Tiger II veya tam adıyla Panzerkampfwagen Tiger Ausf. B, İkinci Dünya Savaşı'nda kullanılmış bir Alman ağır tankıdır. Tiger I'in halefi olan Tiger II'nin tasarımı, ağır tank Tiger I'de kullanılan kalın zırhı orta tank Panther'de kullanılan eğimli zırh ile birleştirmişti. Tank yaklaşık 70 ton ağırlığındaydı ve 100 ile 185 milimetre kalınlığında ön zırh ile korunuyordu. Ana silah olarak uzun namlulu 8,8 cm KwK 43 L/71 tanksavar topuna sahipti. Şasi tasarımı aynı zamanda Jagdtiger tanksavar aracında da kullanıldı.
Panzerkampfwagen Tiger Ausf. B | |
---|---|
Budapeşte'deki bir Tiger II (Ekim 1944) | |
Çeşidi | Ağır tank |
Uyruğu | Nazi Almanyası |
Hizmet geçmişi | |
Hizmet | 1944-1945 |
Kullanıcılar | Nazi Almanya'sı |
Kullanıldığı savaşlar | II. Dünya Savaşı |
Üretim tarihi | |
Tasarımcı | Henschel (gövde) / Krupp (taret) |
Tasarlandığı tarih | 1943 |
Üretici | Henschel (gövde) / Krupp (taret) |
Birim maliyeti | 800.000 Reichsmark 1944-45'te |
Üretildiği tarih | 1944-1945 |
Üretim adedi | 492 |
Çeşitleri | Tiger 2 H - Tiger 2 P (Prototip) |
Özellikler | |
Ağırlık | 69,5 ton (ilk taret) 69,8 ton (üretim tareti) |
Uzunluk | 7,62 m 10,286 m (top ileri pozisyonda) |
Genişlik | 3,755 m |
Yükseklik | 3,09 m |
Mürettebat | 5 (komutan, silahçı, yükleyici, telsizci, sürücü) |
Ana silahı | 1× 8,8 cm KwK 43 L/71 Erken taret: 80 mermi Üretim tareti: 86 mermi |
Diğer silahları | 2× 7,92 mm Maschinengewehr 34 5.850 mermi |
Motor | V-12 Maybach HL 230 P30 benzinli motor 700 hp (515 kW) |
Transmisyon | Maybach OLVAR EG 40 12 16 B (8 ileri ve 4 geri) |
Süspansiyon donanımı | Burulma çubuğu, yerden yükseklik 495-510 mm |
Depo kapasitesi | 860 litre |
Harekat menzili | Yol: 170 km Arazi: 120 km |
Azami hızı | Maksimum, yol: 41,5 km/sa Sürekli, yol: 38 km/sa Arazi: 15-20 km/sa |
Ocak 1943'te tasarlanmaya başlayan Tiger II, Ekim 1943'te üretim hattına girdi. Şubat-Mayıs 1944 arasında eğitim birliklerine, Haziran 1944'te de cephe birliklerine gönderilmeye başlandı. Tiger II, Alman Ordusu ve Waffen-SS'in ağır tank taburlarında görev yaptı. İlk olarak 11 Temmuz 1944'te Müttefiklerin Normandiya Çıkarması sırasında 503. Ağır Panzer Taburu tarafından savaşta kullanıldı. Doğu Cephesi'nde Tiger II ile donatılan ilk birlik, 1 Eylül 1944'te envanterinde 25 Tiger II bulunan 501. Ağır Panzer Taburu oldu. Savaşın Mayıs 1945'teki bitişine dek aktif olarak kullanıldı.
Tiger II, II. Dünya Savaşı'nda operasyonel olarak kullanılan en ağır tanktı. Doğu ve Batı cephelerinde karşısında yer alan Müttefik tanklarını kolaylıkla yok edebilmesine rağmen az sayıda üretilmesi sebebiyle savaşın sonucuna etkide bulunmadı.
Adlandırma
Tiger II tankının Almanlar tarafından kullanılan resmî adı Panzerkampfwagen Tiger Ausf. B'ydi ve kısaca Tiger B olarak adlandırılmaktaydı. Cephane envanteri tanımı Sd.Kfz. 182 idi. Gayriresmî olarak Königstiger (Almanca Bengal kaplanı) adıyla da bilinen tank,Müttefikler tarafından Royal Tiger olarak tercüme edilmiş fakat özellikle Amerikan kuvvetleri olmak üzere Müttefikler tarafından yanlış bir şekilde King Tiger olarak adlandırılmıştır.
Araç proje, tasarım ve üretim süreci boyunca birçok resmi evrakta farklı adlarla da anılmıştır. Wa Pruef 6 tankı çeşitli dokümanlarda VK 45.02 (H), Tiger III (VK 45.03), Pz.Kpfw.Tiger Ausf.B ve Henschel Tiger B gibi isimlerle anmış; Reichsministerium für Bewaffnung und Munition (Reich Silahlanma ve Mühimmat Bakanlığı) 11 Aralık 1944'te "Königstiger" adını kullanmış, Henschel ise VK 45.03, Tiger III, Tiger 3, Tiger II ve Tiger 2 isimlerini kullanmıştır. Tüm isimler aynı tank modelini belirtmektedir.
Geliştirme süreci
Alman ordusu için ağır tank tasarımlarının geliştirilmesine 1937'de başlandı ve tasarım için ilk sözleşme Henschel ile yapıldı. Bu sözleşmeyi 1939'da Porsche'ye verilen başka bir tasarım sözleşmesi izledi. VK 45.01 (H) ve VK 45.01 (P) olarak adlandırılan prototiplerden Porsche daha inovatif benzin-elektrik hibrit teknoloji üzerinde çalışırken, Henschel'in çalışmaları Waffenamt'ın daha geleneksel spesifikasyonlarını kullanıyordu. İki şirket gövde, şanzıman, süspansiyon ve otomotiv özelliklerinden sorumluyken, iki şirketin prototipleri de Krupp tarafından geliştirilen aynı taret tasarımını kullanıyordu. Üretim sözleşmesini kazanan Henschel projesi Tiger I olarak Ağustos 1942'de üretime girdi.
Ocak 1943'te Tiger I tankının daha gelişmiş bir versiyonu için çalışmalar başladı. 5 Şubat 1943'te konsept tasarımların değerlendirilmesinin ardından Wa Prüf 4 (silah tasarım ofisi) 8,8 cm KwK 43 (L/71) topunun geliştirilmesi için sözleşmeyi kazandı. Krupp ayrıca bu topu monte edecek ve küçük değişikliklerle hem Porsche, hem de Henschel şasilerinde kullanılabilecek taretin detaylı tasarımına başladı.
Porsche'nin VK 45.02 (P) tasarımı arkaya monte edilmiş bir taret ve ortaya monte edilmiş bir motor içeriyordu. Tankın gövdesi; ön, yan ve arkada 80 mm kalınlığında zırhlı plakadan üretilmiş, ön zırhın üst plakası 45 derece, alt plakası 35 derece açıyla tasarlanmıştı. Eğimli zırh, Tiger I'in 100 mm'lik dikey zırhına göre çok daha verimli bir zırh koruması sağlıyordu. Prototipin en sıra dışı özelliği güç sistemindeydi. Araçta yer alan iki adet Porsche Typ 101/3 hava soğutmalı 10 silindir motorun her biri 2.200 d/dk'da 300 HP güç üretmekteydi. Depolama pili olmayan bu benzin-elektrik hibrit sisteminde her palet, bir benzinli motor ve bağlı olan jeneratörün ürettiği elektrik gücünün Siemens üretimi elektrik motorlarını çevirmesi, motorların da tahrik dişlileri aracılığıyla tankı ilerletmesi ile çalışıyordu. Bu tahrik yöntemi daha önce Tiger (P) (daha sonra Elefant prototipleri) ve bazı Amerikan tasarımlarında denenmiş, I. Dünya Savaşı'ndaki Saint-Chamond tankı ile savaş sonrasında üretilen FCM Char 2C'de de kullanılmıştı. Porsche'nin diğer bir teklifi hidrolik tahrik sistemi kullanmaktı ancak bu tasarımlar Henschel'inkilere göre daha az destek topladı. 65 ton ağırlığındaki Porsche prototipi 35 km/sa son hıza ulaşabiliyordu ve 157 km menzili vardı. Aracın süspansiyonu, Elefant tank imha edici ile aynıydı. Tasarımın her iki yanında, çifter çifter bojilere monte edilmiş toplam altı yol tekerleği vardı. Bojilerin gövdeye daha kısa boyuna burulma çubukları ile bağlanmasıyla dâhilî alan tasarrufu sağlanmakta ve onarım yapmak kolaylaşmaktaydı.
Henschel'in VK 45.03 (H) tasarımı,Panther tankının yapısına benzeyen eğimli zırha sahip geleneksel bir gövde tasarımı kullanıyordu. Arkaya monte edilmiş bir motoru ile Henschel'in önceki tasarımı Tiger I'e benzer şekilde her bir tarafta enine burulma çubuklarına monte edilmiş, dokuzar adet 80 cm çapında arası kauçuk yastıklı çelik teker çiftlerinden oluşan yol tekerleri vardı. Bakımı kolaylaştırmak için Tiger I'de olduğu gibi birbirinin üstüne binen yol tekerleri, Tiger I'den farklı olarak birbirlerinin arasına girmemekteydi. Neredeyse tüm Alman tankları ve yarı paletli araçlarında kullanılmakta olan tam Schachtellaufwerk kauçuk lastikli yol tekerleği sisteminden farklı olarak Tiger II'de yol tekerleri, çiftler arasındaki kauçuk yastıklar hariç tamamen çeliktendi. II. Dünya Savaşı'nın sonuna doğru Tiger I ve Panther de tamamen çelik tekerli tasarıma geçiş yapmıştı.
Tasarım
Tiger II'lerin tamamı tasarım sözleşmesini kazanan Henschel tarafından üretildi. Araç, alışılageldik Alman tank tasarım prensiplerine uygun şekilde tasarlanmıştı. Önde sürücü kompartımanı, ortada savaş kompartımanı, arkada ise motor kompartımanı yer alıyordu. Ön kompartımanın solunda sürücü yer alıyordu. Sürücü, yüksekliği ayarlanabilir bir koltukta oturuyordu ve dışarıyı çatışma esnasında döndürülebilir bir periskopla gözlemlerken çatışma olmadığı zamanda da başını zırhlı sürücü kapağından dışarı çıkartarak gözlemleyebiliyordu. Ön sağda telsiz operatörü/gövde makineli tüfekçisi yer alıyordu. İki mürettebat bölmesini aracın aktarma organları ve telsizleri ayırıyordu. Aracın ortasında yer alan savaş kompartımanı taret ve taretle beraber dönen taret sepetinden oluşuyordu. Nişancı tarette sol önde, tank komutanı sol arkada, yükleyici ise sağ kısımdaydı; taretin ortasında ise 8,8 cm KwK 43 top yer alıyordu. Aracın arka kısmında Maybach HL230 motoru yer almakta, motor gücü taretin altından geçen bir şaft ile önde yer alan şanzıman ve son dişlilere aktarılmaktaydı.
Üretilen araçlarda iki farklı taret tasarımı kullanıldı. Porsche prototipi, VK 45.02 (P) için tasarlandığı şeklindeki yanlış inanış nedeniyle hatalı olarak "Porsche tareti" olarak da adlandırılan ilk tasarımı kullanan araçlar genellikle hatalı bir şekilde Tiger II (P) olarak adlandırılsa da aslında bu taret, her iki prototip için de Krupp'ın ilk tasarımıdır. Porsche VK 45.02 (P) ile Henschel VK 45.02 (H) prototipleri için üretilen taretler arasındaki tek fark, Porsche için üretilenlerin elektrikli, Henschel için üretilenlerin hidrolik travers mekanizmasına sahip olmasıdır. Yuvarlak bir ön yüzeye ve eğimli kenarlara sahip bu taret tasarımının solunda, komutan kupolasını yerleştirme amacıyla kavisli bir çıkıntı yer almaktaydı. İmal edilen ilk elli taret, sözleşmeyi kazanan Henschel'in ürettiği VK 45.03 gövdelere monte edildi ve harekâtlarda kullanıldı. 7 Aralık 1943'te "Porsche" taretlerin üretimi sona erdi, 51. araçtan itibaren daha yaygın olarak kullanılan ve "üretim taret" (Almanca: Serien-Turm) olarak adlandırılan, zaman zaman hatalı olarak "Henschel taret" de denilen yeni taretin üretimine geçildi. Bu tasarım, düz ve daha kalın ön yüz zırha sahipti. Basitleştirilmiş bu tasarımda, önceki taretin kavisli ön alt kısmı tarafından oluşturulan mermi tuzağı (eğimli zırhtan seken mermilerin daha az zırhlı gövde tavanını delmesine sebep olan tasarım) giderilmiş, taretin yanları daha az açılı hale getirilerek mühimmat kapasitesi arttırılmış, komutan kupolası için taret yanına bir şişkinlik ekleme gereksinimi ortadan kaldırılmıştı. İlk tasarım taret 80 mermi, üretim tareti 86 mermi taşıyabiliyordu.
Taretler, 8,8 cm KwK 43 L/71 topu monte etmek için tasarlanmıştı. Bu top, birkaç erken üretim araç hariç tüm Tiger II'lerde kullanılan Leitz Turmzielfernrohr 9d (Almanca: "taret teleskopik görüşü") monoküler nişangaha sahipti. Tank nişancısı, 3x ve 6x yaklaştırma seçeneğinden birini seçebiliyordu; az yaklaştırma geniş alan gözlemi yapmayı ve hedefi bulmayı sağlarken yüksek yaklaştırma hassas şekilde nişan almada kullanılıyordu. Nişangahta birbirinden dörder milimetre mesafede yer alan yedi üçgen, mesafe tahmini ve hareketli hedeflerin gidiş yönüne nişan almada nişancıya yardımcı oluyordu. Araçlarda Mayıs 1944'e kadar Turmzielfernrohr 9b/1 (TZF 9b/1) nişangah, daha sonra 9d (TZF 9d) tek dürbünlü nişangâh kullanılmıştır. Eğitim esnasında 2 m yüksekliğinde ve 2,5 m genişliğindeki bir hedefe ilk atışta isabet olasılığı, mühimmat türüne bağlı olarak 1.000 metrede %100, 1.500 metrede %95-97, 2.000 metrede ise %85-87 oranındaydı. Kaydedilen savaş performansı daha düşüktü, ancak 1.000 metrede hâlâ %80'in üzerinde, 1.500 metrede %60'larda, 2.000 metrede ise %40'lardaydı. 30 derecelik açıda zırhı delme yeteneği (Panzergranate 39/43) (zırh delici, sertleştirilmiş çelik; daha uzun menzil, daha düşük delicilik, patlayıcı dolgu) için 100 metrede 202 milimetre, 2.000 metrede ise 132 milimetreydi. (Panzergranate 40/43) mermisi (Zırh delici, tungsten karbür çekirdek; daha kısa menzil, daha yüksek delicilik, inert)için bu oranlar 100 metrede 238 mm, 2.000 metrede 153 mm seviyesindeydi. Sprenggranate 43 (SPGR) yüksek patlayıcı mermisi az zırhlı veya zırhsız hedefler için kullanılabilirdi.Hohlgranate veya Hohlgeschoss 39 (HlGr-HEAT veya yüksek patlayıcı tanksavar savaş başlığı) mermisi ise her menzilde 90 mm zırh delme gücüne sahipti ve zırhsız ya da zırhlı hedeflere karşı çift amaçlı bir cephane olarak kullanılabilmekteydi. Önerilen cephane yükü %50 PzGr 39/43 zırh delici, %50 SprGr yüksek patlayıcı şeklindeydi. Bulunabildiği takdirde en ağır zırhlı Rus tanklarına karşı kullanmak üzere birkaç PzGr 40/43 tungsten çekirdekli mermi de taşınmaktaydı. SprGr yerine duruma göre HlGr de yüklenebilmekteydi. Ayrıca araçta yer alan iki MG 34 7,92 mm makineli tüfek için 5.850 mermi kapasitesi vardı.
