Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
2 Mart 1977'de Genel Halk Kongresi (GHK), Kaddafi'nin emriyle "Halk Otoritesinin Kuruluş Bildirgesi"ni kabul etti ve Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi (Arapça: الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكيةal-Jamāhīrīyah al-'Arabīyah al-Lībīyah ash-Sha'bīyah al-Ishtirākīyah) ilan etti. Kaddafi devletinin resmi siyaset felsefesinde "cemahiriye" sistemi ülkeye özgüydü, ancak Kaddafi'nin tüm Üçüncü Dünya'ya uygulanması için önerdiği Üçüncü Uluslararası Teorinin gerçekleşmiş hali olarak sunuldu. GHK ayrıca feshedilmiş Devrimci Komuta Konseyinin geri kalan üyelerinden oluşan ve Kaddafi'nin genel sekreter olduğu GHK Genel Sekreterliğini oluşturdu ve Bakanlar Kurulunun yerini alan Genel Halk Komitesini atadı. Komite üyeleri artık bakan değil, sekreter olarak adlandırıldılar.
Libya Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi (1977-1986) الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية al-Jamāhīrīyah al-'Arabīyah al-Lībīyah ash-Sha'bīyah al-Ishtirākīyah Büyük Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi (1986-2011) الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى al-Jamāhīrīyah al-'Arabīyah al-Lībīyah ash-Sha'bīyah al-Ishtirākīyah al-'Uẓmá | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1977-2011 | |||||||||
 | |||||||||
| Başkent | Trablus (1977-2011) Sirte (2011) 32°52′K 13°11′D / 32.867°K 13.183°D | ||||||||
| En büyük şehir | Trablus | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||
| Konuşma dilleri | |||||||||
| Azınlık dilleri | |||||||||
| Etnik gruplar |
| ||||||||
| Hükûmet | Üniter İslami sosyalist cemahiriye | ||||||||
| Kardeşçe Lider ve Devrimin Rehberi | |||||||||
| |||||||||
| Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri ((devlet başkanı) ve yasama başkanı) | |||||||||
| |||||||||
| Genel Halk Komitesi Genel Sekreteri ((hükûmet başkanı)) | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Genel Halk Kongresi | ||||||||
| Tarihî dönem | Soğuk Savaş · Terörizmle Savaş · Arap Baharı | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Kara | 1.759.541 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
| |||||||||
| GSYİH (nominal) | 2007 tahminî | ||||||||
• Toplam |  58,3 milyar dolar | ||||||||
• Kişi başına | 14.364$ | ||||||||
| İGE (2009) | 0.847 çok yüksek | ||||||||
| Para birimi | Libya dinarı (LYD) | ||||||||
| Telefon kodu | 218 | ||||||||
| |||||||||
, cemahiriyenin herhangi bir siyasi partisi olmayan, yerel halk konseyleri ve komünler (Temel Halk Kongreleri olarak adlandırılan) aracılığıyla halk tarafından yönetilen doğrudan bir demokrasi olduğunu iddia etti. Resmi söylem bir ulus devlet fikrini küçümsedi, kabile bağları saflarında bile birincil kaldı.
Etimoloji
Cemahiriye (Arapça: جماهيرية) genellikle "kitlelerin devleti" olarak çevrilen Arapça bir terimdir. , terimin Kaddafi'nin amaçladığı anlamına makul bir yaklaşım olarak "halklık" veya "kitlelerin devleti" çevirilerini önerdi. Muammer Kaddafi'nin 1975 tarihli Yeşil Kitap'ında terim bu anlamda geçmemektedir. Nisbe-sıfatı jamāhīrīyah ("kitle-", "kitlelerin") yalnızca 1981'de yayınlanan üçüncü bölümde, (Arapça: إن الحركات التاريخية هي الحركات الجماهيرية Inna al-ḥarakāt at-tārīkhīyah hiya al-ḥarakāt al-jamāhīrīyah) İngilizce baskısında "Tarihi hareketler kitle hareketleridir" olarak tercüme edilmiştir.
Cemahiriye kelimesi, "cumhuriyet" kelimesinden türetilmiştir. Cumhur - "kamu" - kelimesinin çoğul hali olan cemahir - "kitleler" - olarak değiştirilmesiyle türetilmiştir. Dolayısıyla halk cumhuriyeti terimine benzer. Genellikle İngilizceye çevrilmeden bırakılır, uzun biçimli adı bu nedenle Büyük Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi olarak çevrilir. Bununla birlikte, örneğin İbranice'de cemahiriye, "קהילייה" (qehiliyáh) olarak çevrilir. Bu sözcük, bir ülkenin tanımına atıfta bulunulduğunda "milletler topluluğu" terimini tercüme etmek için de kullanılır.
Reagan yönetimi tarafından yapılan 1986 ABD bombalı saldırısını atlattıktan sonra Kaddafi, "Büyük" (Arapça: العظمى al-'Uẓmá) kelimesini ülkenin resmi adına ekledi.
Reformlar (1977-1980)
| Tam demokrasiler: 9-10 8-8,9 Kusurlu demokrasiler: 7-7,9 6-6,9 Veri yok | Karma rejimler: 5-5,9 4-4,9 Otoriter rejimler: 3-3,9 2-2,9 0-1,9 |
| 0,900 ve üzeri 0,850-0,899 0,800-0,849 0,750-0,799 0,700-0,749 | 0,650-0,699 0,600-0,649 0,550-0,599 0,500-0,549 0,450-0,499 | 0,400-0,449 0,350-0,399 0,300-0,349 0,300 altı Veri yok |
Kaddafi'nin daimi olarak "Kardeşçe Lider ve Devrimin Rehberi" olması
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Ocak 2021) () |
1976'dan bu yana Libya liderliğindeki değişiklikler, Genel Halk Kongresinin "iktidarın kitlelere verilmesi" ve "devletin devrimden ayrılması"nın tamamlandığını ilan ettiği Mart 1979'da doruğa ulaştı. Hükümet, "cemahiriye sektörü" ve "devrimci sektör" olmak üzere iki kısma ayrıldı. "Cemahiriye sektörü", Genel Halk Kongresi, Genel Halk Komitesi ve yerel Temel Halk Kongrelerinden oluşuyordu. Kaddafi, 1977'den beri başbakan olan yerine geçtiği Genel Halk Kongresinin genel sekreterliği görevinden ayrıldı.
"Cemahiriye sektörü", "Devrimin Lideri" (Qā'id) olarak Kaddafi'nin başkanlığındaki "devrimci sektör" ve Devrim Komuta Konseyinin hayatta kalan üyeleri tarafından denetlendi. Devrimci sektörün liderleri, konumlarını 1969 darbesindeki rollerine borçlu oldukları için seçime tabi değildi. Halkı meşgul etmeye yardımcı olan, sözde taban örgütleri olan "devrimci komiteleri" denetlediler. Sonuç olarak, Kaddafi 1979'dan sonra resmi bir hükûmet ofisine sahip olmamasına rağmen, hükûmetin ve ülkenin kontrolünü elinde tuttu.[] Kaddafi ayrıca silahlı kuvvetlerin başkomutanı olarak kaldı.
