Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Lazika ya da Egrisi (Lazca: Laziǩa, Gürcüce: ეგრისი Egrisi, Yunanca: Λαζική Laziki, Farsça: لازستان Lazistan, Ermenice: Եգեր Yeger), Karadeniz'in güneydoğu kıyısında tarihsel bölge. Latince'de 'Lazika'; "Lazların ülkesi" anlamına gelmektedir. Aynı dönem devleti Perslerin resmi literatüründe ise "Lazistan" olarak yer almıştır. Bugün Türkiye ile Gürcistan sınırları içinde yer alır. Bu bölgeden “Lazika” adıyla ilk kez 7. yüzyılda yazarı bilinmeyen, Ermenice "Coğrafya” adlı kitapta bahsedilmiştir. Lazika Krallığı'nın sınırları 4. yüzyılın ikinci yarısında batıda Trabzon kuzeyde Kafkas Sıradağları ve doğuda Lihi Dağları'na kadar uzanıyordu.
Lazika Lazona Lazika Krallığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MS 2. yüzyıl-MS 7. yüzyıl | |||||||||
 Arma | |||||||||
 Lazika Krallığı (Egrisi) MS 4. yy. - MS 5. yy. | |||||||||
| Başkent | Goci (Arkeopolis) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Tzan Dili (Eski Lazca) | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Mapa | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Gürcistan Türkiye Rusya | ||||||||
Tarih
MS 1. yüzyıldan itibaren Kolhisliler yerine "Laz" veya "Megrel" olarak anılan Megrel-Lazlar, önce Polemon egemenliğine daha sonra da Roma İmparatorluğu'na karşı bağımsızlık savaşı başlatmışlardır. 69-79 yıllarında Laz bir amiral olan Aniket, halkını Romalılara karşı ayaklandırmıştır. Stratejik bir bölge olan Lazika'yı bırakmak istemeyen Romalılar, Lazların özgürlük mücadelesi karşısında Lazika'yı terk etmek zorunda kaldılar. Samsatlı Lukianos, MS 163 yılında yazdığı "Toxaris" isimli kitabında "Tigrapat" adındaki Laz prensten bahseder. Bu durum o tarihlerde yarı bağımsız bir Laz devleti olduğunu göstermekle beraber, bu prensin gerçekten yaşadığına ilişkin bir kanıt yoktur.
Lazika'nın güçlenmesi, Laz akınlarının Çoruh'u aşarak Güneydoğu Karadeniz Bölgesi'ne de yönelmesi ve Lazların bu bölgeye kitlesel göçleri, Roma vasalı 2. Polemon'u tedirgin etti. Krallığını Lazlardan koruyabilmek amacıyla hükûmetini Romalılara teslim etti. Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti hâline gelmiş, bu eyalete de "Pontus Polemonyakos" adı verilmiştir. Trabzon'un doğusundan Çoruh yatağına kadar olan bölge Lazların eskiden beri yoğun olarak yaşadığı bir bölge olmasına rağmen, Lazika Krallığı'nın yönetimi dışında kalmıştır.
2. yüzyıldan itibaren, Lazika Krallığı güçlenmiş, 4. yüzyılda yönetim alanını Trabzon'a kadar genişletemediyse de etki alanı içine almıştır. 395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılması, Lazika Krallığı'nın güçlenip genişlemesine imkân sağlamış, bugün Batı Gürcistan olarak bilinen Fasis'i iktisâdî, siyâsî ve askerî açılardan birleştirmiştir. Lazika Krallığı, bir Bizans vasalı olmasına rağmen, kendisine bağlı vasalları da vardı.
Lazika bazı ayrıcalıklara sahip olmasıyla sıradan bir vasal devlet değildi. Prokopius, Lazika krallarının Roma imparatorunun emirlerini yerine getirmediğini, haraç ödemediğini ve imparator askeri sefere çıktığında ona askeri destek sağlamadıklarını aktarmaktadır. İç siyasette de büyük bağımsızlıkları vardı. Laz kralı öldüğünde, Lazlar krallarını seçerken, imparator yeni krala sadece kraliyet otoritesinin işaretlerini gönderir ve "Romalılar" Lazların kararına müdahale etmezdi. Önemli stratejik konumu (Hunlar başta olmak üzere göçebe kavimlere karşı bir siper) ve diğer süper güçlerin (Persler) Lazika'nın ne kadar önemli olduğunu bildiğinin farkındalığı nedeniyle imparatorluk, bölgedeki sınır savunması krallığa bağlı olduğu için Lazika'ya dosttu. Bu nedenle Lazika, imparatorluktan para ve askerî güç şeklinde yardım aldı. Ancak geçidi göçebelerden korumak için onlara para ve bir ordu gönderilmişti. Persler bunu biliyordu ve Lazika'ya hakim olmak ya da en azından Lazika ile savaştan kaçınmak istemekteydiler.
Kafkasya'da yaşayan barbarlara karşı tek kale Lazikadır. Kayseryalı Prokopius
4. yüzyılın başlarında, Lazika'da Pitsunda Hristiyan Piskoposluğu (doğu piskoposluğu) kuruldu ve komşu İberya'da olduğu gibi Hristiyanlık MS 319'da krallığın resmi dini ilan edildi. Lazika ilk başta kilise olarak Konstantinopolis Patriği'ne bağlıydı. Pitsunda Piskoposu Stratophilus 325'te Birinci İznik Konsili'nin katılımcıları arasında yer aldı. 6. yüzyılın başlarında veya belki de 5. yüzyılın sonlarında, Lazların Kudüs çölünde daha sonra Jüstinyen tarafından restore edilen bir manastırı vardı. 6.-9. yüzyıllar arasında Lazika Krallığı'nın kendi metropolitleri bulunuyordu. Lazika Metropolitliği'nin merkezi - Fasis idi ve bu merkeze Petra (Tsihisdziri), Ziganev (), ve Rhodopolis (Vartsihe) piskoposları tabii idi.
5. yüzyılın ortalarında, Kral I. Gubaz, krallığının Bizans'a olan bağımlılığını tamamen sonlandırmak ve yardımcı yönetici olarak tahta oğlunu çıkarmak istiyordu. Bunun üzerine Bizans imparatoru Marcianus Lazika'ya karşı sefer düzenledi ve bozguna uğradı. Bizanslılar bu başarısızlık sonrası yeni bir sefere hazırlanmaya başladı. Gubaz, İran Şahı II. Yezdicerd ile ittifak kurmaya çalışsa da Sasaniler Hunlarla olan savaş ile meşguldü ve ittifakı reddetti. Sonunda, Bizans imparatorunun isteği üzerine Gubaz tahttan feragat etmek zorunda kaldı ve tahtı oğluna devretti. Svanlar ve Sanigler, Bizans ile olan çatışmadan yararlanarak 470'lerde bağımsızlıklarını ilan ettiler. 6. yüzyılın başlarında, Lazika Krallığı geçici olarak Sasani etkisine girdi. 523 yılında Lazika Kralı I. Tsate, Bizans İmparatoru tarafından tahta çıkarıldı. 6. yüzyılda Lazika Krallığı, Pers-Roma savaşlarına sahne oldu. Bu döneme ait ayrıntılı bilgiler 6. yüzyıl Bizans tarihçisi Prokopius’un “Savaşlar” isimli eserinde anlatılmaktadır.