Taret dönüşü, gücünü ana motordan ikincil bir tahrik mili ile alan değişken hızlı Boehringer-Sturm L4S hidrolik motor tarafından sağlanmaktaydı. Nişancının sağındaki bir kol ile seçilebilen yüksek ve düşük hız ayarı mevcuttu. Taret, motor devir hızından bağımsız olarak düşük viteste saniyede 6º, yüksek hız ayarında 2.000 devir/dakikada saniyede 19º (Tiger I ile aynı), en yüksek motor hızı olan 3.000 devir/dakikada ise saniyede 36º hızla (10 saniyede tam tur) döndürülebilmekteydi. Hareketin yönü ve hızı nişancı tarafından ayak pedalları veya sol koluna yakın bir kumanda kolu ile kontrol edilmekteydi. Motor gücü kaybedildiğinde, örneğin tankın yakıtı bittiğinde veya motor çalıştırılmadığında, taret nişancı ve yükleyicinin el tekerlekleri ile manuel olarak çevrilebilmekteydi. El kolunun her bir devri yarım derecelik dönüş sağlamaktaydı, yani 20° taret dönüşü için el çarkının 40 tam tur çevrilmesi veya taretin 360° tam dönüş yapması için el çarkının 720 tam devir çevrilmesi gerekmekteydi.
Tüm Alman tankları gibi Tiger II'nin de benzinli bir motoru vardı. Tank, Panther ve Tiger I tanklarında da kullanılan güç veren 700 PS (690 hp, 515 kW) gücündeki V-12 Maybach HL 230 P30 motorunu kullanmaktaydı. Tiger II, II. Dünya Savaşı'nın diğer birçok ağır tankı gibi yetersiz bir güce sahipti ve çok fazla yakıt tüketmekteydi. Şanzıman, sekiz ileri ve dört geri vitesli Maybach OLVAR EG 40 12 16 Model B idi. Şanzıman gücünü hassas ve bozulmaya yatkın çift yarıçaplı bir direksiyon sistemi tasarımı olan Henschel L 801 ile paletlere aktarmaktaydı. Burulma çubuğu tipindeki süspansiyon, gövdeyi her iki tarafta dokuz aks üzerinde taşımaktaydı. Üst üste binen ancak birbiri arasına girmeyen 80 cm çapında çelik ve araları kauçuk yastıklı yol tekerleri aracın ağırlığını paletlere aktarmaktaydı.
Tiger I gibi, her tank için iki takım palet üretilmekteydi: normal "savaş paletleri" ve demiryolu hareketi sırasında kullanılan daha dar "nakliye paletleri". Nakliye paletleri, tankın toplam genişliğini azaltmakta ve tankın sert zeminde kısa mesafelerde sürülmesi için kullanılabilmekteydi. Mürettebatın tank nakliye aracından iner inmez savaş paletine geçmesi beklenmekteydi. Savaş paletlerinde zemin basıncı 0,76 kg/cm2 (10,8 psi) seviyesindeydi.
Türevler
Komuta modeli
Panzerbefehlswagen Tiger Ausf B olarak adlandırılan Tiger II'nin komuta modelinin, Sd.Kfz. 267 ve Sd.Kfz. 268 adlı iki versiyonu vardı. Komuta modelleri, ekstra teçhizata yer sağlamak için 63 adet 8,8 cm mühimmat taşımaktaydı ve motor bölmesinde ek zırhları vardı. Sd.Kfz. 267, FuG 8 ve FuG 5 telsiz setlerini kullanmaktaydı. Dışındaki değişiklikler arasında taret tavanına monte edilmiş 2 metre uzunlukta çubuk anten ile yalıtımlı 105 mm Antennenfuß Nr. 1 tabana monte edilmiş ve büyük bir zırhlı silindir tarafından korunan Sternantenne D ("Yıldız anten D") yer almaktaydı. Bu ekipman, ilk olarak derin su geçişi ekipmanı için kullanılan bir pozisyonda, arka güverte kaplamasına yerleştirilmişti.Sd.Kfz. 268, taret tavanına monte edilmiş iki metrelik bir çubuk anten ve arka güverteye monte edilmiş 1,4 metrelik bir çubuk anten ile FuG 7 ve FuG 5 telsizlerini kullanmaktaydı.
Jagdtiger
Tiger II şasi tasarımı aynı zamanda Jagdtiger taretsiz (kazamat) Jagdpanzer tanksavar aracında da kullanıldı. Uzatılmış bir Tiger II şasisi ile inşa edilen ve aynı süspansiyonu paylaşan Jagdpanzer ağır tank avcısı Jagdtiger (Sd.Kfz. 186), şasinin ön kısmına monte edilmiş 250 mm kalınlıkta zırhla kaplı üst yapıda 12,8 cm PaK44 L/55 top taşımaktaydı. 1943 başlarında planlanan aracın tahta maketi 20 Ekim 1943'te, ilk prototipi ise Nisan 1944'te tamamlandı. Araçtan 150 adet sipariş edildi, ancak savaşın sonuna dek 70 ile 88 adet arası üretildi.
Geschützwagen Tiger
Geschützwagen Tiger, Tiger II şasisi temelli bir ağır kundağı motorlu toptu. Önerilen farklı silahlarla donatılmış modelleri Grille 17/21/30/42 olarak da adlandırılmıştır. Haziran 1942'de planlandı ve prototipler Ocak 1943'te sipariş edildi. Ağır topların üretim sıkıntıları sebebiyle araçta Ocak 1945'te kuyruk stabilize mermiler kullanan büyük kalibreli, uzun menzilli yivsiz havanların kullanılmasına karar verildi. Projede Krupp ve Škoda tasarımları yarıştı. Škoda tarafından 30,5 cm GrW havan kullanan ilk prototip Nisan 1945'te, savaşın son ayında test edildi. Araç, savaşın sonunda Müttefikler tarafından ele geçirildi.
Önerilen geliştirmeler
Maybach HL230'u yakıt enjeksiyonlu bir motora dönüştürmeye çalışan HL234 versiyonu, aracın gücünü yaklaşık 800 ile 900 PS'ye (hp) çıkaracaktı. Entwicklungskommission Panzer oybirliğiyle HL234'ün derhal motor tasarımı ve tedarik programına dahil edilmesine karar verdi. AK-7-200 modeli, Maybach Olvar-B direksiyon sistemine alternatif olarak incelendi, ancak Waffenamt araştırma ve geliştirme departmanı Wa Prüf 6, yeni tasarımın daha zayıf sürüş özellikleri sunduğunu buldu ve Maybach Olvar-B sistemi kullanılmaya devam edildi. Simmering-Graz-Pauker Sla.16 motorunu kullanan bir program da vardı, ancak savaş esnasında sınırlı hammadde ve malzeme olması bu programın iptal edilmesine neden oldu. Krupp, tanka yeni geliştirilen 10,5 cm KwK L/68 topunun takılmasını önerdi. Wa Prüf 6 bunu desteklemedi, çünkü Heer topun kendisini kabul etmemişti. Önerilen diğer iyileştirmeler arasında stabilize edilmiş nişangahlar, stabilize edilmiş bir ana top, otomatik mühimmat besleme sistemi, Carl Zeiss AG stereoskopik telemetre, ısıtmalı mürettebat bölmesi, ilave 12 mermi kapasitesi ve zehirli gazlara karşı koruma sağlamak için bir aşırı basınç ve hava filtrasyon sistemi vardı. Bunların hiçbiri teklif aşamasının ötesine geçmedi veya savaş bitmeden üretime girmedi.
Üretim
Hedeflenen ve gerçekleşen Tiger II üretimi | ||||
---|---|---|---|---|
Dönem | En yüksek aylık hedef | Güncellenen aylık hedef | Gerçekleşen üretim | Ay sonu üretim seri numarası |
Eylül 1943 | 1 | |||
Ekim 1943 | 3 | |||
Kasım 1943 | 5 | 1 | 1 | V1 |
Aralık 1943 | 6 | 2 | V3 | |
Ocak 1944 | 12 | 3 | 5 | 280003 |
Şubat 1944 | 25 | 5 | 5 | 280008 |
Mart 1944 | 37 | 6 | 6 | 280014 |
Nisan 1944 | 50 | 12 | 6 | 280020 |
Mayıs 1944 | 50 | 20 | 15 | 280035 |
Haziran 1944 | 50 | 25 | 32 | 280067 |
Temmuz 1944 | 65 | 45 | 45 | 280112 |
Ağustos 1944 | 100 | 80 | 94 | 280206 |
Eylül 1944 | 100 | 100 | 63 | 280269 |
Ekim 1944 | 120 | 120 | 26 | 280295 |
Kasım 1944 | 140 | 40 | 26 | 280321 |
Aralık 1944 | 140 | 60 | 56 | 280377 |
Ocak 1945 | 140 | 60 | 40 | 280417 |
Şubat 1945 | 150 | 35 | 42 | 280459 |
Mart 1945 | 150 | 45 | 30 | 280489 |
Toplam | 1340 | 659 | 492 |
Tiger II savaşın sonlarında geliştirildi ve üretilen 1.347 adet Tiger I'e nispeten az sayıda üretildi. Henschel tarafından tamamlanan ilk Tiger II, üretim hattından Ekim 1943'te çıktı ve Kasım 1943'te Heereswaffenamt müfettişleri tarafından kontrol edilerek hizmete girdi. Başlangıçta üretim hedeflerine ulaşılamaması, üretim başlangıcı sorunları olarak nitelendi. Ekim 1943-Mayıs 1944 arasında hedeflenen 191 aracın sadece 38'i üretilebildi. 1944 ilkbaharında iki tank taburunu donatmak için gereken 100 Tiger II hâlâ hazır değildi.
Toplam 1.500 Tiger II siparişi verilse de, Müttefik bombardımanı nedeniyle üretim kesintiye uğradı. Diğerlerinin yanı sıra 22, 27, 28 Eylül ile 2 ve 7 Ekim 1944 arasındaki beş baskında Henschel fabrikasını hedef alan 2.906 ton patlayıcı ve 1.792 ton yangın bombası fabrika alanının %95'ini yok etti. Bunun, üretilen yaklaşık 657 adet Tiger II'nin kaybına neden olduğu tahmin edilmektedir (bu dönem için 940 tank planlanmış, 283 tank üretilmişti). Savaş boyunca 1943'te bir, 1944'te 379 ve 1945'te 112 adet olmak üzere toplam 492 adet Tiger II üretildi. Tam hızda üretim 1944 ortasından savaşın sonuna kadar sürdü. Henschel fabrikası 4 Nisan 1945'te Amerikan askerleri tarafından ele geçirilene dek düşük kapasitede de olsa üretime devam etti. Üretilen her Tiger II için 300.000 adam/saat gerekiyordu ve araç başına 800.000 Reichsmark maliyetiyle o dönemde üretilen en pahalı Alman tankıydı.
Tankların üretiminde iki ayrı fabrika görev alıyordu: şasiler sadece Henschel & Sohn, Kassel'de üretiliyor, son montaj ise 'de gerçekleştiriliyordu. Bir adet Tiger II'nin bu iki fabrikada tamamlanması için gereken süre 14 gündü. Henschel & Sohn, Kassel fabrikasında 8.000 işçi 12 saatlik iki vardiyayla çalışıyordu, gece vardiyası, gündüz vardiyasının %50'si kadar üretim yapmaktaydı. 18 ile 22 arası tank şasisi daima üretim hattında, 10 şasi ise daima son montaj hattında almaktaydı. Wegmann Waggonfabrik AG, Kassel fabrikası ise Tiger II'nin son montajının yapıldığı tek fabrikaydı. 1.200 işçinin çalıştığı fabrika, 10 (ay sonlarında 11) saatlik iki vardiyada taret halkalarını tamamlıyor; Krupp, DHHV ve 'nın parçalarını üretimi taretleri ve kendi ürettiği taret mekanizmalarını monte ediyordu. Eğitimli personel taret montajını 7 günde tamamlayabiliyorken savaşın sonuna doğru fabrikada zorla çalıştırılan yabancılar montajı 10 ila 12 günde tamamlıyordu.
Operasyonel geçmiş
Tiger II, Mart 1945'te Feldherrnhalle tümenine verilen beş tank dışında sadece Alman Ordusu ve Waffen-SS'in ağır tank taburlarında görev yaptı. Araçlar eğitim birliklerine Şubat-Mayıs 1944'te verildi. Cephedeki birliklere teslimatlar Haziran 1944'te başladı. İlk olarak 11 Temmuz 1944'te Müttefiklerin Normandiya Çıkarması sırasında 503. Ağır Panzer Taburu tarafından savaşta kullanıldı.Doğu Cephesi'nde Tiger II ile donatılan ilk birlik, 1 Eylül 1944'te envanterinde 25 Tiger II bulunan 501. Ağır Panzer Taburu oldu.
Tiger II, II. Dünya Savaşı'nda operasyonel olarak kullanılan en ağır tanktı. Doğu ve Batı cephelerinde karşısında yer alan Müttefik tanklarını kolaylıkla yok edebilmesine rağmen az sayıda üretilmesi sebebiyle savaşın sonucuna etkide bulunmamıştı.