İdari reformlar
Tüm yasama ve yürütme yetkisi GHK'ye verildi. Ancak bu organ, önemli yetkilerinin çoğunu kendi genel sekreterine ve Genel Sekreterliğine ve Genel Halk Komitesine devretti. GHK'nin genel sekreteri olarak Kaddafi, tıpkı DKK'nin başkanı olduğu zaman olduğu gibi, birincil karar verici olarak kaldı. Buna karşılık tüm yetişkinlerin, kararları ulusal politika olarak değerlendirilmek ve uygulanmak üzere GHK'ye gönderen yerel Temel Halk Kongresinin (THK) müzakerelerine katılma hakkı ve görevi vardı. THK'ler teoride, Kaddafi'nin doğrudan "halk gücü" olarak adlandırdığı şeyi somutlaştıran nihai siyasi otorite ve karar alma deposuydu. 1977 bildirgesi ve beraberindeki kararlar, özellikle hem ulusal hem de yerel düzeyde hükûmetin yapısı ve organizasyonu ile ilgili olarak, 1969 anayasa bildirisinin temel bir revizyonu anlamına geliyordu.
Libya'nın siyasi ve idari yapısını yenilemeye devam eden Kaddafi, siyasete bir unsur daha ekledi. 1977'den başlayarak, "devrimci komiteler" örgütlendi ve "halk iktidarının mutlak devrimci denetimi" görevi verildi. Yani halk komitelerine rehberlik edecek, "genel politik bilinç düzeyini ve devrimci ideallere bağlılığı yükselteceklerdi". Gerçekte, devrimci komiteler nüfusu araştırmak ve Kaddafi'nin otokratik yönetimine karşı her türlü siyasi muhalefeti bastırmak için kullanıldı. Bildirildiğine göre, Libyalıların %10 ile %20'si bu komiteler için gözetimde çalıştı, bu oran Baasçı Irak ve Juche Kore ile aynı seviyedeydi.
Siyasi açıdan zeki fanatiklerle dolu, 1979'da her yerde hazır ve nazır devrimci komiteler THK seçimlerinin kontrolünü ele geçirdi. Resmi hükûmet organları olmasalar da devrimci komiteler iç siyaset sahnesinin bir başka dayanağı haline geldi. Halk komitelerinde ve devrimden sonraki diğer idari yeniliklerde olduğu gibi devrimci komiteler, halihazırda var olan yapıları ortadan kaldırmak veya sağlamlaştırmak yerine, mevcut ulus altı hükûmet sistemine yeni bir unsur dayatma modeline uyar. 1970'lerin sonlarına gelindiğinde sonuç, farklı unsurlar arasındaki işbirliği ve koordinasyonun kötü tanımlanmış yetki ve sorumluluk tarafından tehlikeye atıldığı, birbiriyle örtüşen yargı alanlarından oluşan gereksiz yere karmaşık bir sistemdi. Belirsizlik, siyasi baskıya karşı iç muhalefetin yükseldiği bir dönemde Kaddafi'nin görünürlüğünü en aza indirirken, Libya yönetiminin arkasındaki ana itici güç olarak kalma hedefine hizmet etmiş olabilir.
DKK resmen feshedildi ve hükûmet yeniden halk komiteleri olarak yeniden örgütlendi. Yeni bir Genel Halk Komitesi (kabine) seçildi, "sekreterlerinin" her biri uzmanlaştığı bir halk komitesinin başkanı oldu. İstisnalar halk komitelerinin olmadığı petrol, dışişleri ve ağır sanayi "sekreterlikleri"ydi. Ulusal ordunun yerine 1970'lerin sonlarında oluşturulan ulusal bir milis gücüyle ikame edilerek bir "halk ordusu" kurulması önerisi de yapıldı. Fikir, 1982 başlarında yeniden su yüzüne çıkmasına rağmen uygulamaya yakın görünmüyordu.
Kaddafi ayrıca reformu teşvik etmek için Devrimci Kadın Formasyonunu kurarak, önceki rejim tarafından kadınlara dayatılan katı sosyal kısıtlamalarla mücadele etmek istedi. 1970'te cinsiyet eşitliğini onaylayan ve ücret eşitliğinde ısrar eden bir yasa çıkarıldı. 1971'de Kaddafi, Libya Genel Kadın Federasyonunun kurulmasına sponsor oldu. 1972'de, on altı yaşın altındaki herhangi bir kadının evliliğini suç sayan ve bir kadının rızasının bir evlilik için gerekli bir ön koşul olmasını sağlayan bir yasa çıkarıldı.
Ekonomik reformlar
Ekonominin yeniden inşası, siyasi ve sosyal kurumları yeniden biçimlendirme girişimiyle paraleldi. 1970'lerin sonlarına kadar, Libya'nın ekonomisi karışıktı ve petrol üretimi ile dağıtımı, bankacılık ve sigorta alanları dışında özel teşebbüsün büyük rolü vardı. Ancak, 1978'de yayınlanan Kaddafi'nin Yeşil Kitabı'nın ikinci cildine göre özel perakende ticaret, kira ve ücretler; kaldırılması gereken sömürü biçimleriydi. Bunun yerine, işçi özyönetim komiteleri ve kâr katılım ortaklıkları, kamu ve özel işletmelerde faaliyet gösterecekti.
Birden fazla özel konut sahibi olmayı yasaklayan bir mülkiyet yasası kabul edildi ve Libyalı işçiler çok sayıda şirketin kontrolünü ele geçirerek onları devlet işletmelerine dönüştürdüler. Perakende ve toptan ticaret operasyonlarının yerini devlete ait "halk süpermarketleri" aldı, burada Libyalılar teoride ihtiyaç duydukları her şeyi düşük fiyatlarla satın alabiliyorlardı. 1981'e gelindiğinde devlet, hükûmet projeleri için özel olarak tutulan fonlardan yararlanmak için bireysel banka hesaplarına erişimi de kısıtlamıştı. Tedbirler, yeni mülksüzleştirilenler arasında kızgınlık ve muhalefet yarattı. İkincisi, bazıları ülkeyi terk etmeye başlayan, zaten yabancılaşmış olanlara katıldı. 1982'ye gelindiğinde, belki de 50.000 ila 100.000 Libyalı yurtdışına gitmişti. Göçmenlerin çoğu girişimci ve daha iyi eğitimli Libyalılar arasında olduğundan, önemli bir yönetimsel ve teknik uzmanlık kaybını temsil ediyorlardı.
