), MUSE, 12/2781, s. 28, 29 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • West, M. L. (1997), The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth, Oxford, İngiltere: Clarendon Press, ISBN , 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Wolkstein, Diane; Kramer, Samuel Noah (1983), Inanna: Queen of Heaven and Earth: Her Stories and Hymns from Sumer, New York, NY: Harper&Row Publishers, ISBN  
  • Ziolkowski, Theodore (1 Kasım 2011), "Gilgamesh: An Epic Obsession", Berfrois, 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 
  • Ziolkowski, Theodore (2012), Gilgamesh among Us: Modern Encounters with the Ancient Epic, Ithaca, New York ve Londra, İngiltere: Cornell University Press, ISBN , 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 29 Ocak 2019 

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta Gılgamış ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • "Narratives featuring… Gilgameš". Electronic Text Corpus of Sumerian Literature. 29 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2017. 
  • Gmirkin, Russell E (2006). Berossus and Genesis, Manetho and Exodus. New York: T & T Clark International. 
  • Foster, Benjamin R., (Ed.) (2001). The Epic of Gilgamesh. Foster, Benjamin R. tarafından çevrildi. New York: W.W. Norton & Company. ISBN . 
  • Hammond, D.; Jablow, A. (1987). "Gilgamesh and the Sundance Kid: the Myth of Male Friendship". Brod, H. (Ed.). The Making of Masculinities: The New Men's Studies. Boston. ss. 241-258. 
  • Jackson, Danny (1997). The Epic of Gilgamesh. Wauconda, IL: Bolchazy-Carducci Publishers. ISBN . 
  • The Epic of Gilgamesh. Kovacs, Maureen Gallery tarafından çevrildi. Stanford University Press: Stanford, California. 1989 [1985]. ISBN .  Glossary, Appendices, Appendix (Chapter XII=Tablet XII).
  • Maier, John R. (2018). "Gilgamesh and the Great Goddess of Uruk". 30 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Ocak 2019. 
  • Mitchell, Stephen (2004). Gilgamesh: A New English Version. New York: Free Press. ISBN . 
  • Oberhuber, K., (Ed.) (1977). Das Gilgamesch-Epos. Darmstadt: Wege der Forschung. 
  • Parpola, Simo; Mikko Luuko; Kalle Fabritius (1997). The Standard Babylonian, Epic of Gilgamesh. The Neo-Assyrian Text Corpus Project. ISBN . 
  • Pettinato, Giovanni (1992). La saga di Gilgamesh. Milan, İtalya: Rusconi Libri. ISBN . 
Önce gelen
Kiş'li Aga 		Sümer kralı
y. MÖ 2600 		Sonra gelen
Ur-Nungal
Önce gelen
Balıkçı Dumuzid 		Uruk'un en'i
y. MÖ 2600

wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar

Gilgamis Sumerce 𒀭𒄑𒉋𒂵𒈨𒌋𒌋𒌋 romanize Gilgames ozgun Sumerce 𒀭𒉋𒂵𒈩 romanize Bilgamis Sumer sehir devleti Uruk un tarihi krali antik Mezopotamya mitolojisinin onemli bir kahramani ve MO 2 binyilin sonlarinda Akadca yazilan epik siir Gilgamis Destani nin protagonistidir Muhtemelen MO 2800 ile 2500 arasindaki bir zaman araliginda ulkeyi yonetmis ve olumunden sonra tanrisallastirilmistir Ur un ucuncu hanedanligi y MO 2112 2004 doneminde Sumer efsanelerinde onemli bir sahsiyet olmustur Gilgamis in efsanevi kahramanliklari gunumuze kadar gelen bes Sumer siirinde anlatilmistir Bunlarin tespit edilebilen en eskisi Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari dir Bu siirde Gilgamis Tanrica Inanna nin yardimina gelir ve tanricanin huluppu agacini istila eden yaratiklari defeder Inanna Gilgamis a mikku ve pikku adi verilen iki bilinmeyen nesne verir fakat Gilgamis bunlari kaybeder Enkidu nun olumunden sonra golgesi Gilgamis a Oluler Diyari nin kasvetli kosullarini anlatir Gilgamis ve Agga siiri Gilgamis in tabi oldugu Kral Agga ya karsi ayaklanmasini anlatir Diger Sumer siirleri Gilgamis in dev Huvava ve Gok Bogasi veya Cennetin Bogasi ile iliskisini anlatirken kotu muhafaza edilmis olan sonuncu siir Gilgamis in olumuyle cenazesini anlatir Gilgamis 𒀭𒄑𒉋𒂵𒈨𒌋𒌋𒌋Gilgamis in su an Louvre Muzesinde sergilenen esasen Dur Sarrukin de bulunmus olan Asur saray kabartmasinda sol kolunda bir aslan ve sag elinde bir yilan tutarak Hayvanlarin Efendisi seklinde betimlenen olasi temsili Once gelenUruk un ensisi olarak Balikci Dumuzid Sumer krali olarak Kis li AgaSonra gelenUr NungalYasadigi yerMezopotamyaSemboluBoga aslanKisisel bilgileriCocuklariUr NungalEbeveynleriLugalbanda ile Ninsun Babil in sonraki zamanlarinda bu hikayeler baglantili bir anlatiya dahil edilmeye baslanmistir Standartlastirilmis Akadcayla yazilan Gilgamis Destani muhtelemen Orta Babil Donemi nde y MO 1600 1155 Sin leqi unninni adina sahip bir yazman tarafindan yazilmis ve daha cok eski kaynak malzemelerine bagli kalmistir Destanda Gilgamis vahsi bir insan olan Enkidu ile arkadaslik yapan insanustu guce sahip bir yari tanridir Birlikte maceraya atilirlar hem Humbaba yi Huvava nin Dogu Sami dilindeki adi hem de evlilik teklifini reddeden Gilgamis a Istar Inanna nin Dogu Sami dilindeki adi tarafindan ikiliye saldirmasi icin gonderilen Gok Bogasi ni alt ederler Tanrilarin ceza olarak gonderdigi bir hastalik sonucu Enkidu nun olmesiyle Gilgamis kendi olumunden korkmaya baslar ve olumsuzlugu bulmayi umarak Buyuk Tufan da sag kalmayi beceren bilge Utnapistim i ziyaret eder Gilgamis onune cikan bir dizi testte basarisiz olur ve olumsuzlugun ulasamayacagi bir yerde oldugunu fark edip memleketi Uruk a geri doner Cogu klasik tarihci Gilgamis Destani nin MO 8 yuzyilda Grekce yazilmis iki epik siir olan Odysseia ile Ilyada nin uzerinde onemli olcude bir etkiye sahip oldugu konusunda hemfikirdir Gilgamis in dogum hikayesi Romali yazar Aelian in yazdigi De Nature Animalium un MS 2 yuzyil anekdotunda anlatilir Aelian Gilgamis in annesinin hamile kalmasini onlemek icin buyukbabasinca koruma altinda tutuldugunu nakleder Bunun nedeni de kendisine anlatilan bir kehanette torununun kendisini devireceginin soylenmesidir Anne hamile kalir ve muhafizlar cocugu bir kuleden asagi atar Cocuk asagi duserken bir kartal tarafindan kurtarilir ve bahcivan tarafindan buyutulecegi bir meyve bahcesine sag salim goturulur Gilgamis Destani 1849 da Asurbanipal Kutuphanesi nde kesfedilmistir 1870 lerin basinda cevrilmesinden sonra bazi kisimlarinin Tanah ile benzerlik tasimasindan oturu tartismalara neden olmustur Gilgamis 20 yuzyilin ortasina kadar pek taninmamis fakat sonlarindan itibaren modern kulturde gittikce daha belirgin bir figur haline gelmistir EtimolojiGilgamis adinin orijinal civi yazili tabletlerdeki hali 𒄑𒉈𒂵𒈩 seklinde olup bu yaziyi okuyan alimlerce Bilgames seklinde Romanize edilmistir Yakin Dogu dilleri uzmani John L Hayes adin bilga kisminin yasli adam mes kisminin ise genc adam anlamina geldigini savunarak Bilgames in anlamini genclesen yasli adam olarak verir John A Halloran ise bilga kismina ata yasca buyuk karsiliklarini mes kismina yigit karsiligini uygun gorerek adin yigit ata anlamina geldigini savunur 33 174 Civi yazisiyla 𒄑𒂆𒈦 seklinde yazilan ve Gilgames seklinde Latin harflerine aktarilan ad ise Eski Babilce yazilan kehanet metinlerinde b harfinin g harfine donusmesi sonucu orijinal adin Babillesmis halidir Gercek kisiligiUr Kraliyet Mezarligi nda U 13607 bulunan Kis krali Mesannepada ya ait muhur baskisi y MO 2600 Muhurde Gilgamis ve efsanevi boga iki aslan arasinda betimlenmekte ve aslanlardan biri Gilgamis in omzunu isirmaktadir Bu grubun her iki yaninda Enkidu ve uzun sakalli ve Kis tarzi bir baslik giyen hancerle silahlanmis bir avci kahraman gorunmektedir Metnin altinda sakalli ve uzun sacli dort kosucu insan bicimde bir svastika olusturmaktadir Bu kisiler hancerle silahlanmis ve birbirinin ayagini tutmaktadir Cogu tarihci genellikle Gilgamis in Sumer sehir devleti Uruk un tarihi krali oldugu ve muhtemelen Erken Hanedanlar Donemi y MO 2900 2350 icinde bir zaman araliginda ulkeyi yonettigi konusunda hemfikirdir Antik Yakin Dogu arastirmacisi Stephanie Dalley Gilgamis in yasadigi tarihler kesin olarak verilemese de genel itibariyla MO 2800 ila 2500 arasindaki zaman diliminde yasadigi kabul edilir demistir Gilgamis tan bahseden cagdasi herhangi bir oge henuz kesfedilmemistir fakat 1955 te bulunan Isbi Erra y MO 1953 1920 devrinde yazilmis otuz dort satirlik bir tarihyazimi metni olan Tummal Yaziti Gilgamis in saltanatina isik tutar Yazit Gilgamis in Uruk surlarini insa etmesini konu edinir Yazitin on birinci satirindan on besinciye kadar olan kismi soyledir Ikinci kere Tummal yerle bir oldu Gilgamis Enlil Evi nin Numunburra sini insa etti Gilgamis in oglu Ur lugal Tummal i rakipsiz yapti Ninlil i Tummal a getirdi Gilgamis in yasadigi doneme yakin bir tarihte yasamis olma ihtimali bulunan Kis Krali Enmebaragesi de Gilgamis i kral olarak anar Gilgamis ayrica Sumer krallari listesinde Uruk