Organizasyon
Araştırma, eğitim ve Panzer-Lehr'e beş tanklı bir bölüm dışında, Tiger II sadece Alman Ordusu (Heer) ve Waffen-SS'in ağır tank taburlarına (schwere Panzer-Abteilungen) verildi. Standart bir tabur (Abteilung) 45 tanktan oluşuyordu:
Tabur komutanlığı
| ||||||||
1. bölük komutanlığı
| 2. bölük komutanlığı
| 3. bölük komutanlığı
| ||||||
1. takım 4 x Tiger II | 2. takım 4 x Tiger II | 3. takım 4 x Tiger II | 1. takım 4 x Tiger II | 2. takım 4 x Tiger II | 3. takım 4 x Tiger II | 1. takım 4 x Tiger II | 2. takım 4 x Tiger II | 3. takım 4 x Tiger II |
Tiger II'yi kullanan birimler şöyleydi:
Dayanıklılık ve hareket kabiliyeti
İlk üretilen Tiger II'ler keçe ve contalarındaki sızıntılar ve daha hafif bir araç için tasarlanmış tahrik sistemine binen aşırı yük sebebiyle çok dayanıklı araçlar değillerdi. İlk başlarda çift dönüş yarıçaplı direksiyon sistemi arızaya özellikle yatkındı. Mürettebatın eğitim eksikliği bu sorunu daha da arttırıyordu; başlangıçta diğer tanklarda sadece sınırlı bir eğitim verilen sürücüler genellikle doğrudan cepheye giden operasyonel birimlere gönderilmekteydi.
501. Ağır Panzer Taburu, Doğu Cephesi'ne vardığında 45 tankından sadece sekizi operasyonel durumdaydı; tanklardaki problemler çoğunlukla aktarma organları arızalarından kaynaklanıyordu. Panzer Lehr Tümeni'ne teslim edilen ilk beş Tiger II, savaşta kullanılmadan önce arızalandı ve düşman eline düşmesini önlemek için mürettebatları tarafından imha edildi.
Modifiye edilmiş keçeler, contalar ve aktarma organı bileşenlerinin kullanıma girmesi, daha iyi sürücü eğitimi ve yeterli bakım tankın mekanik güvenilirliğini geliştirdi. 15 Mart 1945 tarihli istatistikler, Tiger II için %59 dayanıklılık oranı belirtmekteydi. Tankın dayanıklılık oranı Panzer IV'ün %62'lik oranına neredeyse eşit ve aynı dönemde faaliyet gösteren Panther'in %48'lik oranından daha iyiydi.
İlk dayanıklılık sorunlarına rağmen Tiger II böyle ağır bir araç için oldukça çevikti. Dönemin Alman kayıtları ve test sonuçları, aracın taktik mobilitesinin çoğu Alman veya Müttefik tankına eşit veya daha iyi olduğunu göstermektedir.
Muharebe tarihi
Tiger II'nin ilk muharebe kullanımı 503. Ağır Panzer Taburu'nun 1. Bölüğü tarafından, 18 Temmuz 1944'te Overlord Harekatı sırasında Troarn ve Demouville arasındaki Atlantik Harekâtı'na karşı gerçekleştirildi. İki tank çatışmada kaybedildi, bölük komutanının tankı Goodwood Harekâtı sırasında oluşan bir bomba kraterine düştükten sonra kurtarılamaz bir şekilde mahsur kaldı.
Doğu Cephesi'nde, ilk olarak 12 Ağustos 1944'te 501. Ağır Panzer Taburu (s.H.Pz.Abt. 501) Lvov-Sandomierz Taarruzu'na direnmekte kullanıldı. Birlik Baranów Sandomierski yakınlarındaki Vistül Nehri üzerindeki Sovyet köprü başına saldırdı. Oględów yolunda üç Tiger II, birkaç T-34-85 tarafından pusuda imha edildi. Bu tanklar mürettebatın ölümüne neden olan mühimmat patlamalarına maruz kaldığı için ana top mermilerinin taretin içinde saklanması yasaklandı; bu yasak tankın mühimmat kapasitesini 68'e düşürdü. 501'in 14 kadar Tiger II'si, 11-14 Ağustos arasında Sovyet T-34-85 ve IS-2 tankları ile ISU-122 tank avcıları tarafından uygunsuz kumlu arazide pusuya düşürülerek imha edildi veya ele geçirildi. Üç operasyonel Tiger II'nin ele geçirilmesi Sovyetlerin Kubinka'da test yapmalarına ve aracın güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirmelerine olanak verdi.
15 Ekim 1944 günü, 503. Ağır Panzer Taburu'nun Tiger II'leri Panzerfaust Harekâtı sırasında çok önemli bir rol oynamıştır. Tanklar, Otto Skorzeny'nin askerlerinin Macar başkenti Budapeşte'yi almasında ve ülkenin savaşın sonuna dek Mihver Devletleri saflarında tutulmasında önemli rol oynadı. 503 daha sonra Debrecen Muharebesi'ne katıldı. 503, Macar harekât bölgesinde 166 gün kaldı, bu süre zarfında en az 121 Sovyet tankı, 244 tanksavar topu ve kundağı motorlu top, beş uçak ve bir treni yok etti. Tabur bu esnada 25 Tiger II kaybetti; on tanesi Sovyet birlikleri tarafından vurularak yandı, ikisi fabrika revizyonu için Viyana'ya geri gönderildi, on üç tanesi mürettebatları tarafından genellikle düşman eline düşmelerini önlemek için çeşitli nedenlerle havaya uçuruldu. İmha ettiği 162 düşman zırhlı savaş aracı ile tüm zamanların en başarılı tank ası Kurt Knispel, 503'te görev yaptı ve 29 Nisan 1945'te Tiger II'de girdiği bir çatışmada öldü.
Önemli sayıda Tiger II, Aralık 1944'teki Ardenler Taarruzu sırasında (Bulge Muharebesi olarak da bilinir) dört ağır panzer taburuna dağıtılmış şekilde yer aldı. Toplam üretimin yaklaşık üçte biri olan en az 150 Tiger II bu muharebede yer aldı ve çoğu saldırı sırasında kaybedildi.
Tiger II'ler Sovyetlerin Ocak 1945'teki Vistül-Oder ve Doğu Prusya taarruzlarında; Almanların Mart 1945'te Macaristan'daki Balaton Gölü Harekâtı'nda, Nisan 1945'teki Seelow Tepeleri Muharebesi'nde ve savaşın sonunda Berlin Muharebesi'nde görev yaptı. 12 Ocak 1945'te, 524'üncü Ağır Panzer Taburu'ndan bir Tiger II grubu, hem Alman hem de Sovyet formasyonlarının ağır kayıplar yaşadığı Lisow köyü yakınlarında IS-2 tanklarıyla kısa mesafeden bir çatışmada yer aldı. 21 Mart 1945'te Veszprém'de Öskü - Hajmasker yolunda SS 101'e bağlı bir Tiger II, iki Panther desteğiyle 17 düşman tankını savaş dışı bıraktı. 23 Mart 1945'te 2./schwere SS-Panzer-Abteilung 502 tarafından gün doğumunda Sachsendorf'a yapılan bir taarruzda yirmiden fazla Sovyet tankı imha edildi. 16 Nisan 1945'te 1./schwere SS-Panzer-Abteilung 502, altı operasyonel tankı ile Oder Nehri yönünde Oder-Neisse Taarruzu'na katılan on bir Sovyet tankını imha etti. 22 Nisan'da Steinhöfel dışında pozisyon alan 502, 11 Sovyet tankını daha imha etti; ancak cephanesi ve yakıtı tükenen birçok tank terk edildi. 23 Nisan'da Demnitz-Steinhöfel yakınındaki çatışmalarda 15 düşman tankı imha edildi.
(s.SS Pz.Abt. 503) Ocak-Nisan 1945 döneminde Doğu Cephesi'nde (çoğu mekanik arızalar veya yakıt yetersizliğinden sonra kendi mürettebatı tarafından terk edilmiş ve imha edilmiş) 45 Tiger II'nin kaybına karşılık yaklaşık 500 düşman aracını yok etti.
Silah ve zırh performansı
Kalın zırhı ve güçlü uzun menzilli topu, Tiger II'ye ön cepheden çatışmalarda tüm Müttefik ve Sovyet tanklarına karşı önemli bir avantaj sağladı. Bu özellikle Batı Cephesi'nde geçerliydi; D-Day'den sonra Avrupa'ya dağılmış birkaç M4A3E2 Sherman "Jumbo" ve 1945'te getirilen birkaç M26 Pershing dışında ne İngiliz ne de Amerikan kuvvetleri Tiger II ile doğrudan çatışmaya girebilecek ağır tanklara sahip değildi. Bir Wa Prüf 1 raporu, Tiger II'nin ön zırhının Müttefiklerin en ağır zırh delici tank topu 122 mm D-25T'ye karşı dayanıklı olduğunu ortaya koydu. Öte yandan, Şubat 1945'te yayınlanan bir R.A.C. 3.d belgesi, Zırh delici sabot mermi kullanan İngiliz QF 17 libre 76,2 mm topun teorik olarak Tiger II'nin taretini ve burnunu (alt ön gövde) 1.000 ile 1.200 metre mesafeden delebileceğini değerlendirmekteydi; ancak bu raporda mermi çarpma açısı yer almamış, muhtemelen 90 derecelik ideal açı kullanılmıştır. Bazı kaynaklar Tiger II'nin ön zırhının savaşta delindiğine dair hiçbir kanıt olmadığını iddia etmektedir.
Kalın ön zırhının bir sonucu olarak, Müttefik tankları Tiger II'yle karşılaştıklarında çoğunlukla daha ince yan ve arka zırha yönelik atışlar denemek için kanatlardan saldırmaya çalıştılar. Bu durum, çoğu çatışmada Tiger II'ye taktiksel bir avantaj sağladı. Ayrıca Tiger II'nin ana topu 2,5 kilometreyi aşan menzili ile tüm Müttefik tank silahlarının etkili menzilinin çok ötesinden Müttefik tanklarını imha edebiliyordu.
Sovyet savaş zamanı testi
Ağustos 1944'te Sandomierz yakınlarındaki Sovyetler tarafından iki Tiger Ausf B tankı ele geçirildi ve kısa süre sonra Kubinka'daki test alanına götürüldü. Nakliye esnasında iki tank çeşitli mekanik arızalar yaşadı; tankın soğutma sistemi aşırı sıcak havalarda yetersizdi, motorun aşırı ısınması ve bunun sonucunda dişli kutusunun arızalanmasına neden oluyordu. Tanklardan birinin sağ süspansiyonunun tamamen değiştirilmesi gerekiyordu ve tam olarak operasyonel hale getirilemedi. Tank her 10 – 15 kilometrede bir tekrar bozuldu. Test sonuçlarına göre 8,8 cm KwK 43, 122 mm D-25T ile benzer zırh delme ve isabet oranına sahipti. Tiger II'nin topu, başka bir Tiger II'nin taret zırhını 400 m mesafeden delebiliyordu. Bir aracın zırhı, 100 ile 152 mm arasında kalibrede mermiler ateşlenerek test edildi. Zırh plakalarının kaynaklanması, dikkatli işçiliğe rağmen benzer tasarımlardan daha kötüydü. Sonuç olarak mermiler zırha nüfuz etmediğinde bile, zırh plakalarının iç kısmında genellikle şanzımana zarar veren ve tankı çalışmaz hale getiren büyük miktarda parçalanma gerçekleşiyordu. Daha ileri testler, zırh plakasının kendisinin Tiger I ve Panther gibi önceki Alman tanklarına kıyasla kalite eksikliklerini gösterdiğini gösterdi. Laboratuvar testleri, zırh plakalarında kullanılan çelik alaşımın molibden içermediğini (Alman endüstrisinin tedarik sorunları sebebiyle molibden yerine vanadyum kullanılmıştı) ve bunun da zırhın sünekliğinin düşmesine neden olduğunu gösterdi.
Genişletilmiş atış testi, 100 mm BS-3 ve (122 mm A-19) topları tarafından ateşlenen zırh delici mermilerin Tiger Ausf B taretini 1.000-1.500 metre mesafeden deldiğini ve bu da Tiger Ausf B'nin tareti için 0,86 kalite faktörü olduğunu gösterdi. Bununla birlikte, Tiger B taret cephesine karşı ateşleme testi, top ve top kalkanının çıkarılmasından sonra gerçekleştirildi ve zırhın görme yarıkları ve top yeri gibi açıklıklara yakın delinmelere neden oldu. Sağ top açıklığında delinmeler, önceki 100 mm mermi atışları veya zırh hasarı sebebiyle gerçekleşti100 mm BS-3 ve 122 mm A-19 ayrıca 3-4 atıştan sonra 500-600 metre mesafelerde ön gövdenin kaynak bağlantılarını da delmekteydi.
Günümüze ulaşan araçlar
Günümüzde Tiger II'nin tek çalışan örneği, Saumur, Fransa'daki Musée des Blindés'te sergilenmektedir. 101. SS Ağır Panzer Taburu'nun 1. Bölük'üne ait bu tank, "üretim taretine" sahiptir ve halka açıktır. 23 Ağustos 1944'te motorunda yaşanan sorun nedeniyle Mantes-la-Jolie yakınlarındaki Brueil-en-Vexin'de mürettebatı tarafından terk edildiği düşünülmektedir. Eylül 1944'te Fransız Ordusu tarafından kurtarıldı ve 1975'te müzeye gönderilmeden önce Satory'deki bir fabrikada saklandı. 123 numaralı tareti taşıdığına inanılan tanka müzenin kurucusu Albay Michel Aubry, savaşın sonunda komuta ettiği M4 Sherman tankını tahrip eden Tiger II'nin onuruna 233 taret numarası koymuştur. Ele geçirilen diğer Alman araçlarının aksine bu Tiger II Fransız Ordusu tarafından hiç kullanılmamıştır.
Günümüze ulaşan diğer tanklardan bazıları aşağıda verilmiştir:
- Bovington Tank Müzesi, Dorset, İngiltere. Erken üretim taretli Tiger II sergilenmektedir. Bu araç, yapılan ikinci yumuşak çelik prototipti ve aktif hizmet görmedi. Bu Tiger II'nin motoru, Tiger I'in tek çalışan örneği Tiger 131'in restorasyonunda kullanılmak üzere sökülmüştür. Müzede yer alan üretim taretli Tiger II, Tiger sergisi için Shrivenham, İngiltere'deki Savunma Akademisinden ödünç alınmıştır.
- , Shrivenham, İngiltere. Tiger II (üretim tareti). s.SS Pz.Abt. 501, gövde numarası 280093, taret numarası 104 olan bu araç kapsamlı Zimmerit kaplamaya sahiptir.Beauvais yakınlarında , Başçavuşu Roberts tarafından bir M4 Sherman tankı ile vurulduğu iddia edilmiştir, ancak tank paletler ve son dişlisindeki hasar sebebiyle mürettebatı tarafından devre dışı bırakılmış ve terk edilmişti. Bu aracın son çatışmasının ardından tareti 90° döndürülmüş şekilde bir pancar tarlasında gösteren bir fotoğraf bulunmaktadır. Bu tank şu anda Dorset, İngiltere'deki Bovington Tank Müzesi'nde sergilenmektedir.