6. yüzyıl Bizans tarihçisi Prokopius Savaşlar adlı eserinde şunları belirtmektedir :
Lazlar bir federasyondu, Justin ve Justinian’a bağlıydılar. Sınırları korumakla görevlendirilmişlerdi ve büyük ödenekler alıyorlardı. Bir Laz yönetici bir seferinde kraliyet asasını Perslerden almıştı: Laz kralları Tsate ve Gubaz’a Bizanslı eşler ve hatırı sayılır Bizans unvanları önerilmişti; Bizans sarayında eğitildiler, vaftiz edildiler ve beyaz kaftanlarla donatıldılar. Fakat Lazlar İmparatorluğa hiçbir zaman başarılı bir şekilde entegre olmadılar.
Persler, Doğu Kafkasya'da (İberya, Albanya ve Ermenistan'ın bir bölümünde) güçlü bir konum sağladıktan sonra, Lazika Krallığı'na özel bir stratejik önem verdiler. 528 yılında Persler, Lazika'nın Şorapani ve Skande kale kasabalarını işgal etti. Bizans yardımcı birlikleri Lazika kralına yardıma geldi ve Persler yenilgiye uğratıldı. Savaş öncesi durumu yeniden sağlamak için 532 yılında "Sürekli Barış" antlaşması yapıldı. İmparator I. Justinianus Lazika'daki otoritesini güçlendirdi (Petra kale şehrini inşa etti, bir ticaret tekeli kurdu ve ordusunu Lazika'nın kale şehirlerine yerleştirdi). Bu, 541 yılında II. Gubaz liderliğindeki bir ayaklanmaya (Lazika Ayaklanması) yol açtı.
Bizans hegemonyasından rahatsız olan Lazlar Pers şahından yardım istediler. 542 yılında I. Hüsrev büyük bir orduyla bu sırada Pers hegemonyası altında bulunan komşu İberya'ya ulaştı. Şah, Hunlara karşı bir sefere hazırlandığı söylentisini yayıyordu. Pers ordusu hızla İberya'yı geçti. Persler sınırda II. Gubaz'ın rehberleri tarafından karşılanarak Lazika'ya götürüldü. Persler ve Lazların birleşik ordusu, Bizanslıların ana kalesi olan Petra'yı aldı. Bu sırada Şah, Belisarius komutasındaki büyük bir Bizans ordusunun İran'ı işgal ettiğini öğrendi. Hüsrev İran'a döndü ve garnizonunu Petra Kalesi'nde bıraktı. Bu sırada Bizans'ın batıdaki durumu karışıktı. Bu yüzden İran'a ateşkes teklif etti. 545'te İran ile Bizans arasında beş yıllık bir ateşkes imzalandı. İran Şahı Lazika'da gizli planını uygulamaya başladı. Lazika Krallığı halkının yerine Persleri yerleştirmeyi planlıyordu. Bu planın uygulanması için Kral Gubaz'ı öldürmeleri gerekliydi. İranlılar Kral Gubaz'a suikast düzenletmek için Laz soylularından Parsansi'yi seçmeyi düşündüler. Parsansi, Gubaz ile olan kişisel çatışmasını unutup her şeyi krala bildirdi. Bütün halk Perslerin egemenliğinden rahatsız oldu. İranlılar Bizanslılardan daha iyi değildi. Gubaz, İranlılara karşı bir savaş başlatmaya karar verdi ve yardım için Bizans'a yöneldi. Bu zamana kadar Jüstinyen, batıdaki sorunlarını çözmüştü.
549'da Dagisthaios komutasındaki Bizans ordusu Petra Kalesi'ne ulaştı. Hüsrev, Petra garnizonuna yardım etmesi için Mihr-Mihroe komutasında büyük bir ordu gönderdi. Dagisthaios bir hata yaptı ve Lazika sınırındaki Lihi Geçidi'ni savunmak için çok küçük bir müfreze gönderdi. Bunun üzerine Pers ordusu hiçbir direnişle karşılaşmadan Lazika'ya girmeyi başardı. Bizanslılar Petra'yı terk edip geri çekildiler. Persler Petra'yı daha da güçlendirdiler ve Lazika'nın iç kesimlerine ilerlemeye başladılar. Gubaz liderliğindeki Lazlar, Perslere karşı büyük bir direniş gösterdi. Persler Lazika'dan ayrılarak İberya'ya geri çekildiler. 550'de Şah Lazika'ya yeni bir ordu gönderdi. Savaş sırasında Pers komutanı Huriane ölümcül şekilde yaralandı. Pers ordusunda karışıklık baş gösterdi, Lazların saldırılarına dayanamadı ve yenildiler. Bizanslılar daha sonra Petra'yı alabildiler ancak kaleyi kontrol etmek yerine yıktılar.
Hüsrev, Lazika'ya Mihr-Mihroe komutasında yeni bir ordu gönderdi. İranlıların bu sefer hedefi Arhaiopolis'i ele geçirmekti ancak başarılı olamadılar. Pers destekçisi bir Laz soylusu olan Teopobit Ukimerioni Kalesi'ni İranlılara devretti ve Takveri ve Svaneti'nin yolunu açtı. İranlılar Svaneti'yi işgal etti ve birliklerini oraya yerleştirdi. Bu sırada Bizanslılara karşı 550'de Abazg İsyanı ve 555'te Misimian İsyanı başladı. Bizans generalleri, kendilerinin başarısız eylemlerini imparatora bildirdiği için 554'te kral II. Gubaz'ı öldürdü. Gubaz'ın öldürülmesi Lazlar arasında şiddetli bir öfkeye yol açtı. Laz soylularının yaptığı müzakerede iki görüş ortaya çıktı. Bir grup Aieti liderliğindeki İran yöneliminin destekçileriydi. Diğer grup ise Partazi liderliğinde, Bizanslıları desteklemeyi sürdürmeye karar verdi. Sonunda, Gubaz'ın katillerinin cezalandırılması şartıyla Bizans yanlısı görüş galip geldi. Jüstinyen bu şartı yerine getirdi. Gubaz'ın kardeşi II. Tsate Lazika'nın yeni kralı oldu ve 562'de Lazika Savaşı sona erdi. Persler, Bizans'ın vasal krallığı olarak kalan Lazika'yı terk etti ancak Svaneti 570'lere kadar Pers etkisinde kaldı. 620'lerde Lazikalılar, Abazglar ile birlikte İmparator Herakleios'un Perslere karşı yaptığı seferlerde aktif rol aldı.