Hükûmet ayrıca 2006-2007'de büyük akiferlerden hem bir rezervuar ağına hem de Trablus, Sirte ve Bingazi şehirlerine bir Sahra-ötesi su boru hattı inşa etti. Bu hat, 1984 yılında başlatılan Büyük İnsan Yapımı Nehir projesinin bir parçasıdır. büyük su kaynaklarını hem kentsel nüfusa hem de ülke çapındaki yeni sulama projelerine pompalar.
Libya, her ikisi de petrol geliri ile ödenen geniş bir tüketim malları yelpazesiyle birlikte ithal edilmesi gereken vasıflı işgücü sıkıntısı çekmeye devam etti. Ülke, aynı yıl bir sonraki en yüksek Afrika İGE'sinden 0,041 daha yüksek olan 2010'da 0,755 ile sürekli olarak en yüksek İGE'ye sahip Afrika ülkesi olarak yer aldı. Cinsiyet eşitliği, Kaddafi yönetimi altında büyük bir başarıydı. Kahire'deki Amerikan Üniversitesinin başkanı ve Libya konusunda uzman olan Lisa Anderson'a göre, Kaddafi döneminde daha fazla kadının üniversiteye gittiğini ve "önemli ölçüde" daha fazla istihdam fırsatına sahip olduğunu söyledi.
Askeri
Çad ve Mısır'a karşı savaşlar
1969 gibi erken bir tarihte Kaddafi, Çad'a karşı bir kampanya yürüttü. Bilgin Gerard Prunier, düşmanlığının bir kısmının görünüşe göre Çad Devlet Başkanı François Tombalbaye'nin Hristiyan olması nedeniyle olduğunu iddia ediyor. Libya, 1973'te Libya'nın işgal ettiği üzerinde komşu Çad ile bazen şiddetli bir toprak anlaşmazlığına da karıştı. Bu anlaşmazlık sonunda yol açtı. Libya birliklerinin Kuzey Çad'daki Aozou Şeridi'ne uzun süren akınları, 1987'de ABD ve Fransa'nın Çad isyancı güçlerine ve eski Savunma Bakanı Hissene Habre başkanlığındaki hükûmetin sonunda Çad zaferine yol açmasıyla püskürtüldü. Bu savaşa Toyota Savaşı da denir. Çatışma 1987'de ateşkesle sona erdi. Uluslararası Adalet Divanının 13 Şubat 1994 tarihli kararının ardından, Libya aynı yıl Çad'dan askerlerini çekti ve anlaşmazlık çözüldü.
1977'de Kaddafi ordusunu sınırın ötesine Mısır'a gönderdi ve Mısır güçleri savaştı. Her iki ülke de Cezayir Cumhurbaşkanı Huari Bumedyen'in arabuluculuğunda ateşkes konusunda anlaştı.
İslam Lejyonu
1972'de Kaddafi, bölgeyi birleştirme ve Araplaştırma aracı olarak İslami Lejyon'uv yarattı. Lejyonun önceliği önce Çad, ardından Sudan oldu. Sudan'ın batısındaki Darfur'da Kaddafi, Gérard Prunier'e göre "vilayetin 'Arap' karakterini vurgulayan militanca ırkçı ve pan-Arabist bir örgüt olan (Tajammu al-Arabi) kurulmasını destekledi." İki kuruluş ortak üyeleri ve bir destek kaynağını paylaştı ve aralarındaki ayrım genellikle belirsizdir.
Bu İslami Lejyon, çoğunlukla daha fakir Sahel ülkelerinden ancak bir kaynağa göre, 1981'de bir zamanlar Libya'da sahte sivil iş vaadiyle işe alınan binlerce Pakistanlıdan oluşuyordu. Genel olarak konuşursak Lejyonun üyeleri, savaşma düşüncesi olmadan Libya'ya giden, yetersiz askeri eğitim almış ve taahhüdü seyrek olan göçmenlerdi. Lejyonun Çad'daki güçlerinden bahseden bir Fransız gazeteci, onların "yabancılar, Araplar ya da Afrikalılar, kendilerine rağmen paralı askerler, Libya'ya sivil bir iş umuduyla gelen, ancak kendilerini az ya da çok zorla bilinmeyen bir çölde savaşmak için kaydolmuş bulan zavallılar" olduğunu gözlemledi.
1987'de Çad'daki Libya saldırısının başlangıcında, Darfur'da 2000 kişilik bir kuvvet bulunduruyordu. Neredeyse kesintisiz sınır ötesi baskınlar, Darfur'da 1985 ve 1988 yılları arasında yaklaşık 9000 kişiyi öldüren ayrı bir etnik çatışmaya büyük ölçüde katkıda bulundu.
ABD tarafından 2000'li yıllarda Darfur'da soykırım yapmakla suçlanan bir grup olan Cancavid, 1988'de ortaya çıktı ve liderlerinden bazıları eski lejyonerlerden oluşuyor.
Nükleer ve kimyasal silah denemeleri
1972'de Kaddafi, Çin'den bir nükleer bomba satın almaya çalıştı. Daha sonra Pakistan'dan bir bomba almaya çalıştı, ancak Pakistan bir bomba yapmayı başaramadan bağlarını kopardı. 1978'de Kaddafi, kendi nükleer bombasını inşa etmesi için Pakistan'ın rakibi Hindistan'a döndü. Temmuz 1978'de Libya ve Hindistan, Hindistan'ın Barış Atomu politikasının bir parçası olarak nükleer enerjinin barışçıl uygulamalarında işbirliği yapmak için bir mutabakat zaptı imzaladılar. 1991 yılında, dönemin başbakanı Navaz Şerif, Pakistan ile Libya arasında serbest ticaret anlaşmasının teşviki konusunda görüşmelerde bulunmak üzere Libya'ya bulundu. Ancak Kaddafi, Pakistan başbakanından kendisine bir nükleer silah satmasını talep etmeye odaklandı ve bu, başbakanın delegasyon üyelerinin ve gazetecilerinin çoğunu şaşırttı. Başbakan Şerif, Kaddafi'nin talebini reddettiğinde Kaddafi ona saygısızlık etti ve Şerif'e hakaret eden ve Şerif'i şaşırtan bir şekilde onu "yozlaşmış politikacı" olarak nitelendirdi. Başbakan görüşmeleri iptal etti, Pakistan'a döndü ve Libya büyükelçisini Pakistan'dan kovdu.
Tayland, vatandaşlarının sinir gazı için depolama tesislerinin inşasına yardım ettiğini bildirdi.Almanya, iş adamı Jurgen Hippenstiel-Imhausen'i Libya'nın kimyasal silahlarına karışmaktan beş yıl hapis cezasına çarptırdı.Kimyasal Silahlar Konvansiyonu'ndan (CWC) müfettişler 2004 yılında Libya'nın 23 metrik ton hardal gazı stoğuna ve 1300 metrik tondan fazla öncü kimyasala sahip olduğunu doğruladı.