- Wheatcroft Koleksiyonu, Leicestershire, İngiltere. Özel bir koleksiyoncu olan Kevin Wheatcroft, tam bir Tiger II'nin restorasyonuna/yeniden inşasına başlamaktadır. Proje kapsamındaki tankın, birçok Tiger II'den parçaları içermesi ve birçok parçasının da yeniden üretilmesi planlanmaktadır. Wheatcroft, bir rekonstrüksiyon için gerekli orijinal parçaların %70-80'ine sahip olduğunu ve kalan parçaların sürekli olarak tedarik edildiğini belirtti. Bilinen ve gösterilen parçalar arasında komple bir ön üst zırh plakası, 8,8 cm KwK 43 ana top, motor güvertesi plakaları, gövdenin arka yanının yaklaşık 1/3'ü, bir dizi palet, sol yan gövdenin iki parça halinde 2/3'ü bulunmaktadır. Projenin amacı yürür şekilde tam bir Tiger II restore etmektir.
- Mantes-la-Jolie, Fransa. Aşağı yukarı eksiksiz fakat ağır hasarlı bir olan Tiger II (üretim tareti) bölgesel yol 913'ün altında gömülü bulundu. Taretin bazı kısımları 2001 yılında sınırlı bir keşif kazısında çıkartılmıştır. Mali nedenlerden ötürü kazı durdurulmuştur. Bir Vexin savaş anıtı için bu Tiger II'yi tamamen kazma ve restore etme planları vardır.
- Kubinka Tank Müzesi, Rusya. Oględów'da Kızıl Ordu tarafından ele geçirilen 002 (502) taret numaralı Tiger II (üretim tareti). Müze halka açıktır.
- Aralık 44 Müzesi, La Gleize, Belçika. Kozmetik olarak restore edilmiş, Ekim 1944'te inşa edilmiş, gövde numarası 280273, taret numarası 213 olan ve s.SS Pz.Abt 501'e ait Tiger II (üretim tareti), tamamen Ardenler Taarruzu'na adanmış Aralık 44 Müzesi koleksiyonunun girişinde sergilenmektedir. Bu tank, 24 Aralık 1944'te Kampfgruppe Peiper'ın ilerlemesinin durdurulduğu La Gleize'de terk edildi. SS-Obersturmfuhrer Wilhelm "Helmut" Dollinger komutasındaki Tiger 213 Le Gleize'de çatışmalar sırasında birçok isabet almış, namlu freni vurulmuş ve çatışma dışı bırakılmıştır. O günden beri La Gleize'de yer almaktadır. Top namlusunun yaklaşık 1/3'lük ön kısmı bir Panther namlusu ve namlu freni ile restore edilmiştir. Ayrıca çamurlukları restore edilmiştir. Aracın dış ve iç ekipmanları bulunmamaktadır, burulma çubuklarının çoğu kırılmıştır, ancak yine de vites kutusu ve motoru yerinde bulunmaktadır.
- Alman Tank Müzesi, Munster, Almanya. Tiger II (üretim tareti) iç mekanda halka açık olarak sergilenmektedir. Gövde numarası 280101. 121 numaralı taret. SS. Pz.Abt 501. Schwere SS-Panzer-Abteilung 501'e ait olan ve SS-Oberscharfiihrer Zahner komutasındaki tank Hauts-de-France'ın La Capelle komünü yakınında bir yolda yakıtının bitmesi sebebiyle mürettebatı tarafından patlatılmış ve terk edilmiş, Amerikan askerleri tarafından yolun kenarına devrilmiştir.
- Ulusal Zırh ve Süvari Mirası Müzesi, Restorasyon Atölyesi, , Amerika Birleşik Devletleri. Tiger II (üretim tareti). Eylül 1944'te inşa edilmiş, gövde numarası 280243, taret numarası 332 olan tank s.SS Pz.Abt. 501'e aittir. Trois-Ponts yakınlarında terk edilmesinin ardından 24 Aralık 1944'te Amerika Birleşik Devletleri Ordusu tarafından ele geçirildi. Sol taraf 1940'ların sonlarında 'da eğitim için kesilerek açıldı. 'taki 'nde sergilenmesinin sonrasında tarafından Fort Benning'e transfer edildi.
- Full İsviçre Askerî Müzesi, İsviçre. Bu Tiger II (üretim tareti) daha önce Thun Tank Müzesi'nde sergilenmiş, Eylül 2006'da geçici olarak bu müzeye verilmiştir. Uzun vadeli bir projede tamamen çalışır duruma getirilecektir. Bu tank savaştan sonra Fransa tarafından İsviçre'ye verildi. Gövde numarası 280215 olan tank s.H.Pz.Abt 506'ya aittir.
Ayrıca bakınız
- Karşılaştırılabilir rol, performans ve dönem tankları
- İngiliz Centurion ana muharebe tankı - II. Dünya Savaşı ortasında geliştirildi, 1946'da hizmete girdi
- İngiliz Black Prince ağır tankı - Mayıs 1945'te altı prototip üretildi; hizmete girmedi
- Sovyet (IS-2 model 1944) ağır saldırı tankı - 1944'te hizmete girdi
- Sovyet (IS-3) ağır tankı - 1945'te hizmete girdi
- Amerikan T32 ağır tankı - prototip; hizmete girmedi
- Amerikan T26E4 "Super Pershing" ağır tankı - M26 Pershing'in ek zırh ve geliştirilmiş T13E1 L/73 90mm topu içeren versiyonu; Batı Avrupa'da 1945'te savaştı
- Amerikan T29 ağır tankı - prototip; hizmete girmedi
- Fransız ARL 44 - 1940'ların sonu ve 1950'lerin başında az sayıda üretildi ve hizmet gördü
- Fransız AMX 50 - 1940'ların sonu ve 1950'lerin başında birçok prototipi üretildi
Notlar
- ^ Panzerkampfwagen - kısa.: Pz. veya Pz.Kfw. (Türkçe: "zırhlı savaş aracı") Ausführung - kısa.: Ausf. (Türkçe: versiyon). Tam isimler Panzerkampfwagen Tiger Ausf. B ve Panzerbefehlswagen Tiger Ausf. B (komuta versiyonu) eğitim ve bakım talimatnameleri ile organizasyon ve ekipman tablolarında kullanılmıştır. Araç için Tiger II adı (Tiger H3 yerine) ilk kez 16 Mart 1943'te kullanılmıştır. Ayrıca bazen model "Pz. VI Ausf B" olarak anılmıştır, ancak bu isim Tiger I varyasyonlarından "Pz. VI Ausf H" ile karıştırılmamalıdır.
- ^ Bu isim ilk kez Ocak 1945'te Albert Speer'in Reich Silahlanma ve Savaş Üretimi Bakanlığı aylık üretim raporlarında yer almış, Wehrmacht veya tarafından kullanılmamıştır.
- ^ Henschel'in Tiger I tasarımı Tiger (H) olarak da anılır. Tiger II'nin geliştirme sürecinde prototiplerde Tiger H2 ve Tiger H3 adları da kullanılmıştır.
- ^ Kampfwagenkanone - kısa.: KwK (Türkçe: "savaş aracı topu")
- ^ Tiger II şasisi üzerine inşa edilen taretsiz Jagdtiger tank avcısı, savaşta kullanılan en ağır zırhlı savaş aracıdır.Panzer VIII Maus gibi daha ağır prototipler operasyonel kullanıma girmemiştir.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b Jentz & Doyle 1996, s. 288.
- ^ a b c d e f Jentz & Doyle 1997, ss. 162-165.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 28.
- ^ a b c d e Jentz & Doyle 1993, s. 33.
- ^ a b c d e f Jentz & Doyle 1993, s. 16.
- ^ Jentz & Doyle 1997, s. 16.
- ^ Buckley 2004, s. 119.
- ^ Tank Müzesi (2011). Tank Spotter's Guide (İngilizce). Bloomsbury Publishing. s. 63. ISBN .
- ^ "Nazi Germany's King Tiger Tank : Super Weapon or Super Myth?". Was the King Tiger a great tank or simply hype?. The National Interest. 12 Ağustos 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
- ^ a b c Jentz & Doyle 1997, s. 14.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 3.
- ^ Chamberlain & Doyle 1999, s. 136.
- ^ a b c Jentz & Doyle 1993, s. 8.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 8-10.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 11.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 10-12.
- ^ a b c Tank Chats #47 King Tiger
- ^ Higgins 2011, s. 12.
- ^ a b Jentz & Doyle 1997, s. 6.
- ^ Higgins 2011, s. 5.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 17.
- ^ a b Higgins 2011, s. 11.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 6.
- ^ Jentz & Doyle 1997, ss. 6,14.
- ^ a b c d Higgins 2011, s. 10.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 13-16.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 23.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 24.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 19.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, ss. 23,24,28.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 23-24.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 42.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 11-12.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 13.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 12,15.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 16-17.
- ^ a b Schneider 1990, s. 18.
- ^ Chamberlain & Doyle 1999, s. 133.
- ^ . Achtung Panzer!. 21 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- ^ a b Chamberlain & Doyle 1999, s. 145.
- ^ a b Jentz & Doyle 1997, ss. 144-154.
- ^ Jentz & Doyle 1997, s. 62.
- ^ a b Jentz & Doyle 1997, s. 59.
- ^ Manchester, William (2003). The Arms of Krupp, 1587–1968: The Rise and Fall of the Industrial Dynasty That Armed Germany at War. Boston: Back Bay Books. s. 498. ISBN .
- ^ a b Jentz & Doyle 1997, s. 60.
- ^ . www.tanks-encyclopedia.com (İngilizce). 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2018.
- ^ Jentz & Doyle 1997, ss. 60-61.
- ^ a b c Chamberlain, Doyle & 1999 142.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 37.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 40.
- ^ "Panzer". Encyclopaedia Britannica (İngilizce). 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Haziran 2020.
The early Tigers weighed about 55 tons, and the Tiger II model introduced in 1944 weighed 70 tons, making it the heaviest tank of the war.
- ^ Tucker-Jones & Delf, s. 170.
- ^ Chamberlain, Doyle & 1999 148.
- ^ a b c Jentz & Doyle 1993, s. 36.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 37-42.
- ^ a b Jentz & Doyle 1993, s. 34.
- ^ Higgins 2011, s. 44.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 35.
- ^ Jentz & Doyle 1993, s. 18.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 33-34.
- ^ Schneider 2000, s. 133.
- ^ Zaloga 1994, s. 14.
- ^ Schneider 2000, s. 46.
- ^ Wilbeck, Christopher W. (2004). Sledgehammers: Strengths and Flaws of Tiger Tank Battalions in World War II (İngilizce). Aberjona. s. 135. ISBN .
- ^ Számvéber 2000, s. 147.
- ^ Spielberger & Milsom 1973, s. 123.
- ^ Schneider 2005, ss. 214-216.
- ^ Green, Michael (2000). German Tanks of World War II (İngilizce). Zenith Press. s. 73. ISBN .
- ^ Schneider 2000, s. 47.
- ^ Schneider 2000, ss. 89-91.
- ^ Schneider 2005, s. 217.
- ^ Schneider 2005, ss. 300-303.
- ^ Zaloga, Steven J. (2011). IS-2 Heavy Tank 1944–73 (İngilizce). Bloomsbury Publishing. s. 31. ISBN .
- ^ Schneider 2005, s. 218.
- ^ a b Schneider 2005, s. 271.
- ^ Schneider 2005, s. 273.
- ^ Schneider 2005, ss. 304, 324.
- ^ Pallud 2006, s. 152.
- ^ Jentz & Doyle 1993, ss. 34-36.
- ^ "PzKpfw VI Tiger II". The Armor Site!. Fabio Prado. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Kasım 2015.
- ^ Jarymowycz 2001, s. 274.
- ^ Jarymowycz 2001, s. 258.
- ^ "Was the Tiger really King?: Testing the King Tiger at Kubinka". The Russian Battlefield. 19 Eylül 2011. 13 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
source: Tankomaster #6 1999.
- ^ Bird, Lorrin Rexford; Livingston, Robert D. (2001). WWII Ballistics - Armour and Gunnery. Overmatch Press. s. 90.
- ^ Zheltov, Igor. TankoMaster Special Issues 02, 2002: Isoif Stalin. Tekhnika molodezhi. s. 33.
- ^ . 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ Moss, Richard (30 Mayıs 2006). "Veteran German WWII King Tiger tank arrives at Tank Museum, Bovington". culture24.org.uk. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ Jentz & Doyle 1997, s. 108.
- ^ Schneider 2005, s. 212.
- ^ . Achtung Panzer!. 19 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- ^ . Wheatcroft Collection. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- ^ Knight, Jack (26 Mayıs 2018). . warhistoryonline.com. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ a b c d "Surviving Tiger Tanks" (PDF). Surviving Panzers. 28 Ocak 2020. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ . vexinhistoirevivante.com (Fransızca). 21 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- ^ a b . december44.com. December44 Historical Museum La Gleize. 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.
- ^ Schneider 2005, s. 215.
- ^ Schneider 2005, s. 213.
- ^ . Schweizerisches Militärmuseum Full. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2009.
- Genel
- Buckley, John (2004). British Armour in the Normandy Campaign, 1944. Londra: F. Cass. ISBN .
- Chamberlain, Peter; Doyle, Hillary L. (1999). Jentz, Thomas L. (Ed.). Encyclopedia of German Tanks of World War Two. Cassell. ISBN .
- Ford, Roger (2012). The World's Great Tanks: From 1916 to the Present Day. Londra: Amber Books Ltd. ISBN .
- Higgins, David R. (2011). King Tiger vs IS-2 Operation Solstice 1945. Oxford: Osprey. ISBN .
- Jarymowycz, Roman (2001). Tank Tactics: from Normandy to Lorraine. Boulder: L. Rienner Publishers. ISBN .
- Jentz, Thomas; Doyle, Hilary (1997). Germany's Tiger Tanks – Vk45 to Tiger II: Design, Production & Modifications. West Chester: Schiffer Publishing. ISBN .
- Jentz, Thomas; Doyle, Hilary (1993). Kingtiger Heavy Tank, 1942–45. New Vangaurd. Londra: Osprey. ISBN .[]
- Jentz, Thomas (1996). Panzertruppen 2: The Complete Guide to the Creation & Combat Employment of Germany's Tank Force 1943–1945. Schiffer. ISBN .
- Pallud, Jean-Paul (2006). Rückmarsch! : the German retreat from Normandy : then and now. Old Harlow: Battle of Britain International Ltd. ISBN .
- Perrett, Bryan (2000). Sturmartillerie and Panzerjager 1939–45. New Vanguard. Londra: Osprey. ISBN .
- Schneider, Wolfgang (1990). Elefant Jagdtiger Sturmtiger: Rarities of the Tiger Family. West Chester: Schiffer Publishing. ISBN .
- Schneider, Wolfgang (2000). Tigers in Combat I. Mechanicsburg: Stackpole Books. ISBN .
- Schneider, Wolfgang (2005). Tigers in Combat II. Mechanicsburg: Stackpole Books. ISBN .
- Spielberger, Walter; Doyle, Hilary (2007), Tigers I and II and their variants, Pennsylvania: Schiffer Publishing Ltd, ISBN
- Számvéber, Norbert (2000). Nehézpáncélosok. A német 503. nehézpáncélos-osztály magyarországi harcai (Macarca). Hadtörténeti Levéltár. ISBN .