krallarindan biri olarak yer alir Me Turan da bulunan bir destan metninin bazi kisimlari yasaminin sonunda Gilgamis in nehir yataginin altina gomuldugunden bahseder Uruk halki olu krali nehir yatagina gommek amaciyla Uruk tan gecen Firat in akisini degistirmistir Tanrilastirilmasi ve efsanevi kahramanliklariSumer siirleri Mitolojik bir sahneyi gosteren Girsu daki Akadca silindir muhur baskisi Gilgamis olma ihtimali bulunan merkezdeki figur bir tanri gibi gorunuyor ve agaci keser gibi kivirarak agacin govdesini bukuyor Agacin altinda Oluler Diyari ndan yukselen bir tanri topuz benzeri bir nesneyi bir tanricaya veriyor Daha sonraki Erken Hanedanlar Donemi nde Gilgamis a Sumer in cesitli yerlerinde tanri olarak ibadet edildigi kesindir MO 21 yuzyilda Uruk Krali Utu hengal Gilgamis i koruyucu ilahi olarak kabul etmistir Ucuncu Ur Hanedani y MO 2112 2004 krallari ozellikle Gilgamis a duskundu ve ona ilahi kardes ve arkadas derlerdi Ur Krali Sulgi MO 2029 1982 kendisinin Lugalbanda ile Ninsun un oglu ve Gilgamis in erkek kardesi oldugunu aciklamistir Yuzyillar boyunca Gilgamis hakkinda kademeli bir hikaye birikimi olmus olabilir ve bunlardan bazilari Lagas in Ikinci Hanedani hukumdari Gudea gibi diger tarihi sahsiyetlerin gercek hayatlarindan kaynaklanir Kil tabletlere yazilan dualar Oluler Diyari nin hakimi olarak Gilgamis a hitap eder Bu donemde Gilgamis a yonelik cok sayida mit ve efsane gelismistir 95 Gilgamis in cesitli kahramanliklarini anlatan bes bagimsiz Sumer siiri gunumuze kadar gelmistir Gilgamis in edebiyatta ilk gorundugu yer tespit edilebildigi kadariyla Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari adli Sumer siiridir Anlati Sumerolog Samuel Noah Kramer e gore Firat nehri kiyisinda yetisen belki de bir sogut olan bir huluppuagaciyla baslar ve agac Firat kiyisinda buyur Tanrica Inanna agaci tamamen buyudukten sonra taht yapmak amaciyla Uruk taki bahcesine tasir Agac buyur ve olgunlasir fakat cazibe bilmeyen yilan Anzu kusu ile Yahudi folklorundeki Lilith in Sumerlerdeki oncusu Lilitu hepsi agacin icinde yasamaya baslar ve boylece Inanna nin uzuntuden aglamasina neden olurlar Bu hikayede Inanna nin erkek kardesi olarak tasvir edilen Gilgamis gelir ve yilani oldurerek Anzu kusu ile Lilitu nun kacmasini saglar Gilgamis in yoldaslari agaci keser ve agactan bir yatak ve taht oyarak bunlari Inanna ya verir Inanna ise Gilgamis in kahramanliklarina odul olarak bir pikku ve mikku tanimlamalari kesin olmasa da sirasiyla bir davul ve davul tokmagi yaratarak karsilik verir Gilgamis pikku ve mikku yu kaybedince kimin bunlari gidip geri getirecegini sorar Enkidu bunlari bulmak icin Oluler Diyari na iner fakat Oluler Diyari nin kati yasalarina uymayinca sonsuza kadar orada kalmasi gerekir Siirin kalan kisminda Gilgamis in Enkidu nun golgesine Oluler Diyari hakkinda sorular sordugu bir diyalog yer alir Gilgamis ve Agga Gilgamis in tabi oldugu ve sehir devleti Kis in krali olan Agga ya karsi gerceklestirdigi basarili isyani anlatir Gilgamis ve Huvava Uruk tan elli gonullunun yardimi ile Gilgamis ve hizmetlisi Enkidu nun tanrilarin hukumdari tanri Enlil tarafindan Sedir Ormani nin koruyucusu olarak gorevlendirilen canavar Huvava yi nasil yendigini anlatir Huvava ejderha disli aslan simali firtina tufani gibi ugultulu ates agizlidir nefesi olum dur kimse onu yakala ya maz Gilgamis ile elli bir yoldasi Huvava nin bolmesine ulasmak icin yedi sedir agacinin icinden gecer ve canavari orada koseye sikistirir Gilgamis Huvava ya saldirir ve dislerini soker Huvava ise Gilgamis ile gunes tanrisi Utu dan merhamet dilenir fakat kahramanlar yine de onu oldurur Son kisimda tanrilar Huvava ya olan sefkatsizliginden oturu Enkidu yu olume mahkum eder Gilgamis ve Gok Bogasi nda Gilgamis ve Enkidu tanrica Inanna tarafindan kendilerine saldirmasi icin yollanan Gok Bogasi ni oldurur Bu siirin olay orgusu daha sonraki Akadca Gilgamis Destani ndaki ilgili sahneden oldukca farklidir Bu Sumer siirinde daha sonraki Akadca destanda belirtildiginden farkli olarak Inanna Gilgamis tan kendisine es olmasini istemez Ayrica Inanna babasi An i Gok Bogasi ni kendisine vermeye zorlarken sonraki destanda yasayanlari yemesi icin oluleri ayaklandirmakla tehdit etmek yerine sadece dunyaya ulasacak bir ciglik atmakla tehdit eder Kotu muhafaza edildiginden eksik kisimlari bulunanGilgamis in Olumu olarak bilinen siirin okunabildigi kadariyla olen kisinin Oluler Diyari na gidisini takip eden buyuk bir devlet cenazesini tarif ettigi anlasilmaktadir Modern arastirmacilarin siirin basligini yanlis yorumlamis olmasi ve siirin aslinda Enkidu nun olumu hakkinda olabilecegi ihtimaller arasindadir Gilgamis Destani Eski Babil Donemi ne ait bu terakota plakta gosterilen dev Humbaba Gilgamis Destani nda Gilgamis ve arkadasi Enkidu nin savastigi dusmanlardan biridir Eski Mezopotamya terakota kabartmasi y MO 2250 1900 Gilgamis Destani nin VI tabletinin bir bolumunde anlatilan Gilgamis in Gok Bogasi ni oldurdugunu sahneyi gostermektedir Kramer e gore Gilgamis antik dunyada turunun en iyisi olan bir kahraman fakat sohret seref ve olumsuzluk icin insanin beyhude ama bitmez arayisini simgeleyen trajik figur haline gelmistir Eski Babil Donemi nde y MO 1830 1531 Gilgamis in efsanevi kahramanlik hikayeleri bir veya birkac uzun destanda islenmistir Gilgamis in maceralarini anlatan en eksiksiz hikaye olan Gilgamis Destani Orta Babil Donemi nde y MO 1600 1155 Sin leqi unninni adinda bir yazman tarafindan Akadca yazilmistir Gilgamis Destani nin gunumuze gelen en eksiksiz hali MO 7 yuzyila ait on iki kil tablete yaziya gecirilmistir ve Asur baskenti Ninova daki Asurbanipal Kutuphanesi nde bulunmustur Destan bircok parcasinin kaybolusu ya da tahrip edilisiyle boluk porcuk halde gunumuze kadar ulasmistir Bazi arastirmacilar ve cevirmenler destanin eksik kisimlarini onceki Sumer siirlerinden veya Yakin Dogu nun diger bolgelerinde bulunan Gilgamis Destani nin farkli versiyonlarindan aldiklari malzemelerle tamamlamayi secmislerdir Gilgamis destanda ucte ikisi tanrisal ucte biri olumlu olarak tanitilir Gilgamis siirin baslangicinda acimasiz baskici bir hukumdar olarak