Lazika'nın, Rioni havzasının güney kesimi 5. ve 6. yüzyıllarda Pers-Roma savaşları nedeniyle Laz-Megrel nüfusunun tamamına yakınını yitirmiştir. Bu yüzden Arap istilalarından etkilenen Gürcüler Doğu Gürcistan'dan kitlesel olarak göç ederek süreç içinde bu bölgeye yerleşmişlerdir. Böylece günümüzde Müslümanları Laz, Hristiyanları Megrel olarak adlandırılan Laz-Megreller arasında, Gürcülerden oluşan ve Guria olarak bilinen tampon bölge oluşmuştur.[]
7. yüzyılın sonunda, Lazika Krallığı bir Bizans eyaleti haline geldi ve yöneticileri "Lazika Kralı" yerine "Patrici" unvanı ile anılmaya başladılar. (Abhazya) bağımsız bir prenslik haline geldi ve doğrudan Bizans'a bağlandı. 697 yılında Lazika hükümdarı Sergius, Bizans'a karşı isyan etti ve egemenliğini Araplara devretti. Arapların Lazika'nın başkenti Arhaiopolis ve Kodor Vadisi'ndeki birkaç kalede garnizonları bulunuyordu. Lazika 697-702 yıllarında Halifelik hâkimiyetindeydi. Bizans 702 yılında Lazika'da direkt hakimiyetini kurdu. 707'de Muhammed İbn Mervan Kafkasya'ya sefer yaptı ve İberya, Lazika ve Abazgia Halifelik vasalı oldu ancak Arap etkisi uzun sürmedi. Bizanslılar bir sonraki yıl Alanlar, Ermeniler ve Lazikalı partizanların desteğiyle Abazgia'da yeniden hâkimiyet kurdular, Arhaiopolis'i kuşattılar ancak Patrici Sergius ve Arap müttefiklerinin başarılı savunması sonucunda Lazika'nın başkentini ele geçiremediler. 709'da Arap kontrolündeki Kafkasya'ya yapılan Hazar seferi sonucunda Bizans, Lazika ve İberya'da yeniden hakimiyetini kurdu. 709 yılından itibaren Lazika, bir İberya Prensliği hanedanı üyesi, İberya Prensi Şuşa'nın kardeşi Stratigos Theophylact Salibas (Şalva) tarafından Bizans'ın Armeniakon themasının bir parçası olarak yönetilmekteydi. 711 yılında İberya Prensi III. Stepanoz tahta çıktı. Stepanoz'un saltanatı istikrarlıydı ancak birkaç durumda Halifeliğin otoritesini tanımak zorunda kaldı. Buna rağmen Halifelik etkisi III. Stepanoz'un Hazarların desteğiyle Araplara karşı mücadele etmesiyle uzun sürmedi. İberya Prensi III. Stepanoz 717 yılında Bizans'dan Lazika'yı devraldı ve iki devlet birkaç on yıl boyunca birleşmiş oldu. III. Stepanoz ve oğlu Miriani'nin ölümünden sonra Abazgia da bu birliğe dahil oldu.
735'te Gürcü krallıklarına karşı Arap generali Mervan tarafından büyük bir sefer başlatıldı. Araplar 736 yılında Abhazya'ya çekilmiş Gürcü prenslerinin -Miriani ve Arçil kardeşler- peşindeydiler. Dizanteri ve seller gibi afetler ile birlikte Arkhon I. Leon ve İberyalı ve Lazikalı müttefiklerinin inatçı direnişi işgalcileri geri çekilmeye zorladı. Prens Miriani Anakopya Kalesi savunması sırasında ölümcül bir şekilde yaralanarak öldü. Kardeşi Arçil Bizans İmparatoru III. Leon'dan kraliyet tacını aldı. Arçil'in çoçuğu bulunmuyordu, kardeşi Miriani'nin vasiyeti üzerine yeğenlerini evlendirdi ve yeğenlerinden biri Abhaz Prensi I. Leon ile evlendi; Aynı zamanda, Leon bir vasal prens olarak Arçil'e bağlandı. Arçil Bizans'ın kardeşi Miriani'ye gönderdiği kraliyet tacını I. Leon'a hediye etti. Arçil, Abbasiler içerisindeki iç karışıklıktan yararlandı ve İberya'yı da kontrolü altına alarak kendisini Gürcistan kralı ilan etti. Bunun üzerine Bizans Kuropalatis unvanını Adarnasiani Hanedanı'ndan Adarnase'ye verdi. Ayrıca Araplar da bu durumdan endişeye kapıldı. Yazid ibn Asid ibn Zafir al-Sulami'nin 760-761 yılı seferi Halifelik zaferi ile sonuçlandı. Arçil, Sulami'nin karargahını ziyaret etmek ve sonraki saldırıların durdurulması için garanti almak zorunda kaldı ancak emir İslam'ı kabul etmesini şart koştu Arçil bunu reddetti ve işkence ile öldürüldü.
Sulami Tiflis'te kontrol kurdu ancak ülkenin geri kalan kısmının çoğu Arçil'in varisleri İoane ve 'in hâkimiyetindeydi. Cuanşer Kaheti'de kalırken ağabeyi İoane Lazika'nın yönetimine geçti. İoane'in ölmesi ve kardeşi Cuanşer'in yaşlanması dolayısıyla hem Lazika hem de Abhaz hanedanının varisi II. Leon 770'li yıllarda hanedan birliği ile Lazika'yı devraldı. Yaklaşık 778 yılında II. Leon, "Abhazların Kralı" unvanını almak için Hazarların yardımıyla ülkeyi bağımsız hale getirdi ve ülkenin başkentini Anakopya'dan batı Gürcistan'daki Kutaisi kentine aktardı.
770'li yıllara gelindiğinde, Lazika Krallığı yerini; nüfusunu Abhazlar, Svanlar, Megrel-Lazlar ve bölgeye Kartli'den göç eden Gürcülerin oluşturduğu Abhazya Krallığı'na bırakmıştır. 780'lerde Abhazya Krallığı'nın sınırları kuzeybatıda Nikopsia (Tuapse), güneyde ise Çoruh yatağına kadar uzanıyordu.
Şehirler ve kaleler
Bizans tarihçilerinin eserlerinde Lazika şehirleri hakkında temel bilgiler korunmuştur. Bizans kaynaklarında adı geçen şehirlerin listesi :
- Petra (modern Tsihisdziri)
- Arheopolis (Nokalakevi)
- Nesos (İsula)
- Telefis (Tolebi)
- Rodopolis (Vartsihe)
- Skande
- Sarapanis (Şorapani)
- Fasis (Poti)
- Kotaion (Kutaisi), Ukimerioni Kalesi ile birlikte.
- Onoguris
- Pitiunt (Pitsunda)
Lazika'nın en önemli verimli ve zengin bölgesi Laz şehirlerinin çoğunun bulunduğu Kolhis topraklarının yoğun nüfuslu bir parçası olan Rioni Nehri vadisindeki Muhurisi idi. 4.-5. yüzyıllarda Lazika'da büyük şehirler ortaya çıktı: Arheopolis, Rodopolis ve Kotaion şehirlerindeki nüfusun yanı sıra kıyı nüfusu özellikle Fasis bölgesinde olmak üzere arttı.