- Tucker-Jones, Anthony; Delf, Brian (2012). Images of War Special: Tiger I & Tiger II (İngilizce). South Yorkshire, İngiltere: Pen & Sword. ISBN .
- Wilbeck, Christopher (2004). Sledgehammers: Strengths and Flaws of Tiger Tank Battalions in World War II. The Aberjona Press. ISBN .
- Zaloga, Steven (1994). IS-2 Heavy Tank 1944–1973. New Vanguard. Londra: Osprey Publishing. ISBN .
- Zaloga, Steven J. (2015). Armored Champion: The Top Tanks of World War II. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. ISBN .
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Tiger II ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Pz.Kpfw hakkında bilgi. 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Tiger Ausf. B "Tiger II" 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Panzerworld'de 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Armorsite'da Tiger II27 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Pantiger, Yeniden Tasarlanmış Bir Tiger 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ABD istihbarat raporu, 1944)
- Tank Chats #47 King Tiger | The Tank Museum 25 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Tiger II incelemesi)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tiger II veya tam adiyla Panzerkampfwagen Tiger Ausf B Ikinci Dunya Savasi nda kullanilmis bir Alman agir tankidir Tiger I in halefi olan Tiger II nin tasarimi agir tank Tiger I de kullanilan kalin zirhi orta tank Panther de kullanilan egimli zirh ile birlestirmisti Tank yaklasik 70 ton agirligindaydi ve 100 ile 185 milimetre kalinliginda on zirh ile korunuyordu Ana silah olarak uzun namlulu 8 8 cm KwK 43 L 71 tanksavar topuna sahipti Sasi tasarimi ayni zamanda Jagdtiger tanksavar aracinda da kullanildi Panzerkampfwagen Tiger Ausf BBudapeste deki bir Tiger II Ekim 1944 Cesidi Agir tankUyrugu Nazi AlmanyasiHizmet gecmisiHizmet 1944 1945Kullanicilar Nazi Almanya siKullanildigi savaslar II Dunya SavasiUretim tarihiTasarimci Henschel govde Krupp taret Tasarlandigi tarih 1943Uretici Henschel govde Krupp taret Birim maliyeti 800 000 Reichsmark 1944 45 teUretildigi tarih 1944 1945Uretim adedi 492Cesitleri Tiger 2 H Tiger 2 P Prototip OzelliklerAgirlik 69 5 ton ilk taret 69 8 ton uretim tareti Uzunluk 7 62 m 10 286 m top ileri pozisyonda Genislik 3 755 mYukseklik 3 09 mMurettebat 5 komutan silahci yukleyici telsizci surucu Ana silahi 1 8 8 cm KwK 43 L 71 Erken taret 80 mermi Uretim tareti 86 mermiDiger silahlari 2 7 92 mm Maschinengewehr 34 5 850 mermiMotor V 12 Maybach HL 230 P30 benzinli motor 700 hp 515 kW Transmisyon Maybach OLVAR EG 40 12 16 B 8 ileri ve 4 geri Suspansiyon donanimi Burulma cubugu yerden yukseklik 495 510 mmDepo kapasitesi 860 litreHarekat menzili Yol 170 km Arazi 120 kmAzami hizi Maksimum yol 41 5 km sa Surekli yol 38 km sa Arazi 15 20 km sa Ocak 1943 te tasarlanmaya baslayan Tiger II Ekim 1943 te uretim hattina girdi Subat Mayis 1944 arasinda egitim birliklerine Haziran 1944 te de cephe birliklerine gonderilmeye baslandi Tiger II Alman Ordusu ve Waffen SS in agir tank taburlarinda gorev yapti Ilk olarak 11 Temmuz 1944 te Muttefiklerin Normandiya Cikarmasi sirasinda 503 Agir Panzer Taburu tarafindan savasta kullanildi Dogu Cephesi nde Tiger II ile donatilan ilk birlik 1 Eylul 1944 te envanterinde 25 Tiger II bulunan 501 Agir Panzer Taburu oldu Savasin Mayis 1945 teki bitisine dek aktif olarak kullanildi Tiger II II Dunya Savasi nda operasyonel olarak kullanilan en agir tankti Dogu ve Bati cephelerinde karsisinda yer alan Muttefik tanklarini kolaylikla yok edebilmesine ragmen az sayida uretilmesi sebebiyle savasin sonucuna etkide bulunmadi AdlandirmaTiger II tankinin Almanlar tarafindan kullanilan resmi adi Panzerkampfwagen Tiger Ausf B ydi ve kisaca Tiger B olarak adlandirilmaktaydi Cephane envanteri tanimi Sd Kfz 182 idi Gayriresmi olarak Konigstiger Almanca Bengal kaplani adiyla da bilinen tank Muttefikler tarafindan Royal Tiger olarak tercume edilmis fakat ozellikle Amerikan kuvvetleri olmak uzere Muttefikler tarafindan yanlis bir sekilde King Tiger olarak adlandirilmistir Arac proje tasarim ve uretim sureci boyunca bircok resmi evrakta farkli adlarla da anilmistir Wa Pruef 6 tanki cesitli dokumanlarda VK 45 02 H Tiger III VK 45 03 Pz Kpfw Tiger Ausf B ve Henschel Tiger B gibi isimlerle anmis Reichsministerium fur Bewaffnung und Munition Reich Silahlanma ve Muhimmat Bakanligi 11 Aralik 1944 te Konigstiger adini kullanmis Henschel ise VK 45 03 Tiger III Tiger 3 Tiger II ve Tiger 2 isimlerini kullanmistir Tum isimler ayni tank modelini belirtmektedir Gelistirme sureciMuttefik Seferi Kuvvetleri Yuksek Karargahi komutani Dwight D Eisenhower devrilmis bir Tiger II tankinin yaninda Ust uste binen ancak birbirinin arasina girmeyen celik jantli yol tekerleri duzeni gorulebilir Alman ordusu icin agir tank tasarimlarinin gelistirilmesine 1937 de baslandi ve tasarim icin ilk sozlesme Henschel ile yapildi Bu sozlesmeyi 1939 da Porsche ye verilen baska bir tasarim sozlesmesi izledi VK 45 01 H ve VK 45 01 P olarak adlandirilan prototiplerden Porsche daha inovatif benzin elektrik hibrit teknoloji uzerinde calisirken Henschel in calismalari Waffenamt in daha geleneksel spesifikasyonlarini kullaniyordu Iki sirket govde sanziman suspansiyon ve otomotiv ozelliklerinden sorumluyken iki sirketin prototipleri de Krupp tarafindan gelistirilen ayni taret tasarimini kullaniyordu Uretim sozlesmesini kazanan Henschel projesi Tiger I olarak Agustos 1942 de uretime girdi Ocak 1943 te Tiger I tankinin daha gelismis bir versiyonu icin calismalar basladi 5 Subat 1943 te konsept tasarimlarin degerlendirilmesinin ardindan Wa Pruf 4 silah tasarim ofisi 8 8 cm KwK 43 L 71 topunun gelistirilmesi icin sozlesmeyi kazandi Krupp ayrica bu topu monte edecek ve kucuk degisikliklerle hem Porsche hem de Henschel sasilerinde kullanilabilecek taretin detayli tasarimina basladi Porsche nin VK 45 02 P tasarimi arkaya monte edilmis bir taret ve ortaya monte edilmis bir motor iceriyordu Tankin govdesi on yan ve arkada 80 mm kalinliginda zirhli plakadan uretilmis on zirhin ust plakasi 45 derece alt plakasi 35 derece aciyla tasarlanmisti Egimli zirh Tiger I in 100 mm lik dikey zirhina gore cok daha verimli bir zirh korumasi sagliyordu Prototipin en sira disi ozelligi guc sistemindeydi Aracta yer alan iki adet Porsche Typ 101 3 hava sogutmali 10 silindir motorun her biri 2 200 d dk da 300 HP guc uretmekteydi Depolama pili olmayan bu benzin elektrik hibrit sisteminde her palet bir benzinli motor ve bagli olan jeneratorun urettigi elektrik gucunun Siemens uretimi elektrik motorlarini cevirmesi motorlarin da tahrik dislileri araciligiyla tanki ilerletmesi ile calisiyordu Bu tahrik yontemi daha once Tiger P daha sonra Elefant prototipleri ve bazi Amerikan tasarimlarinda denenmis I Dunya Savasi ndaki Saint Chamond tanki ile savas sonrasinda uretilen FCM Char 2C de de kullanilmisti Porsche nin diger bir teklifi hidrolik tahrik sistemi kullanmakti ancak bu tasarimlar Henschel inkilere gore daha az destek topladi 65 ton agirligindaki Porsche prototipi 35 km sa son hiza ulasabiliyordu ve 157 km menzili vardi Aracin suspansiyonu Elefant tank imha edici ile ayniydi Tasarimin her iki yaninda cifter cifter bojilere monte edilmis toplam alti yol tekerlegi vardi Bojilerin govdeye daha kisa boyuna burulma cubuklari ile baglanmasiyla dahili alan tasarrufu saglanmakta ve onarim yapmak kolaylasmaktaydi Henschel in VK 45 03 H tasarimi Panther tankinin yapisina benzeyen egimli zirha sahip geleneksel bir govde tasarimi kullaniyordu Arkaya monte edilmis bir motoru ile Henschel in onceki tasarimi Tiger I e benzer sekilde her bir tarafta enine burulma cubuklarina monte edilmis dokuzar adet 80 cm capinda arasi kaucuk yastikli celik teker ciftlerinden olusan yol tekerleri vardi Bakimi kolaylastirmak icin Tiger I de oldugu gibi birbirinin ustune binen yol tekerleri Tiger I den farkli olarak birbirlerinin arasina girmemekteydi Neredeyse tum Alman tanklari ve yari paletli araclarinda kullanilmakta olan tam Schachtellaufwerk kaucuk lastikli yol tekerlegi sisteminden farkli olarak Tiger II de yol tekerleri ciftler arasindaki kaucuk yastiklar haric tamamen celiktendi II Dunya Savasi nin sonuna dogru Tiger I ve Panther de tamamen celik tekerli tasarima gecis yapmisti TasarimKrupp taretinin ilk versiyonunun kavisli on cephesini gosteren bir model hatali olarak Porsche taret olarak da adlandirilir Krupp tarafindan tasarlanmis uretim tareti duz bir on yuzeye sahiptir hatali olarak Henschel taret olarak adlandirilir Bu fotograf Panzerfaust Harekati esnasinda Budapeste de 15 Ekim 1944 te cekilmistir Taretin on yuzunde yer alan puruzlu Zimmerit kaplama manyetik mayinlarin tankin zirhina yapismasini onlemek icin kullanilmistir Tiger II lerin tamami tasarim sozlesmesini kazanan Henschel tarafindan uretildi Arac alisilageldik Alman tank tasarim prensiplerine uygun sekilde tasarlanmisti Onde surucu kompartimani ortada savas kompartimani arkada ise motor kompartimani yer aliyordu On kompartimanin solunda surucu yer aliyordu Surucu yuksekligi ayarlanabilir bir koltukta oturuyordu ve disariyi catisma esnasinda dondurulebilir bir periskopla gozlemlerken catisma olmadigi zamanda da basini zirhli surucu kapagindan disari cikartarak gozlemleyebiliyordu On sagda telsiz operatoru govde makineli tufekcisi yer aliyordu Iki murettebat bolmesini aracin aktarma organlari ve telsizleri ayiriyordu Aracin ortasinda yer alan savas kompartimani taret ve taretle beraber donen taret sepetinden olusuyordu Nisanci tarette sol onde tank komutani sol arkada yukleyici ise sag kisimdaydi taretin ortasinda ise 8 8 cm KwK 43 top yer aliyordu Aracin arka kisminda Maybach HL230 motoru yer almakta motor gucu taretin altindan gecen bir saft ile onde yer alan sanziman ve son dislilere aktarilmaktaydi Uretilen araclarda iki farkli taret tasarimi kullanildi Porsche prototipi VK 45 02 P icin tasarlandigi seklindeki yanlis inanis nedeniyle hatali olarak Porsche tareti olarak da adlandirilan ilk tasarimi kullanan araclar genellikle hatali bir sekilde Tiger II P olarak adlandirilsa da aslinda bu taret her iki prototip icin de Krupp in ilk tasarimidir Porsche VK 45 02 P ile Henschel VK 45 02 H prototipleri icin uretilen taretler arasindaki tek fark Porsche icin uretilenlerin elektrikli Henschel icin uretilenlerin hidrolik travers mekanizmasina sahip olmasidir Yuvarlak bir on yuzeye ve egimli kenarlara sahip bu taret tasariminin solunda komutan kupolasini yerlestirme amaciyla kavisli bir cikinti yer almaktaydi Imal edilen ilk elli taret sozlesmeyi kazanan Henschel in urettigi VK 45 03 govdelere monte edildi ve harekatlarda kullanildi 7 Aralik 1943 te Porsche taretlerin uretimi sona erdi 51 aractan itibaren daha yaygin olarak kullanilan ve uretim taret Almanca Serien Turm olarak adlandirilan zaman zaman hatali olarak Henschel taret de denilen yeni taretin uretimine gecildi Bu tasarim duz ve daha kalin on yuz zirha sahipti Basitlestirilmis bu tasarimda onceki taretin kavisli on alt kismi tarafindan olusturulan mermi tuzagi egimli zirhtan seken mermilerin daha az zirhli govde tavanini delmesine sebep olan tasarim giderilmis taretin yanlari daha az acili hale getirilerek muhimmat kapasitesi arttirilmis komutan kupolasi icin taret yanina bir siskinlik ekleme gereksinimi ortadan kaldirilmisti Ilk tasarim taret 80 mermi uretim tareti 86 mermi tasiyabiliyordu Taretler 8 8 cm KwK 43 L 71 topu monte etmek icin tasarlanmisti Bu top birkac erken uretim arac haric tum Tiger II lerde kullanilan Leitz Turmzielfernrohr 9d Almanca taret teleskopik gorusu monokuler nisangaha sahipti Tank nisancisi 3x ve 6x yaklastirma seceneginden birini secebiliyordu az yaklastirma genis alan gozlemi yapmayi ve hedefi bulmayi saglarken yuksek yaklastirma hassas sekilde nisan almada kullaniliyordu Nisangahta birbirinden dorder milimetre mesafede yer alan yedi ucgen mesafe tahmini ve hareketli hedeflerin gidis yonune nisan almada nisanciya yardimci oluyordu Araclarda Mayis 1944 e kadar Turmzielfernrohr 9b 1 TZF 9b 1 nisangah daha sonra 9d TZF 9d tek durbunlu nisangah