Sidra Körfezi olayları ve ABD hava saldırıları
Libya, uluslararası anlaşmazlıkların baskısı altındayken 19 Ağustos 1981'de, Akdeniz'deki Sirte Körfezi üzerinde bir deniz it dalaşı meydana geldi. Amerikan F-14 Tomcat jetleri, bu it dalaşında Libya savaş uçaklarından oluşan bir oluşuma uçaksavar füzeleri ateşledi ve iki Libya Su-22 Fitter saldırı uçağını düşürdü. Bu deniz harekâtı, önceki olaydan toprak ve kayıpları talep etmenin bir sonucuydu. 4 Ocak 1989'da ikinci bir it dalaşı meydana geldi. ABD uçak gemisi tabanlı jetleri de aynı yerde iki Libyalı MiG-23 Flogger-E'yi düşürdü.
Benzer bir eylem 23 Mart 1986'da gerçekleşti. Körfez'de devriye gezerken, ABD deniz kuvvetleri büyük bir deniz kuvvetine ve Libya topraklarını savunan çeşitli SAM bölgelerine saldırdı. ABD savaş uçakları ve savaş bombardıman uçakları SAM fırlatma tesislerini imha etti ve çeşitli deniz gemilerini batırarak 35 denizciyi öldürdü. Bu, Haziran ve Aralık 1985 arasındaki terörist kaçırma olaylarına bir misillemeydi.
5 Nisan 1986'da Libya ajanları Batı Berlin'deki . Üç kişi öldü ve 229 kişi yaralandı. Kaddafi'nin planı birkaç ulusal istihbarat teşkilatı tarafından ele geçirildi ve dört yıl sonra Stasi arşivlerinden daha ayrıntılı bilgi alındı. Doğu Almanya'daki Libya büyükelçiliğinden operasyonu gerçekleştiren Libyalı ajanlar, 1990'larda yeniden birleşen Almanya tarafından yargılandı.
Diskotek bombalamasına yanıt olarak 15 Nisan 1986'da Libya'ya karşı ABD Hava Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri ortak hava saldırıları gerçekleştirildi. Olayın kod adı El Dorado Kanyonu Operasyonu ve 1986'da Libya'nın bombalanması olarak biliniyor. Hava savunma sistemleri, üç askeri üs ve Trablus ile Bingazi'deki iki hava sahası bombalandı. Nokta operasyonları Kaddafi'yi öldürmeyi başaramadı, ancak Kaddafi birkaç düzine askeri subayı kaybetti. Kaddafi, "evlatlık kızının" nasıl öldürüldüğünün ve kurbanların hepsinin "sivil" olduğunun propagandasını yaptı. Hikâyelerin çeşitliliğine rağmen, kampanya başarılı oldu ve Batı basınının büyük bir kısmı hükûmetin hikâyelerini gerçek olarak bildirdi.
1986 Libya bombalamasından sonra Kaddafi, Amerikan karşıtı hükûmet örgütlerine desteğini yoğunlaştırdı. Chicago çetesinin Al-Rukn hizbini, yerli bir Amerikan karşıtı silahlı devrimci hareket olarak ortaya çıkmalarında finanse etti. Al-Rukn üyeleri 1986'da Libya adına ABD hükûmet binalarını havaya uçurmak ve bir uçağı düşürmek de dahil olmak üzere grevler hazırlamaktan tutuklandı; Al-Rukn sanıkları 1987'de "Libya ödemesi karşılığında ABD topraklarında bombalama ve suikast düzenlemeyi teklif etmekten" suçlu bulundular. 1986'da Libya devlet televizyonu, Libya'nın Amerikan ve Avrupa çıkarlarına saldırmak için intihar ekipleri eğittiğini duyurdu. Amerikan savaş uçaklarını barındırdığı için İngilizlere misilleme yapmak için 1986'da IRA'yı yeniden finanse etmeye başladı.
Kaddafi, ABD'ye karşı muhteşem bir askeri zafer kazandığını ve ülkenin resmi olarak "Büyük Sosyalist Halkın Libya Arap Cemahiriyesi" olarak değiştirildiğini duyurdu. Bununla birlikte, konuşması tutkudan yoksun görünüyordu ve "zafer" kutlamaları bile olağandışı görünüyordu. Sıradan Libya vatandaşları tarafından Kaddafi'ye yönelik eleştiriler, Kaddafi posterlerinin tahrif edilmesi gibi daha cesur hale geldi. Libya ordusuna yönelik baskınlar, hükûmeti son 17 yılın en zayıf noktasına getirmişti.
Kaynakça
- ^ "Libya crisis: Col Gaddafi vows to fight a 'long war'". BBC News. 1 Eylül 2020. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
- ^ "L'Aménagement Linguistique dans le Monde - Libye". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ (PDF). hdr.undp.org. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ General People's Congress declaration (2 March 1977) at EMERglobal Lex 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . for the Edinburgh Middle East Report. Retrieved 31 March 2010.
- ^ "ICL - Libya - Declaration on the Establishment of the Authority of the People". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
- ^ Geographical Names, "اَلْجَمَاهِيرِيَّة اَلْعَرَبِيَّة اَللِّيبِيَّة اَلشَّعْبِيَّة اَلإِشْتِرَاكِيَّة: Libya" 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Geographic.org. Retrieved 27 February 2011.
- ^ Protesters Die as Crackdown in Libya Intensifies 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., The New York Times, 20 February 2011; accessed 20 February 2011.
- ^ . Countrystudies.us. 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013.
- ^ Human Development Index (HDI) – 2010 Rankings 12 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., United Nations Development Programme
- ^ Gadaffi's full title was "Brotherly Leader and Guide to the First of September Great Revolution of the Great Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya".
- ^ Eljahmi, Mohamed (2006). "Libya and the U.S.: Gaddafi Unrepentant". Middle East Quarterly. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2011.
- ^ Bearman, Jonathan (1986). Qadhafi's Libya. London: Zed Books.[]
- ^ "BBC Info on Trans-Sahara Water Pipelines" 27 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC News.
- ^ Luxner, Larry (October 2010). "Libya's 'Eighth Wonder of the World'". (via ).
- ^ . IOL. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
- ^ Darfur – A 21st Century Genocide. s. 44.
- ^ (PDF). 31 Aralık 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2007.
- ^ . 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
- ^ . Darfur: The Ambiguous Genocide. p. 45.
- ^ a b Nolutshungu, S. p. 220.
- ^ Thomson, J. Mercenaries, Pirates and Sovereigns. p. 91.
- ^ Prunier, G. pp. 61-65.
- ^ de Waal (5 Ağustos 2004). . . 26 (15). 3 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
- ^ a b . The Risk Report Volume 1 Number 10 (December 1995). 20 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b . globalsecurity.org. GlobalSecurity.org and John E. Pike. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2011.