Karadeniz kıyılarından İran'a dek uzanan askeri ve ana ticaret yollarının kilit noktalarında bulunan Lazika kalelerinin mimarisi Bizans tahkimat sanatının etkisini göstermektedir.
Toplum yapısı
Lazların yanı sıra Suani, Skvimni (Leçhumi), Abazglar, Apsiller ve Misimianlar Lazika Krallığı halkını oluşturuyordu. doğrudan yönetilen Apsileti dışında diğer bölgeler özerkliğe sahipdi ve yöneticileri Lazika kralı tarafından atanıyordu.Rize ve Apsaros arasındaki halkın (Çanlar) rahiplerinin Lazika Piskoposu tarafından atanması dışında krallığın güney veya doğusundaki halklar hakkında hiçbir şey bilinmemektedir.
Ekonomi
Merkezi Fasis limanında bulunan deniz ticareti ülke ekonomisinde önemli bir rol oynadı. Bizanslı yazarlar Batı Gürcistan'a “Lazika Krallığı” diyorlardı. Bizanslı şair ve tarihçi Agathias (6. yüzyıl) Lazika'daki Telepis Kalesi'nden söz eder. Samtredia ilçesinde Tolebi köyündeki yıkıntıların bu kalenin kalıntıları olduğu sanılır. Kilden kap kacak ticareti yeri Kitropolia burada bulunuyormuş. Lazika Krallığı'nda çiftçilik, ve hayvancılık gelişmişti, keten, balmumu ve gemi yapım keresteleri üretilmekteydi. Lazika'nın Batı ve Doğu ülkeleri (Bizans ve Anadolu vilayetleri, Pontus şehirleri, Ermenistan'la ve Ermenistan üzerinden İran ve Orta Asya) ile ticari ilişkileri vardı. Büyük ithal mallar (değerli çanak çömlek, cam eşyalar, lüks mallar ve mücevherler) ithal ediliyordu ve ticarette Bizans ve Doğu sikkeleri kullanılıyordu. 3. yüzyılda şehir hayatı gelişmeye başladı, sahil kasabaları (Fasis, Sebastopol, Biçvinta) büyük ticaret ve atölye merkezleri haline geldi, yeni kasabalar (Şorapani, Vartsihe, Mohirisi vb.) ortaya çıktı, eski şehirler (Kutaisi) canlandı, başkent Tsihegoci büyük ve gelişmişdi. Bizanslıların Lazika'da bir ticaret tekeli kurarak serbest ticareti engellemesi Lazika Savaşı'nın (541-562) sebepleri arasında yer aldığı düşünülmektedir.
Kültür ve din
Hristiyanlık MS 1. yüzyılda Kolhis'de havariler Andreas ve Yurtsever Simun tarafından yayılmaya başlamıştır. İlk olarak kıyı kentlerinin Helen ve Helenleşmiş nüfusu arasında yayılmıştır. Ancak Hristiyanlığın Lazlar arasında yayılması ağırlıklı olarak kırsal yaşamın hakim olması sebebiyle daha yavaş olmuştur. 4. yüzyılın başlarında Pitsunda'da bir Hristiyan piskoposluğu kuruldu. Pitsunda Piskoposu Stratophilius İznik Konsili'nin (325) üyeleri arasında yer almıştır. Pitsunda ve Trabzon'daki Hristiyan toplulukları o dönemde büyük ün kazandılar. 6. yüzyılın ikinci yarısında Lazika'da kale kenti ve piskoposluk merkezi Petra (Çürüksu (Kobuleti) ilçesindeki bugünkü Tsihisdziri köyü) kurulmuştur. Lazika Krallığı kültürü, bir yandan kökeni antik Kolhis dünyasından gelen zengin yerel geleneklerini sürdürürken, diğer yandan da Helenistik-Roma kültürü ile tanıştı. Yabancı kültürün etkisi, bu dönemde Batı Gürcistan'ın el işi, giyim eşyası ve dekorasyonlarında gözükmektedir. Ancak bu etki yüzeyseldi ve Batı Gürcistan nüfusunun kültürünün gelişimini belirlemedi. Lazika Krallığı'nın önemli bir kültürel yaşam merkezi Kolhis Akademisi (3.-4. yy.) olmuştur.
Kolhis Akademisi
Lazika'da felsefe ve retorik okulu bulunmaktaydı. Fasis şehrinde olduğu bilinen bu okulla ilgili bilinenler orada eğitim görmüş Yunan filozof Themistius'un söylediklerine dayanmaktadır. Eğitim dilinin Grekçe ve Antik Kolhis dili olduğu düşünülmektedir.
Hükümdarlar
| Hükümdar/ Patricii | Saltanat | Notlar |
|---|---|---|
| 1. Malasa | Flavius Arrianus tarafından 131'de bahsedilmiş | Roma İmparatoru Hadrianus'un vasali |
| 2. Pacorus | Antoninus Pius (r. 138-161) ile aynı dönemde yaşamış | ismi, kendi adına çıkardığı parada bulunmuştur |
| 3. Agros veya Akos | fl. c. 2. yüzyıl | |
| 4. Mirdat | c. 360 - c. 380 | |
| 5. Baraz-Bakur | c. 380 - c. 395 | |
| 6. I. Gubaz | onaylanmış c. 456 - 466 | Bağımsız Lazika Krallığı'nın tarihsel olarak ilk belgelenmiş kralı. |
| 7. Damnaze | ?-521/522 | |
| 8. I. Tsate | onaylanmış 521/522 - 527/528 | |
| 9. Opsite (kral olup olmadığı tartışmalı) | Saltanatın tarihi belli değil, büyük olasılıkla 541'den biraz önce | |
| 10. II. Gubaz | c. 541 - 555 | |
| 11. II. Tsate | 556-? | |
| 12. I. Barnuk | 591 - 640 | |
| 13. Lebarnicius | 640 - 663 ve 664 - 665 | "Lazika patricii" adlı eserde adı geçmiştir. Theodosius ve Gangra Theodore'sunun Hypomnensticumu. |
| 14. Grigor veya Grigol | 670 - c. 675 | |
| 15. II. Barnuk | 675 - 691 | |
| 16. Sergius | c. 696/697 |
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Lazika ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ ზანური ენა. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Mart 2021.
- ^ Ashkharatsuyts, Long Recension, V, 19.
- ^ Kudryavtsev 1956, s. 774.
- ^ Canashia 1946, s. 102.
- ^ Zehiroğlu, Ahmet Mican. Antik Çağlarda Doğu Karadeniz. s. 73.
- ^ a b A. M. Zehiroğlu ; Antik Çağlarda Doğu Karadeniz 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Fähnrich, 1993, S. 74 ff.
- ^ a b "Justin, Lazika i Iberija". 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Aralık 2021.
- ^ Ломоури 1982, s. 27.
- ^ E. Glenn Hinson, The Church Triumphant: A History of Christianity Up to 1300. p 223
- ^ George Hewitt, Georgian Reader. p. xii
- ^ Annuario Pontificio 2013, p. 1013
- ^ Annuario Pontificio 2013, p. 979
- ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, ), p. 959
- ^ "atinali web sitesi KADİM BİR KAVİM: LAZLAR -2- sayfası". 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2021.