tanimlanir Bu ya genellikle tum tebaasini zorla calistirdigi ya da cinsel acidan tum tebaasina baski yaptigi seklinde yorumlanir Gilgamis in zulmune ceza olarak tanri Anu vahsi insan Enkidu yu yaratir Enkidu Samhat adindaki bir fahise tarafindan evcillestirildikten sonra Gilgamis ile yuzlesmek icin Uruk a gider Ikinci tablette ikisi guresir ve Gilgamis kazanan taraf olsa da rakibinin gucu ve dayanikliligindan o kadar etkilenir ki ikili yakin arkadas olur Daha erken Sumerce metinlerde Enkidu Gilgamis in hizmetlisidir fakat Gilgamis Destani nda ikili esit konumda olan arkadastir III ten IV e kadar olan tabletlerde Gilgamis ve Enkidu Humbaba Huvava nin Akadca ismi tarafindan korunan Sedir Ormani na gider Kahramanlar yedi dagdan gecerek Sedir Ormani na varirlar ve agaclari kesmeye baslarlar Humbaba ile yuzlestiginde Gilgamis panikler ve Samas a Utu nun Dogu Sami ismi dua eder Bunun sonucu cikan sekiz firtina Humbaba nin gozune vurunca gozleri kor olur Humbaba merhamet icin yalvarir ancak kahramanlar her seye ragmen Humbaba nin basini keser VI tablet Gilgamis in Uruk a donmesiyle baslar Buradayken Istar Inanna nin Akadca ismi Gilgamis in yanina gelir ve ondan esi olmasini ister Gilgamis Istar in eski sevgililerine kotu davrandigi konusunda israr ederek onu reddeder Intikam arayisina giren Istar babasi Anu ya gider ve ondan Gilgamis a saldirtmak icin kendisine Gok Bogasi ni vermesini ister Gilgamis ve Enkidu bogayi oldurur ve kalbini Samas a sunar Gilgamis ve Enkidu dinlenirken Istar Uruk un surlarinda dikilir ve Gilgamis i lanetler Enkidu boganin sag uylugunu yirtip Istar in yuzune atarak Elime gecirseydim seni de bu hale getirirdim ve bagirsaklarini koluna takardim der Istar fahiseleri odaliklari ve orospulari bir araya cagirirak onlardan Gok Bogasi icin yas tutmalarini emreder Bu arada Gilgamis Gok Bogasi ni alt etmeleri serefine bir kutlama duzenler VII tablet Enkidu nun Anu Ea ve Samas i gordugu bir ruyayi anlatmasiyla baslar Bu uc tanri Gok Bogasi ni oldurdukleri icin ceza olarak Gilgamis ya da Enkidu dan birinin olmesi gerektigini belirtir Enkidu yu secerler ve kisa bir sure sonra Enkidu hastalanir Oluler Diyari yla ilgili bir ruya gordukten sonra da olur VIII tablet arkadasinin olumu uzerine Gilgamis in avutulamaz uzuntusunu tarif eder ve Enkidu nun cenazesinin detaylarini aciklar IX tabletten XI tablete kadar olumlu olmasindan oturu kederlenen ve uzulen Gilgamis in cok uzaklara gitmesi ve Buyuk Tufan in tek kurtulani olan ve tanrilar tarafindan olumsuzlukle odullendirilen Utnapistim in evini bulmak icin pek cok engelin ustesinden gelmesi anlatilir MO 1400 ile 1200 arasinda yapilan Erken Orta Asur silindir muhur baskisinda kus kanatli ve akrep kuyruklu bir adam bir tepecik uzerindeki griffine ok firlatmaktadir Akrep adam Gilgamis in Utnapistim in anavatanina olan yolculugunda karsilastigi canlilar arasindadir Utnapistim e yolculuk muhtemelen buyuk bagimsiz maceralar olarak ortaya cikan bir dizi mucadeleyi icerir fakat Joseph Eddy Fontenrose tarafindan oldukca zararsiz olaylar denilen seyler yasarlar Ilk olarak Gilgamis dag gecidinde aslanlarla karsilasir ve onlari oldurur Masu dagina ulastiginda Gilgamis bir akrep adam ve karisiyla karsilasir Vucutlari korkunc bir isilti ile parlar fakat Gilgamis amacini onlara soyleyince gecmesine izin verirler Gilgamis on iki gun boyunca karanlikta dolasir ve sonunda isiga kavusur Deniz kenarinda guzel bir bahce gorur ve burada kutsal Sakiye Siduri ile karsilasir Ilkin Gilgamis in bahceye girmesini engeller fakat daha sonra olumu kacinilmaz olarak kabul etmesi ve sularin otesine yolculuk etmemesi icin ikna etmeye calisir Gilgamis bunu yapmayi reddettiginde Siduri onu tanrilarin kayikcisi Ursanabi ye yonlendirir Ursanabi kayigiyla Gilgamis i Utnapistim in vatanina goturur Gilgamis en sonunda Utnapistim in evine vardiginda Utnapistim kendisine olumsuz olmak istiyorsa uykuyu yenmesi gerektigini soyler Gilgamis bunu yapmayi beceremez ve uyanmadan yedi gun uyuya kalir Suleymaniye Muzesinde sergilenen Gilgamis Destani nin V tableti Sonrasinda Utnapistim ona olumsuzlugu elde edemese bile genclestirme gucu olan bir ot kullanarak gencligini geri getirebilecegini soyler Gilgamis otu alir yuzerken kiyida birakir fakat bir yilan otu calar bu da destana gore yilanlarin deri degistirme sebebini aciklar Bu kaybin umutsuzluguyla Gilgamis Uruk a geri doner ve kayikci Ursanabi ye kendi sehrini gosterir Bu noktadan sonra destanin tutarli anlatisi sona erer XII tablet Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari adli Sumer siirine karsilik gelen bir ektir ve pikku ve mikku nun kaybini anlatir Bu anlati icindeki cok sayida unsur destanin onceki bolumleriyle olan mantiksal bag eksikligini ortaya koymaktadir Enkidu daha once VII tablette olmus olmasina ragmen XII tabletin basinda yasar ve VI tablette Gilgamis ile Istar in aralarindaki siddetli rekabet olmasina ragmen XII tablette Gilgamis Istar a kibar davranir Ayrica destanin bolumlerinin coguyla ilgili Sumerli oncullerinin serbest uyarlamalari olsa da XII tablet kelimenin tam anlamiyla Gilgamis Enkidu ve Oluler Diyari nin son kisminin birebir cevirisidir Bu nedenlerden dolayi arastirmacilar bu anlatinin destanin cogunluguna uymadigindan muhtemelen destanin son kismina eklendigi gorusune varmislardir Burada Gilgamis kaybolan esyalari kurtarmayi vadeden Enkidu nun hayaletini gorur ve Enkidu arkadasina Oluler Diyari nin berbat durumunu anlatir Mezopotamya sanatinda Her ne kadar Gilgamis hakkindaki hikayeler antik Mezopotamya da oldukca populer olsa da antik sanattaki ozgun temsilleri son derece azdir Populer calismalar genellikle Gilgamis in temsili olarak dort veya alti bukleye sahip uzun sacli bir kahramanin tasvirlerini icerir ancak bu tanimlamanin yanlis oldugu bilinmektedir Bununla birlikte Gilgamis in birkac gercek antik Mezopotamya temsili mevcuttur Bu temsiller cogunlukla kil plaklarda ve silindir muhurlerde bulunur Bir figurun Gilgamis olup olmadigini tespit etmek icin soz konusu sanat eserinin Gilgamis Destani ndan bir sahneyi gosterip gostermedigine bakilmaktadir Gilgamis temsillerinin bir serisi iki