- ^ a b c d . Tahir Khalil of Jang Media Group. 21 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . April 2011. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
- ^ "Libyan Chemical Weapons" 29 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. GlobalSecurity.org.
- ^ . . 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2011.
- ^ Flashback: The Berlin disco bombing 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. BBC on 13 November 2001.
- ^ Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. 1990. s. 141.
- ^ a b Target America & the West: Terrorism Today. New York: S.P.I. Books. 1993. ss. 301-303. ISBN .
- ^ Kelsey (20 Temmuz 1994). . The Independent. Londra. 25 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2011.
- ^ a b c Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. s. 183.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
2 Mart 1977 de Genel Halk Kongresi GHK Kaddafi nin emriyle Halk Otoritesinin Kurulus Bildirgesi ni kabul etti ve Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi Arapca الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية al Jamahiriyah al Arabiyah al Libiyah ash Sha biyah al Ishtirakiyah ilan etti Kaddafi devletinin resmi siyaset felsefesinde cemahiriye sistemi ulkeye ozguydu ancak Kaddafi nin tum Ucuncu Dunya ya uygulanmasi icin onerdigi Ucuncu Uluslararasi Teorinin gerceklesmis hali olarak sunuldu GHK ayrica feshedilmis Devrimci Komuta Konseyinin geri kalan uyelerinden olusan ve Kaddafi nin genel sekreter oldugu GHK Genel Sekreterligini olusturdu ve Bakanlar Kurulunun yerini alan Genel Halk Komitesini atadi Komite uyeleri artik bakan degil sekreter olarak adlandirildilar LibyaLibya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi 1977 1986 الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية al Jamahiriyah al Arabiyah al Libiyah ash Sha biyah al Ishtirakiyah Buyuk Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi 1986 2011 الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الإشتراكية العظمى al Jamahiriyah al Arabiyah al Libiyah ash Sha biyah al Ishtirakiyah al Uẓma1977 2011Bayrak ArmaSlogan Arapca وحدة حرية اشتراكية Waḥdah Ḥurriyah Ishtirakiyah Birlik Ozgurluk Sosyalizm Milli mars Arapca الله أكبر Allah u Ekber Allah Yucedir BaskentTrablus 1977 2011 Sirte 2011 32 52 K 13 11 D 32 867 K 13 183 D 32 867 13 183En buyuk sehirTrablusResmi dil ler ArapcaKonusma dilleriLibya ArapcasiBerbericeItalyancaAzinlik dilleriItalyancaEtnik gruplar 97 Arap Berberi 3 DigerHukumetUniter Islami sosyalist cemahiriyeKardesce Lider ve Devrimin Rehberi 1977 2011Muammer KaddafiGenel Halk Kongresi Genel Sekreteri devlet baskani ve yasama baskani 1977 1979 ilk Muammer Kaddafi 2010 2011 son Muhammed Ebu el Kasim ez ZuaiGenel Halk Komitesi Genel Sekreteri hukumet baskani 1977 1979 ilk 2006 2011 son Bagdadi MahmudiYasama organiGenel Halk KongresiTarihi donemSoguk Savas Terorizmle Savas Arap Bahari Halkin Otoritesi2 Mart 1977 Trablus un Dususu28 Agustos 2011 Kaddafi nin oldurulmesi20 Ekim 2011Yuzolcumu Kara1 759 541 km2Nufus 20106 355 100GSYIH nominal 2007 tahmini Toplam58 3 milyar dolar Kisi basina14 364 IGE 2009 0 847 cok yuksekPara birimiLibya dinari LYD Telefon kodu218Onculler ArdillarLibya Arap Cumhuriyeti Libya cemahiriyenin herhangi bir siyasi partisi olmayan yerel halk konseyleri ve komunler Temel Halk Kongreleri olarak adlandirilan araciligiyla halk tarafindan yonetilen dogrudan bir demokrasi oldugunu iddia etti Resmi soylem bir ulus devlet fikrini kucumsedi kabile baglari saflarinda bile birincil kaldi EtimolojiCemahiriye Arapca جماهيرية genellikle kitlelerin devleti olarak cevrilen Arapca bir terimdir terimin Kaddafi nin amacladigi anlamina makul bir yaklasim olarak halklik veya kitlelerin devleti cevirilerini onerdi Muammer Kaddafi nin 1975 tarihli Yesil Kitap inda terim bu anlamda gecmemektedir Nisbe sifati jamahiriyah kitle kitlelerin yalnizca 1981 de yayinlanan ucuncu bolumde Arapca إن الحركات التاريخية هي الحركات الجماهيرية Inna al ḥarakat at tarikhiyah hiya al ḥarakat al jamahiriyah Ingilizce baskisinda Tarihi hareketler kitle hareketleridir olarak tercume edilmistir Cemahiriye kelimesi cumhuriyet kelimesinden turetilmistir Cumhur kamu kelimesinin cogul hali olan cemahir kitleler olarak degistirilmesiyle turetilmistir Dolayisiyla halk cumhuriyeti terimine benzer Genellikle Ingilizceye cevrilmeden birakilir uzun bicimli adi bu nedenle Buyuk Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi olarak cevrilir Bununla birlikte ornegin Ibranice de cemahiriye קהילייה qehiliyah olarak cevrilir Bu sozcuk bir ulkenin tanimina atifta bulunuldugunda milletler toplulugu terimini tercume etmek icin de kullanilir Reagan yonetimi tarafindan yapilan 1986 ABD bombali saldirisini atlattiktan sonra Kaddafi Buyuk Arapca العظمى al Uẓma kelimesini ulkenin resmi adina ekledi Reformlar 1977 1980 The in 2010 Demokrasi Indeksi Tam demokrasiler 9 10 8 8 9 Kusurlu demokrasiler 7 7 9 6 6 9 Veri yok Karma rejimler 5 5 9 4 4 9 Otoriter rejimler 3 3 9 2 2 9 0 1 9UNDP nin Insani Gelisme Endeksi 4 Kasim 2010 da yayinlanan 2010 verilerine gore 0 900 ve uzeri 0 850 0 899 0 800 0 849 0 750 0 799 0 700 0 749 0 650 0 699 0 600 0 649 0 550 0 599 0 500 0 549 0 450 0 499 0 400 0 449 0 350 0 399 0 300 0 349 0 300 alti Veri yokKaddafi nin daimi olarak Kardesce Lider ve Devrimin Rehberi olmasi Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi haber gazete kitap akademik JSTOR Ocak 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin 1976 dan bu yana Libya liderligindeki degisiklikler Genel Halk Kongresinin iktidarin kitlelere verilmesi ve devletin devrimden ayrilmasi nin tamamlandigini ilan ettigi Mart 1979 da doruga ulasti Hukumet cemahiriye sektoru ve devrimci sektor olmak uzere iki kisma ayrildi Cemahiriye sektoru Genel Halk