- ^ a b c Leri Tavadze ; GEORGİA IN THE EİGHT CENTURY A Political History 16 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Berdzenishvili 1958, s. 278.
- ^ М. Lortkipanadze, D. Muskhelishvili 1988, s. 71.
- ^ Berdzenishvili 1958, s. 246.
- ^ a b Braund 1994, s. 278.
- ^ a b Braund 1994, s. 279-280.
- ^ М. Lortkipanadze, D. Мuskhishvili 1988, s. 69.
- ^ Kudryavtsev 1956, s. 774-775.
- ^ Canashia 1946, s. 118.
- ^ Babası Grigor ile beraber.
Konuyla ilgili yayınlar
- David Braund: Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford 1994.
- Heinz Fähnrich: Geschichte Georgiens von den Anfängen bis zur Mongolenherrschaft. Verlag Shaker, Aachen 1993.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Lazika ya da Egrisi Lazca Laziǩa Gurcuce ეგრისი Egrisi Yunanca Lazikh Laziki Farsca لازستان Lazistan Ermenice Եգեր Yeger Karadeniz in guneydogu kiyisinda tarihsel bolge Latince de Lazika Lazlarin ulkesi anlamina gelmektedir Ayni donem devleti Perslerin resmi literaturunde ise Lazistan olarak yer almistir Bugun Turkiye ile Gurcistan sinirlari icinde yer alir Bu bolgeden Lazika adiyla ilk kez 7 yuzyilda yazari bilinmeyen Ermenice Cografya adli kitapta bahsedilmistir Lazika Kralligi nin sinirlari 4 yuzyilin ikinci yarisinda batida Trabzon kuzeyde Kafkas Siradaglari ve doguda Lihi Daglari na kadar uzaniyordu LazikaLazona Lazika KralligiMS 2 yuzyil MS 7 yuzyilArmaLazika Kralligi Egrisi MS 4 yy MS 5 yy BaskentGoci Arkeopolis Yaygin dil ler Tzan Dili Eski Lazca HukumetMonarsiMapa 360 380Mirdat 522 528I Tsate 541Opsite 541 555II GubazTarihce KurulusuMS 2 yuzyil DagilisiMS 7 yuzyilOnculler ArdillarRoma Imparatorlugu Abhazya KralligiGunumuzdeki durumu Gurcistan Turkiye Rusya1838 den kalma milattan hemen onceki donemi gosterir haritada Trabzon un dogusundan Abhazya ya degin Proto Laz oymaklari Colchis ya da Lazika Egrissi Makronlar Sanniler MoshilerTarihMS 1 yuzyildan itibaren Kolhisliler yerine Laz veya Megrel olarak anilan Megrel Lazlar once Polemon egemenligine daha sonra da Roma Imparatorlugu na karsi bagimsizlik savasi baslatmislardir 69 79 yillarinda Laz bir amiral olan Aniket halkini Romalilara karsi ayaklandirmistir Stratejik bir bolge olan Lazika yi birakmak istemeyen Romalilar Lazlarin ozgurluk mucadelesi karsisinda Lazika yi terk etmek zorunda kaldilar Samsatli Lukianos MS 163 yilinda yazdigi Toxaris isimli kitabinda Tigrapat adindaki Laz prensten bahseder Bu durum o tarihlerde yari bagimsiz bir Laz devleti oldugunu gostermekle beraber bu prensin gercekten yasadigina iliskin bir kanit yoktur Lazika nin guclenmesi Laz akinlarinin Coruh u asarak Guneydogu Karadeniz Bolgesi ne de yonelmesi ve Lazlarin bu bolgeye kitlesel gocleri Roma vasali 2 Polemon u tedirgin etti Kralligini Lazlardan koruyabilmek amaciyla hukumetini Romalilara teslim etti Roma Imparatorlugu nun bir eyaleti haline gelmis bu eyalete de Pontus Polemonyakos adi verilmistir Trabzon un dogusundan Coruh yatagina kadar olan bolge Lazlarin eskiden beri yogun olarak yasadigi bir bolge olmasina ragmen Lazika Kralligi nin yonetimi disinda kalmistir 2 yuzyildan itibaren Lazika Kralligi guclenmis 4 yuzyilda yonetim alanini Trabzon a kadar genisletemediyse de etki alani icine almistir 395 te Roma Imparatorlugu nun ikiye ayrilmasi Lazika Kralligi nin guclenip genislemesine imkan saglamis bugun Bati Gurcistan olarak bilinen Fasis i iktisadi siyasi ve askeri acilardan birlestirmistir Lazika Kralligi bir Bizans vasali olmasina ragmen kendisine bagli vasallari da vardi Lazika bazi ayricaliklara sahip olmasiyla siradan bir vasal devlet degildi Prokopius Lazika krallarinin Roma imparatorunun emirlerini yerine getirmedigini harac odemedigini ve imparator askeri sefere ciktiginda ona askeri destek saglamadiklarini aktarmaktadir Ic siyasette de buyuk bagimsizliklari vardi Laz krali oldugunde Lazlar krallarini secerken imparator yeni krala sadece kraliyet otoritesinin isaretlerini gonderir ve Romalilar Lazlarin kararina mudahale etmezdi Onemli stratejik konumu Hunlar basta olmak uzere gocebe kavimlere karsi bir siper ve diger super guclerin Persler Lazika nin ne kadar onemli oldugunu bildiginin farkindaligi nedeniyle imparatorluk bolgedeki sinir savunmasi kralliga bagli oldugu icin Lazika ya dosttu Bu nedenle Lazika imparatorluktan para ve askeri guc seklinde yardim aldi Ancak gecidi gocebelerden korumak icin onlara para ve bir ordu gonderilmisti Persler bunu biliyordu ve Lazika ya hakim olmak ya da en azindan Lazika ile savastan kacinmak istemekteydiler Kafkasya da yasayan barbarlara karsi tek kale Lazikadir Kayseryali Prokopius 4 yuzyilin baslarinda Lazika da Pitsunda Hristiyan Piskoposlugu dogu piskoposlugu kuruldu ve komsu Iberya da oldugu gibi Hristiyanlik MS 319 da kralligin resmi dini ilan edildi Lazika ilk basta kilise olarak Konstantinopolis Patrigi ne bagliydi Pitsunda Piskoposu Stratophilus 325 te Birinci Iznik Konsili nin katilimcilari arasinda yer aldi 6 yuzyilin baslarinda veya belki de 5 yuzyilin sonlarinda Lazlarin Kudus colunde daha sonra Justinyen tarafindan restore edilen bir manastiri vardi 6 9 yuzyillar arasinda Lazika Kralligi nin kendi metropolitleri bulunuyordu Lazika Metropolitligi nin merkezi Fasis idi ve bu merkeze Petra Tsihisdziri Ziganev ve Rhodopolis Vartsihe piskoposlari tabii idi 5 yuzyilin ortalarinda Kral I Gubaz kralliginin Bizans a olan bagimliligini tamamen sonlandirmak ve yardimci yonetici olarak tahta oglunu cikarmak istiyordu Bunun uzerine