kahramanin demonik bir dev kesinlikle Humbaba ile savastigi sahnelere dayanir Bir baska seri de benzer bir ciftin dev kanatli bir boga kesinlikle Gok Bogasi ile mucadelesini gosteren sahnelere dayanir Sonraki etkisiAntik donem Odysseia destaninda Odisseas in Polifimos ile yuzlesmesini iceren bolum Gilgamis Destani nda Gilgamis ve Enkidu nun Humbaba ile olan savasiyla benzerlik tasimaktadir Resim 17 yuzyilda Guido Reni tarafindan cizilmistir Gilgamis Destani MO 8 yuzyilda Grekce yazilmis iki destansi siir Ilyada ile Odysseia uzerinde onemli olcude etkiye sahiptir Klasikler uzerine uzman olan Amerikali arastirmaci Barry B Powell a gore erken Grekler muhtemelen Eski Yakin Dogu medeniyetlerine olan genis baglantilari sayesinde Mezopotamya sozlu geleneklerine maruz kaliyordu ve bu maruz kalma Gilgamis Destani ile Homeros un destanlari arasinda benzerlikler olusmasiyla sonuclanmistir Alman klasikci Walter Burkert Gilgamis in Istar in sirnasmalarini reddetmesini ve Istar in once annesi Antu ya bu durumdan yakinmasini ve ardindan babasi Anu dan azar isitmesini iceren Gilgamis Destani nin VI tableti ile Ilyada nin V kitabi arasinda dogrudan bag kurmustur Bu sahnede Istar in Yunan uyarlamasi olan Afrodit kahraman Diomidis tarafindan yaralanir ve annesi Dioni ye agladigi ve babasi Zeus tan hafifce azar isittigi Olimpos Dagi na kacar Powell Odysseia destanin acilis satirlarinin Gilgamis Destani nin acilis satirlarini yansittigini belirtmistir Odysseiadestanin oykusu de ayni sekilde Gilgamis Destani yla cok sayida benzerlik tasimaktadir Hem Gilgamis hem de Odisseas erkekleri hayvana donusturebilen bir kadinla karsilasir Istar Gilgamis ve Kirke Odisseas Odysseia destaninda Odisseas in Polifimos adinda dev bir kiklopu kor edisi Gilgamis in Gilgamis Destani nda Humbaba yi katletmesiyle ortusmektedir Iki kahraman da Oluler Diyari ni ziyaret eder ve cekici bir kadinin huzurunda Gilgamis icin Siduri Odisseas icin Kalipso uhrevi cenneti yasarken kendilerini mutsuz hisseder Son olarak iki kahraman da olumsuz olma firsati ele gecirir fakat bu firsati elden kacirirlar Gilgamis otu elinden kaybeder Odisseas ise Kalipso nun adasindan ayrilir Devlerin Kitabi y MO 100 olarak bilinen Kumran parsomen tomarinda Gilgamis ve Humbaba isimleri tufandan onceki doneme ait devlerden ikisi olarak gecmektedir ve bu devler unsuz biciminde glgmsve bbywbbysolarak gosterilmistir Bu ayni metin daha sonra Orta Dogu da Maniheizm mezhepleri tarafindan kullanilmistir ve Arapca Gilgamis Jiljamis formu Misirli mutasavvif Suyuti ye y 1500 gore bir demonun adi olarak gunumuze gelmistir Gilgamis in dogumu mevcut herhangi bir Sumerce veya Akadca metinde kayda gecmemistir fakat Romali hatip Aelian tarafindan MS 200 yillarinda Yunanca yazilmis kisisel bir kitap olan De Nature Animalium Hayvanlarin Dogasi Uzerine eserinde bir baska versiyonu yer almistir Aelian in hikayesine gore bir kahin Babil Krali Seuechoros a torunu Gilgamos un onu devirecegini soyler Bunu onlemek icin Seuechoros tek kizini Babil sehri Akropolis te yakin koruma altinda tutar fakat kiz yine de hamile kalir Kralin gazabindan korkan muhafizlar bebegi yuksek bir kulenin tepesinden firlatir Bir kartal oglan duserken onu havada yakalar ve bir meyve bahcesine birakir Meyve bahcesinin bekcisi cocugu bulur ve ona Gilgamos Yunanca Gilgamos adini verir Sonunda Gilgamos Babil e doner ve buyukbabasini devirerek kendini kral ilan eder Aelian in anlattigi dogum oykusu Sargon Musa ve II Kiros gibi diger Yakin Dogu dogum efsaneleriyle ayni gelenege sahiptir Suryanice yazan Thedoros Bar Konai y MO 600 Gligmos Gmigmos veya Gamigos adinda bir kraldan bahseder Modern zamanda yeniden kesfi Ingiliz Asurolog George Smith 1880 yilinda tufan efsanesini iceren Gilgamis Destani nin XI tabletinin cevirisini yayimladi Tablet Tekvin deki tufan hikayesine olan benzerligi nedeniyle bilim cevrelerinin ilgisini cekerek tartismalara yol acti Gilgamis Destani nin Akadca metni ilk kez 1849 da Ingiliz arkeolog Austen Henry Layard tarafindan Ninova daki Asurbanipal Kutuphanesi nde bulunmustur 95 Layard o zamanlar dunyanin en eski metinlerini icerdigine inanilan Eski Ahit te aciklanan olaylarin tarihcesini dogrulamak icin kanitlar ariyordu Baslattigi kazilar bunun yerine cok daha eski Mezopotamya metinlerinin varligini ortaya koydu ve Eski Ahit teki hikayelerin cogunun aslinda antik Yakin Dogu da soylenen daha onceki mitlerden kaynaklanabilecegini gosterdi Gilgamis Destani nin ilk modern cevirisi 1870 lerin baslarinda Ingiliz Muzesinde arastirmaci olan George Smith tarafindan yapildi ve Smith 1880 de XI tabletteki tufan hikayesini The Chaldean Account of Genesis adi altinda yayimladi Bu eserde Gilgamis in adi Izdubar olarak yanlis okunmustur Kesfinin ilk zamanlarinda Gilgamis Destani na gosterilen ilgi yalnizca XI tablette anlatilan tufan hikayesi nedeniyleydi Tufan hikayesi halkin dikkatini oldukca cekerek akademik tartismalara yol acarken destanin geri kalani genellikle gormezden gelindi Gilgamis Destani na olan ilgi 19 yuzyilin sonu 20 yuzyilin basinda Almanca konusan ulkelerde meydana geldi ve Babil ve Incil Almanca Babel ve Bibel kelimeleri arasindaki benzerlik nedeniyle arasindaki iliskiye dair tartismalar yasandi Ocak 1902 de Alman Asurolog Friedrich Delitzsch Kayser II Wilhelm in de destegiyle Sing Akademie zu Berlin de bir konferans verdi ve Tekvin deki tufan hikayesinin direkt olarak Gilgamis Destani ndan kopyalandigini savundu Delitzsch in konusmasi o kadar tartisildi ki Eylul 1903 e kadar yaptigi konferansa cevap olarak gazete ve dergilerden 1 350 kisa makale toplamayi basardi Bunlardan uc yuzu uzun yirmi sekizi brosur halindeydi ve ayrica bunun yani sira Hammurabi Kanunlari ile Tevrat taki Musa Kanunu arasindaki iliski hakkinda bir baska konferans daha verdi Bu makaleler buyuk cogunlukla Delitzsch i elestiriyordu Kayser kendini Delitzsch ten ve radikal goruslerinden uzaklastirmis 1904 sonbaharinda Delitzsch ucuncu konferansini Berlin de degil Koln ve Frankfurt ta vermek zorunda kalmistir Gilgamis Destani ve Tanah arasinda oldugu varsayilan iliski Delitzsch in 1920 21 tarihli Die grosse Tauschung Buyuk Aldatma