Kongresi Genel Halk Komitesi ve yerel Temel Halk Kongrelerinden olusuyordu Kaddafi 1977 den beri basbakan olan yerine gectigi Genel Halk Kongresinin genel sekreterligi gorevinden ayrildi Cemahiriye sektoru Devrimin Lideri Qa id olarak Kaddafi nin baskanligindaki devrimci sektor ve Devrim Komuta Konseyinin hayatta kalan uyeleri tarafindan denetlendi Devrimci sektorun liderleri konumlarini 1969 darbesindeki rollerine borclu olduklari icin secime tabi degildi Halki mesgul etmeye yardimci olan sozde taban orgutleri olan devrimci komiteleri denetlediler Sonuc olarak Kaddafi 1979 dan sonra resmi bir hukumet ofisine sahip olmamasina ragmen hukumetin ve ulkenin kontrolunu elinde tuttu kaynak belirtilmeli Kaddafi ayrica silahli kuvvetlerin baskomutani olarak kaldi Idari reformlar Tum yasama ve yurutme yetkisi GHK ye verildi Ancak bu organ onemli yetkilerinin cogunu kendi genel sekreterine ve Genel Sekreterligine ve Genel Halk Komitesine devretti GHK nin genel sekreteri olarak Kaddafi tipki DKK nin baskani oldugu zaman oldugu gibi birincil karar verici olarak kaldi Buna karsilik tum yetiskinlerin kararlari ulusal politika olarak degerlendirilmek ve uygulanmak uzere GHK ye gonderen yerel Temel Halk Kongresinin THK muzakerelerine katilma hakki ve gorevi vardi THK ler teoride Kaddafi nin dogrudan halk gucu olarak adlandirdigi seyi somutlastiran nihai siyasi otorite ve karar alma deposuydu 1977 bildirgesi ve beraberindeki kararlar ozellikle hem ulusal hem de yerel duzeyde hukumetin yapisi ve organizasyonu ile ilgili olarak 1969 anayasa bildirisinin temel bir revizyonu anlamina geliyordu Libya nin siyasi ve idari yapisini yenilemeye devam eden Kaddafi siyasete bir unsur daha ekledi 1977 den baslayarak devrimci komiteler orgutlendi ve halk iktidarinin mutlak devrimci denetimi gorevi verildi Yani halk komitelerine rehberlik edecek genel politik bilinc duzeyini ve devrimci ideallere bagliligi yukselteceklerdi Gercekte devrimci komiteler nufusu arastirmak ve Kaddafi nin otokratik yonetimine karsi her turlu siyasi muhalefeti bastirmak icin kullanildi Bildirildigine gore Libyalilarin 10 ile 20 si bu komiteler icin gozetimde calisti bu oran Baasci Irak ve Juche Kore ile ayni seviyedeydi Siyasi acidan zeki fanatiklerle dolu 1979 da her yerde hazir ve nazir devrimci komiteler THK secimlerinin kontrolunu ele gecirdi Resmi hukumet organlari olmasalar da devrimci komiteler ic siyaset sahnesinin bir baska dayanagi haline geldi Halk komitelerinde ve devrimden sonraki diger idari yeniliklerde oldugu gibi devrimci komiteler halihazirda var olan yapilari ortadan kaldirmak veya saglamlastirmak yerine mevcut ulus alti hukumet sistemine yeni bir unsur dayatma modeline uyar 1970 lerin sonlarina gelindiginde sonuc farkli unsurlar arasindaki isbirligi ve koordinasyonun kotu tanimlanmis yetki ve sorumluluk tarafindan tehlikeye atildigi birbiriyle ortusen yargi alanlarindan olusan gereksiz yere karmasik bir sistemdi Belirsizlik siyasi baskiya karsi ic muhalefetin yukseldigi bir donemde Kaddafi nin gorunurlugunu en aza indirirken Libya yonetiminin arkasindaki ana itici guc olarak kalma hedefine hizmet etmis olabilir DKK resmen feshedildi ve hukumet yeniden halk komiteleri olarak yeniden orgutlendi Yeni bir Genel Halk Komitesi kabine secildi sekreterlerinin her biri uzmanlastigi bir halk komitesinin baskani oldu Istisnalar halk komitelerinin olmadigi petrol disisleri ve agir sanayi sekreterlikleri ydi Ulusal ordunun yerine 1970 lerin sonlarinda olusturulan ulusal bir milis gucuyle ikame edilerek bir halk ordusu kurulmasi onerisi de yapildi Fikir 1982 baslarinda yeniden su yuzune cikmasina ragmen uygulamaya yakin gorunmuyordu Kaddafi ayrica reformu tesvik etmek icin Devrimci Kadin Formasyonunu kurarak onceki rejim tarafindan kadinlara dayatilan kati sosyal kisitlamalarla mucadele etmek istedi 1970 te cinsiyet esitligini onaylayan ve ucret esitliginde israr eden bir yasa cikarildi 1971 de Kaddafi Libya Genel Kadin Federasyonunun kurulmasina sponsor oldu 1972 de on alti yasin altindaki herhangi bir kadinin evliligini suc sayan ve bir kadinin rizasinin bir evlilik icin gerekli bir on kosul olmasini saglayan bir yasa cikarildi Ekonomik reformlar Kaddafi yonetimindeki Libya AB den ve bazi donemlerde ABD den sahipti Ekonominin yeniden insasi siyasi ve sosyal kurumlari yeniden bicimlendirme girisimiyle paraleldi 1970 lerin sonlarina kadar Libya nin ekonomisi karisikti ve petrol uretimi ile dagitimi bankacilik ve sigorta alanlari disinda ozel tesebbusun buyuk rolu vardi Ancak 1978 de yayinlanan Kaddafi nin Yesil Kitabi nin ikinci cildine gore ozel perakende ticaret kira ve ucretler kaldirilmasi gereken somuru bicimleriydi Bunun yerine isci ozyonetim komiteleri ve kar katilim ortakliklari kamu ve ozel isletmelerde faaliyet gosterecekti Birden fazla ozel konut sahibi olmayi yasaklayan bir mulkiyet yasasi kabul edildi ve Libyali isciler cok sayida sirketin kontrolunu ele gecirerek onlari devlet isletmelerine donusturduler Perakende ve toptan ticaret operasyonlarinin yerini devlete ait halk supermarketleri aldi burada Libyalilar teoride ihtiyac duyduklari her seyi dusuk fiyatlarla satin alabiliyorlardi 1981 e gelindiginde devlet hukumet projeleri icin ozel olarak tutulan fonlardan yararlanmak icin bireysel banka hesaplarina erisimi de kisitlamisti Tedbirler yeni mulksuzlestirilenler arasinda kizginlik ve muhalefet yaratti Ikincisi bazilari ulkeyi terk etmeye baslayan zaten yabancilasmis olanlara katildi 1982 ye gelindiginde belki de 50 000 ila 100 000 Libyali yurtdisina gitmisti Gocmenlerin cogu girisimci ve daha iyi egitimli Libyalilar arasinda oldugundan onemli bir yonetimsel ve teknik uzmanlik kaybini temsil ediyorlardi Hukumet ayrica 2006 2007 de buyuk akiferlerden hem bir rezervuar agina hem de Trablus Sirte ve Bingazi