Bizans imparatoru Marcianus Lazika ya karsi sefer duzenledi ve bozguna ugradi Bizanslilar bu basarisizlik sonrasi yeni bir sefere hazirlanmaya basladi Gubaz Iran Sahi II Yezdicerd ile ittifak kurmaya calissa da Sasaniler Hunlarla olan savas ile mesguldu ve ittifaki reddetti Sonunda Bizans imparatorunun istegi uzerine Gubaz tahttan feragat etmek zorunda kaldi ve tahti ogluna devretti Svanlar ve Sanigler Bizans ile olan catismadan yararlanarak 470 lerde bagimsizliklarini ilan ettiler 6 yuzyilin baslarinda Lazika Kralligi gecici olarak Sasani etkisine girdi 523 yilinda Lazika Krali I Tsate Bizans Imparatoru tarafindan tahta cikarildi 6 yuzyilda Lazika Kralligi Pers Roma savaslarina sahne oldu Bu doneme ait ayrintili bilgiler 6 yuzyil Bizans tarihcisi Prokopius un Savaslar isimli eserinde anlatilmaktadir 6 yuzyil Bizans tarihcisi Prokopius Savaslar adli eserinde sunlari belirtmektedir Lazlar bir federasyondu Justin ve Justinian a bagliydilar Sinirlari korumakla gorevlendirilmislerdi ve buyuk odenekler aliyorlardi Bir Laz yonetici bir seferinde kraliyet asasini Perslerden almisti Laz krallari Tsate ve Gubaz a Bizansli esler ve hatiri sayilir Bizans unvanlari onerilmisti Bizans sarayinda egitildiler vaftiz edildiler ve beyaz kaftanlarla donatildilar Fakat Lazlar Imparatorluga hicbir zaman basarili bir sekilde entegre olmadilar Persler Dogu Kafkasya da Iberya Albanya ve Ermenistan in bir bolumunde guclu bir konum sagladiktan sonra Lazika Kralligi na ozel bir stratejik onem verdiler 528 yilinda Persler Lazika nin Sorapani ve Skande kale kasabalarini isgal etti Bizans yardimci birlikleri Lazika kralina yardima geldi ve Persler yenilgiye ugratildi Savas oncesi durumu yeniden saglamak icin 532 yilinda Surekli Baris antlasmasi yapildi Imparator I Justinianus Lazika daki otoritesini guclendirdi Petra kale sehrini insa etti bir ticaret tekeli kurdu ve ordusunu Lazika nin kale sehirlerine yerlestirdi Bu 541 yilinda II Gubaz liderligindeki bir ayaklanmaya Lazika Ayaklanmasi yol acti Bizans hegemonyasindan rahatsiz olan Lazlar Pers sahindan yardim istediler 542 yilinda I Husrev buyuk bir orduyla bu sirada Pers hegemonyasi altinda bulunan komsu Iberya ya ulasti Sah Hunlara karsi bir sefere hazirlandigi soylentisini yayiyordu Pers ordusu hizla Iberya yi gecti Persler sinirda II Gubaz in rehberleri tarafindan karsilanarak Lazika ya goturuldu Persler ve Lazlarin birlesik ordusu Bizanslilarin ana kalesi olan Petra yi aldi Bu sirada Sah Belisarius komutasindaki buyuk bir Bizans ordusunun Iran i isgal ettigini ogrendi Husrev Iran a dondu ve garnizonunu Petra Kalesi nde birakti Bu sirada Bizans in batidaki durumu karisikti Bu yuzden Iran a ateskes teklif etti 545 te Iran ile Bizans arasinda bes yillik bir ateskes imzalandi Iran Sahi Lazika da gizli planini uygulamaya basladi Lazika Kralligi halkinin yerine Persleri yerlestirmeyi planliyordu Bu planin uygulanmasi icin Kral Gubaz i oldurmeleri gerekliydi Iranlilar Kral Gubaz a suikast duzenletmek icin Laz soylularindan Parsansi yi secmeyi dusunduler Parsansi Gubaz ile olan kisisel catismasini unutup her seyi krala bildirdi Butun halk Perslerin egemenliginden rahatsiz oldu Iranlilar Bizanslilardan daha iyi degildi Gubaz Iranlilara karsi bir savas baslatmaya karar verdi ve yardim icin Bizans a yoneldi Bu zamana kadar Justinyen batidaki sorunlarini cozmustu 549 da Dagisthaios komutasindaki Bizans ordusu Petra Kalesi ne ulasti Husrev Petra garnizonuna yardim etmesi icin Mihr Mihroe komutasinda buyuk bir ordu gonderdi Dagisthaios bir hata yapti ve Lazika sinirindaki Lihi Gecidi ni savunmak icin cok kucuk bir mufreze gonderdi Bunun uzerine Pers ordusu hicbir direnisle karsilasmadan Lazika ya girmeyi basardi Bizanslilar Petra yi terk edip geri cekildiler Persler Petra yi daha da guclendirdiler ve Lazika nin ic kesimlerine ilerlemeye basladilar Gubaz liderligindeki Lazlar Perslere karsi buyuk bir direnis gosterdi Persler Lazika dan ayrilarak Iberya ya geri cekildiler 550 de Sah Lazika ya yeni bir ordu gonderdi Savas sirasinda Pers komutani Huriane olumcul sekilde yaralandi Pers ordusunda karisiklik bas gosterdi Lazlarin saldirilarina dayanamadi ve yenildiler Bizanslilar daha sonra Petra yi alabildiler ancak kaleyi kontrol etmek yerine yiktilar Husrev Lazika ya Mihr Mihroe komutasinda yeni bir ordu gonderdi Iranlilarin bu sefer hedefi Arhaiopolis i ele gecirmekti ancak basarili olamadilar Pers destekcisi bir Laz soylusu olan Teopobit Ukimerioni Kalesi ni Iranlilara devretti ve Takveri ve Svaneti nin yolunu acti Iranlilar Svaneti yi isgal etti ve birliklerini oraya yerlestirdi Bu sirada Bizanslilara karsi 550 de Abazg Isyani ve 555 te Misimian Isyani basladi Bizans generalleri kendilerinin basarisiz eylemlerini imparatora bildirdigi icin 554 te kral II Gubaz i oldurdu Gubaz in oldurulmesi Lazlar arasinda siddetli bir ofkeye yol acti Laz soylularinin yaptigi muzakerede iki gorus ortaya cikti Bir grup Aieti liderligindeki Iran yoneliminin destekcileriydi Diger grup ise Partazi liderliginde Bizanslilari desteklemeyi surdurmeye karar verdi Sonunda Gubaz in katillerinin cezalandirilmasi sartiyla Bizans yanlisi gorus galip geldi Justinyen bu sarti yerine getirdi Gubaz in kardesi II Tsate Lazika nin yeni krali oldu ve 562 de Lazika Savasi sona erdi Persler Bizans in vasal kralligi olarak kalan Lazika yi terk etti ancak Svaneti 570 lere kadar Pers etkisinde kaldi 620 lerde Lazikalilar Abazglar ile birlikte Imparator