kitabindaki tartismasinin buyuk kismini isgal etmistir Kitaba gore Tanah Babil tesiriyle telafi edilemez bir bicimde bozulmustu ve Hristiyanlar sadece Eski Ahit i tamamen ortadan kaldirarak gercege Yeni Ahit in Aryan mesajina inanabilirdi Ilk modern yorumlar Leonidas Le Cenci Hamilton tarafindan yazilan Gilgamis Destani nin ilk modern edebi uyarlamasi olan Ishtar and Izdubar da 1884 yer alan Izdubar in Gilgamis bir cizimi Gilgamis Destani nin ilk modern edebiyat uyarlamasi Amerikali avukat ve is insani Leonidas Le Cenci Hamilton tarafindan 1884 te Ishtar and Izdubar lit Istar ve Izdubar adiyla yayimlanmistir Hamilton iptidai derecede Akadca bilgisine sahipti ve bu dili Archibald Sayce in 1872 tarihli Assyrian Grammar for Comparative Purposes lit Karsilastirmali Amaclar Icin Asurca Dilbilgisi eserinden ogrenmisti Hamilton un kitabi buyuk olcude Smith in Gilgamis Destani cevirisine dayaniyordu fakat ayni zamanda destanda buyuk degisiklikler de yapmisti Ornegin Hamilton unlu tufan hikayesini kitaba eklememis ve bunun yerine Istar ile Gilgamis arasindaki romantik iliskiyi merkeze almistir Ishtar and Izdubar kabaca 3 bin dize olan ozgun Gilgamis Destani nin kabaca kirk sekizlik kita halinde 6 bin kafiyeli cift beyit halinde genisletilmisidir Edward FitzGerald in Omer Hayyam in Rubaiyati ile Edwin Arnold un The Light of Asia lit Asya nin Isigi eserlerinden onemli olcude etkilenen Hamilton in karakterleri eski Babillilerden daha cok 19 yuzyil Turkleri gibi giydirilip kusatilmistir Hamilton ayrica ozgun destandaki acimasiz gerceklik ile ironik trajedi tonunu ask ve uyumun tatli gerginlikleri yle dolu keyifli bir iyimserlik ile degistirmisti 1904 tarihli Das Alte Testament im Lichte des alten Orients kitabinda Alman Asurolog Alfred Jeremias Gilgamis ile Tekvin deki Nemrud u kiyaslamis ve Gilgamis in gucunun Hakimler Kitabi ndaki Samson da oldugu gibi saclarindan gelmesi gerektigini ve Gilgamis in Yunan mitolojisindeki Herakles te oldugu gibi 12 Gorevi yerine getirmesi gerektigini savunmustur 1906 tarihli Gilgamesch Epos in der Weltliteratur kitabinda dogubilimci Peter Jensen Gilgamis Destani nin Eski Ahit teki neredeyse tum hikayelerin arkasindaki kaynak oldugunu ilan etmis ve Musa nin Babil destaninin baslarinda Erech sakinlerinin yuzlestigi tamamen ayni durumdan kurtaran Hicret in Gilgamis i oldugunu savunmustur Daha sonra Ibrahim Ishak Samson Davud ve diger cesitli Incil le ilgili figurlerin Gilgamis in tam kopyalarindan baska bir sey olmadigini iddia etmeye devam etmistir Son olarak Isa nin bile Israillilerin Gilgamislarindan baska bir sey olmadigini ve Ibrahim e Musa ya ve destandaki sayisiz diger sahislara yardimci olmaktan baska bir sey olmadigini ilan etmistir Bu ideoloji Panbabilliler olarak bilinmis ve neredeyse hemen hemen ana akim arastirmacilar tarafindan reddedilmistir Panbabilizme yonelik en guclu elestiri Religionsgeschichtliche Schule ile iliskili olanlardi Hermann Gunkel Jensen in Gilgamis ile Incil deki sahsiyetler arasindaki iddia ettigi paralelliklerinin cogunu temelsiz bir sansasyonalizm olarak reddetmistir Jensen ve onun gibi diger Asurologlar in Eski Ahit in karmasikligini anlayamadigi ve goze carpan hatalar ve dikkat cekici sapmalar ile arastirmacilarin kafasini karistirdiklarini sonucuna varmislardir Ingilizce konusulan ulkelerde gecerli bilimsel yorum ilk olarak 21 yuzyilin baslarinda I Baronet Sir Henry Rawlinson tarafindan ileri suruldu ve bu yorumda yaptiklari gunesin hareketlerini temsil eden Gilgamis in bir gunes kahramani oldugunu ve destanin 12 tabletinin Babil zodyakinin on iki burcunu temsil ettigini dile getirmistir James George Frazer ve Paul Ehrenreich in teorilerine dayanan Alman psikolog Sigmund Freud Gilgamis ve Eabani yi Enkidu icin daha onceki yanlis okunus sirasiyla insan ve ilkel duyarlilik olarak nitelendirmistir Ikiliyi dunya mitolojisindeki diger kardes figurlerle kiyaslamis ve Biri her zaman digerinden daha zayiftir ve daha erken olur Gilgamis ta esit olmayan bir cift kardesin bu eski cag motifleri bir erkekle libidosu arasindaki iliskiyi temsil etmeye hizmet eder diye gorusunu belirtmistir Ayrica Enkidu yu dogumdan kisa bir sure sonra olen zayif ikiz olan plasentanin temsili olarak gormustur Freud un arkadasi ve ogrencisi Carl Gustav Jung Gilgamis i sik sik ilk calismasi Symbole der Wandlung da tartismistir Ornegin Istar in Gilgamis a karsi duydugu cinsel cekimi annenin ogluna duydugu ensest arzusunun bir ornegi olarak Humbaba yi Gilgamis in ustesinden gelmesi gereken baskici bir baba figurune ornek olarak Gilgamis in kendisini bilinc disi bagimliligini unutan ve onu temsil eden tanrilar tarafindan cezalandirilan bir erkege ornek olarak gostermistir Modern zamandaki kulturel onemi Sidney Universitesinde yer alan modern bir Gilgamis heykeli Eskiden sadece birkac arastirmaci tarafindan bilinen belirsiz bir figur olan Gilgamis II Dunya Savasi ni izleyen yillarda giderek daha populer hale geldi Gilgamis Destani nin varolussal konulari savastan sonraki yillarda ozellikle Alman yazarlara cekici gelmesini saglamistir Alman romanci Hermann Kasack 1947 tarihli varoluscu romani Die Stadt hinter dem Strom da destani bir metafor olarak Almanya daki II Dunya Savasi sonrasi yikim icin kullanmis ve bombalanan Hamburg kentini Enkidu nun ruyasinda gordugu korkutucu Oluler Diyari na benzetmistir Hans Henny Jahnn in magnum opus u Fluss ohne Ufer lit Kiyisiz Nehir adli uclemenin ikincisi Gilgamis ile Enkidu yu yansitarak bir arkadasiyla yirmi yil suren homoerotik bir iliskiye sahip olan ve basyapiti Gilgamis hakkinda bir senfoniye donusen bir bestekara odaklanmaktadir Douglas Geoffrey Bridson tarafindan 1953 te yayimlanan bir radyo oyunu olan The Gilgamesh Quest destanin Ingiltere de populerlesmesine yardimci olmustur Amerika Birlesik Devletlerinde Charles Olson siir ve denemelerindeki destani ovmus ve Gregory Corso modern ahlaki yozlasma olarak gorduklerini iyilestirebilecek eski erdemleri icerdigine inanmistir Guido Bachmann tarafindan 1966 da yazilan postfiguratif roman Gilgamesch Alman queer edebiyati klasigi haline gelmis ve Gilgamis ile Enkidu yu escinsel asiklar