sehirlerine bir Sahra otesi su boru hatti insa etti Bu hat 1984 yilinda baslatilan Buyuk Insan Yapimi Nehir projesinin bir parcasidir buyuk su kaynaklarini hem kentsel nufusa hem de ulke capindaki yeni sulama projelerine pompalar Libya her ikisi de petrol geliri ile odenen genis bir tuketim mallari yelpazesiyle birlikte ithal edilmesi gereken vasifli isgucu sikintisi cekmeye devam etti Ulke ayni yil bir sonraki en yuksek Afrika IGE sinden 0 041 daha yuksek olan 2010 da 0 755 ile surekli olarak en yuksek IGE ye sahip Afrika ulkesi olarak yer aldi Cinsiyet esitligi Kaddafi yonetimi altinda buyuk bir basariydi Kahire deki Amerikan Universitesinin baskani ve Libya konusunda uzman olan Lisa Anderson a gore Kaddafi doneminde daha fazla kadinin universiteye gittigini ve onemli olcude daha fazla istihdam firsatina sahip oldugunu soyledi AskeriCad ve Misir a karsi savaslar 1969 gibi erken bir tarihte Kaddafi Cad a karsi bir kampanya yuruttu Bilgin Gerard Prunier dusmanliginin bir kisminin gorunuse gore Cad Devlet Baskani Francois Tombalbaye nin Hristiyan olmasi nedeniyle oldugunu iddia ediyor Libya 1973 te Libya nin isgal ettigi uzerinde komsu Cad ile bazen siddetli bir toprak anlasmazligina da karisti Bu anlasmazlik sonunda yol acti Libya birliklerinin Kuzey Cad daki Aozou Seridi ne uzun suren akinlari 1987 de ABD ve Fransa nin Cad isyanci guclerine ve eski Savunma Bakani Hissene Habre baskanligindaki hukumetin sonunda Cad zaferine yol acmasiyla puskurtuldu Bu savasa Toyota Savasi da denir Catisma 1987 de ateskesle sona erdi Uluslararasi Adalet Divaninin 13 Subat 1994 tarihli kararinin ardindan Libya ayni yil Cad dan askerlerini cekti ve anlasmazlik cozuldu 1977 de Kaddafi ordusunu sinirin otesine Misir a gonderdi ve Misir gucleri savasti Her iki ulke de Cezayir Cumhurbaskani Huari Bumedyen in arabuluculugunda ateskes konusunda anlasti Islam Lejyonu 1972 de Kaddafi bolgeyi birlestirme ve Araplastirma araci olarak Islami Lejyon uv yaratti Lejyonun onceligi once Cad ardindan Sudan oldu Sudan in batisindaki Darfur da Kaddafi Gerard Prunier e gore vilayetin Arap karakterini vurgulayan militanca irkci ve pan Arabist bir orgut olan Tajammu al Arabi kurulmasini destekledi Iki kurulus ortak uyeleri ve bir destek kaynagini paylasti ve aralarindaki ayrim genellikle belirsizdir Bu Islami Lejyon cogunlukla daha fakir Sahel ulkelerinden ancak bir kaynaga gore 1981 de bir zamanlar Libya da sahte sivil is vaadiyle ise alinan binlerce Pakistanlidan olusuyordu Genel olarak konusursak Lejyonun uyeleri savasma dusuncesi olmadan Libya ya giden yetersiz askeri egitim almis ve taahhudu seyrek olan gocmenlerdi Lejyonun Cad daki guclerinden bahseden bir Fransiz gazeteci onlarin yabancilar Araplar ya da Afrikalilar kendilerine ragmen parali askerler Libya ya sivil bir is umuduyla gelen ancak kendilerini az ya da cok zorla bilinmeyen bir colde savasmak icin kaydolmus bulan zavallilar oldugunu gozlemledi 1987 de Cad daki Libya saldirisinin baslangicinda Darfur da 2000 kisilik bir kuvvet bulunduruyordu Neredeyse kesintisiz sinir otesi baskinlar Darfur da 1985 ve 1988 yillari arasinda yaklasik 9000 kisiyi olduren ayri bir etnik catismaya buyuk olcude katkida bulundu ABD tarafindan 2000 li yillarda Darfur da soykirim yapmakla suclanan bir grup olan Cancavid 1988 de ortaya cikti ve liderlerinden bazilari eski lejyonerlerden olusuyor Nukleer ve kimyasal silah denemeleri 1972 de Kaddafi Cin den bir nukleer bomba satin almaya calisti Daha sonra Pakistan dan bir bomba almaya calisti ancak Pakistan bir bomba yapmayi basaramadan baglarini kopardi 1978 de Kaddafi kendi nukleer bombasini insa etmesi icin Pakistan in rakibi Hindistan a dondu Temmuz 1978 de Libya ve Hindistan Hindistan in Baris Atomu politikasinin bir parcasi olarak nukleer enerjinin bariscil uygulamalarinda isbirligi yapmak icin bir mutabakat zapti imzaladilar 1991 yilinda donemin basbakani Navaz Serif Pakistan ile Libya arasinda serbest ticaret anlasmasinin tesviki konusunda gorusmelerde bulunmak uzere Libya ya bulundu Ancak Kaddafi Pakistan basbakanindan kendisine bir nukleer silah satmasini talep etmeye odaklandi ve bu basbakanin delegasyon uyelerinin ve gazetecilerinin cogunu sasirtti Basbakan Serif Kaddafi nin talebini reddettiginde Kaddafi ona saygisizlik etti ve Serif e hakaret eden ve Serif i sasirtan bir sekilde onu yozlasmis politikaci olarak nitelendirdi Basbakan gorusmeleri iptal etti Pakistan a dondu ve Libya buyukelcisini Pakistan dan kovdu Tayland vatandaslarinin sinir gazi icin depolama tesislerinin insasina yardim ettigini bildirdi Almanya is adami Jurgen Hippenstiel Imhausen i Libya nin kimyasal silahlarina karismaktan bes yil hapis cezasina carptirdi Kimyasal Silahlar Konvansiyonu ndan CWC mufettisler 2004 yilinda Libya nin 23 metrik ton hardal gazi stoguna ve 1300 metrik tondan fazla oncu kimyasala sahip oldugunu dogruladi Sidra Korfezi olaylari ve ABD hava saldirilari Libya uluslararasi anlasmazliklarin baskisi altindayken 19 Agustos 1981 de Akdeniz deki Sirte Korfezi uzerinde bir deniz it dalasi meydana geldi Amerikan F 14 Tomcat jetleri bu it dalasinda Libya savas ucaklarindan olusan bir olusuma ucaksavar fuzeleri atesledi ve iki Libya Su 22 Fitter saldiri ucagini dusurdu Bu deniz harekati onceki olaydan toprak ve kayiplari talep etmenin bir sonucuydu 4 Ocak 1989 da ikinci bir it dalasi meydana geldi ABD ucak gemisi tabanli jetleri de ayni yerde iki Libyali MiG 23 Flogger E yi dusurdu Benzer bir eylem 23 Mart 1986 da gerceklesti Korfez de devriye gezerken ABD deniz kuvvetleri buyuk bir deniz kuvvetine ve Libya topraklarini savunan cesitli SAM bolgelerine saldirdi ABD savas ucaklari ve savas bombardiman ucaklari SAM firlatma tesislerini imha etti ve cesitli deniz gemilerini batirarak 35 denizciyi oldurdu Bu Haziran ve Aralik 1985 arasindaki