Herakleios un Perslere karsi yaptigi seferlerde aktif rol aldi Lazika nin Rioni havzasinin guney kesimi 5 ve 6 yuzyillarda Pers Roma savaslari nedeniyle Laz Megrel nufusunun tamamina yakinini yitirmistir Bu yuzden Arap istilalarindan etkilenen Gurculer Dogu Gurcistan dan kitlesel olarak goc ederek surec icinde bu bolgeye yerlesmislerdir Boylece gunumuzde Muslumanlari Laz Hristiyanlari Megrel olarak adlandirilan Laz Megreller arasinda Gurculerden olusan ve Guria olarak bilinen tampon bolge olusmustur kaynak belirtilmeli 7 yuzyilin sonunda Lazika Kralligi bir Bizans eyaleti haline geldi ve yoneticileri Lazika Krali yerine Patrici unvani ile anilmaya basladilar Abhazya bagimsiz bir prenslik haline geldi ve dogrudan Bizans a baglandi 697 yilinda Lazika hukumdari Sergius Bizans a karsi isyan etti ve egemenligini Araplara devretti Araplarin Lazika nin baskenti Arhaiopolis ve Kodor Vadisi ndeki birkac kalede garnizonlari bulunuyordu Lazika 697 702 yillarinda Halifelik hakimiyetindeydi Bizans 702 yilinda Lazika da direkt hakimiyetini kurdu 707 de Muhammed Ibn Mervan Kafkasya ya sefer yapti ve Iberya Lazika ve Abazgia Halifelik vasali oldu ancak Arap etkisi uzun surmedi Bizanslilar bir sonraki yil Alanlar Ermeniler ve Lazikali partizanlarin destegiyle Abazgia da yeniden hakimiyet kurdular Arhaiopolis i kusattilar ancak Patrici Sergius ve Arap muttefiklerinin basarili savunmasi sonucunda Lazika nin baskentini ele geciremediler 709 da Arap kontrolundeki Kafkasya ya yapilan Hazar seferi sonucunda Bizans Lazika ve Iberya da yeniden hakimiyetini kurdu 709 yilindan itibaren Lazika bir Iberya Prensligi hanedani uyesi Iberya Prensi Susa nin kardesi Stratigos Theophylact Salibas Salva tarafindan Bizans in Armeniakon themasinin bir parcasi olarak yonetilmekteydi 711 yilinda Iberya Prensi III Stepanoz tahta cikti Stepanoz un saltanati istikrarliydi ancak birkac durumda Halifeligin otoritesini tanimak zorunda kaldi Buna ragmen Halifelik etkisi III Stepanoz un Hazarlarin destegiyle Araplara karsi mucadele etmesiyle uzun surmedi Iberya Prensi III Stepanoz 717 yilinda Bizans dan Lazika yi devraldi ve iki devlet birkac on yil boyunca birlesmis oldu III Stepanoz ve oglu Miriani nin olumunden sonra Abazgia da bu birlige dahil oldu 735 te Gurcu kralliklarina karsi Arap generali Mervan tarafindan buyuk bir sefer baslatildi Araplar 736 yilinda Abhazya ya cekilmis Gurcu prenslerinin Miriani ve Arcil kardesler pesindeydiler Dizanteri ve seller gibi afetler ile birlikte Arkhon I Leon ve Iberyali ve Lazikali muttefiklerinin inatci direnisi isgalcileri geri cekilmeye zorladi Prens Miriani Anakopya Kalesi savunmasi sirasinda olumcul bir sekilde yaralanarak oldu Kardesi Arcil Bizans Imparatoru III Leon dan kraliyet tacini aldi Arcil in cocugu bulunmuyordu kardesi Miriani nin vasiyeti uzerine yegenlerini evlendirdi ve yegenlerinden biri Abhaz Prensi I Leon ile evlendi Ayni zamanda Leon bir vasal prens olarak Arcil e baglandi Arcil Bizans in kardesi Miriani ye gonderdigi kraliyet tacini I Leon a hediye etti Arcil Abbasiler icerisindeki ic karisikliktan yararlandi ve Iberya yi da kontrolu altina alarak kendisini Gurcistan krali ilan etti Bunun uzerine Bizans Kuropalatis unvanini Adarnasiani Hanedani ndan Adarnase ye verdi Ayrica Araplar da bu durumdan endiseye kapildi Yazid ibn Asid ibn Zafir al Sulami nin 760 761 yili seferi Halifelik zaferi ile sonuclandi Arcil Sulami nin karargahini ziyaret etmek ve sonraki saldirilarin durdurulmasi icin garanti almak zorunda kaldi ancak emir Islam i kabul etmesini sart kostu Arcil bunu reddetti ve iskence ile olduruldu Sulami Tiflis te kontrol kurdu ancak ulkenin geri kalan kisminin cogu Arcil in varisleri Ioane ve in hakimiyetindeydi Cuanser Kaheti de kalirken agabeyi Ioane Lazika nin yonetimine gecti Ioane in olmesi ve kardesi Cuanser in yaslanmasi dolayisiyla hem Lazika hem de Abhaz hanedaninin varisi II Leon 770 li yillarda hanedan birligi ile Lazika yi devraldi Yaklasik 778 yilinda II Leon Abhazlarin Krali unvanini almak icin Hazarlarin yardimiyla ulkeyi bagimsiz hale getirdi ve ulkenin baskentini Anakopya dan bati Gurcistan daki Kutaisi kentine aktardi 770 li yillara gelindiginde Lazika Kralligi yerini nufusunu Abhazlar Svanlar Megrel Lazlar ve bolgeye Kartli den goc eden Gurculerin olusturdugu Abhazya Kralligi na birakmistir 780 lerde Abhazya Kralligi nin sinirlari kuzeybatida Nikopsia Tuapse guneyde ise Coruh yatagina kadar uzaniyordu Sehirler ve kalelerBizans tarihcilerinin eserlerinde Lazika sehirleri hakkinda temel bilgiler korunmustur Bizans kaynaklarinda adi gecen sehirlerin listesi Petra modern Tsihisdziri Arheopolis Nokalakevi Nesos Isula Telefis Tolebi Rodopolis Vartsihe Skande Sarapanis Sorapani Fasis Poti Kotaion Kutaisi Ukimerioni Kalesi ile birlikte Onoguris Pitiunt Pitsunda Lazika nin en onemli verimli ve zengin bolgesi Laz sehirlerinin cogunun bulundugu Kolhis topraklarinin yogun nufuslu bir parcasi olan Rioni Nehri vadisindeki Muhurisi idi 4 5 yuzyillarda Lazika da buyuk sehirler ortaya cikti Arheopolis Rodopolis ve Kotaion sehirlerindeki nufusun yani sira kiyi nufusu ozellikle Fasis bolgesinde olmak uzere artti Karadeniz kiyilarindan Iran a dek uzanan askeri ve ana ticaret yollarinin kilit noktalarinda bulunan Lazika kalelerinin mimarisi Bizans tahkimat sanatinin etkisini gostermektedir Toplum yapisiLazlarin yani sira Suani Skvimni Lechumi Abazglar Apsiller ve Misimianlar Lazika Kralligi halkini olusturuyordu