olarak resmettigi on yillarca suren uluslararasi bir edebi egilim olusturmustur Bu egilim o kadar populer oldu ki Gilgamis Destani nin kendisi bu turun ana eserlerinden biri olan Gay Edebiyatinin Columbia Antolojisi ne dahil edilmistir 1970 lerde ve 1980 lerde feminist edebiyat elestirmenleri Gilgamis Destani ni tum insanligin gercek anaerkillikten modern ataerkillige gecisinde bir kanit olarak incelemislerdir Avrupa da Yesil Hareket genisledikce Gilgamis in hikayesi Enkidu nun olumunun insanin dogadan ayrilmasini sembolize etmesi bakimindan cevreci bir bakisla gorulmeye baslanmistir Modern edebiyat arastirmacisi Theodore Ziolkowski mitin edebiyatin ve tarihin diger pek cok sahsiyetinden farkli olarak Gilgamis in kendisini genellikle baslangicta tanindigi epik baglamdan bagimsiz olarak ozerk bir varlik olarak ya da sadece bir isim olarak tanimladigini belirtmistir Gilgamis Destani bircok dunya diline cevrilmis ve Amerikan dunya edebiyati derslerinin temelini olusturmustur Gilgamis Grubu adli bir Amerikan avangart tiyatro toplulugu ile Joan London in Gilgamis romani dahil bircok cagdas yazar ve roman yazari destandan ilham almistir Philip Roth un The Great American Novel 1973 eserinde Patriot League adli 1930 larin kurgusal bir beyzbol takiminin yildiz aticisi olan Gil Gamis adinda bir karakter yer alir 2000 de Suryani heykeltiras Lewis Batros Avustralya daki Sidney Universitesinde sergilenmek uzere Gilgamis in modern bir heykelini yapmistir 20 yuzyilin sonlarindan itibaren Gilgamis Destani Irak ta tekrar okunmaya baslanmistir Irak in eski cumhurbaskani Saddam Huseyin yasami boyunca Gilgamis a hayran kalmistir Huseyin in ilk romani olan Zabibah ve Kral 2000 Gilgamis Destani ve Binbir Gece unsurlarini harmanlayan antik Asur da gecen Korfez Savasi icin bir alegoridir Romanin basindaki kral Gilgamis gibi gucunu kotuye kullanan ve halkina baski yapan acimasiz bir tirandir fakat Zabibah adindaki siradan bir kadinin yardimi ile daha adil bir yonetici haline gelir Subat 2003 te ABD Huseyin e istifa etmesi icin baski yaptiginda Huseyin kendisini epik kahramanla karsilastirarak bir grup generale konusma yapmistir KaynakcaOzel Delorme 1981 s 55 a b c Hayes J L PDF 22 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Ocak 2019 Halloran J Sum Lexicon Hall H R Harry Reginald Woolley Leonard Legrain Leon 1900 Ur excavations Trustees of the Two Museums by the aid of a grant from the Carnegie Corporation of New York s 312 Mesanepada muhrunun goruntusu Legrain Leon 1936 UR EXCAVATIONS VOLUME III ARCHAIC SEAL IMPRESSIONS PDF THE TRUSTEES OF THE TWO MUSEUMS BY THE AID OF A GRANT FROM THE CARNEGIE CORPORATION OF NEW YORK s 44 aciklama icin muhur 518 Levha 30 goruntu icin muhur 518 27 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 3 Aralik 2020 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Black amp Green 1992 s 89 a b c Dalley 1989 s 40 a b c Kramer 1963 ss 45 46 a b c Powell 2012 s 338 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Mark 2018 Kramer 1963 s 46 Gilgamesh tomb believed found Ingilizce BBC News 29 Nisan 2003 13 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ekim 2017 a b Kramer 1961 ss 32 33 1972 Introduction The Epic of Gilgamesh Penguin a b Kramer 1963 s 45 a b Editors at W W Norton amp Company 2012 The Norton Anthology of World Literature A third bas W W Norton amp Company KB1 bakim Fazladan yazi yazar listesi link George 2003 s 141 Kramer 1961 s 30 ETCSL 1 8 1 4 15 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c d Kramer 1961 s 33 a b c d e f g h i j k Fontenrose 1980 s 172 Kramer 1961 ss 33 34 Wolkstein amp Kramer 1983 s 140 Kramer 1961 s 34 Wolkstein amp Kramer 1983 s 9 a b c Fontenrose 1980 ss 172 173 Fontenrose 1980 s 173 ETCSL 1 8 1 1 7 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Fontenrose 1980 s 167 ETCSL 1 8 1 5 17 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c d e f g h i j Fontenrose 1980 s 168 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Black amp Green 1992 s 90 a b Tigay 2002 s 24 ETCSL 1 8 1 2 23 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c d Tigay 2002 ss 24 25 ETCSL 1 8 1 3 7 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Black amp Green 1992 s 109 Powell 2012 ss 341 343 Powell 2012 s 342 a b c Rybka 2011 ss 257 258 a b c Powell 2012 s 339 Black amp Green 1992 ss 89 90 a b Pryke 2017 ss 140 159 a b Dalley 1989 ss 81 82 a b c Fontenrose 1980 ss 168 169 a b c d e Dalley 1989 s 82 a b c d e Fontenrose 1980 s 169 George 2003 s 88 Dalley 1989 s 82 83 a b c d e f g h i j k l m n Fontenrose 1980 s 171 a b c d e f Tigay 2002 ss 26 27 a b Tigay 2002 s 26 a b c d e f g h i j k l m n o p q r Black amp Green 1992 s 91 a b c d Anderson 2000 ss 127 128 West 1997 ss 334 402 Burkert 2005 ss 297 301 Powell 2012 ss 338 339 a b Burkert 2005 ss 299 300 a b c d e Anderson 2000 s 127 Burkert 2005 ss 299 301 a b George 2003 s 60 Burkert 2005 s 295 Burkert Walter 1992 The Orientalizing Revolution p 33 note 32 George 2003 s 61 Tigay The Evolution of the Gilgamesh Epic s 252 a b c d Ziolkowski 2012 ss 1 25 Ziolkowski 2012 ss 20 28 Rybka 2011 s 257 a b c d e f g h i j k Ziolkowski 2011 Smith George The Chaldean Account of the Deluge Transactions of the Society of Biblical Archaeology Volumes 1 2 Ingilizce 1 2 Londra Society of Biblical Archaeology ss 213 214 Erisim tarihi 12 Ekim 2017 Jeremias Alfred 1891 Izdubar Nimrod eine altbabylonische Heldensage Almanca Erisim tarihi 12 Ekim 2017 a b c d e Ziolkowski 2012 ss 23 25 Ziolkowski 2012 ss 28 29 Ziolkowski 2012 ss 23 25 28 29 a b c Ziolkowski 2012 s 25 a b Ziolkowski 2012 ss 20 21 a b c d e Ziolkowski 2012 s 21 Ziolkowski 2012 ss 22 23 Ziolkowski 2012 s 23 a b c d e f Ziolkowski 2012 s 26 a b c Ziolkowski 2012 ss 26 27 a b Ziolkowski 2012 s 27 Ziolkowski 2012 s 28 a b Ziolkowski 2012 s 29 Ziolkowski 2012 ss 29 30 a b Ziolkowski 2012 s 30 Ziolkowski 2012 s xii Ziolkowski 2012 ss xii xiii a b c Damrosch 2006 s 254 Damrosch 2006 ss 254 255 a b Damrosch 2006 s 255 Stone 2012 Damrosch 2006 ss 254 257 Damrosch 2006 s 257 Damrosch 2006 ss 259 260 Damrosch 2006 s 260 GenelAnderson Graham 