kullanilmistir Egitim esnasinda 2 m yuksekliginde ve 2 5 m genisligindeki bir hedefe ilk atista isabet olasiligi muhimmat turune bagli olarak 1 000 metrede 100 1 500 metrede 95 97 2 000 metrede ise 85 87 oranindaydi Kaydedilen savas performansi daha dusuktu ancak 1 000 metrede hala 80 in uzerinde 1 500 metrede 60 larda 2 000 metrede ise 40 lardaydi 30 derecelik acida zirhi delme yetenegi Panzergranate 39 43 zirh delici sertlestirilmis celik daha uzun menzil daha dusuk delicilik patlayici dolgu icin 100 metrede 202 milimetre 2 000 metrede ise 132 milimetreydi Panzergranate 40 43 mermisi Zirh delici tungsten karbur cekirdek daha kisa menzil daha yuksek delicilik inert icin bu oranlar 100 metrede 238 mm 2 000 metrede 153 mm seviyesindeydi Sprenggranate 43 SPGR yuksek patlayici mermisi az zirhli veya zirhsiz hedefler icin kullanilabilirdi Hohlgranate veya Hohlgeschoss 39 HlGr HEAT veya yuksek patlayici tanksavar savas basligi mermisi ise her menzilde 90 mm zirh delme gucune sahipti ve zirhsiz ya da zirhli hedeflere karsi cift amacli bir cephane olarak kullanilabilmekteydi Onerilen cephane yuku 50 PzGr 39 43 zirh delici 50 SprGr yuksek patlayici seklindeydi Bulunabildigi takdirde en agir zirhli Rus tanklarina karsi kullanmak uzere birkac PzGr 40 43 tungsten cekirdekli mermi de tasinmaktaydi SprGr yerine duruma gore HlGr de yuklenebilmekteydi Ayrica aracta yer alan iki MG 34 7 92 mm makineli tufek icin 5 850 mermi kapasitesi vardi Taret donusu gucunu ana motordan ikincil bir tahrik mili ile alan degisken hizli Boehringer Sturm L4S hidrolik motor tarafindan saglanmaktaydi Nisancinin sagindaki bir kol ile secilebilen yuksek ve dusuk hiz ayari mevcuttu Taret motor devir hizindan bagimsiz olarak dusuk viteste saniyede 6º yuksek hiz ayarinda 2 000 devir dakikada saniyede 19º Tiger I ile ayni en yuksek motor hizi olan 3 000 devir dakikada ise saniyede 36º hizla 10 saniyede tam tur dondurulebilmekteydi Hareketin yonu ve hizi nisanci tarafindan ayak pedallari veya sol koluna yakin bir kumanda kolu ile kontrol edilmekteydi Motor gucu kaybedildiginde ornegin tankin yakiti bittiginde veya motor calistirilmadiginda taret nisanci ve yukleyicinin el tekerlekleri ile manuel olarak cevrilebilmekteydi El kolunun her bir devri yarim derecelik donus saglamaktaydi yani 20 taret donusu icin el carkinin 40 tam tur cevrilmesi veya taretin 360 tam donus yapmasi icin el carkinin 720 tam devir cevrilmesi gerekmekteydi Cift egzozu gosteren arka gorunum Tum Alman tanklari gibi Tiger II nin de benzinli bir motoru vardi Tank Panther ve Tiger I tanklarinda da kullanilan guc veren 700 PS 690 hp 515 kW gucundeki V 12 Maybach HL 230 P30 motorunu kullanmaktaydi Tiger II II Dunya Savasi nin diger bircok agir tanki gibi yetersiz bir guce sahipti ve cok fazla yakit tuketmekteydi Sanziman sekiz ileri ve dort geri vitesli Maybach OLVAR EG 40 12 16 Model B idi Sanziman gucunu hassas ve bozulmaya yatkin cift yaricapli bir direksiyon sistemi tasarimi olan Henschel L 801 ile paletlere aktarmaktaydi Burulma cubugu tipindeki suspansiyon govdeyi her iki tarafta dokuz aks uzerinde tasimaktaydi Ust uste binen ancak birbiri arasina girmeyen 80 cm capinda celik ve aralari kaucuk yastikli yol tekerleri aracin agirligini paletlere aktarmaktaydi Tiger I gibi her tank icin iki takim palet uretilmekteydi normal savas paletleri ve demiryolu hareketi sirasinda kullanilan daha dar nakliye paletleri Nakliye paletleri tankin toplam genisligini azaltmakta ve tankin sert zeminde kisa mesafelerde surulmesi icin kullanilabilmekteydi Murettebatin tank nakliye aracindan iner inmez savas paletine gecmesi beklenmekteydi Savas paletlerinde zemin basinci 0 76 kg cm2 10 8 psi seviyesindeydi Turevler Tiger II zirh kalinligi ve yataya gore acilariKomuta modeli Panzerbefehlswagen Tiger Ausf B olarak adlandirilan Tiger II nin komuta modelinin Sd Kfz 267 ve Sd Kfz 268 adli iki versiyonu vardi Komuta modelleri ekstra techizata yer saglamak icin 63 adet 8 8 cm muhimmat tasimaktaydi ve motor bolmesinde ek zirhlari vardi Sd Kfz 267 FuG 8 ve FuG 5 telsiz setlerini kullanmaktaydi Disindaki degisiklikler arasinda taret tavanina monte edilmis 2 metre uzunlukta cubuk anten ile yalitimli 105 mm Antennenfuss Nr 1 tabana monte edilmis ve buyuk bir zirhli silindir tarafindan korunan Sternantenne D Yildiz anten D yer almaktaydi Bu ekipman ilk olarak derin su gecisi ekipmani icin kullanilan bir pozisyonda arka guverte kaplamasina yerlestirilmisti Sd Kfz 268 taret tavanina monte edilmis iki metrelik bir cubuk anten ve arka guverteye monte edilmis 1 4 metrelik bir cubuk anten ile FuG 7 ve FuG 5 telsizlerini kullanmaktaydi Jagdtiger Tiger II sasi tasarimi ayni zamanda Jagdtiger taretsiz kazamat Jagdpanzer tanksavar aracinda da kullanildi Uzatilmis bir Tiger II sasisi ile insa edilen ve ayni suspansiyonu paylasan Jagdpanzer agir tank avcisi Jagdtiger Sd Kfz 186 sasinin on kismina monte edilmis 250 mm kalinlikta zirhla kapli ust yapida 12 8 cm PaK44 L 55 top tasimaktaydi 1943 baslarinda planlanan aracin tahta maketi 20 Ekim 1943 te ilk prototipi ise Nisan 1944 te tamamlandi Aractan 150 adet siparis edildi ancak savasin sonuna dek 70 ile 88 adet arasi uretildi Geschutzwagen Tiger Geschutzwagen Tiger Tiger II sasisi temelli bir agir kundagi motorlu toptu Onerilen farkli silahlarla donatilmis modelleri Grille 17 21 30 42 olarak da adlandirilmistir Haziran 1942 de planlandi ve prototipler Ocak 1943 te siparis edildi Agir toplarin uretim sikintilari sebebiyle aracta Ocak 1945 te kuyruk stabilize mermiler kullanan buyuk kalibreli uzun menzilli yivsiz havanlarin kullanilmasina karar verildi Projede Krupp ve Skoda tasarimlari yaristi Skoda tarafindan 30 5 cm GrW havan kullanan ilk prototip Nisan 1945 te savasin son ayinda test edildi Arac savasin sonunda Muttefikler tarafindan ele gecirildi Onerilen gelistirmeler Maybach HL230 u yakit enjeksiyonlu bir motora donusturmeye calisan HL234 versiyonu aracin gucunu yaklasik 800 ile 900 PS ye hp cikaracakti Entwicklungskommission Panzer oybirligiyle HL234 un derhal motor tasarimi ve tedarik programina dahil edilmesine karar verdi AK 7 200 modeli Maybach Olvar B direksiyon sistemine alternatif olarak incelendi ancak Waffenamt arastirma ve gelistirme departmani Wa Pruf 6 yeni tasarimin daha zayif surus ozellikleri sundugunu buldu ve Maybach Olvar B sistemi kullanilmaya devam edildi Simmering Graz Pauker Sla 16 motorunu kullanan bir program da vardi ancak savas esnasinda sinirli hammadde ve malzeme olmasi bu programin iptal edilmesine neden oldu Krupp tanka yeni gelistirilen 10 5 cm KwK L 68 topunun takilmasini onerdi Wa Pruf 6 bunu desteklemedi cunku Heer topun kendisini kabul etmemisti Onerilen diger iyilestirmeler arasinda stabilize edilmis nisangahlar stabilize edilmis bir ana top otomatik muhimmat besleme sistemi Carl Zeiss AG stereoskopik telemetre isitmali murettebat bolmesi ilave 12 mermi kapasitesi ve zehirli gazlara karsi koruma saglamak icin bir asiri basinc ve hava filtrasyon sistemi vardi Bunlarin hicbiri teklif asamasinin otesine gecmedi veya savas bitmeden uretime girmedi UretimHedeflenen ve gerceklesen Tiger II uretimiDonem En yuksek aylik hedef Guncellenen aylik hedef Gerceklesen uretim Ay sonu uretim seri numarasiEylul 1943 1Ekim 1943 3Kasim 1943 5 1 1 V1Aralik 1943 6 2 V3Ocak 1944 12 3 5 280003Subat 1944 25 5 5 280008Mart 1944 37 6 6 280014Nisan 1944 50 12 6 280020Mayis 1944 50 20 15 280035Haziran 1944 50 25 32 280067Temmuz 1944 65 45 45 280112Agustos 1944 100 80 94 280206Eylul 1944 100 100 63 280269Ekim 1944 120 120 26 280295Kasim 1944 140 40 26 280321Aralik 1944 140 60 56 280377Ocak 1945 140 60 40 280417Subat 1945 150 35 42 280459Mart 1945 150 45 30 280489Toplam 1340 659 492 Tiger II savasin sonlarinda gelistirildi ve uretilen 1 347 adet Tiger I e nispeten az sayida uretildi Henschel tarafindan tamamlanan ilk Tiger II uretim hattindan Ekim 1943 te cikti ve Kasim 1943 te Heereswaffenamt mufettisleri tarafindan kontrol edilerek hizmete girdi Baslangicta uretim hedeflerine ulasilamamasi uretim baslangici sorunlari olarak nitelendi Ekim 1943 Mayis 1944 arasinda hedeflenen 191 aracin sadece 38 i uretilebildi 1944 ilkbaharinda iki tank taburunu donatmak icin gereken 100 Tiger II hala hazir degildi Toplam 1 500 Tiger II siparisi verilse de Muttefik bombardimani nedeniyle uretim kesintiye ugradi Digerlerinin yani sira 22 27 28 Eylul ile 2 ve 7 Ekim 1944 arasindaki bes baskinda Henschel fabrikasini hedef alan 2 906 ton patlayici ve 1 792 ton yangin bombasi fabrika alaninin 95 ini yok etti Bunun uretilen yaklasik 657 adet Tiger II nin kaybina neden oldugu tahmin edilmektedir bu donem icin 940 tank planlanmis 283 tank uretilmisti Savas boyunca 1943 te bir 1944 te 379 ve 1945 te 112 adet olmak uzere toplam 492 adet Tiger II uretildi Tam hizda uretim 1944 ortasindan savasin sonuna kadar surdu Henschel fabrikasi 4 Nisan 1945 te Amerikan askerleri tarafindan ele gecirilene dek dusuk kapasitede de olsa uretime devam etti Uretilen her Tiger II icin 300 000 adam saat gerekiyordu ve arac basina 800 000 Reichsmark maliyetiyle o donemde uretilen en pahali Alman tankiydi Tanklarin uretiminde iki ayri fabrika gorev aliyordu sasiler sadece Henschel amp Sohn Kassel de uretiliyor son montaj ise Wegmann Waggonfabrik AG de gerceklestiriliyordu Bir adet Tiger II nin bu iki fabrikada tamamlanmasi icin gereken sure 14 gundu Henschel amp Sohn Kassel fabrikasinda 8 000 isci 12 saatlik iki vardiyayla calisiyordu gece vardiyasi gunduz vardiyasinin 50 si kadar uretim yapmaktaydi 18 ile 22 arasi tank sasisi daima uretim hattinda 10 sasi ise daima son montaj hattinda almaktaydi Wegmann Waggonfabrik AG Kassel fabrikasi ise Tiger II nin son montajinin yapildigi tek fabrikaydi 1 200 iscinin calistigi fabrika 10 ay sonlarinda 11 saatlik iki vardiyada taret halkalarini tamamliyor Krupp DHHV ve nin parcalarini uretimi taretleri ve kendi urettigi taret mekanizmalarini monte ediyordu Egitimli personel taret montajini 7 gunde tamamlayabiliyorken savasin sonuna dogru fabrikada zorla calistirilan yabancilar montaji 10 ila 12 gunde tamamliyordu Operasyonel gecmisTiger II Mart 1945 te Feldherrnhalle tumenine verilen bes tank disinda sadece Alman Ordusu ve Waffen SS in agir tank taburlarinda gorev yapti Araclar egitim birliklerine Subat Mayis 1944 te verildi Cephedeki birliklere teslimatlar Haziran 1944 te basladi Ilk olarak 11 Temmuz 1944 te Muttefiklerin Normandiya Cikarmasi sirasinda 503 Agir Panzer Taburu tarafindan savasta kullanildi Dogu Cephesi nde Tiger II ile donatilan ilk birlik 1 Eylul 1944 te envanterinde 25 Tiger II bulunan 501 Agir Panzer Taburu oldu Tiger II II Dunya Savasi nda operasyonel olarak kullanilan en agir tankti Dogu ve Bati cephelerinde karsisinda yer alan Muttefik tanklarini kolaylikla yok edebilmesine ragmen az sayida uretilmesi sebebiyle savasin sonucuna etkide bulunmamisti Organizasyon Schwere Heeres Panzer Abteilung 503 s H Pz Abt 503 Feldherrnhalle nin daha dar nakliye paletleri ile donatilmis Tiger II tanklari birligin Macaristan a gitmesinden once Almanya Sennelager daki zirh antrenman sahasinda Nazi Alman savas zamani propaganda haber bulteni icin poz veriyorken Arastirma egitim ve Panzer Lehr e bes tankli bir bolum disinda Tiger II sadece Alman Ordusu Heer ve Waffen SS in agir tank taburlarina schwere Panzer Abteilungen verildi Standart bir tabur Abteilung 45 tanktan olusuyordu Tabur komutanligi 3 x Tiger II1 boluk komutanligi 2 x Tiger II 2 boluk komutanligi 2 x Tiger II 3 boluk komutanligi 2 x Tiger II1 takim 4 x Tiger II 2 takim 4 x Tiger II 3 takim 4 x Tiger II 1 takim 4 x Tiger II 2 takim 4 x Tiger II 3 takim 4 x Tiger II 1 takim 4 x Tiger II 2 takim 4 x Tiger II 3 takim 4 x Tiger II Tiger II yi kullanan birimler soyleydi Heer s H Pz Abt 501 503 SS s SS Pz Abt 501 Dayaniklilik ve hareket kabiliyeti Bovington Tank Muzesi nde sergilenen kamuflajli Tiger II Tankin topu govdenin birkac metre ilerisine kadar uzanmaktadir Ilk uretilen Tiger II ler kece ve contalarindaki sizintilar ve daha hafif bir arac icin tasarlanmis tahrik sistemine binen asiri yuk sebebiyle cok dayanikli araclar degillerdi