dogrudan yonetilen Apsileti disinda diger bolgeler ozerklige sahipdi ve yoneticileri Lazika krali tarafindan ataniyordu Rize ve Apsaros arasindaki halkin Canlar rahiplerinin Lazika Piskoposu tarafindan atanmasi disinda kralligin guney veya dogusundaki halklar hakkinda hicbir sey bilinmemektedir EkonomiMerkezi Fasis limaninda bulunan deniz ticareti ulke ekonomisinde onemli bir rol oynadi Bizansli yazarlar Bati Gurcistan a Lazika Kralligi diyorlardi Bizansli sair ve tarihci Agathias 6 yuzyil Lazika daki Telepis Kalesi nden soz eder Samtredia ilcesinde Tolebi koyundeki yikintilarin bu kalenin kalintilari oldugu sanilir Kilden kap kacak ticareti yeri Kitropolia burada bulunuyormus Lazika Kralligi nda ciftcilik ve hayvancilik gelismisti keten balmumu ve gemi yapim keresteleri uretilmekteydi Lazika nin Bati ve Dogu ulkeleri Bizans ve Anadolu vilayetleri Pontus sehirleri Ermenistan la ve Ermenistan uzerinden Iran ve Orta Asya ile ticari iliskileri vardi Buyuk ithal mallar degerli canak comlek cam esyalar luks mallar ve mucevherler ithal ediliyordu ve ticarette Bizans ve Dogu sikkeleri kullaniliyordu 3 yuzyilda sehir hayati gelismeye basladi sahil kasabalari Fasis Sebastopol Bicvinta buyuk ticaret ve atolye merkezleri haline geldi yeni kasabalar Sorapani Vartsihe Mohirisi vb ortaya cikti eski sehirler Kutaisi canlandi baskent Tsihegoci buyuk ve gelismisdi Bizanslilarin Lazika da bir ticaret tekeli kurarak serbest ticareti engellemesi Lazika Savasi nin 541 562 sebepleri arasinda yer aldigi dusunulmektedir Kultur ve dinHristiyanlik MS 1 yuzyilda Kolhis de havariler Andreas ve Yurtsever Simun tarafindan yayilmaya baslamistir Ilk olarak kiyi kentlerinin Helen ve Helenlesmis nufusu arasinda yayilmistir Ancak Hristiyanligin Lazlar arasinda yayilmasi agirlikli olarak kirsal yasamin hakim olmasi sebebiyle daha yavas olmustur 4 yuzyilin baslarinda Pitsunda da bir Hristiyan piskoposlugu kuruldu Pitsunda Piskoposu Stratophilius Iznik Konsili nin 325 uyeleri arasinda yer almistir Pitsunda ve Trabzon daki Hristiyan topluluklari o donemde buyuk un kazandilar 6 yuzyilin ikinci yarisinda Lazika da kale kenti ve piskoposluk merkezi Petra Curuksu Kobuleti ilcesindeki bugunku Tsihisdziri koyu kurulmustur Lazika Kralligi kulturu bir yandan kokeni antik Kolhis dunyasindan gelen zengin yerel geleneklerini surdururken diger yandan da Helenistik Roma kulturu ile tanisti Yabanci kulturun etkisi bu donemde Bati Gurcistan in el isi giyim esyasi ve dekorasyonlarinda gozukmektedir Ancak bu etki yuzeyseldi ve Bati Gurcistan nufusunun kulturunun gelisimini belirlemedi Lazika Kralligi nin onemli bir kulturel yasam merkezi Kolhis Akademisi 3 4 yy olmustur Kolhis AkademisiLazika da felsefe ve retorik okulu bulunmaktaydi Fasis sehrinde oldugu bilinen bu okulla ilgili bilinenler orada egitim gormus Yunan filozof Themistius un soylediklerine dayanmaktadir Egitim dilinin Grekce ve Antik Kolhis dili oldugu dusunulmektedir HukumdarlarHukumdar Patricii Saltanat Notlar1 Malasa Flavius Arrianus tarafindan 131 de bahsedilmis Roma Imparatoru Hadrianus un vasali2 Pacorus Antoninus Pius r 138 161 ile ayni donemde yasamis ismi kendi adina cikardigi parada bulunmustur3 Agros veya Akos fl c 2 yuzyil4 Mirdat c 360 c 3805 Baraz Bakur c 380 c 3956 I Gubaz onaylanmis c 456 466 Bagimsiz Lazika Kralligi nin tarihsel olarak ilk belgelenmis krali 7 Damnaze 521 5228 I Tsate onaylanmis 521 522 527 5289 Opsite kral olup olmadigi tartismali Saltanatin tarihi belli degil buyuk olasilikla 541 den biraz once10 II Gubaz c 541 55511 II Tsate 556 12 I Barnuk 591 64013 Lebarnicius 640 663 ve 664 665 Lazika patricii adli eserde adi gecmistir Theodosius ve Gangra Theodore sunun Hypomnensticumu 14 Grigor veya Grigol 670 c 67515 II Barnuk 675 69116 Sergius c 696 697KaynakcaWikimedia Commons ta Lazika ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir ზანური ენა უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა Arsivlenmis kopya 13 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Mart 2021 Ashkharatsuyts Long Recension V 19 Kudryavtsev 1956 s 774 Canashia 1946 s 102 Zehiroglu Ahmet Mican Antik Caglarda Dogu Karadeniz s 73 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b A M Zehiroglu Antik Caglarda Dogu Karadeniz 22 Aralik 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fahnrich 1993 S 74 ff a b Justin Lazika i Iberija 14 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Aralik 2021 Lomouri 1982 s 27 E Glenn Hinson The Church Triumphant A History of Christianity Up to 1300 p 223 George Hewitt Georgian Reader p xii Annuario Pontificio 2013 p 1013 Annuario Pontificio 2013 p 979 Annuario Pontificio 2013 Libreria Editrice Vaticana 2013 978 88 209 9070 1 p 959 atinali web sitesi KADIM BIR KAVIM LAZLAR 2 sayfasi 10 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2021 a b c Leri Tavadze GEORGIA IN THE EIGHT CENTURY A Political History 16 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Berdzenishvili 1958 s 278 M Lortkipanadze D Muskhelishvili 1988 s 71 Berdzenishvili 1958 s 246 a b Braund 1994 s 278 a b Braund 1994 s 279 280 M Lortkipanadze D Muskhishvili 1988 s 69 Kudryavtsev 1956 s 774 775 Canashia 1946 s 118 Babasi Grigor ile beraber Konuyla ilgili yayinlarDavid Braund Georgia in Antiquity A History of Colchis and Transcaucasian Iberia 550 BC AD 562 Oxford 1994 Heinz Fahnrich Geschichte Georgiens von den Anfangen bis zur Mongolenherrschaft Verlag Shaker Aachen 1993