2000 Fairytale in the Ancient World New York City New York ve Londra Ingiltere Routledge ss 127 131 ISBN 978 0 415 23702 4 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Black Jeremy Green Anthony 1992 Gods Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia An Illustrated Dictionary Austin Texas University of Texas Press ss 166 168 ISBN 978 0 7141 1705 8 Burkert Walter 2005 Chapter Twenty Near Eastern Connections Foley John Miles Ed A Companion to Ancient Epic New York City New York ve Londra Ingiltere Blackwell Publishing ISBN 978 1 4051 0524 8 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Dalley Stephanie 1989 Myths from Mesopotamia Creation the Flood Gilgamesh and Others Oxford Ingiltere Oxford University Press ISBN 978 0 19 283589 5 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Damrosch David 2006 The Buried Book The Loss and Rediscovery of the Great Epic of Gilgamesh New York NY Henry Holt and Company ISBN 978 0 8050 8029 2 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Delorme Jean 1981 1964 The Ancient World Dunan Marcel Bowle John Ed The Larousse Encyclopedia of Ancient and Medieval History New York NY Excaliber Books ISBN 978 0 89673 083 0 2003 1999 2000 The Epic of Gilgamesh The Babylonian Epic Poem and Other Texts in Akkadian and Sumerian Penguin Classics Ucuncu bas Londra Penguin Books ISBN 978 0 14 044919 8 OCLC 901129328 13 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Kramer Samuel Noah 1961 Sumerian Mythology A Study of Spiritual and Literary Achievement in the Ucuncu Millennium B C Revised Edition Philadelphia Pennsylvania University of Pennsylvania Press ISBN 978 0 8122 1047 7 8 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Kramer Samuel Noah 1963 The Sumerians Their History Culture and Character Chicago Illinois University of Chicago Press ISBN 978 0 226 45238 8 4 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Mark Joshua J 29 Mart 2018 Gilgamesh ancient eu Ancient History Encyclopedia 11 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Fontenrose Joseph Eddy 1980 1959 Python A Study of Delphic Myth and Its Origins Berkeley California Los Angeles California ve Londra Ingiltere The University of California Press ISBN 978 0 520 04106 6 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Powell Barry B 2012 2004 Gilgamesh Heroic Myth Classical Myth 7 bas Londra Ingiltere Pearson ss 336 350 ISBN 978 0 205 17607 6 Pryke Louise M 2017 Ishtar New York City New York ve Londra Ingiltere Routledge ISBN 978 1 315 71632 9 Rybka F James 2011 The Epic of Gilgamesh Bohuslav Martinu The Compulsion to Compose Lanham Maryland Scarecrow Press Inc ISBN 978 0 8108 7762 7 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Tigay Jeffrey H 2002 1982 The Evolution of the Gilgamesh Epic Wauconda Illinois Bolchazzy Carucci Publishers Inc ISBN 978 0 86516 546 5 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Stone D 2012 The Epic of Gilgamesh Statue brings ancient tale to life PDF MUSE 12 2781 s 28 29 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 29 Ocak 2019 West M L 1997 The East Face of Helicon West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth Oxford Ingiltere Clarendon Press ISBN 978 0 19 815221 7 28 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Wolkstein Diane Kramer Samuel Noah 1983 Inanna Queen of Heaven and Earth Her Stories and Hymns from Sumer New York NY Harper amp Row Publishers ISBN 978 0 06 090854 6 Ziolkowski Theodore 1 Kasim 2011 Gilgamesh An Epic Obsession Berfrois 4 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Ziolkowski Theodore 2012 Gilgamesh among Us Modern Encounters with the Ancient Epic Ithaca New York ve Londra Ingiltere Cornell University Press ISBN 978 0 8014 5035 8 5 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 29 Ocak 2019 Konuyla ilgili yayinlarWikimedia Commons ta Gilgamis ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Narratives featuring Gilgames Electronic Text Corpus of Sumerian Literature 29 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Ekim 2017 Gmirkin Russell E 2006 Berossus and Genesis Manetho and Exodus New York T amp T Clark International Foster Benjamin R Ed 2001 The Epic of Gilgamesh Foster Benjamin R tarafindan cevrildi New York W W Norton amp Company ISBN 978 0 393 97516 1 Hammond D Jablow A 1987 Gilgamesh and the Sundance Kid the Myth of Male Friendship Brod H Ed The Making of Masculinities The New Men s Studies Boston ss 241 258 Jackson Danny 1997 The Epic of Gilgamesh Wauconda IL Bolchazy Carducci Publishers ISBN 978 0 86516 352 2 The Epic of Gilgamesh Kovacs Maureen Gallery tarafindan cevrildi Stanford University Press Stanford California 1989 1985 ISBN 978 0 8047 1711 3 Glossary Appendices Appendix Chapter XII Tablet XII Maier John R 2018 Gilgamesh and the Great Goddess of Uruk 30 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Ocak 2019 Mitchell Stephen 2004 Gilgamesh A New English Version New York Free Press ISBN 978 0 7432 6164 7 Oberhuber K Ed 1977 Das Gilgamesch Epos Darmstadt Wege der Forschung Parpola Simo Mikko Luuko Kalle Fabritius 1997 The Standard Babylonian Epic of Gilgamesh The Neo Assyrian Text Corpus Project ISBN 978 9514577604 Pettinato Giovanni 1992 La saga di Gilgamesh Milan Italya Rusconi Libri ISBN 978 88 18 88028 1 Once gelen Kis li Aga Sumer krali y MO 2600 Sonra gelen Ur NungalOnce gelen Balikci Dumuzid Uruk un en i y MO 2600

Yayın tarihi: Temmuz 01, 2024, 10:49 am
En çok okunan
  • Kasım 22, 2024

    Sierra Gorda, Şili

  • Kasım 22, 2024

    Shanghai Knights

  • Kasım 23, 2024

    Sergey Kislyak

  • Kasım 23, 2024

    Seks teknolojisi

  • Kasım 22, 2024

    Seiichi Akahoshi

Günlük

  • Vikipedi

  • Arles

  • Futbol

  • AC Arles-Avignon

  • Nîmes Olympique

  • Olympique de Marseille

  • 1963

  • Jack Ruby

  • Comte de Lautréamont

  • Mustafa Kemal Atatürk

NiNa.Az - Stüdyo

  • Vikipedi

Bültene üye ol

Mail listemize abone olarak bizden her zaman en son haberleri alacaksınız.
Temasta ol
Bize Ulaşın
DMCA Sitemap Feeds
© 2019 nina.az - Her hakkı saklıdır.
Telif hakkı: Dadaş Mammedov
Üst