terorist kacirma olaylarina bir misillemeydi 5 Nisan 1986 da Libya ajanlari Bati Berlin deki Uc kisi oldu ve 229 kisi yaralandi Kaddafi nin plani birkac ulusal istihbarat teskilati tarafindan ele gecirildi ve dort yil sonra Stasi arsivlerinden daha ayrintili bilgi alindi Dogu Almanya daki Libya buyukelciliginden operasyonu gerceklestiren Libyali ajanlar 1990 larda yeniden birlesen Almanya tarafindan yargilandi Diskotek bombalamasina yanit olarak 15 Nisan 1986 da Libya ya karsi ABD Hava Kuvvetleri Deniz Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri ortak hava saldirilari gerceklestirildi Olayin kod adi El Dorado Kanyonu Operasyonu ve 1986 da Libya nin bombalanmasi olarak biliniyor Hava savunma sistemleri uc askeri us ve Trablus ile Bingazi deki iki hava sahasi bombalandi Nokta operasyonlari Kaddafi yi oldurmeyi basaramadi ancak Kaddafi birkac duzine askeri subayi kaybetti Kaddafi evlatlik kizinin nasil olduruldugunun ve kurbanlarin hepsinin sivil oldugunun propagandasini yapti Hikayelerin cesitliligine ragmen kampanya basarili oldu ve Bati basininin buyuk bir kismi hukumetin hikayelerini gercek olarak bildirdi 1986 Libya bombalamasindan sonra Kaddafi Amerikan karsiti hukumet orgutlerine destegini yogunlastirdi Chicago cetesinin Al Rukn hizbini yerli bir Amerikan karsiti silahli devrimci hareket olarak ortaya cikmalarinda finanse etti Al Rukn uyeleri 1986 da Libya adina ABD hukumet binalarini havaya ucurmak ve bir ucagi dusurmek de dahil olmak uzere grevler hazirlamaktan tutuklandi Al Rukn saniklari 1987 de Libya odemesi karsiliginda ABD topraklarinda bombalama ve suikast duzenlemeyi teklif etmekten suclu bulundular 1986 da Libya devlet televizyonu Libya nin Amerikan ve Avrupa cikarlarina saldirmak icin intihar ekipleri egittigini duyurdu Amerikan savas ucaklarini barindirdigi icin Ingilizlere misilleme yapmak icin 1986 da IRA yi yeniden finanse etmeye basladi Kaddafi ABD ye karsi muhtesem bir askeri zafer kazandigini ve ulkenin resmi olarak Buyuk Sosyalist Halkin Libya Arap Cemahiriyesi olarak degistirildigini duyurdu Bununla birlikte konusmasi tutkudan yoksun gorunuyordu ve zafer kutlamalari bile olagandisi gorunuyordu Siradan Libya vatandaslari tarafindan Kaddafi ye yonelik elestiriler Kaddafi posterlerinin tahrif edilmesi gibi daha cesur hale geldi Libya ordusuna yonelik baskinlar hukumeti son 17 yilin en zayif noktasina getirmisti Kaynakca Libya crisis Col Gaddafi vows to fight a long war BBC News 1 Eylul 2020 5 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Ekim 2020 L Amenagement Linguistique dans le Monde Libye 26 Nisan 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2019 Arsivlenmis kopya PDF 8 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 20 Subat 2022 PDF hdr undp org 20 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi General People s Congress declaration 2 March 1977 at EMERglobal Lex 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde for the Edinburgh Middle East Report Retrieved 31 March 2010 ICL Libya Declaration on the Establishment of the Authority of the People 3 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mayis 2016 Geographical Names ا ل ج م اه ير ي ة ا ل ع ر ب ي ة ا لل يب ي ة ا لش ع ب ي ة ا لإ ش ت ر اك ي ة Libya 11 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Geographic org Retrieved 27 February 2011 Protesters Die as Crackdown in Libya Intensifies 6 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde The New York Times 20 February 2011 accessed 20 February 2011 Countrystudies us 29 Agustos 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2013 Human Development Index HDI 2010 Rankings 12 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde United Nations Development Programme Gadaffi s full title was Brotherly Leader and Guide to the First of September Great Revolution of the Great Socialist People s Libyan Arab Jamahiriya Eljahmi Mohamed 2006 Libya and the U S Gaddafi Unrepentant Middle East Quarterly 13 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Mart 2011 Bearman Jonathan 1986 Qadhafi s Libya London Zed Books sayfa belirt BBC Info on Trans Sahara Water Pipelines 27 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC News Luxner Larry October 2010 Libya s Eighth Wonder of the World via IOL 13 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2016 Darfur A 21st Century Genocide s 44 PDF 31 Aralik 2004 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Ocak 2007 12 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2016 Darfur The Ambiguous Genocide p 45 a b Nolutshungu S p 220 Thomson J Mercenaries Pirates and Sovereigns p 91 Prunier G pp 61 65 de Waal 5 Agustos 2004 26 15 3 Agustos 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2011 a b The Risk Report Volume 1 Number 10 December 1995 20 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b globalsecurity org GlobalSecurity org and John E Pike 29 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2011 a b c d Tahir Khalil of Jang Media Group 21 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 April 2011 9 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mayis 2016 Libyan Chemical Weapons 29 Agustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde GlobalSecurity org 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2011 Flashback The Berlin disco bombing 27 Eylul 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC on 13 November 2001 Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya 1990 s 141 a b Target America amp the West Terrorism Today New York S P I Books 1993 ss 301 303 ISBN 978 1 56171 269 4 Kelsey 20 Temmuz 1994 The Independent Londra 25 Mart 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Eylul 2011 a b c Qaddafi Terrorism and the Origins of the U S Attack on Libya s 183