Ilk baslarda cift donus yaricapli direksiyon sistemi arizaya ozellikle yatkindi Murettebatin egitim eksikligi bu sorunu daha da arttiriyordu baslangicta diger tanklarda sadece sinirli bir egitim verilen suruculer genellikle dogrudan cepheye giden operasyonel birimlere gonderilmekteydi 501 Agir Panzer Taburu Dogu Cephesi ne vardiginda 45 tankindan sadece sekizi operasyonel durumdaydi tanklardaki problemler cogunlukla aktarma organlari arizalarindan kaynaklaniyordu Panzer Lehr Tumeni ne teslim edilen ilk bes Tiger II savasta kullanilmadan once arizalandi ve dusman eline dusmesini onlemek icin murettebatlari tarafindan imha edildi Modifiye edilmis keceler contalar ve aktarma organi bilesenlerinin kullanima girmesi daha iyi surucu egitimi ve yeterli bakim tankin mekanik guvenilirligini gelistirdi 15 Mart 1945 tarihli istatistikler Tiger II icin 59 dayaniklilik orani belirtmekteydi Tankin dayaniklilik orani Panzer IV un 62 lik oranina neredeyse esit ve ayni donemde faaliyet gosteren Panther in 48 lik oranindan daha iyiydi Ilk dayaniklilik sorunlarina ragmen Tiger II boyle agir bir arac icin oldukca cevikti Donemin Alman kayitlari ve test sonuclari aracin taktik mobilitesinin cogu Alman veya Muttefik tankina esit veya daha iyi oldugunu gostermektedir Muharebe tarihi Fransa da hareket halinde olan Tiger II ler Krupp taretinin ilk versiyonuyla Haziran 1944 Tiger II nin ilk muharebe kullanimi 503 Agir Panzer Taburu nun 1 Bolugu tarafindan 18 Temmuz 1944 te Overlord Harekati sirasinda Troarn ve Demouville arasindaki Atlantik Harekati na karsi gerceklestirildi Iki tank catismada kaybedildi boluk komutaninin tanki Goodwood Harekati sirasinda olusan bir bomba kraterine dustukten sonra kurtarilamaz bir sekilde mahsur kaldi Dogu Cephesi nde ilk olarak 12 Agustos 1944 te 501 Agir Panzer Taburu s H Pz Abt 501 Lvov Sandomierz Taarruzu na direnmekte kullanildi Birlik Baranow Sandomierski yakinlarindaki Vistul Nehri uzerindeki Sovyet kopru basina saldirdi Ogledow yolunda uc Tiger II birkac T 34 85 tarafindan pusuda imha edildi Bu tanklar murettebatin olumune neden olan muhimmat patlamalarina maruz kaldigi icin ana top mermilerinin taretin icinde saklanmasi yasaklandi bu yasak tankin muhimmat kapasitesini 68 e dusurdu 501 in 14 kadar Tiger II si 11 14 Agustos arasinda Sovyet T 34 85 ve IS 2 tanklari ile ISU 122 tank avcilari tarafindan uygunsuz kumlu arazide pusuya dusurulerek imha edildi veya ele gecirildi Uc operasyonel Tiger II nin ele gecirilmesi Sovyetlerin Kubinka da test yapmalarina ve aracin guclu ve zayif yonlerini degerlendirmelerine olanak verdi s H Pz Abt 503 Tiger II si ve Macar birlikleri Budin in Kale bolgesinde bir sokakta Ekim 1944 15 Ekim 1944 gunu 503 Agir Panzer Taburu nun Tiger II leri Panzerfaust Harekati sirasinda cok onemli bir rol oynamistir Tanklar Otto Skorzeny nin askerlerinin Macar baskenti Budapeste yi almasinda ve ulkenin savasin sonuna dek Mihver Devletleri saflarinda tutulmasinda onemli rol oynadi 503 daha sonra Debrecen Muharebesi ne katildi 503 Macar harekat bolgesinde 166 gun kaldi bu sure zarfinda en az 121 Sovyet tanki 244 tanksavar topu ve kundagi motorlu top bes ucak ve bir treni yok etti Tabur bu esnada 25 Tiger II kaybetti on tanesi Sovyet birlikleri tarafindan vurularak yandi ikisi fabrika revizyonu icin Viyana ya geri gonderildi on uc tanesi murettebatlari tarafindan genellikle dusman eline dusmelerini onlemek icin cesitli nedenlerle havaya ucuruldu Imha ettigi 162 dusman zirhli savas araci ile tum zamanlarin en basarili tank asi Kurt Knispel 503 te gorev yapti ve 29 Nisan 1945 te Tiger II de girdigi bir catismada oldu Onemli sayida Tiger II Aralik 1944 teki Ardenler Taarruzu sirasinda Bulge Muharebesi olarak da bilinir dort agir panzer taburuna dagitilmis sekilde yer aldi Toplam uretimin yaklasik ucte biri olan en az 150 Tiger II bu muharebede yer aldi ve cogu saldiri sirasinda kaybedildi Tiger II ler Sovyetlerin Ocak 1945 teki Vistul Oder ve Dogu Prusya taarruzlarinda Almanlarin Mart 1945 te Macaristan daki Balaton Golu Harekati nda Nisan 1945 teki Seelow Tepeleri Muharebesi nde ve savasin sonunda Berlin Muharebesi nde gorev yapti 12 Ocak 1945 te 524 uncu Agir Panzer Taburu ndan bir Tiger II grubu hem Alman hem de Sovyet formasyonlarinin agir kayiplar yasadigi Lisow koyu yakinlarinda IS 2 tanklariyla kisa mesafeden bir catismada yer aldi 21 Mart 1945 te Veszprem de Osku Hajmasker yolunda SS 101 e bagli bir Tiger II iki Panther destegiyle 17 dusman tankini savas disi birakti 23 Mart 1945 te 2 schwere SS Panzer Abteilung 502 tarafindan gun dogumunda Sachsendorf a yapilan bir taarruzda yirmiden fazla Sovyet tanki imha edildi 16 Nisan 1945 te 1 schwere SS Panzer Abteilung 502 alti operasyonel tanki ile Oder Nehri yonunde Oder Neisse Taarruzu na katilan on bir Sovyet tankini imha etti 22 Nisan da Steinhofel disinda pozisyon alan 502 11 Sovyet tankini daha imha etti ancak cephanesi ve yakiti tukenen bircok tank terk edildi 23 Nisan da Demnitz Steinhofel yakinindaki catismalarda 15 dusman tanki imha edildi s SS Pz Abt 503 Ocak Nisan 1945 doneminde Dogu Cephesi nde cogu mekanik arizalar veya yakit yetersizliginden sonra kendi murettebati tarafindan terk edilmis ve imha edilmis 45 Tiger II nin kaybina karsilik yaklasik 500 dusman aracini yok etti Silah ve zirh performansi On zirhinda yumruk buyuklugunde oyuklar ve taretinde bir delik bulunan bir Tiger II Kalin zirhi ve guclu uzun menzilli topu Tiger II ye on cepheden catismalarda tum Muttefik ve Sovyet tanklarina karsi onemli bir avantaj sagladi Bu ozellikle Bati Cephesi nde gecerliydi D Day den sonra Avrupa ya dagilmis birkac M4A3E2 Sherman Jumbo ve 1945 te getirilen birkac M26 Pershing disinda ne Ingiliz ne de Amerikan kuvvetleri Tiger II ile dogrudan catismaya girebilecek agir tanklara sahip degildi Bir Wa Pruf 1 raporu Tiger II nin on zirhinin Muttefiklerin en agir zirh delici tank topu 122 mm D 25T ye karsi dayanikli oldugunu ortaya koydu Ote yandan Subat 1945 te yayinlanan bir R A C 3 d belgesi Zirh delici sabot mermi kullanan Ingiliz QF 17 libre 76 2 mm topun teorik olarak Tiger II nin taretini ve burnunu alt on govde 1 000 ile 1 200 metre mesafeden delebilecegini degerlendirmekteydi ancak bu raporda mermi carpma acisi yer almamis muhtemelen 90 derecelik ideal aci kullanilmistir Bazi kaynaklar Tiger II nin on zirhinin savasta delindigine dair hicbir kanit olmadigini iddia etmektedir Kalin on zirhinin bir sonucu olarak Muttefik tanklari Tiger II yle karsilastiklarinda cogunlukla daha ince yan ve arka zirha yonelik atislar denemek icin kanatlardan saldirmaya calistilar Bu durum cogu catismada Tiger II ye taktiksel bir avantaj sagladi Ayrica Tiger II nin ana topu 2 5 kilometreyi asan menzili ile tum Muttefik tank silahlarinin etkili menzilinin cok otesinden Muttefik tanklarini imha edebiliyordu Sovyet savas zamani testi Agustos 1944 te Sandomierz yakinlarindaki Sovyetler tarafindan iki Tiger Ausf B tanki ele gecirildi ve kisa sure sonra Kubinka daki test alanina goturuldu Nakliye esnasinda iki tank cesitli mekanik arizalar yasadi tankin sogutma sistemi asiri sicak havalarda yetersizdi motorun asiri isinmasi ve bunun sonucunda disli kutusunun arizalanmasina neden oluyordu Tanklardan birinin sag suspansiyonunun tamamen degistirilmesi gerekiyordu ve tam olarak operasyonel hale getirilemedi Tank her 10 15 kilometrede bir tekrar bozuldu Test sonuclarina gore 8 8 cm KwK 43 122 mm D 25T ile benzer zirh delme ve isabet oranina sahipti Tiger II nin topu baska bir Tiger II nin taret zirhini 400 m mesafeden delebiliyordu Bir aracin zirhi 100 ile 152 mm arasinda kalibrede mermiler ateslenerek test edildi Zirh plakalarinin kaynaklanmasi dikkatli iscilige ragmen benzer tasarimlardan daha kotuydu Sonuc olarak mermiler zirha nufuz etmediginde bile zirh plakalarinin ic kisminda genellikle sanzimana zarar veren ve tanki calismaz hale getiren buyuk miktarda parcalanma gerceklesiyordu Daha ileri testler zirh plakasinin kendisinin Tiger I ve Panther gibi onceki Alman tanklarina kiyasla kalite eksikliklerini gosterdigini gosterdi Laboratuvar testleri zirh plakalarinda kullanilan celik alasimin molibden icermedigini Alman endustrisinin tedarik sorunlari sebebiyle molibden yerine vanadyum kullanilmisti ve bunun da zirhin sunekliginin dusmesine neden oldugunu gosterdi Genisletilmis atis testi 100 mm BS 3 ve 122 mm A 19 toplari tarafindan ateslenen zirh delici mermilerin Tiger Ausf B taretini 1 000 1 500 metre mesafeden deldigini ve bu da Tiger Ausf B nin tareti icin 0 86 kalite faktoru oldugunu gosterdi Bununla birlikte Tiger B taret cephesine karsi atesleme testi top ve top kalkaninin cikarilmasindan sonra gerceklestirildi ve zirhin gorme yariklari ve top yeri gibi acikliklara yakin delinmelere neden oldu Sag top acikliginda delinmeler onceki 100 mm mermi atislari veya zirh hasari sebebiyle gerceklesti100 mm BS 3 ve 122 mm A 19 ayrica 3 4 atistan sonra 500 600 metre mesafelerde on govdenin kaynak baglantilarini da delmekteydi Gunumuze ulasan araclarMusee des Blindes in calisan Tiger II si sergilenirken 2005 Gunumuzde Tiger II nin tek calisan ornegi Saumur Fransa daki Musee des Blindes te sergilenmektedir 101 SS Agir Panzer Taburu nun 1 Boluk une ait bu tank uretim taretine sahiptir ve halka aciktir 23 Agustos 1944 te motorunda yasanan sorun nedeniyle Mantes la Jolie yakinlarindaki Brueil en Vexin de murettebati tarafindan terk edildigi dusunulmektedir Eylul 1944 te Fransiz Ordusu tarafindan kurtarildi ve 1975 te muzeye gonderilmeden once Satory deki bir fabrikada saklandi 123 numarali tareti tasidigina inanilan tanka muzenin kurucusu Albay Michel Aubry savasin sonunda komuta ettigi M4 Sherman tankini tahrip eden Tiger II nin onuruna 233 taret numarasi koymustur Ele gecirilen diger Alman araclarinin aksine bu Tiger II Fransiz Ordusu tarafindan hic kullanilmamistir Gunumuze ulasan diger tanklardan bazilari asagida verilmistir Bovington Tank Muzesi nin prototip Tiger II si muzenin Tiger Koleksiyonu Sergisi nde sergilenmektedir 2017 Tiger II La Gleize BelcikaTiger II ABD Patton Suvari ve Zirh Muzesi ndeMunster deki Alman Tank Muzesi nde uretim taretli Tiger IIBovington Tank Muzesi Dorset Ingiltere Erken uretim taretli Tiger II sergilenmektedir Bu arac yapilan ikinci yumusak celik prototipti ve aktif hizmet gormedi Bu Tiger II nin motoru Tiger I in tek calisan ornegi Tiger 131 in restorasyonunda kullanilmak uzere sokulmustur Muzede yer alan uretim taretli Tiger II Tiger sergisi icin Shrivenham Ingiltere deki Savunma Akademisinden odunc alinmistir Shrivenham Ingiltere Tiger II uretim tareti s SS Pz Abt 501 govde numarasi 280093 taret numarasi 104 olan bu arac kapsamli Zimmerit kaplamaya sahiptir Beauvais yakinlarinda Bascavusu Roberts tarafindan bir M4 Sherman tanki ile vuruldugu iddia edilmistir ancak tank paletler ve son dislisindeki hasar sebebiyle murettebati tarafindan devre disi birakilmis ve terk edilmisti Bu aracin son catismasinin ardindan tareti 90 dondurulmus sekilde bir pancar tarlasinda gosteren bir fotograf bulunmaktadir Bu tank su anda Dorset Ingiltere deki Bovington Tank Muzesi nde sergilenmektedir Wheatcroft Koleksiyonu Leicestershire Ingiltere Ozel bir koleksiyoncu olan Kevin Wheatcroft tam bir Tiger II nin restorasyonuna yeniden insasina baslamaktadir Proje kapsamindaki tankin bircok Tiger II den parcalari icermesi ve bircok parcasinin da yeniden uretilmesi planlanmaktadir Wheatcroft bir rekonstruksiyon icin gerekli orijinal parcalarin 70 80 ine sahip oldugunu ve kalan parcalarin surekli olarak tedarik edildigini belirtti Bilinen ve gosterilen parcalar arasinda komple bir on ust zirh plakasi 8 8 cm KwK 43 ana top motor guvertesi plakalari govdenin arka yaninin yaklasik 1 3 u bir dizi palet sol yan govdenin iki parca halinde 2 3 u bulunmaktadir Projenin amaci yurur sekilde tam bir Tiger II restore etmektir Mantes la Jolie Fransa Asagi yukari eksiksiz fakat agir hasarli bir olan Tiger II uretim tareti bolgesel yol 913 un altinda gomulu bulundu Taretin bazi kisimlari 2001 yilinda sinirli bir kesif kazisinda cikartilmistir Mali nedenlerden oturu kazi durdurulmustur Bir Vexin savas aniti icin bu Tiger II yi tamamen kazma ve restore etme planlari vardir Kubinka Tank Muzesi Rusya Ogledow da Kizil Ordu tarafindan ele gecirilen 002 502 taret numarali Tiger II uretim tareti Muze halka aciktir Aralik 44 Muzesi La Gleize Belcika Kozmetik olarak restore edilmis Ekim 1944 te insa edilmis govde numarasi 280273 taret numarasi 213 olan ve s SS Pz Abt 501 e ait Tiger II uretim tareti tamamen Ardenler Taarruzu na adanmis Aralik 44 Muzesi koleksiyonunun girisinde sergilenmektedir Bu tank 24 Aralik 1944 te Kampfgruppe Peiper in ilerlemesinin durduruldugu La Gleize de terk edildi SS Obersturmfuhrer Wilhelm Helmut Dollinger komutasindaki Tiger 213 Le Gleize de catismalar sirasinda bircok isabet almis namlu freni vurulmus ve catisma disi birakilmistir O gunden beri La Gleize de yer almaktadir Top namlusunun yaklasik 1 3 luk on kismi bir Panther namlusu ve namlu freni ile restore edilmistir Ayrica camurluklari restore edilmistir Aracin dis ve ic ekipmanlari bulunmamaktadir burulma cubuklarinin cogu kirilmistir ancak yine de vites kutusu ve motoru yerinde bulunmaktadir Alman Tank Muzesi Munster Almanya Tiger II uretim tareti ic mekanda halka acik olarak sergilenmektedir Govde numarasi 280101 121 numarali taret SS Pz Abt 501 Schwere SS Panzer Abteilung 501 e ait olan ve SS Oberscharfiihrer Zahner komutasindaki tank Hauts de France in La Capelle komunu yakininda bir yolda yakitinin bitmesi sebebiyle murettebati tarafindan patlatilmis ve terk edilmis Amerikan askerleri tarafindan yolun kenarina devrilmistir Ulusal Zirh ve Suvari Mirasi Muzesi Restorasyon Atolyesi Amerika Birlesik Devletleri Tiger II uretim tareti Eylul 1944 te insa edilmis govde numarasi 280243 taret numarasi 332 olan tank s SS Pz Abt 501 e aittir Trois Ponts yakinlarinda terk edilmesinin ardindan 24 Aralik 1944 te Amerika Birlesik Devletleri Ordusu tarafindan ele gecirildi Sol taraf 1940 larin sonlarinda da egitim icin kesilerek acildi taki nde sergilenmesinin sonrasinda tarafindan Fort Benning e transfer edildi Full Isvicre Askeri Muzesi Isvicre Bu Tiger II uretim tareti daha once Thun Tank Muzesi nde sergilenmis Eylul 2006 da gecici olarak bu muzeye verilmistir Uzun vadeli bir projede tamamen calisir duruma getirilecektir Bu tank savastan sonra Fransa tarafindan Isvicre ye verildi Govde numarasi 280215 olan tank s H Pz Abt 506 ya aittir Ayrica bakinizII Dunya Savasi ndaki zirhli araclar listesiKarsilastirilabilir rol performans ve donem tanklariIngiliz Centurion ana muharebe tanki II Dunya Savasi ortasinda gelistirildi 1946 da hizmete girdi Ingiliz Black Prince agir tanki Mayis 1945 te alti prototip uretildi hizmete girmedi Sovyet IS 2 model 1944 agir saldiri tanki 1944 te hizmete girdi Sovyet IS 3 agir tanki 1945 te hizmete girdi Amerikan T32 agir tanki prototip hizmete girmedi Amerikan T26E4 Super Pershing agir tanki M26 Pershing in ek zirh ve gelistirilmis T13E1 L 73 90mm topu iceren versiyonu Bati Avrupa da 1945 te savasti Amerikan T29 agir tanki prototip hizmete girmedi Fransiz ARL 44 1940 larin sonu ve 1950 lerin basinda az sayida uretildi ve hizmet gordu Fransiz AMX 50 1940 larin sonu ve 1950 lerin basinda bircok prototipi uretildiNotlar Panzerkampfwagen kisa Pz veya Pz Kfw Turkce zirhli savas araci Ausfuhrung kisa Ausf Turkce versiyon Tam isimler Panzerkampfwagen Tiger Ausf B ve Panzerbefehlswagen Tiger Ausf B komuta versiyonu egitim ve bakim talimatnameleri ile organizasyon ve ekipman tablolarinda kullanilmistir Arac icin Tiger II adi Tiger H3 yerine ilk kez 16 Mart 1943 te kullanilmistir Ayrica bazen model Pz VI Ausf B olarak anilmistir ancak bu isim Tiger I varyasyonlarindan Pz VI Ausf H ile karistirilmamalidir Bu isim ilk kez Ocak 1945 te Albert Speer in Reich Silahlanma ve Savas Uretimi Bakanligi aylik uretim raporlarinda yer almis Wehrmacht veya tarafindan kullanilmamistir Henschel in Tiger I tasarimi Tiger H olarak da anilir Tiger II nin gelistirme surecinde prototiplerde Tiger H2 ve Tiger H3 adlari da kullanilmistir Kampfwagenkanone kisa KwK Turkce savas araci topu Tiger II sasisi uzerine insa edilen taretsiz Jagdtiger tank avcisi savasta kullanilan en agir zirhli savas aracidir Panzer VIII Maus gibi daha agir prototipler operasyonel kullanima girmemistir KaynakcaOzel a b Jentz amp Doyle 1996 s 288 a b c d e f Jentz amp Doyle 1997 ss 162 165 a b Jentz amp Doyle 1993 s 28 a b c d e Jentz amp Doyle 1993 s 33 a b c d e f Jentz amp Doyle 1993 s 16 Jentz amp Doyle 1997 s 16 Buckley 2004 s 119 Tank Muzesi 2011 Tank Spotter s Guide Ingilizce Bloomsbury Publishing s 63 ISBN 1780962207 Nazi Germany s King Tiger Tank Super Weapon or Super Myth Was the King Tiger a great tank or simply hype The National Interest 12 Agustos 2016 14 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Temmuz 2020 a b c Jentz amp Doyle 1997 s 14 a b Jentz amp Doyle 1993 s 3 Chamberlain amp Doyle 1999 s 136 a b c Jentz amp Doyle 1993 s 8 Jentz amp Doyle 1993 ss 8 10 a b Jentz amp Doyle 1993 s 11 Jentz amp Doyle 1993 ss 10 12 a b c Tank Chats 47 King Tiger Higgins 2011 s 12 a b Jentz amp Doyle 1997 s 6 Higgins 2011 s 5 a b Jentz amp Doyle 1993 s 17 a b Higgins 2011 s 11 Jentz amp Doyle 1993 s 6 Jentz amp Doyle 1997 ss 6 14 a b c d Higgins 2011 s 10 Jentz amp Doyle 1993 ss 13 16 a b Jentz amp Doyle 1993 s 23 Jentz amp Doyle 1993 s 24 Jentz amp Doyle 1993 s 19 a b Jentz amp Doyle 1993 ss 23 24 28 Jentz amp Doyle 1993 ss 23 24 Jentz amp Doyle 1993 s 42 Jentz amp Doyle 1993 ss 11 12 Jentz amp Doyle 1993 s 13 Jentz amp Doyle 1993 ss 12 15 Jentz amp Doyle 1993 ss 16 17 a b Schneider 1990 s 18 Chamberlain amp Doyle 1999 s 133 Achtung Panzer 21 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2009 a b Chamberlain amp Doyle 1999 s 145 a b Jentz amp Doyle 1997 ss 144 154 Jentz amp Doyle 1997 s 62 a b Jentz amp Doyle 1997 s 59 Manchester William 2003 The Arms of Krupp 1587 1968 The Rise and Fall of the Industrial Dynasty That Armed Germany at War Boston Back Bay Books s 498 ISBN 978 0 316 52940 2 a b Jentz amp Doyle 1997 s 60 www tanks encyclopedia com Ingilizce 16 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Kasim 2018 Jentz amp Doyle 1997 ss 60 61 a b c Chamberlain Doyle amp 1999 142 Jentz amp Doyle 1993 s 37 Jentz amp Doyle 1993 s 40 Panzer Encyclopaedia Britannica Ingilizce 25 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Haziran 2020 The early Tigers weighed about 55 tons and the Tiger II model introduced in 1944 weighed 70 tons making it the heaviest tank of the war Tucker Jones amp Delf s 170 Chamberlain Doyle amp 1999 148 a b c Jentz amp Doyle 1993 s 36 Jentz amp Doyle 1993 ss 37 42 a b Jentz amp Doyle 1993 s 34 Higgins 2011 s 44 Jentz amp Doyle 1993 s 35 Jentz amp Doyle 1993 s 18 Jentz amp Doyle 1993 ss 33 34 Schneider 2000 s 133 Zaloga 1994 s 14 Schneider 2000 s 46 Wilbeck Christopher W 2004 Sledgehammers Strengths and Flaws of Tiger Tank Battalions in World War II Ingilizce Aberjona s 135 ISBN 0971765022 Szamveber 2000 s 147 Spielberger amp Milsom 1973 s 123 Schneider 2005 ss 214 216 Green Michael 2000 German Tanks of World War II Ingilizce Zenith Press s 73 ISBN 0760306710 Schneider 2000 s 47 Schneider 2000 ss 89 91 Schneider 2005 s 217 Schneider 2005 ss 300 303 Zaloga Steven J 2011 IS 2 Heavy Tank 1944 73 Ingilizce Bloomsbury Publishing s 31 ISBN 1780961391 Schneider 2005 s 218 a b Schneider 2005 s 271 Schneider 2005 s 273 Schneider 2005 ss 304 324 Pallud 2006 s 152 Jentz amp Doyle 1993 ss 34 36 PzKpfw VI Tiger II The Armor Site Fabio Prado 27 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Kasim 2015 Jarymowycz 2001 s 274 Jarymowycz 2001 s 258 Was the Tiger really King Testing the King Tiger at Kubinka The Russian Battlefield 19 Eylul 2011 13 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ekim 2009 source Tankomaster 6 1999 Bird Lorrin Rexford Livingston Robert D 2001 WWII Ballistics Armour and Gunnery Overmatch Press s 90 Zheltov Igor TankoMaster Special Issues 02 2002 Isoif Stalin Tekhnika molodezhi s 33 23 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Subat 2020 Moss Richard 30 Mayis 2006 Veteran German WWII King Tiger tank arrives at Tank Museum Bovington culture24 org uk 27 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Mart 2020 Jentz amp Doyle 1997 s 108 Schneider 2005 s 212 Achtung Panzer 19 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2009 Wheatcroft Collection 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2009 Knight Jack 26 Mayis 2018 warhistoryonline com 3 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020 a b c d Surviving Tiger Tanks PDF Surviving Panzers 28 Ocak 2020 25 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 2 Mart 2020 vexinhistoirevivante com Fransizca 21 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2009 a b december44 com December44 Historical Museum La Gleize 11 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Mart 2020 Schneider 2005 s 215 Schneider 2005 s 213 Schweizerisches Militarmuseum Full 5 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2009 GenelBuckley John 2004 British Armour in the Normandy Campaign 1944 Londra F Cass ISBN 978 0 7146 5323 5 Chamberlain Peter Doyle Hillary L 1999 Jentz Thomas L Ed Encyclopedia of German Tanks of World War Two Cassell ISBN 978 1854095183 Ford Roger 2012 The World s Great Tanks From 1916 to the Present Day Londra Amber Books Ltd ISBN 9781908696014 Higgins David R 2011 King Tiger vs IS 2 Operation Solstice 1945 Oxford Osprey ISBN 978 1 84908 405 5 Jarymowycz Roman 2001 Tank Tactics from Normandy to Lorraine Boulder L Rienner Publishers ISBN 978 1 55587 950 1 Jentz Thomas Doyle Hilary 1997 Germany s Tiger Tanks Vk45 to Tiger II Design Production amp Modifications West Chester Schiffer Publishing ISBN 978 0 7643 0224 4 Jentz Thomas Doyle Hilary 1993 Kingtiger Heavy Tank 1942 45 New Vangaurd Londra Osprey ISBN 978 1 85532 282 0 olu kirik baglanti Jentz Thomas 1996 Panzertruppen 2 The Complete Guide to the Creation amp Combat Employment of Germany s Tank Force 1943 1945 Schiffer ISBN 978 0 7643 0080 6 Pallud Jean Paul 2006 Ruckmarsch the German retreat from Normandy then and now Old Harlow Battle of Britain International Ltd ISBN 978 1 870067 57 7 Perrett Bryan 2000 Sturmartillerie and Panzerjager 1939 45 New Vanguard Londra Osprey ISBN 978 1 84176 004 9 Schneider Wolfgang 1990 Elefant Jagdtiger Sturmtiger Rarities of the Tiger Family West Chester Schiffer Publishing ISBN 978 0 88740 239 5 Schneider Wolfgang 2000 Tigers in Combat I Mechanicsburg Stackpole Books ISBN 978 0 8117 3171 3 Schneider Wolfgang 2005 Tigers in Combat II Mechanicsburg Stackpole Books ISBN 978 0 8117 3203 1 Spielberger Walter Doyle Hilary 2007 Tigers I and II and their variants Pennsylvania Schiffer Publishing Ltd ISBN 978 0 7643 2780 3 Szamveber Norbert 2000 Nehezpancelosok A nemet 503 nehezpancelos osztaly magyarorszagi harcai Macarca Hadtorteneti Leveltar ISBN 978 963 00 2526 3 Tucker Jones Anthony Delf Brian 2012 Images of War Special Tiger I amp Tiger II Ingilizce South Yorkshire Ingiltere Pen amp Sword ISBN 978 1 47382 928 2 Wilbeck Christopher 2004 Sledgehammers Strengths and Flaws of Tiger Tank Battalions in World War II The Aberjona Press ISBN 978 0 9717650 2 3 Zaloga Steven 1994 IS 2 Heavy Tank 1944 1973 New Vanguard Londra Osprey Publishing ISBN 978 1 85532 396 4 Zaloga Steven J 2015 Armored Champion The Top Tanks of World War II Mechanicsburg PA Stackpole Books ISBN 978 0 8117 1437 2 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Tiger II ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Pz Kpfw hakkinda bilgi 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tiger Ausf B Tiger II 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Panzerworld de 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Armorsite da Tiger II27 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Pantiger Yeniden Tasarlanmis Bir Tiger 21 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ABD istihbarat raporu 1944 Tank Chats 47 King Tiger The Tank Museum 25 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Tiger II incelemesi